D
Toneelsp
is denken
ROTTERDAMS DAGBOEK
Bejaarden hoeven niet
te vereenzamen
VIEUX
ROTTERDAM RIJNMOND
ION LI TZ ISN GESPREK MEI HAMS V\ DEM KEHEIÏ
CJMV Timotheus
bestaat 100 jaar
OdSl
VRIJMOED
f. L. SLUUTER
IVIJFTJG JAAR
BIJ DE RVS
V ahnntieprogramma
Contactadres
Hordij kerveld wil
buurtnoodgebouw
Wel goed - niet gek
Schrijf het zelf
THÉ-DANSANT
DE COSMOPOLIET
Perschef van
Unilever
met pensioen
peg. 4 ditodag 1 november 1966
E Nederlandse Vereniging van
Toneelkunstenaars heeft on
langs voor het eerst de August
Defreaneprijs voor de beste
regleprestaüd uitgereikt, en wel aan
Ton Lutz, speciaal naar aanleiding
van zijn regie ln Albee's "Kleine
Alioe', Toch is. Juist ook ln ons
blad, nogal eens kritiekgeuit op regies
van Ton Lute die soms te wetnlglekeu
te getuigen van een principiële viste
en een eigen bedoeling met hst toneel
van vandaag. Ton Lutz heelt met ons
over deze punten ln discus aio willen
treden.
HANS VAN DEN
BERGH: 'August De"
fresne zelf teas zeer
uitgesproken de man
van het getuigend to
neel, dat in de eerste
plaats de waarheid
hoorde te dienen en
nooit verworden
mocht tot schoon
heidscultus. Vindt u
het, alle bescheiden
heid ter zijde, juist
dat u de naar hem ge
noemde regieprijs
hebt gekregen?1
TON LUTZ: 'Als u bedoelt aan wel
ke kant-Ik sta, bij de keuze tussen
waarheid en schoonheid, dan geloof ik
dat He Ja moet zeggen. Natuurlijk
groei Je langzamerhand ln je regis-
seorssohap, lk heb nu 48 stukken ge
regisseerd, Van meet af aan ga Je
dan de vraag stellen naar het doel
van het toneel. En de duidelijkste
formule ls voor mij nog steeds een
van de oudste 'statements1 over de
toneelkunst, namelijk van Shake-
spearej' as If It were to hold up a
mirror to nature. Dat ls het; je moet
een wereldbeeld presenteren aan de
mensheid. Door de tijden heen veran
dert de visie op de. wereld voortdu
rend, Daarom moet de toneelkunste
naar en speciaal de regisseur een
vast standpunt innemen, dat hij ia
elke voorstelling kan uitdragen.'
hebt nogal opmer
kelijke successen ge
had met het regisse
ren van blijspelen uit
onze Gouden Eeuw:
Sreero en Hooft-hoe
is het nu mogelijk om
in die stukken te ge
tuigen van een visie
op onze wereld?'
Tfc heb altijd gevonden dat het
spelen van het repertoire uit onze
eigen literatuur een noodzakelijke
basis le voor een Nederlandse to-
neeloultuur en in die zeventiende-
eeuwae komedies heb. Ik dan gepro
beerd een portret te geven van ons
eigen volk.'
'Laten we de vraag
algemener stellen:
als u een stuk moet
opvoeren waarin door
een klassieke schrij
ver een sterk geda
teerd wereldbeeld
wordt opgehouden
voor een heel anders
geaard pub l iek uit een
heel andere tijd, wat
doet u dan?'
•Dan zoek ik naar dat element ln
het stuk, of naar dio vertaling van
de totale esprit, waarvan je denkt dat
die Interessant ls voor vandaag. Als
Je als kunstenaar niet helemaal blind
bent voor 'wat er omgaat ln Je eigen
tijd, dan is dat de basis waarop je
het nieuwe aanzien van zo'n klassiek
stuk vindt,'
'Als men nu met ze
kerheid zou kunnen
uitmaken, dat zo'n
moderne interpreta
tie in strijd is, of ge
deeltelijk in conflict
komt met de histo
rische bedoeling van
de schrijver, is dut
dan een bezwaar waar
u over heen kunt stap
pen?'
