Heelal dijt voortdurend
met groti? snelheid uit
Krijgshaftige
taal
Toeristen
het
s zomers m
buitenland zeer zorgeloos
TOESTAND ACHTER IJZEREN
GORDIJN IS NIET HOUDBAAR
In Polen - en daar niet
alleen - smeult de haat
iinj
Cijfers van verzekeraars
laten geen twijfel over
Labour noemt Britse
regering „pietluttig
Kier doen méér dan één!
Chefarine.4
Van platje
schijf tot
grenzenloos
heelal
Onderwijzers voor jaar 1956/557
vrijgesteld van dienstplicht
Kilo's slanker
BonKorets
V.S. wijzen Sowjet-
attaché wegens
spionage uit
ONRUST OVER AUTO-INDUSTRIE
Wegens moord op
meisje 15 jaar
Subsidie alleen voor
scholen zonder
rassenscheiding
1 Ff u i I
MINISTER CALS DEELT MEE:
Cyprioot ter dood
veroordeeld
Steun van Y.S.
bij bouw van
mijnenvegers
Woensdag 4 juli 1956
3
DE communistische wereld, de Russische zowel als die in de
rest van Europa, is door de onthullingen van Chroesjtsjew
hevig geschokt, maar ontwaakt tot de volle werkelijkheid is zij
nog geenszins. De toestand, zoals hij nu in die'wereld is, is niet
houdbaar. Allerwegen is men tussen hemel en aarde, of, zo men
wil, tussen hel en aarde, blijven hangen. Maar de wetten van
de historische en morele zwaartekracht laten zich niet op
schorten. Langzaam zien wij de dingen in beweging komen,
zoals een lawine op gang komt, Het begint met schijnbaar niet
al te gevaarlijk gerominel.
Sedert de dood van Stalin hebben
w allerlei daarvan gezien,Eerst
kwam de opstand in Oost-Duitsland,
die reeds niet meer onderdrukt
werd zoals dit onder Stalin zou zijn
geschied. Daarna kwamen de op
stootjes in TsjecbosJowakije, in Pil-
sen en Brno. De bewegingen wer-
de„ algemener na de befaamde rede
van Chroesjtsjew. In Tsjechoslowa-
kije is er de gisting onder de stu
denten, die bevrijding wensen van
de geestelijk verstijvende en ver
armende uitwerking van het regime.
Berichten over toenemende, weinig
tastbare, maar ook moeilijk onder-
drukbare beweging in Hongarije be
reiken ons telkens weer. Dat er on
rust in Polen was, was_ geen nieuws.
Polen is geen ogenblik rustig ge
weest. Moskou behandelde het, zelfs
onder Stalin, voorzichtiger dan n-
dere satellietlanden. Er was verzet
van partisanen, dat men nooit ge
heel de baas is geworden Hoe ern
stig het was, bleek dezer dagen nog
uit een opmerking van een Pools
communistisch b1 d: 30.000 goede
communisten zouden er in de laat
ste jaren het leven door verloren
h bben. Nu hoeft men een dergelijk
getal niet meteen als waar aan te
nemen. Maar het noemen er /an
doet blijken, dat het blad over een
verschijnsel schrijft dat ieder be
kend moet 2ijn. Immers door con
troleerbare overdrijving zou, het
blad zich ongeloofwaardig maken.
Het schreef over een verschijnsel,
waarvan de lezers wisten dat het
veel voorkomend is.
In Polen, dat was bekend, smeult
een gloeiende haat tegen de Rus, de
traditionele onderdrukker. Het is
een klassieke haat, maar nu feller
dan ooit omdat de Pool zich ook in
zijn Kerk gekwetst voelt. Dit ver
klaart het bestaan der partisanen. De
Pool, in het smartelijke patriotisme
van zijn tragische geschiedenis, is
befaamd geworden als een desperaat
patriot, ich offerende voor zijn land
als de gelegenheid het vroeg, weinig
zich bekommerende om geringe
kansen op singen.
Daarom was de opstand in Posen
zo weinig ver\ md er lijk. Hij begin
als de opstand in Oost-Duitsland; *n
uitbarsting van radeloze arbeiders.
