Duur meetnet moét
zijn doel
Rijnmond niets als
cultureel
Dieren in
Blijdorp
MOOI MUSEUM
o waó
ket oude ^Qotterdam!
OPZET MEETNET
m
Jtotterdam
denkt nooit
'■aan
anderen
ID".
edelpapegaai
RIJNMOND CONTRA LUCHTVERVUILING
Rijnmond-revue
ALS cultureel gebied is Rijn
mond eigenlijk niets, al
dus burgemeester H. Roelfse-
ma van Schiedam, voorzitter
van de Culturele Raad voor
Zuid-Holland, tijdens een ge
sprek dat wij hadden met hem,
met directeur mr. P. C. E,
Sprangers en met adjunct
directeur P, Keurslag van deze
culturele raad.
EIGEN BINDING
BESMETTING
GENUANCEERD
RIJNMOND mag dan sterk
in opspraak zijn, er is één ter
rein van zijn werk in dit woe
lige gebied, waarop het spec
taculair aan de weg timmert.
Dat is de strijd tegen de lucht
vervuiling. Toegegeven: er was
veel voorbereidend werk ver
richt /in Rotterdam door de
Commissie Bodem-Water-
Lucht, Die nuttige instelling
blijft dat overigens doan. Haar
deskundigen werken mee op
het bredere vlak, waar nu de
milieuhygiëne wordt aange
pakt.
MedewerMng van
bedrijven vereist
Bevolking dient
ook ingelicht
VRIJWILLIG
ALARMERING
De Kolk en het
Westnieuwland
-G-
ijE ROTTERDAMMER
Pagina 2
ZATERDAG 22 JUNI-lfc»
„top" van de Culturele Raad
"Voor Zuid-Holland: v.l.n.r. de he
ien Sprangers, Roelfsema en Rear-
WEKELIJKSE PAGINA 5e jaargang
nummer 25 teksten J. v. Rhijn, Har
ry Willem.se, Bram Oosterwyk, Koos
Delhaas, Kees Cornelisse foto's Ary
Groencveld, Henk Hartog, J. v. Rhijn
onder redaktie van Kees Cornelisse.
Proveniershuis it. Schiedam:
een voorbeeld van een gebouw
dit een trefcentrum kan worden voor
discussie, muziek, toneel.
De Rijnmondgemeenten passen
moeilijk bij elkaar, meent de beer
Roelfsema, die de zaak ziet als een
relatie tussen. 22 gemeenten en Rot
terdam, welke gemeenten in die rela
tie niet kunnen meespelen. Want
Rotterdam, aldus de heer Roelfsema,
denkt nooit aan anderen en is hoog-
A
De edrlpapcgaai is een vogel waan an
het mannetje, en het vrouwtje zeer
verschillen, Het mannetje is schitterend
smaragdgroen met rode tekening aan dc
flanken en wat blauw aan de vleugels
en staart, het vrouwtje diep rood ge
kleurd niet donker violet-blauwe tinten
aan de hals, nek, horst en built en geel
«an de «tuurpennen.
Onderzoekers uit vroeger ecuwen had
den niet in de gaten dat de vogels tot
dezelfde soort behoorden. Ook de in
heemse bevolking weet meestal niet dat
de vogels bij elkaar horen.
De eerste wetenschappelijke beschrij
ving van de edelpapegaai dateert van
H76 ec is van de hand van P. L. Statui»
Miiller, Luthers predikant in Leeuwar
den. Hij beschreef het mannetje en
vrouwtje -onder verschillende Latijnse
namen. Pas later kwam men er achter
dat de dieren tot dezelfde soort behoor
den.
Edelpapegaaien bewonen een uit
gestrekt gebied. Men vindt ze op de
Noord en Zuid Molirkken, op gebee!
Nieuw Guinea en dc omringende eilan
den en op enkele van de Kleine Soen-
da-eihmden. De vogels van al die gebie
den lopen wat grootte en verdeling vim
het kleurpatroon betreft enigszins uit
een en zodoende zijn er nogal wat apar
te geografische ra»sen van de soort be
kend.