•Kijk, zo'n historische toneel
schrijver heeft natuurlijk voor zijn
'eigen tijd geschreven. Maar als hij
terecht klassiek genoemd wordt, dan
betekent dat, dat bi] groot genoeg ls
om door alle tijden been te blijven
bestaan. Dan heeft hij ons ook nu nog
iets te zeggen, niet als museumstuk,
maar als voorbeeld voor het wereld
beeld van vandaag. Als een regis
seur die binding ontdekt en daaraan
vorm geeft, dan zal hij In essentie
nauwelijks afwijken van wat er oor
spronkelijk bedoeld is,'
'Maar in uw regie van
'She stoops to con
quer' hebt u toch de
hele sociale kritiek
van Goldsmith wegge
laten. Vondu dat geen
onoverkomelijke aan
tasting van de origi
nele strekking van
het stuk?'
Ik vind het geen bezwaar als be
paalde elementen wegvallen die de
schrijver voor zijn tijd bedoeld heelt,
maar die lk nu niet meer plaatsen
kan. Zeker in een blijspel moet dat
kunnen. Dat stuk van Goldsmith heb
ik gewoon als een spel der vergis
singen gebraoht. Met andere waarden
dan die van het amusement, ben ik
veel voorzichtiger,
van de maatschappij. Ze zijn alle
maal geëngageerd om dat vervelen
de woord maar eens te gebruiken.
Als gevolg daarvan willen ze hun
publiek niet zomaar een eplegol voor
houden, maar een kritische, corri
gerende spiegel en die richten ze dan
op de fouten ln het maatschappij
beeld en dan mag je die tekst ook wel
mee-richten. Ik heb van het voorjaar
nog met Strehler in Milaan over
deze problemen gesproken en toen zei
hij: 'Zelfs met de grootste scrupules,
met de grootste verantwoordelijkheid
tegenover de tekst, mag je Je ver
antwoordelijkheid tegenover de wereld
niet verloochenen.' Je kunt die oude
meesters zo niet beschadigen, dunkt
me, wel dichterbij brengen,1
'Maar moet je. om op
deze manier met
klassieke teksten te
kunnen iverken, zoals
Sartre bijvoorbeeld
gedaan heeft met de
'Trojaanse vrouwen'
van Euripides, waar
hij een heel eigen
boodschap in legde,
niet zelf ook een
auteur zijn die iets
te zéggen heeft?'
als bijvoorbeeld het
Living Theatre bij ons
heeft laten zien en
zoals men ook bij an
dere vormen van
action theatre' in de
Verenigde Staten pro
beert. Voelt u sym
pathie voor die po-
vingen?'
'In Italië heb Je dat auteurloze to
neel eigenlijk al gehad met de Com
media dell' Arte. Toen dat helemaal
dreigde vast te lopen en te verstar
ren, had men weer schrijvers als
Goldoni en Gozti nodig om dte vor
men nieuw leven ln te blazen. Die
Commedia dell' Arte was al een soort
van (aan regels gebonden) happening.
Ik wil niet zeggen dat het Living
Theatre en alle mogelijke vormen van
happening niet moeten bestaan, maar
dat het een wezenlijke inbreng ls ln
de theaterkunst dat geloof ik niet. Het
gevaar ervan lijkt me het exhibitio
nisme, een soort zinloos aan-rotzool-
en. Het ls misschien wel nodig om de
ruiten van het oude instituut in te
gooien. Maar we moeten toch maar
hopen op een nieuwe kunstzinnige
glazenmaker. Er moet toch altijd
iemand bij komen die die chaos sen
zekere vorm geeft.'