Maar hij kreeg een karakter van
nationaal verzet, waarvan zovele
berichten van ooggetuigen melding
maken. De beweging is onderdrukt,
maar dit is een begin geweest en
met een einde. Moskou zal dit stel
lig beseffen.
OSKOU staat voor de vraag:
4 A is de macht over de satelliet
staten, do^r Stalin met geweld en
trouwloosheid gevestigd en roet
meedogenloze terreur staande ge
houden, nog te handhaven nu er
geen Stalin meer is om met strak
ke wreedheid en granieten wil en
de suggestieve kracht die ook Hitier
bezat, iedere beweging neer te
slaan? Het i'zeicn gordijn sluit niet
meer en de middelen die Stalm
gebruikte, zijn ten dele onhanteer
baar geworden. De sateliietvoiken,
- door
Dr M. v. Blankenatein
geschokt door de onthullingen van
Chroesjtsjew en door de bekente
nissen van hun leiders zijn nog niet
ten volle ontwaakt. Maar zy zijn
aan het ontwaken.
Voor ons is or de vraag: Heeft
Chroesjtsjew, toen zonder ervaring
van met-Russische mentaliteit, over
zien wat hij ondernam, en vooral
wat de morele uitwerking van zijn
daad moest zijn, toen bij eindelijk,
na drie jaar wachten ,het beeld van
de afgod der communistische wereld
verbrijzelde? Om het Russische volk
dat hij kende, heeft hij blijkbaar
zolang geaarzeld Tenslotte meende
hij dat hij het wagen kon. Maar hoe
stond het met de buitenwereld? Hij
heeft gemeend tegenover het Russi
sche volk verantwoord te zijn met te
wijzen op de terrein, waaronder hij
en zyn vrienden in dienst van Stalin
hebben geleefd. Dit volk heeft in
zijn geschiedenis geleerd voor ter
reur te buigen: het moest hem be
grijpen.
Maar tegenover de buitenwereld
is het beeld, waarvan het besef nu
steeds verder doordringt, dit: De
mannen van het Kremim, die een
kwart eeuw geleden Stalirs tyran-
nïe als voornaamste werktuigen heb
ben gediend, erkennen al die tijd hem
te hebben gehoorzaamd en bewie
rookt, omdat aij een strop om de
hals droegen naT het beeld van de
burgers van Calais, een strop die
ieder ogenblik kon worden aange
trokken.. Zij hebben ons, ternauwer
nood dit beseffend, hun eigen laf
heid en verworpenheid tegenover de
gruwelijkste volksbeui gebiecht. En
TOGL1ATTI
verwijten
toch gaan zij door 't Russische volk
te regeren. In de satellietstaten heb
ben de heersels van het ogenblik
bekend hoe zij Stalin in perfidie en
wreedheid nagevolgd hebben. Zij
„rehabiliteren*- hun vermoorde voor
gangers en blijven aan het be
wind. Zij bekennen de onderdruk
king van, het verraad aan eigen
volk. En zij maken geen plaats voor
anderen. In onze wereld wordt men
door minder reeds onmogelijk!
DE bizarre realiteit dringt gelei
delijk door tot de Westeuropese
commumsten.Hun ontwaken is zo
langzaam geweest als dat van de in
boeien verstijfde oostelijke volken.
Toghatti, de Italiaan, heeft nu ein
delijk de voor de hand liggende ver
wijten tot Chroesjtsjew gericht. Maar
hij vergeet daarbij dat hij even
slaafs volgzaam, naar verhouding
van zijn omstandigheden even schul
dig is geweest als Chroesjtsjew en de
zijnen, als een Rakosi, UUbrich en
hoe zij verder heten. En zo is het
ook met de andere communistische
leiders in West-Europa. Ze hebben
de hunnen verkeerd
geleid, slaafse ver
ering voor Stalin in
gestampt, diens mis
daden tegenover hen
verheerlijkt En zo
min als *n Chroesj
tsjew, 'n Rakosi enz.
trekken zij daaruit
de natuurlijkste, de
dringendste conse
quentie, dat in-
plaats van verder
hun misleide kudde
te willen aanvoeren,
een beschaamd zich
terugtrekken, diepe
wroeging hun zou
betamen. Meer
schaamte tonen de
intellectuele meelo
pers. Maar zij ver
liezen er niets bij!
