Slimme
jongen
geeft
fatale
vrouw
een kans
Made in
RENEE DAALDER,
VAN KIJKFILMS
B'
Drie kunstenaars
in Schiedam
KUNST
Ballet op Grand Gala
du Disque Classique
Speelkaarten
Huisvlijt
Bern 66
Literaire prijzen voor
Wolkers, Hamelink en
Simon Vestdijk
Marijke Smit Sibinga
op toernee met I Musici
James Bond
Pianiste Derenbey
speelt te fors
Boek over 15e eeuwse
drukkunst verschenen
p«g. 2-saterdag 8 oktober 1968
DE 22-jarig',- filmer Eenee Daalder heeft een gevoel van grote
voldoening over zich. Hij la trots op wat hij heeft bereikt:
zjjn film ..Body and Soul" ral In geen geval samen met één
of ander slap produkt van Jean-Lue Gedard in een beschaafd
klein bioscoopje worden vertoond. Zoels de zaken nu staan, ziet
het ernaar uit dat de film (winnaar van de Grand Prix in de sectie
professionele films ven het vierde Benelux-filmfestival) binnen
kort fiaat draaien in een bioscoop op de Amsterdamse Nieuwen-
dijk. Zomaar als een echte kykfilm temidden van de cowboys, de
gangsters en de zondige meisjes uit het buitenland het was
voor Nederlandse filmers tot nu toe een onbereikbaar Ideaal
Foto: Charles Vlok
In «rt-housea voor het Betere Pu
bliek la Renee Daalder „minder ge
ïnteresseerd". Wanneer men meer
dan vyt minuten met hem heelt ge
sproken, blijkt dit slechts een zeer
voorzichtige kwalificatie. „Ik heb al
tijd al een hekel aan dat soort bio
scopen gehad, echte goede films ko
men dasr niet „The Young One"
van Bunuel, „Les Liaisons Dange-
reuses" van Vadim, dat zfjn film* die
over41 kunnen draalen. Films die
goed genoeg zijn voor een grote bio
scoop. Een boek als .Lolita" wordt
toch ook door iedereen gelezen en is
dét geen echt meesterwerk?"
door
PAUL HELLMANN
ideeën, vervagen de meningen die
worden verkondigd door zijn jonge
collega's tot het gemompel van grijs
aards die nog probéren „bij te blij
ven.'
ODY and Soul" kan worden
gezien als een duidelijke Illu
stratie van wat een fllm naar
van Daalder moet zijn:
een rechtlijnig werkstuk over een
bodybuilder. Muziek van Gert Tim
merman. Geen lifUfjes, geen hoog
dravende pretenties. Zeker geen
01m met het persoonlijk stempel van
een .auteur" een woord dat bij
Daalder de haren recht overeind
doet staan. „Het is een zielig ver
schijnsel", vindt hij, „dat ledereen
een auteur wil zijn. Het wordt de
menser gewoon opgedrongen. Ik ate
gCwuon voor me hoe een man als
Loaey ln zichzelf zit te piekeren:
waarin onderscheidt Ik me nu van
alle anderen? Wéirin?"
Juist vanwege hun ongebruikelijk
uitgangspunt, heelt het Daalder en
zijn cameraman Jan de Bont niet
verbaasd dat hun in twintig uur op
genomen film „Body and Soul" werd
bekroond. „Ik wist bij voorbaat al
dat dat zou gebeuren, gewoon omdat
het een authentieke, originele film
ls. Een film waar ze in principe in
het buitenland van staan te kijken,
omdat ze zoiets nog nooit hebben ge
zien. Het la toch ook iets heel merk
waardige als Iemand zich ln deze tijd
fllm. Van Franse films en ln het bij
zonder van de nouvelle vague wordt
hij echter bijna onpasselijk. „Van het
begin al aan heb ik er al een ontzet
tende hekel aan gehad, De eerste
.kunstfilm" die Ik zag, was geloof Ik
„Hiroshima mon amour". Het was
zo^ saaie, flauwe boel. dat ik er ge
woon geshockeerd door was. Bij
„Monsieur Hulot" ben Ik maar na
een fijdie weggelopen, dat waa niet
om aan te zien. Ik moet zeggen dat Ik
ln de hele Europese film niet. zoveel
zie, er ls niet veel goeds bij. In Ne
derland hebben we so wie so natuur
lijk holeméél niets over de Neder
landse film ben ik zeer slecht te «pre
ken, Misschien moet ik een uitzonde
ring maken voor Rademakers, die
probeert nog wat Waarom moet die
Nederlandse film eigenlijk zo nodig
op poten gezet worden? Wie kan er
gaat bezighouden met de controverse
uch aam-ziel. Het is een verouderd
onderwerp en daardoor op zijn minst
merkwaardig. De manier waarop het
wordt behandeld wijkt bovendien zo
veel van de nouvelle vague af, dat de
film uniek is. Heel bewust heb Ik er
een stuk naïviteit van mezelf in uit
gebuit. Via die bodybuilder dan.