TON LUTZ
'Vindt u dat je zo ver
mag gaan, min of
m eer ingrijpende wij
zigingen in de tekst
van een klassiek stuk
aan te brengen?Ik be
doelzoals Brecht
bijvoorbeeld gedaan
heeft met Coriolanus
en zoals Giorgio
Strehler, de leider
van het Piccolo
Teatro nog onlangs
met Shakespeare's
Hendrik VI heeft ge
daan?'.
'Het curieuze la dat de echte to-
neelmakera van deze tijd, mensen
als Brook, Planchon, Strehler en
Brecht, allemaal een duidelijk links
gerloht standpunt hebben ten opztohte
'Meestal zijn die Ingrepen nu ook
weer niet zó belangrijk. Het is vaak
meer een kwestie van het leggen van
andere accenten, het comprimeren
en het versohuiven van scènes, het
aanbrengen van coupures. Het gaat
erom dat de toeschouwer een beeld
krijgt van wat de reglaseur wil ver-
tellen aan de hand van oude gegevens.
In ieder geval ben lk tegen iedere
poging tot reconstructie. \Ve moeten
proberen te construeren hoe die oude
schrijver het voor een publiek van
vandaag zou hebben gezegd,'
'Er gaan in avant-
gardekrtngen nog al
tvat stemmen op voor
een toneelvorm waar
in de auteur helemaal
overboord wordt ge-,
zet, waarin het dus
alleen nog gaat om
de uitdrukkingsmoge
lijkheden van de ac
teur op het toneelzo-
'Uw regie maakt soms
de indruk het resul
taat te zijn van spon
tane, gevoelsmatige
impulsen. Hoe zietu
zelf in de toneelkunst
de verhouding tussen
ratio en gevoel, tus
sen inspiratie en ver
standelijk overleg?'
'Punt één: toneelspelen ls denken.
De mens .onderscheidt zich ln de
schepping door zijn rede. Dus van
die rede uit moet alles gebeuren, tot
het onredelijke toe: het animale, ge
voelsmatige, Zelfs de acteur die een in
zijn gevoelens verdrinkend mens moet
verbeelden, moet altijd een verstan
delijke oontrole houden op de vorm
waarin hij die onredelijkheid uitdrukt,
Pas door een vaste vormgeving kan het
in de zaal aankomen en herkend wor
den.'
'Ziet u uw werk van
regisseur in de eer
ste plaats als creatief
of toch vooral als die
nend tegenover een
bestaand kunstwerk
'Daar is geen discussie over mo
gelijk: Het stuk dat daar gedrukt
ligt is een literair kunstwerk, maar
geen dramatisch kunstwerk, Dat wordt
het pas door. de dramatische vorm
geving, die onze creatieve bijdrage
is.'
'Hoe gaat u in de
praktijk voor een re
gie te werk
'Eerst komen er lange gesprekken
met de vertaler en met de decora
teur. Langdurig praten op zoek naar
het picturale beeld. Vooral mijn sa
menwerking met Nlcolaas Wijnberg is
voor mij steeds heel inspirerend ge
weest. Het decorbeeld ontBtaat bij
dat overleg ln dezelfde geest als mijn
eigen aandeel het 'bewegingsspel', de
mi ee-en-scène.'
'Als u met de repeti
ties begint hebt u dan
de hele mise en scène
al klaar?'
'In principe ja. Alles staat al in
het regieboek genoteerd.'
'Maar als nu bij de
repetities blijkt dat
er spelers zijn die
een bepaalde intentie
vanunistkunnen rea
liseren, wat doet u
dan?'