Dit zijn dingen die
historisch onhoud
baar zijn. Een afre-
ening is noodzake
lijk maar ook on
vermijdelijk. In Oost-
Europa kan dit een
pijnlijk proces wor
den. Wij hebben en
kel het eerste rom
melen van de la
wine gehoord.
(Advertentie LM.)
Waart m de last vaa ongeseinde (en
vaak. UUjke) dikte nog langer met n
meedragen? BonKorels geven in
enkele wek?n weer uw jeugdig slank
figuur. Na de maaltijd een dragee
met een slokje -water - m n verliest
ponden per week. BonKorets werken
volgens het principe van dehydratie -
eenvoudig en snel. Opgehoopt vet
smelt weg, geen loomheid en verstop
ping meer. Veroverende charme straalt
van u af. U voelt u weer opgewekt en
monter - een ander mens! Begin een
nieuw leven - begin nog vandaag met
BonKorets, ƒ3.30 per flacon.
VERMAGERING SDRAGEES
Vervolg van paj. 1
ciente wijze. Het zal daarbij verstan
dig doen, globaal de grenzen van
zijn draagkracht te bepalen. Dit is
het, geloven wij, wat de formateur
beoogt. Nu valt over de bepaling van
die draagkracht natuurlijk te praten;
maar dat is heel iets anders an een
zich verliezen in militaire fantasieën
van de oude stijl, vooral op bet stuk
van de vloot. Nederland moet zich
niet groter en belangrijker voordoen
dan het ïs.
Wrijving tussen militaire en bur
gerlijke maatschappij zal er wel blij
ven. zolang ontwapening niet verant
woord is. Voor deze kwaal is moei-
lij'k een remedie te vinden. Maar het
is van belang en moet ook mogelijk
zijn, de moeilijkheden te houden in
de sfeer van het zakelijke menings
verschil. Het is de taak van de rege
ring zowel als van de militaire lei
ders om hiervoor te zorgen. Een ver
klaring als die van schout hij nacht
Kxuys heeft misschien het nut, dat
ze de regering de gelegenheid geeft
er geen twijfel aan tc laten bestaan,
dat zij het is, die het militaire beleid
bepaalt.
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM. Er komen op
het ogenblik weer «ifc alle windhoe
ken berichten over Nederlanders die
bestolen zijndie hun juwelen heb
ben verloren, hun paspoorten en hun
geld zijn kwijtgeraakt en meer van
dergelijke onfortuinlijkheden. Verze
keringsmaatschappijen zijn er diep
in geïnteresseerd. Zij hebben staat
jes opgesteld waaruit blijkt in welke
maanden deze meestal verzekerde
Nederlandse toeristen vergeetachtig
zyn of beroofd worden en in welke
landen dit het meest gebeurt.
Welnu, de meeste toeristen uit ons
WASHINGTON. Kolonel Bub-
chikow, plaatsvervangend militair
attaché van de Sowjetrussische am
bassade in Washington is door de
Amerikaanse regering* tot persona
non grata verklaard en het land
uitgewezen. Hij werd beschuldigd
van spionage.
Kolonel Bubchikow heeft reeds
op 24 juni de VS per vliegtuig ver
laten. De kwestie is behandeld in
hoofdzaak door het ministerie van
Defensie,
land reizen op het ogenblik naar
Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Ita.
lië, Spanje en België. De meeste
claims komen bij de verzekeraars
van de mensen, die hun vakantie
hebben doorgebracht in Frankrijk,
Italië en Spanje. Merendeels is dit
niet het gevolg van diefstal of be
roving. maar lijkt de zon in deze
landen de gewetensvolle Nederlan
der tot de toppen van nonchalance
te brengen. Vooral 's zomers natuur
lijk.