Kijk, nu ben lk natuurlijk een slim
me jongen, wat er in die film gezegd
wordt fs natuurlijk niet zo stom. Het
gaat maar om de manier waarop het
gebeurt."
RENEE DAALDER, wiens gezicht
een groot deel van de tiji"
smI goedmoediger Ir
id een
indruk
maakt dan hU zelf voor moL
houdt, praat als een routinier die al
een lang leven ln de filmwereld ach
ter de rug heeft en nu de tijd geko
men acht zijn hart eens te luchten.
HIJ st44t voor zijn mening of hU
daarmee populair wordt ls wel het
laatste probleem waar hij zich zorgen
over maakt. Vergeleken met zijn
hier een goed script schrijven? Ze
doen hier altijd zo aanstellerig over
professionaliteit, dat de fotografie zo
goed is en zo, maar qua instelling zijn
ze hier allemaal amateurs. Dan is het
zelfs nog beter in Duitsland, maar
ook daar zijn ze gek met de nouvelle
vague, net als overal In Venetig was
het nu toch wéér zo. dat Ze aankwa
men met films over het communica
tieprobleem, films over kunstenaars
die geen Inspiratie hebben. WIE wil
er nog een film over een kunstenaar
maken? Ja, Chopin, misschien dat dlo
nog zou gaan."
HET zwakke punt van de Euro
pese filmindustrie is, zo staat
voor Daalder vast, het gebrek
asn cameramannen die enig benul
hebben hoe ie een Vrouw moeten
fotograferen. „Ik vind dat de nou
velle vague daar de klad ln heeft ge
bracht. Door ai dat werk on loca
tion zijn er veel minder mogelijk
heden om goed te fotograferen. Voor
binnenopnamen lijkt het me pretti
ger ln de studio te werken." Het is
Reneo Daalder ook een gruwel te
zien hoe in Europese films met „ero
tiek omgesprongen wordt". „Het ls
gewoon een aanfluiting als ik denk
hoe zo in „Une Femme Mariée" na
die bedscène hun handen wasten met
een stukje zeep dat van hand naar
hand gtngl Dat was ontzettend. En
dan ln al die films altijd maar weer
dat rondhuppelen van Anna Karina
en die bedscènes tussen witte laken».
Bedscènes! Ik zou er niet veel voor
voelen om voor dit soort dingen ln
mijn film een bed te gebruiken."
Daalder hoopt binnenkort te be
wijzen dat vrouwen en aex ook in
Nederland nog geen verloren zaak
vormen. Hij kondigt aan dat hij de
triomfale terugkeer van de femme
fatale zal bewerkstelligen. Als tegen
speler van Dirk Bogarde heeft 01JV
voor één van zijn volgende films
Greta Garbo op het oog. „Ik ga op
mijn knieën voor haar hoteldeur val
len om haar te smeken of ze in mijn
film wil spelen. Ik kan me best voor
stellen dat ik in huilen zal uitbars
ten. Dagen- en dagenlang proef op
namen van Garbo maken en haar
steeds een ander kapsel geven, dat
lijkt me het mooiste wat or bestaat.
Vrouwen met sterallures vind ik ge
weldig, lk zou graag het slachtoffer
worden van zo'n vrouw."