'Na de lezingen gaan we het stuk in
elkaar zetten. Dat betekent dat ik al
les probeer te realiseren wat ik be
dacht heb, plus wat ik &1b mogelijk
heden zie, terwijl lk bezig ben. Spe
lers ziln uiteraard geen marionet
ten; je moet Je bedienen van hun per
soonlijkheid., Alles moet passen bin
nen de totale conceptie, maar de spe
lers kunnen die-soms verrijken met
(Foto: Wim Renes)
wat ze aandragen. Het bewaren van
de creativiteit van de toneelspeler, dat
is een geweldige psychologische taak
voor de regisseur, BIJ het repeteren
moet je bovendien proberen de ver
schillende solistische prestaties op
elkaar af te stemmen, net als een
dirigent voor een orkest. Er zitten
trouwens wel meer muzikale kanten
aan dit werk. Meer en meer ga ik
de tekstbehandeling zien ala een mu
ziekstuk. Iedere zinsnede heeft zijn
eigen psychologische waardeendaar-
mee een toon. Die tonen leveren sa
men een heel klankbeeld op met cres
cendo's en decrescendo's. Ik ben er al
mee begonnen met 'Een bruid in de
morgen', maar 'Het huis vanBernar-
da Alba', mijn laatste regie, heb ik
bewust helemaal als een oratorium
opgezet. Daarom was het ook zo aar
dig dat ik ^blj mijn laatste Nieuw
jaar spremière als leider van het
(oude^ Rotterdams Toneel van de in
speel ent en als cadeautje een moot In
gepakte doos kreeg, waarin een diri
geerstok bleek te zitten. Dat hadden
die jongens goed gezien!
(ADVERTENTIE)
nd viert de CJMV ..Timotheus
100-Jarlg beslaan. Ter gelegen-
i hiervan had het bestuur een ju-
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM, dtnedag. Het
>Ofd van de beleggingsafdelingen van
N.V. Rottardamschfl verzekerlngs-
[ocietaitan RVS, de heer J. L. Sluljter,
i vanmorgen gehuldigd door de raad
«l^eatuur.
hear J. L. Sluljter trad vijftig
laar geleden ln dienst bU de RVS aan-
lrialen bil binnenkort met pensioen zal
Kun. botekeot dit jubileum tevens
poor ham een afscheid.
Jubilaris recipieerde vanmiddag
ja-Vergaderzaal van het hootdkan-
rvan ag RVS. Morgen» tevoren
fdhij Ja intieme kring door de raad
beatuui
ROTTERDAM, maandag. Deze
maand viert de CJMV Timotheus"
haar
held
bileum weekend georganiseerd.
Op zondag 28 oktober I860 werd. als
reactie op de sleur waarin vele gelo
vigen waren geraakt, door 44 jongeren
vlg»
„Til
tur gehuldigd.
Imotheus" opgericht. Na een split
sing ln 1889 werd het verenigingswerk
door slechts 20 leden voortgezet. Toch
kon „Tim" het hoofd boven water
houden en een van de hoogtepunten uit
haar bestaan was de opening van een
eigen clubgebouw in 1827. Sindsdien
werd deze lokaliteit uitgebreid en ln
1D03 vond een restauratie plaat».
Hoewel de jeugd verandert, blijft
het doel van de vereniging vanuit het
evangelie en ln opdracht van Jezus
Christus de naaste te dienen.
Gelukkig ziet het bestuur van „Tim"
tn, dat om de jeugd van vandaag te
bereiken, zij zelf naar de Jeugd moet
toegaan en de taal moet spreken, die
de jeugd-van-nu verstaat.
Evenals honderd jaar geleden heeft
deze CJMV nog steeds hetzelfde Ideaal:
de Jongeren uit de sleur en sloomheid
halen on wat meer Initiatief bijbrengen.
Tijden» de drukbezochte receptie, za
terdagmiddag in het verenigingsge
bouw aan de Bocrgoensostraat, bood
de voorzitter van de federatie R'dam-
se CJV, de heer O. Roodhorst, het Ju
bilerende bestuur eet» aantal liederen
bundels aan. Zaterdagavond werd in
de Groote Schouwburg een revue ge
titeld „Parel Cocktail" op de planken
gebracht.
De jubileumviering werd zondag
morgen besloten met een herdenkings
dienst ln de Oude Kerk van de Her
vormde Gemeente Rotterdam-Zuid.