Een grote maatschappij gaf ons de
volgende cijfers van het aantal bin
nengekomen claims van reizigers in
1955: januari 70, februari 69, maart
110, april 70, mei 146, juni 237. juli
350, augustus 630, september 550, ok
tober 300, november 100 en decem
ber 50. De nog hoge getallen van
september en oktober zijn te verkla
ren uit de traagheid waarmee vele
mensen hun vorderingen indienen.
Al die reizigers worden veronder
steld hun verlies ogenblikkelijk aan
te geven bij de lokale politie in hun
vakantieoord: maar ook daar zijn
velen te nonchalant voor. behalve
natuurlijk in gevallen van duidelij
ke diefstal.
Er wordt heel weinig in hotels
gestolen maar veel .uit auto's en van
lifters. Er zijn n.l. niet alleen lif
ters die hun gastheren bestelen, niet
veel minder talrijk zijn de automo
bilisten die, terwijl zij met hun gas
ten aan het eten zijn „even naar de
'5
CHROESJTSJEW
.consequenties fan onthullingen
LONDEN. De Britse Labour-
party heeft gisteren in het Lager
huis een scherpe aanval op de eco
nomische politiek van de Engelse
regering gedaan. Onder luide toe
juichingen van z|jn aanhangers ver
klaarde Harold Wilson met veel
ironie en oratorisch enthousiasme
dat de recente bezuinigingsmaat
regelen van 7G miljoen pond „piet
luttig"'' zyn.
De conservatieve regering bed
het landsbelang opgeofferd aan
partijdogma en. de situatie in de
auto-industrie had opnieuw de on
betrouwbaarheid van de regerings-
politiek bewezen. Eerst had men
toegestaan dat deze industrie voort,
holde in de richting van verdere
expansie al was de export al aan
het afnemen en thans waren er zes
duizend arbeiders te veel. Dat was
geen economische planning, het was
de economie van een gekkenhuis
Kanselier MacMillan zei dat de
nationale huishouding zich begon
te bewegen in de richting van het
door hem gewenste evenwicht.
De werkloosheid die in de auto
mobiel-industrie is uitgebroken,
maakt deel uit van een onvermijde
lijk economisch proces. Arbeiders
zullen moeten worden verplaatst
naar industrieën die nog steeds
groeien. Van een algemene terug
gang in de industrie is geen sprake.
Zijn rede werd dooi' Labour roet
weinig sympathie aangehoord. „Is
de werkloosheid nu groot genoeg
geworden om iets te doen?" inter
rumpeerde één. der Labour-Leden.
MacMillan weigerde te antwoorden
omdat dit, zoals hy zei, „een vraag
was in de stijl: Slaat u tegenwoor
dig uw vrouw niet meer?"
Een motie van wantrouwen, die
Labour aan het slot van het debat
indiende, werd met 310 tegen 239
stemmen verworpen.
(Van onze correspondent)
ALMELO, Dc rechtbank te Al
melo heeft de 21 jarige J. S. uit En
schede, die er van wordt beschuldigd
op de avond van 26 december 1955
het zeventienjarige meisje H. B.
door wurging van het leven te heb
ben beroofd, overeenkomstig de eis
veroordeeld tot vijftien jaar gevan
genisstraf met aftrek en ter beschik
kingstelling van de regering.
De zaak tegen S. werd vorige
week dinsdag in een besloten, zitting
behandeld.
WASHINGTON. Het Ameri
kaanse Huls Yan Afgevaardigden
heelt met 164 tegen 116 stemmen be
sloten een amendement tegen rassen
scheiding op nemen in de federale
wet op de onderwljssubsidies.
Het betrokken amendement /erd
ingediend door de democratische 'he
gerafgevaardigde Clayton Powell.
Het bepaalt, dat alleen een federale
subsidie verstrekt kan worden aan
scholen, waar geen onderscheid ge
maakt wordt tussen blanken en ne
gers.
wagen gaan kijken" en vervolgens
de lifters zonder transport, zonder
bagage en met de restaurantreke-
ning achterlaten.
Dan zijn er de buschauffeurs die
alle bagage van hun passagiers wel
gemoed op het dak stapelen en ver
geten daar rekening mee te houden
ais ze onder een viadukt door moe
ten: dit doet de koffers geen goed.