VOOR dit allemaal werkelijkheid
wordt, wil hij met Jan de Bont
(„de beste cameraman van ons
land") nog een korte film maken met
Andrea Domburg in de sterrol een
"soort heiligendrama", dat voor deze
actrice bedoeld ls als een come-back.
Andrea Domburg ziet hij als de enige
vrouw in ons land mei wie iets te
beginnen ls voor een filmcamera:
„Het ls een vrouw zoals ze niet meer
geboren worden". Kitty Courbois, die
in een aantal films van jonge colle
ga's ls opgetreden, wijst hij af als
typisch nouvelle vague „een ethe
risch wezen dat ik alleen in de rol
van maatschappelijk werkster zou
kunnen gebruiken".
Op lange termijn denkt Daalder
Han een film met als onderwerp een
gemeenschap als Walden van Frede-
rik van Eeden. „Qua thema wordt
het een omgekeerde Bunuel. In het
begin van de film zijn de mensen
verschrikkelijk onaangepast, maar
diep van binnen hebben ze een on
zedelijk verlangen, een verborgen
wensdroom om zeer aangepast te
zijn. Ik vind dat het aangepast-zijn
een onzedelijke prikkel heeft, een
thrilL" Ter illustratie hiervan voor
ziet hij een scène, waarin mensen
omstandig gebruik maken van een
deodorantstift: „bijzonder onzede
lijk". Of de echte volledige aanpas
sing uiteindelijk in. de film z*I wor
den bereikt, is nog de vraag. „Daar
voor weet ik zelf te weinig wat het
is om aangepast te zijn,"
HOEWEL al deze plannen dat niet
zouden doen vermoeden, staat
Daalder verre van het begrip
„fiimplezier". „Filmen is een heel ge
compliceerd en heel vervelend vak.
Je bent er alleen mee bezig, omdat
je bij alles wat je doet het publiek
ziet zitten waarvoor je werkt. Het ls
heerlijk als Je weet dat iets aanslaat,
dat merk je het best als ze lachen,
of wat ik veel mooier vind
wanneer ze een brok ln de keel krij
gen. De term vals sentiment zegt me
niets, dat begrijp ls niet. Net ais hu
mor, daar sta ik ook ver van. lk heb
een mateloze bewondering voor een
echte Hollander zonder gevoel voor
humor, zonder esprit. Esprit ls een
vervelende eigenschap van de Fran
sen. Na twintig eeuwen van cultuur
is dat een verloren volkie. Van mij
mogen ze Frankrijk van de landkaart
vegen, tegelijk met Engeland."
Het zal aan Rencc Daalder niet lig
gen als het daar ooit nog eens van
zou komen. Jean-Lue Godard doet
er goed aan op zijn tellen te passen.
AMSTERDAM, zaterdag. Op het
Grand Gala du Disque Classique, dat
28 ok'.ober zal worden gehouden, zul
len Sylvester Campbell en Olga de
Haas de pas de deux uit de tweede
akte van „Het Zwanenmeer" dansen.
„Hot Zwanenmeer" is een van de suc
cesvolste balletten, die het Nationale
Ballet op het programma heeft staan.
Binnenkort is de honderdste voorstel
ling van dit werk op muziek van
Tsjalkowskl te vemvach'en. De pas
de deux zal worden begeleid door het
Concertgebouw.orkest onder leiding
van Edo de Waart. Het Grand Gala
zal ook door de televisie worden uit
gezonden. i>>""
TWEE Japanse en een Nederlandse kunste
naar die in Japan nieuwe impulsen opdeed,
exposeren in het Stedelijk Museum van Schie
dam. Dat wil niet zeggen dat hun werk -typisch",:
Oosters zou zijn, daarvoor is het tezeer door- c
drenkt van invloeden die thans overal ter'-*
wereld worden ervaren en die aan de moderne
kunst van vandaag een internationaal karakter
geven. Een van de Japanners werkt trouwens
nog in Parijs, de ander studeerde in Amster
dam.