Woensdag 2 november:
10 uur:'Filmvoorstelling. lemenshuis,
Gruttostraat 9.
10 uur: Poppenspel door Janno, zaal
Nivon.N oordsingel 4,
14 uur: FUmvoorsteliina. zaal Triomfa-
torkerk. Krabbend JkeetraaL
14 uur: Poppenspel door Janno, St. Bar
bara Parochiehuis, Tamboerstr. du.
yDe Rotterdamse Bond van
Ouden van Dagen vraagt
aandacht voor een in het
novembernummer van het honds-
orgaan gepubliceerd idee,
Een van de trouwe bondsmede-
werkers zegt daarin: «Lid van
onze bond is goed, contributie be
talen gewoon, doch dat is niet vol
doende. Men dient iets te zijn en
vooral ook te doen voor elkaar."
Hij «telt voor, dat lomand ln de
buurt waar hij woont enige medebe
jaarden gaat bozoeken, Dan ontstaat
wat hij noemt een buurtgrocpje.
Dat groepje gaat zich tot taak stellen:
het verzamelen van adressen van
„héél oude. gebrekkige en vooral al
leenwonende bejaarden". Nu is het de
bedoeling, ilat deze mensen door het
„bmirtgroepjes" in hot oog worden ge
houden.
De bond van ouden van dagen wil
dit idee overnemen en voorzitter A. de
Hooge voegt daaraan toe: „Mogelijk
houat het verband met mijn leeftijd
(straks 75), maar lk ben een tegenstan
der van te lanz bekaken; Ik vind --
beginnen maar! Eventuele veran
deringen brengen we later wel aan".
En ln het bejaardenblad schrijft de
heer De Hooge: „Het is inderdaad
vooral de laatste tijd wel bekend ge
worden. dat Iets ln bovengenoemde
vorm of geest zeker al» zeer noodza
kelijk wordt beschouwd. Zie alleen
maar de berichten over mensen, die
weken na hun overlijden pas worden
gevonden. Wanneer wij dan ook, al»
was het maar ten dele. konden slagen
dan vinden wij dit toch ceker het be
gin van een grootse campagne, beden
kend dat over deze materie tot ln
hoogste instanties zwaar wordt gepuz
zeld. Daar is de kabinetscrisis een din
getje bij.
Alsof het toeval het zo wilde ont
vingen wij tegelijk met de publikatie
van de Rotterdamse Bond van Ouden
van Dagen een bericht van de commis
sie bejaardenzorg uit de wijkraad van
Overschie, waar men zich eveneens be
zig heeft gehouden met hot probleem
der eenzame bejaarden.
Genoemde commissie publiceerde
onlang» een oproep tot de wUkgeno-
ten om sich beschikbaar te stellen
voor bezoek aan vereenzaamde be
jaarden. Die oproep bleek niet tever
geefs: Ongeveer tien mensen hebben
zich gemeld en het gevolg Is, dat er nu
opeens te weinig bejaarden *Uu om te
bezoeken.
Vandaar, dat de commissie bejaar
denzorg zich thans richt tot de andere
Bejaarden die nadere
bijzonderheden wil
len weten over het
door de Rotterdamse
bond van ouden van
dagen gelanceerde
Idee (buurtgroep)es)
kunnen zich wenden
tot de heer A. de
Hooge, Talmastraat
60a, tel. 28.01.70.
partij, eenzame en-of zieke bejaarden,
die van tijd tot tijd bezoek willen ont
vangen kunnen zich melden bij de
heer D, van den Berg, chef van de
hulpsecretarie aan de Oversehiese
Dorpsstraat 64, tel. 240710 of bij hem
thuis, Overschiese Dorpsstr. 2, klein 1,
tel. 157452,
Dag en nacht kan men bij de heer
Van den Berg aanbellen!