Niet minder ferm trouwens waiS de
claim van een aantaL buspassagiers
wier bagage overstroomd was nadat
de dieselolieleiding van de bus het
had begeven.
Er komen betrekkelijk weinig be
nadeelde toeristen terug van vakan
ties uit Oostenrijk, Zwitserland en
Duitsland. Volgens de verzekeraars
heeft de eerlijkheid van de bevol
king dan ook een nauwe samenhang
met de economische conjunctuur in
hun land: in hotelkamers achterge
laten goederen komen meestal wel
terug uit de landen, vaar het de-
mensen goed gaat. De activeit van
paspoortdieven een veel uitgeoe
fend bedrijf in internationale centra
als Parijs, de Rivièra, Rome en Mi
laan is in sommige landen maar
zeer gering. In Engeland zijn de
meeste toeristen niet erg tot vergeet
achtigheid geneigd maar er wordt
nogal eens in geparkeerde auto's in
gebroken.
Wat Noord-Afrika betreft ten slot
te: ook daar gaan toeristen heen. De
meesten sluiten voor aües molest-
verzekeringen af, maar voor zover
bekend zijn er nog niet veel claims
binnengekomen van deze onderne
mende groep Nederlandse toeristen.
(Advertentie IJl.)
4 middelen tezamen werken sneller,
krachtiger en langduriger.
fn de fielt wereld word! tegen pijn en
griep meer en meer een combinatie van
middelen gebruikt. De 4 middelen van
CMarine „4" - elk op zichzelf al beroemd
- helpen elkaar en werken daardoor hij
zonder weldadig.
(Van. een onker redacteuren)
VANDAAG treedt een vrouw op
als hoofdpersoon in ons kos-
misehe verhaal „Van platte schijf
tot grenzenloos heelal": miss, Ren-
1 rietta Leavitt, Deze* Amerikaanse
astronome deed haar belangrijkste
i ontdekking in een laboratorium,
1 zittend voor een. microscoop. Zij
droeg sterke bewijzen aan voor de
i stelling, dat vrouwen ongemeen
geschikt zijn voor precisiewerk.
Jarenlang heeft zij met' taai geduld
foto's bestudeerd, die haar collega's
met hun sterrenkïjkers hadden ge-
maakt. En ze liet niet af, voordat
zij het lichtgeheim der Cepheiden
1 had ontmaskerd. Haar onthulling
maakte 't verder mogelijk het voor
blote mensenogen onpeilbare heel-
1 jal te meten.
Hoewel de Melkweg voor alle
aardse verkeer ontoegankelijk is,
blijkt hij wel voorzien van fhkker-
lichten. Henrietta Leavitt bewees,
dat die lichten gehoorzaam ant-
woord geven op de vraag: „Hoe
ver staan de sterren, ja zelfs ster-
rennevels van ons af?" Haar onder-
t zoekingsveld lag trouwens al bui-
ten onze Melkweg, n.l. in de twee
Magelhaense „wolken", sterren-
groepen die zo'n 80.000 lichtjaren
van ons verwijderd zijn
j Het bepalen van sterrencirkel-
tjes parallaxen aan de hemel-
koepel bleek een wetenschappelijk
spel te zijn met slechts beperkte
mogelijkheden tot bepaling van
kosmische afstanden. Het onder-
zoek stokte al een poos, toen miss
Leavitt de resultaten van baar
recherchewerk publiceerde. Er wa-
ren allang sterren bekend, wier
lichtkracht wisselt: de ene dag zijn
zij bijzonder helder stralend, de
volgende dag beginnen zij te ver
bleken om, aan het einde van een.