De opvallendste figuur van het drietal is Shohaehi
Shimlzu. Deze bepaalt zich tot een enkel heel simpel
grondmotief, een ovaal vlak. dat als een hemel
lichaam bijna de gehele oppervlakte van het schil
derij beslaat, waarbü als tegenpolen stroken funge
ren, die uit niet helemaal zuivere vierkanties bestaan
van verschillende kleuren. Het ovaa] is dikwijls van
een sterk, bijna egaal blauw, dat als blikvanger
dienst doet en op de beschouwer de indruk maakt
een krachtenveld te zün dat de tegenpolen aantrekt
De doeken zijn verzorgd geschilderd, hebben een
decoratieve werking en zün allerminst verstandelijk.
Hoewel men op het eerste gezicht verwantschap.zou
zoeken met de abstracte gereometrie. het Mondriaan-
se, dat bezig ia te herleven, is deze er bepaald liiet,
omdat elk purisme ontbreekt en dit werk juist wordt
gedragen door een zekere mate van emotionaliteit.
De schilderijen hebben ongetwijfeld een vreemde
aantrekkingskracht, maar hoewe] er een zekere mate
van rust van uitgaat, is hun karakter dermate over
heersend dat ze. büelkaar in één zaal, het samen
moeilijk hebben.
"VTINDER van kwaliteit vond ik de werken van de
J-'A Japanner Teruo Onuma, van wie ik enkele ja
ren geleden al eens iets te zien kreeg dat toen enigs
zins mystiek aandeed. Het was opgebouwd uit vlak
ken zware, verzonken kleuren. Hij heeft, zoels nu
blijkt, deze trant van schilderen volkomen laten
varen en bepaalt zdch hoofdzakelijk tot een opvat
ting. waarbü elementen van pop-art een rol spelen.
Zijn serie speelkaarten Iüken mü nog het meest fie-
Hü maakte verschillende staten van een zelfde
ontwerp. De koning, als hoofdmotief, halverwege
gescheiden door het spiegelbeeld, abstraheerde hij
meer en meer, net zo lang tot er alleen nog maar een
silhouet en enkele handen overbleven. De verbinden
de elementen hebben een decoratieve functie en de
compositie in haar geheel is intelligent tot stand ge
komen. De serie Yakko daarentegen, met een ab
stracte kern, is bijzonder overladen-en dnik, .terwijl
de kleur brutaliseert door schelheid, een nadeel dat
wel vaker optreedt als de kunstenaar plasticverven
gebruikt. Het effect is ook hieT opdringerig en on
harmonisch.
TVE derde exposant, de Rotterdammer Daan van
Golden, exposeert zün beproefde tafellakens en
zakdoeken, een vorm van huisvlijt die misschien als
vorvdst frappeert, maar schilderkunstig niet zo heel
Een der schilderijen van de Japanner Tertio Onüma
veel om het lüf heeft. Hy oopieert slaafs een bepaald
patroon tot in finesses. Als er een enkele keer een
juweeltje uitvalt, zoels dat ene in een fraaie geel
bruine grondkleur, dan is zijn monnikenwerk toch
niet helemaal vergeefs geweest.
J"\NDER de naam „Bern 66" exposeren in 't Venster
aan de Gouvernestraat een vijftal Zwitserse
kunstenaars, die dit met elkaar gemeen hebben dat
zij zich. allen bezighouden mét de verschillende ver
schijningsvormen van de op-art. Als elke experimen
tele en avantgardistische groep hebben zy idealen.
De een meent, dat het kunstwerk aap materiële
.waarde, dient te verliezen, opdat het binnen het be
reik van een ieder komt. Hü verheugt zich op dè
dag waarop bij zijn eigen objecten in een warenhuis
te koop aantreft Een ander zegt: De kunsthandal
zou zich als de verkoop van worstjes kunnen afspe
len: kunstwerken als verbruiksartikel.