Hoewei edelpapegaaien in de betref
fende streken nergens zeldzaam zijn,
belt men ze nooit, zoals bij andere
popegaaien-soorten, in troepen aan.
steeds vindt men de dieren paarsgewijs
alleen. Ze zijn ook veel minder luid
ruchtig dan de meeste andere kromsna
vels. Edelpapegaaien zijn echte bosvo-
pts die, betgeen normaal is, in holle
hOttien broeden, maar nooit in kolonies.
moedig, omdat die Rotterdammers
„zo goed zijn". De heer Roelfsetaa
wijst in dit verband op zaken als
elektriciteit en water. Rijnmond ziet
hij niet als waar omdat een worte
ling m de streek ontbreekt en er
slechts gedeeltelijk samenhang is.
Rotterdam heeft kort geleden een
plan ontvouwd om in een aantal ge
meentehuizen kassa's te openen waar
kaarten zouden kunnen worden
besteld voor De Doelen, de Rotter
damse Schouwburg, de Groote
Schouwburg, De Lantaren en Luxor.
Dat zou het de mensen gemakkelijk
maken naar Rotterdam als cultuur
centrum te komen. Maar de heer
Roelfsema meent dat men geen
schouwburgpubliek vormt met ver
wijzing van mensen naar een andere
plaats en dat het een betrekkelijk
kleine groep zal zijn, die naar Rotter
dam trekt.
Ook in het nieuwe plan van de
Vereniging van Nederlandse Toneel
gezelschappen is Zuid-Holland open
gelaten, men stelt: iaat het publiek
maar naar Den Haag of Rotterdam
gaan.
Procentueel ziet de heer Roelfsema
de belangstelling voor toneel buiten
de grote steden groter dan er in. In
Delft liet men wegens verbouwing
van de Stadsdoelen bussen rijden
naar de Koninklijke Schouwburg in
Den Haag. Men ging niet mee.
De heer Roelfsema meent dat bij
cultuurconsumptie psychologische
factoren een rol spelen en dat
plaatsen een eigen binding hebben
voor een groot deel van de bevolking.
En ook dat er een zekere traagheid is
om 's avonds er nog eens voor een
langere afstand op uit te gaan. Bo
vendien ziet hij nog een milieu
kwestie: maatschappelijke barrières
zijn op afstand groter.
De heer Roelfsema zocht het met
in concurrentie met Rotterdam maar
in het bouwen van „portalen", langs
welke de mens in etappes kan wor
den gebracht tot de hoogste culturele
berg met erkenning van de eigen
lokale functie. Zo wil hij in Schie
dam geen schouwburg maar wel een
ontmoetingscentrum, een moderne
sociëteit, waar wordt gepraat, ge
musiceerd en toneel wordt gespeeld,
ook door amateurs,
Een gewestelijk orkest ziet hij als
v,an waarde voor optreden in klein
ensemble of als begeleidmgsorkest.
Hij acht het nodig inkleinere
plaatsen eenvoudige voorzieningen te
maken, zoals dorpshuizen die voor
vele activiteiten geschikt moeten
zijn. Hij hecht in zo'n omgeving
waarde aan actuele dingen die vaak
een stukje culturele besmetting bete
kenen. Daarbij kunnen een biblio
theek komen, een muziekschool.
Maar de zaal moet volgens hem
flexibel zijn en geen „lijsttoneel" be
vatten. Zo'n ontmoetingscentrum zal
moeten worden uitgedacht door een
socioloog, een architect en een eco
noom, die hun plan niet al te vast
moeten leggen. De heer Roelfsema
constateert dat van de beroepsbevol
king dertig procent pendelt en dat
deze pendelaars in de weekenden
vaak het gevoel hebben te zijn op
gesloten. Hij meende dat in de sa
menleving waar wij naar toe groeien,
er geen groep meer is die zich een
isolement kan veroorloven, dat er
drempels moeten worden overbrugd.
Over deze binding, deze meervou
digheid van het bestaan, zou hij
graag zien, dat een gesprek tot stand
kwam. Hij zou van perfectionisme af
willen. Een beroepstoneel behoeft
niet alle decors mee te nemen.