op de minuut vast te stellen pe
riode, een nauwelijks zichtbaar
puntje te zijn. Dan nemen zij snel
soms binnen enkele uren in
lil III 1
1.1 1
lilIII 1
II I
■.III I I
il 1
1
11410 km riw u cO%D£
1 I I i: IM 1
II 1
III !i III 1
III
De uitdijing ran het heelal gefoto
grafeerd. Dit zijn afbeeldingen van
spectra van vijf zich met grote
snelhetd van ons verwijderende
sterrennevels. Het. horizontale pijl
tje geeft aanhoever het rood in
het spectrum is verschoren van
zijn oorspronkelijke plaats. De
nevel, waarvan het bovenste spec
trum is weergegeven, staat nu rond
35 miljoen lichtjaren van ons van
daande tweede rond 350 miljoen
lichtjaren, de derde 500 miljoen
lichtjaren, de vierde 850 miljoen
lichtjaren en de vu de 2300 mil
joen lichtjaren (Eén lichtjaar
365x24x3600x300.000 km).
oog peilde hij niet ver; de grootste
sterrenkijker ter wereld de spie-
geltelescoop op de Mount Palomar
m Californië heeft nu de gren
zen verschoven tot op ongeveer
twee miljard lichtjaren. Een af
stand, die al ons aardse voorstel
lingsvermogen ver overschrijdt.
NU komt de grootste verrassing:
iedere dag wordt het heelal
groter. Het dijt uit met geweldige
snelheden, welke aan de uiterste
grenzen die van het licht benade
ren: 300.000 kilometer per seconde.
Aan de uitwerking van de theo
rie van het uitdijend heelal heeft
prof. Dc Sitter ook zeer veel bij
gedragen.
,<t „Hoe is het in vredesnaam mo-
beeld. Cepheus (vlak bij de Pool- gelijk, dat mensen dit kunnen vast-
ster): men duidt hem aan met de stellen?" Deze vraag moet rijzen.
Griekse letter Delta. Zyn gehele Het antwoord luidt: de natuurkun-
onstandvastige familie heet sinds- digen weten, dat als men een ge-
dien de Cepheïden. De oorzaak van wone lichtstraal laat vallen in een.
hun zonderlinge gedrag is nog niet driekantig geslepen stuk glas
een prisma dit licht wordt „ge
broken" en ontleed in zyn samen
stellende kleuren: rood. oranje,
geel, groen, blauw en violet Die
lichtkracht en omvang toe en eisen
1 de aandacht der astronomen op,
Dan begint dat zeer regelmatig ge-
speelde spel opnieuw, altijd maar
i door. "Voor het eerst is zo'n wispel-
turige zon ontdekt in het sterren-
i m alle opzichten opgehelderd,
A/I ISS Leavitts onthulling komt
op het volgende neer: tussen
i de wisseling in helderheid (perio-
1 diciteit) der Cepheïden en hun
lichtkracht bestaat een vast ver-
band: alle Cepheïden, die eea even-
lange lichtwisseling-periode tonen,
hebben ook dezelfde lichtkracht.
Vooral de Amerikaan Shapley
Geweldige catastrofes geschieden
in het heeiaï. De waarnemers van
de sterrenkijker op de Mount Pa.-
lomar fotografeerden deze kosmi
sche botsing tussen een botuor-
v uuiai uc ouapiey mipe cn een
heeft Henriette Leavitt trouw bij- Tennevel, die beide vermoedelijk
gestaan bij het voltooien van haar "*nïlja.rden sterren (zonnen) bevat-
onnoemelijk moeilijke karwei. Hun ien-
uiteindelijke resultaten hebben de
sterrenkunde op grandioze wijze
1 verrijkt en verdere „afpaling" van
het heelal mogelijk gemaakt. Toen
bleek het mogelijk Herschels beeld
van onze Melkweg te verbeteren:
in grote trekken bleek hij gelijk
te hebben, dat ons sterrenstelsel
de vorm heeft van een reusachtig
grote discus, welks middellijn rond
1ÖO.OOO lichtjaren meet, en zijn dik
te rond 15.000 lichtjaren. Aan de
bepaling van die maten zijn ook
onsterfelijk verbonden de namen
van onze grote landgenoten, prof.
dr. Jacobus Cornelius Kapteyn, en
diens leerling en vriend prof, dr.
Willem de Sitter.