Het zijn bekende klanken, maar de wereld van nu
is daar zeker nog niet aan toe. Intussen biedt de
tentoonstelling een veelheid van optische effecten,
Malewitsj. Kandinsky, Vasarely zijn onbetwist hun
geestelyke vaders. Die invloed laat ach nog steeds
gelden. Van Markus Ratz b.v. zün er schuin opge
zette houten cilinders op een plat vlak, Hü sugge
reert daarmee een driedimensionale ruimte. Ik vind
ze aanmerkelijk boeiender dan de trapreliëfs van
Herbert Distel. "Ueli Berger toont twee reliëfs en
twee plastieken, waarvan er twee beweeglijk zijn.
Men kan dus het beeld zelf vorm geven. Rolf Weber
ia bepaald agressief in zün kleur en ik heb nu een
maal iets tegen kleuren die vals op ons netvlies in
werken, Overigens zijn deze objecten van nature
nogal kil, wat voer een zakelijke omgeving geen be
zwaar hoéft te zün. En dan is er nog iets: lk ben wel
zeker dat al dit werk in een beter verlichte ruimte
meer tot zijn recht zou komen. Het schreeuwt er
eenvoudig om.
L. W. SCHMIDT
KRAALENHOVE
DOOR WILLY LOHMANIS
08115 OOK PEREDtn
«AM (JWMNV-tZ'öHElD.
U MOET MM LEVENS
WERK CONTROLEREN
OP M06ET-OKE.
KCWT
0INNEH
IK WORDSUWK;
ZEunwou
s^av,
NIAGoOE
VOORSTE LWOJ
NIEUWE
ÏOlTRJOkIGENm
5,t>Tt& Ktt>4 ZUSiE.SPLLYoc
S«LLV,DrriS
«CHTERNfvMVI 95Lf70.ol
ikZtEHET NiE-rY
BROMMY EN TOMMY
DOOR J. D. VAN EXTER
165SI Jap Rap wandelde ongehinderd de slotbrug hH Poppy uit bek «ware kostuum.
mrt.h'! Ilïrï" 4,« «hoiidw. .rÓMl huttelMk ktiUnkt, hooi", „rok do Pop-nnior.
„Mlln autoriteit holomaa) Mhterua op de parhoorplaate". „Mai lk u dit aanbieden, ot atoot lk u daarmee voor het
..het milt in» luuiM**» T_ j.u» ..«-....de i.bi
fluisterde Poppy, „het ipUt me
„Het teat wel", steunde Jan Kaï
i - vu w a wm*mr M3 Was toch erg stak het bankbiljet tftsifn wik.
bljj toen hü het harnas eindelijk kon neerzetten. "-1
hoofd?" ,Jn genen dele", antwoordde Jan Rap m*nissm en
«tak het bankbiljet In sftn ink.
Ving hielp „Pst i» net genoeg voor een mistlamp", mompelde hfi.
(Van onto kunatrodactoo)
ROTTERDAM, uterdai O inte
ns jtïla ln Botterdam literaire prij-
«n uitgereikt aan Jacquet H»me-
ItnJe voor zijn boek „Het plantaardig
bswtad", Jtra Wolkera voor „Terug
naar Oegateeeat" 00 Sünoo Voat-
djjk voor „Het genadeschot."
Een college van twintig Vlatunae
critici, letterkundigen on bibUtnlwca-
Ütaen hoeft d«, romana all da bea
te uit de Noord-Naderlandae roman-
uroduktl* van de jaren 1004, 1000 en
1088, atageweaeci.
(Van onxfl muziekredacteur)
AMSTERDAM, zaterdag. Dc
Nederlands® claveclnlst# Marijke
Smit Sibinga 1» uitgenodigd om aan
een omvangrijke toernee van hot
Italiaans» ensemble I Musici me» te
werken. ZU vervangt daarbij haar
Italiaanse collega die oen kind ver
wacht. Het betreft een concertreis
door Duitsland en Ooatanrljk die van
4 november tot 18 december duurt.