De Overschiese bejaardencommdssle
heeft nog meer goed nieuws; de cur
sus „Hulp aan, voor en door beiaar
den" gaat door. Er hebben zich 24
cursisten gemeld. Dit ls mede te dan
ken aan het dames helps terscomité,
welk comité twaalf medewerksters
stuurt naar de cursus die start op
woensdagavond 9 november, Wie zich
alsnog meldt (zie boven genoemd ad
res) kon verzekerd zijn van drie ge
zellige en leerzame lessen.
Kosten?
Ja. die zijn er. Veertig cent per
les...
De Jeugd Ln Hordijkerveld (de
grootste en kinderrijkste wijk van
Groot-IJfselmonde) wü 'n bourtaood-
gebouw. Dat D al een vrU oud verlan
gen, waarsan al een* op luidruchtige
en spectaculaire wUse uiting ia gege
ven on. door middel van een soort
happening, waaraan de politie ten
slotte een eind maakte.
Veel ruchtbaarheid la aan de Hor
dij kerveldie wensen nooit gegeven,
maar nu wil het com ito behartiging
jeugd belangen (correspondentie-adres
C. d« Bruin. HuniadJJk 640)
Voor ménsen die hun verlichting
ioillen laten controleren bij de ANWB
op het koolas bij het Feijenoordsta-
dlon: het heeft geen zin om met een
auto waarvan de verkHchtingsinstal-
latie laten we zeggen „verrot" Is
op te komen, de ANWB ls wel goed
maar niet gek. Kleine reparaties
worden gratis verricht; voor ernstige
mankementen wordt men verwezen
naar de garage.
Sommige organisaties hebben
zo weinig vertrouwen in de pers,
dat ze de verslagen van hun bij
eenkomsten 2elf schrijven; zoals
de technische ontwikkelingsclub
voor herenkappers te Rotterdam
die over het kapconcours ter ge
legenheid van het 20-jarig be
staan bericht:
„De jury voor het damesvap. be
stond ttif d« heren J. Timmermans,
Wassenaar; J. Baaiman, Gouda en de
heer H. Melis/ alt Zeist hebben zich
in beide wedstrijden die op zeer hoog
peil stonden bijzonder goed geweerd.
En ook:
„Wat deze kapper liet zien op 10
meegebrachte mannequins was van
topklasse. Hij bestede vooral aandacht
aan de liptte „Feminitë",
Het was wat je noemt een wervel
wind die over het demonetratiepo
dium waaide. Al met al «en dag om
voor de TOCH Rotterdam niet te ver
geten en om met aouden lettere in de
analen te vermelden".
(ADVERTENTIE)
Elke zondag
van 36 uur
ln Dancing
Nieuwlandpleln 12,
Schiedam
(sterk gereduceerde cor
Bumptieprljzen)
deze maand
THE EVERGREENS
belangstelling wekken door het hou
den van een bijeenkomst en wel op
22 november ln de Pelgrimakerk aan
grotere de ReUerdijk.
(Van een onier verslaggevers)
ROTTERDAM, dinsdag. Vele col
lega-journalisten en kennissen hebben
gisteravond afscheid genomen van de
heer J. H. Wijnand, hoofd persdienst
Unilever N,V„ die met Ingang van
vandaag roet pensioen gaat.
Allereenrt was er een receptie ln hot
hoofdkantoor van UnUever, wëar de
heer Wijnand werd toegesproken door
de heer H. Uilenbroek, die namens d»
collega Journalisten eenschrijfmachi
ne aanbood en een enveloppe, waarin
het restant van het bedrag dat onder
de collega's was Ingezameld (tm aftrek
schrijfmachine).
De heer B. de Smalen «prak namens
de financiële per» en bood de heer
Wijnand een globe aan.
Het afscheidsfeest wérdduama nog
voortgezet aart boord van de Ple-ter
Galand. Voor de afvaart gif het har-
montekorps van tte margarlnefabriek
van Unilever op de kade ven het Wll-
lemaplein een show met een aantal
majorette, Onder het spelep van hrt
lied „Al» d« tros wordt los gesmeten"
begon de Rlet^r Caland atn df tocht
door de haven.