Ook kon men toen berekenen,
hoeveel kilometers ons scheiden
van het wazige vlekje in het ster
renbeeld Andromeda, dat een ne
vel van miljarden sterren bleek te
zijn, die veel gelijkenis vertoont
met onze Melkweg. De uitkomst
was verrassend: anderhalf miljoen
lichtjaren. (Voor wie dit in ronde
cijfers wil zien dit rekensommetje:
l.SOO.OOO (jaren) x 365 (dagen) x
24 (uren) x 360Q (seconden) x
300,000 (kilometers). En de Andro-
medanevel is een sterrenstelsel, dat
vlakbij onze Melkweg staat.
Dieper en dieper doorvorsten de
sterrenkundigen het heelal: is de
mens niet vanaf zijn eerste ver
schijning op aarde, honderdduizen
den jaren geleden, voortdurend
bezig geweest zijn kosmische wo
ning te verkennen? Met het blote
kleuren zijn de voor ons oog waar- 1
neembare verschyningsvormen van
met verschillende snelheid trillen-
de elektro-magnetische golven. De
Duitser Fraunhofer ontdekte, dat
het spectrum zo noemt men die
kleurenband ook duizenden
fijne lijnen bevatte. Groot was de i
verbazing tot bekend werd, dat
iedere gloeiende stof in dat spec
trum zijn eigen lijnen heeft Zo
kon men zelfs de scheikundige sa-
menstelling van vèrverwijderde
sterren onthullen,
Voor Verder begrip van het me- 1
ten der kosmische afstanden gaan
we in de achterste wagon van een
snelrijdende trem zitten. Het is
o wonder zomer, dus we kunnen i
het raampje opendraaien. Van. de
andere kant nadert ook een trein.
Als hij de onze ontmoet laten bei-
de bestuurders luid de fluiten klin-
ken. Vreemd: terwijl die andere
trein ons nadert lijkt het, of de
fluittoon hoger wordt, terwijl -
als de trein voorbij is de ge-
luidshoogte afneemt. De natuur
kundige Doppler wist dit zonder
linge verschijnsel te verklaren,
„Kyk", zei hy, „als die trem naar t
ons toe rijdt werden de geluids-
golven als het ware samengeperst.
Er bereiken per seconde meer
luchttrillingen ons oor dan als die
trein stil zou staan, dus klinkt die
fluittoon hoger. En als de trein
vporbij is, worden, de gelutdstril-
lingen „uitgerekt", per seconde be-
reiken ons oor dus minder geluids-
golven dan als de hele boel stil
stond, dus lijkt de fluittoon lager."
De fluit van onze eigen trem geeft
eelt constante toon: Wy blijven er 1,
even ver vandaan.
Wat dit Doppler-effect te ma
ken heeft met het uitdijend heelal?
Het bleek ook van toepassing op
lichtgolven, zodat het 't middel bij
uitnemendheid bleek die uitdijing
te constateren. Nadert een ster Ons,
dan worden de lichtgolven ineen-
gedrukt". Er bereiken per seconde
ons oog meer trillingen dan als de
ster stil stond, zodat zij korter
lijken dan zy werkelijk zijn. Om-
dat de kortste, voor ons oog zicht-
bare lichtgolven de violette zijn, 1
vertoont het spectrum van die ster
een. „verschuiving" naar het violet.
En andersom: sterren, die van ons 1
vandaan snellen, laten een spec-
trum zien met een verschuiving 't
naar het rood: de lichtgolven lijken
ietwat uitgerekt.
EN thans het wonderlijke: de
spectra van alle sterrennevels
wijken duidelijk naar het rood at
Dit effect laat (voorlopig^ slechts
één conclusie toe: alle melkweg-
stelsels vliegen met reuzensnel
heden van ons vandaan, en wy van
hen. Het heelal zet uit: alsof het
een. enorme gummibal is, die door
een kosmische reus wordt opgebla
zen. Hoe verder van ons verwij
derd, des te groter is die snelheid.