Onze landgenote dankt de uitnodi
ging o.iu aan de succesvolle gramo-
r oa n platenopnamevan werken met
twee claveclmbels die gij een maand
f sleden met I Musici ln Zwitser
and maakte.
zou ze
oerr
SCKJ DiB'ZRLRMOÖRO
ZEMebBT?nJ Cf *i*TWOC~
T* BBWf
POOTTE VOO* DC zeur-
TRLflTByd. aoOZUURkJ Z
ÜJBTZ£?H5VPeH«
DOOR IBM FtgMlbKa
WlCUJStCy
iflMBSEOOlO
Bbkukt oe
■POTO.opi-ier
werste gezicht
LEE* HET et?OT>
CUTTHiiMEr EEKI
Hr^HD HET WR
STEEL VftM
VAWCGOR MOEST
Bestormen
In het Haags Gemeentemuseum
staat een piano, waarop onze voorva
deren tegelijkertijd slagwerk konden
spelen. Een,effect, dat het bijvoorbeeld
goed deed in Mozarts Alla Turca ron
do. Daarnaar gingen mijn gedachten,
toen vrijdagavond de Griekse pianiste
Parry Derembey zich in de Kleine
Zaal van het Concertgebouw waagde
--.aan de bekende Sonate in AKV 331. De
dof-dreunende fortes ln de linkerhand
waren, als men het rondo wil zien als
een karakterstukje, waarbij de Turkse
trom best gehoord mag worden, geens
zins misplaatst. Helaas handhaafde de
pianiste haar meedogenloze instelling
ook in de andere delen van deze lief
lijke sonate. In principe kan een forse
Mozart best aantrekkelijk zijn hij
wordt immers al te vaak ln overdreven
tere tinten afgeschilderd maar Par
ry Derembey bleek in dit opzicht niet
consequent. Na een pittige attaque
diep in de toetsen rondde zq de sonate
zonder blikken of blozen heel roman
tisch zacht weer af.
Vervolgens beluisterde lk nog een
Beethoven-sonate (Je weet het ten
slotte nooit: ze zou een Rosalyn
Tureck-ontdekking kunnen zijn, die
een ongelukkige avond heeft), maar
toen meende ik toch reden te hebben
om het definitief te laten afweten.
ERNST VERMEULEN.
Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM, zaterdag .„Door
mijn werk aan de P.CLLWoft-editie
ben ik hoe langer hoe meer in de
drukgeschiedenis terecht gekqmen.
Ik ben teruggegaan naar de vijftien
de eeuw, naar de wiegedrukken en
heb daarvan Samen met mijn vrouw
alle in Nederland gebruikte letters en
tekens gecatalogiseerd." Dit zei prof.
W. G. Hellinga, die met mevrouw dra.
L. Hellinga-Querido, bij de uitgeverij
Menno Hertzberger en Co een twee
delig naslagwerk „The fifteenth cen
tury printing types of the low coun
tries" heeft laten verschijnen.
De twee delen van 288 ëh 500 pa-
ginaas zijn een moderne versie van
J. W. Holtrops „Monuments typogra-
fiques des pays bas au qulnzième siè
cle" uit 1868.
KERKELIJKE BEROEPEN
Ned. herv. kerk. Barotpen te Oudetoni* en
te Scboonhovui O, ven Bttrik te Oeneimii-
dep; te Oroot-Ammere J. v*n der Velden te
Amersfoort, Aangenomen de benoeming tot
EredUient voor het r.k, ziekenhuis te Drsch-
>n ds. M, Bnukima. em. pred. te AcquoyY
Gerei, kerken. Beroepen te Tlel P. vin der
Veen te Reoecndaal.
GertL kerken vrij Bimsikt. Beroepen t*
Aiblueerdazn-Nleuwhekkerland AC. N*it-
«ne te Heerde; te Bergen theim M. Heems
kerk te Kevsnb«rgen.
Wed. herv. kerk. Beroepen te Woudenborg
Q. Veldjeuraat te Nedethemert; te Zoeter-
woude U Doom, kand. U Huizen 1NH). Be-
roepbaarstelUng: „de. heet P. H. v*a üirt*n.
kand- te Woubrugge, ia beroepbaar.
Geref. kerken vrij gemaakt. Beroepen te
Zwej^e^ZwMfwwetadii A-Putts,"*»*'
■teltik P»d. te Em»erertechelde«VS<m* .J.„.
koop te Ooes, -
hem. A, Holm-
kspelie «1
Nieuwer kerk.
f ft