Aan de uiterste grenzen, bereiken
de sterrenwolken van ons ster- i
renstelsel uit gezien zelfs de
snelheid van het licht. Het schijn-
sel van die nevels is niet meer in
staat de aarde te bereiken. Die
sterrenstelsels worden onzichtbaar, 1
zelfs voor de sterkste kijkers-
De van elkaar wegvluchtende
sterrennevels doen vermoeden, dat 1
eens alle materie ergens" in het
heelal samengepakt is geweest, dat
die „bal" of dat oeratoom uit
elkaar is gespat door een gewei-
dige, kosmische explosie. Dit raakt
de vraag over het ontstaan van j
het huidige heelal, die wy in een
laatste artikel kort zullen bespre-
ken.
Wordt vervolgd)
DEN HAAG. In overleg met
de minister van Oorlog en van
Marine heeft de minister van 0„
K. en W. een regeling vastgesteld
voor vrijstelling van militaire
dienstplicht van onderwijzers in
het schooljaar 1956/57.
In antwoord op- schriftelijke vra
gen van het Tweede Kamerlid Gort
zak. deelt minister Cals daarover
mede, dat aan hen, die hebben
deelgenomen aan de spoedcursussen
voor het behalen van de lagere
akte als onderwijzer en op die
grond uitstel van eerste oefening
hebben gekregen, op hun verzoek
verlenging van dit uitstel zal wor
den verleend voor het schooljaar
1956/1957. mits zij vóór 1 oktober
1956 een betrekking vervullen aan
een 2- of 3-mansschooï. Zij, die
reeds een oproeping tot opkomst
in werkelijke dienst hebben ontvan
gen en nog geen betrekking ver
vullen aan een 2- of 3-mans*
leraren bij overige takken van on
derwijs, die niet gemist kunnen,
worden, een oproep hebben ont
vangen om hun militaire dienst
plicht te gaan vervullen. Er is
over deze kwestie reeds geruime
tijd overleg gaande, maar m ver
band met de grote behoefte aan
kaderpersoneel heeft dit nog niet
tot resultaat geleid.
school kunnen een verzoek indie
nen om uitstel tot 1 oktober 1956,
ten einde alsnog naar een derge
lijke betrekking te kunnen sollici
teren.
Na het schooljaar 1956/1957 zal,
mede gelet op de moeilijkheden
van de betrokken schalen, worden
nagegaan in hoeverre verder uit
stel kan worden verleend voor het
schooljaar 1957/1958.
De onderwijzers, die in 1955 uit
stel van eerste oefening kregen
voor het schooljaar 1955/1956, kun
nen onder dezelfde voorwaarden,
waaronder dit werd verleend, ver
lenging van uitstel krijgen, voor
zover zij niet reeds eerder gedu
rende meer dan een schooljaar uit
stel ten behoeve van het onderwijs
hebben gekregen en voor zover zij
zijn geboren ia de jaren 1933 of
1936.
In zijn antwoord aan de heer
Gortzak erkent de minister, datfiets poogde te vluchten.
Nicosia. De 22-jarige Jaeovua
Fatatsos, een Grieks-Cypriotische
kantoorbediende, is ter dood ver
oordeeld voor dc moord op een
Turkse politieagent.
Een Turks meisje van 17 jaar had
Patatsos op 23 april bij zijn jas ge
grepen toen hij na zijn daad per
Den HAAG, De Nederlandse
regering heeft met de Amerikaanse
regering overeenstemming bereikt
over de bouw van een aanzienlijk
aantal mijnenvegers voor de binneru
wateren, bestemd voor de Konink
lijke Marine. De Amerikaanse re
gering is bereid de helft van de
kosten tc verschaffen als militaire
hulp. Indien het congres de toe
wijzing van deze gelden aan Neder
land goedkeurt.
De Amerikaanse plaatsvervangend
onderstaatssecretaris voor het we
derzijdse hulpprogramma E. Per
kins McGuire heeft deze toewijzing
van geiden aan. Nederland dezer
dagen verdedigd in de toewyzings-
commissie van het Huis van Afge
vaardigden. Nederland zal de an
dere helft van de mijnenvegers be
talen. Het gaat om de aanschaffing
van 'een groot aantal- kleine houten
mijnenvegers die geschikt zyn voor
het ruimen van mijnen in -de ri
viermondingen en de vaarwegen
naar de Nederlandse haven- en
noodhavengebieden.