Mr. J. van Gorkom, hoofd afdeling
kunstzaken ter Rotterdamse gemeen
tesecretarie, met wie wij hierover
eveneens spraken, ziet de zaak genu
anceerder dan de bestuurderen van
de Culturele Raad voor Zuid-Hol
land. Hij heeft in de Rijnmondraad
eens een balletje opgegooid over cul
turele samenwerking, maar in 'de
Rijnmondwet komt het hele woord
cultuur niet voor. Wel openluchtre
creatie en coördinatie die echter bei
de afhangen van de vrijwillige mede
werking van de gemeenten.
Rotterdam wil, aldus mr. Van Gor
kom, als cultuurcentrum fungeren,
maar wat er ih andere gemeenten
kan worden gedaan moet ook gebeu
ren. Als, zo stelt hij, het Nederlands
Kamerorkest in de Brielse kerk op
treedt, is dat uitstekend, maar opera
kan alleen in Rotterdam, het Rotter
dams Philharmomsch Orkest komt
niet meer in de Vlaardingse Stadsge
hoorzaal en Sleeswijk kan alleen in
Luxor, dat dan als streektheater fun
geert.
De heer Van Gorkom heeft beslist
met de bedoeling iedereen naar Rot
terdam te laten komen. Er zijn, zo
ziet hij, gemeenten die dat goed be
grijpen en subsidies geven voor ver
voer naar evenementen die niet m
hun gemeente kunnen komen. Daar
voor heeft Ridderkerk een cultuur
fonds gesticht.
De heer Van Gorkom zou graag
willen dat er meer culturele samen
hang zou zijn en hij denkt aan een
Rijnmondfestival in gecoördineerd
Het is echter de verdienste van de
Rijnmondbestuurders dat dit bredere
vlak is bereikt. In de vorm van de
centrale meld- en regelkamer is er
nu één orgaan voor het gehele ge
bied, dat uitvoerend gaat optreden.
Gesteund door een krediet van meer
verband. Of aan zoiets als de „beel
denroute" in Groningen, of aan op
elkander afgestemde exposities.
Mr, Van Gorkom denkt evenzeer
aan een cultuurfonds Rijnmond als
Rijnmond eigen middelen heeft,
waardoor het aanvallend iets kan fi
nancieren. Maar Rijnmond moet geen
taken overnemen waartoe gemeenten
in eerste instantie zelf zijn geroepen.
H. W.
ümt'
dan een miljoen wordt het experi
ment met het meetnet ondernomen.
Weliswaar een proef, maar met alle
kans van slagen. Niet echter zonder
medewerking van het bedrijfsleven.
Daarom was het nuttig dat de Ka
mers van Koophandel samen met
Rijnmond een „proefalarm" deden
uitgaan naar 180 bedrijven. Welke
maatregelen zouden deze nemen als
een kritische toestand van luchtver
vuiling ontstond? - -
De resultaten zijn vor'gë week"^-
meld. Zij vielen niet tegen, al kar.
het nog beter. Want een derde van
die bedrijven antwoordde niet. Maar
de meeste belangrijke „vervuilers"
hebben wel gereageerd. Volgens de
deskundigen hadden zij echter nog
wel meer maatregelen kunnen ne
men, opdat de atmosfeer in derge
lijke gevallen tijdelijk zo weinig mo
gelijk bezoedeld wordt.
Nu zullen de bedrijven ervan in
kennis worden gesteld welk totaal
complex van maatregelen zij zouden
kunnen nemen. Ook de ondemetnin-
Deze mooie boerderij staat aan de
ÏJsseldijk 314 m Krimpen aan den
IJssel. Ze is al erg oud, maar dat kun
je niet zien omdat ze pas is gerestau
reerd. Al een paar jaar stond er de
verzameling oudheidkundige voor
werpen van de m 1953 opgerichte
Stichting Oudheidkamer in opgesla
gen. Pas nu de restauratie klaar is
mag de boerderij echt een oudheid
kundig museum worden genoemd.
Geen wonder dan ook dat van de
officiële opening zaterdag 15 juni een
gezellig oud-Hollands feestje werd
gemaakt. Het was een complete her
leving van de achttiende eeuw. Nou
is het wel duidelijk dat het toen echt
ook met alles was, maar dat neemt
met weg dat veel mensen in Krimpen
en omgeving erg gelukkig zijn met
hun museum.
De romantiek straalt de bezoeker
in een veelheid van tierelantijnachti
ge versieringen tegemoet als hij de
zitkamer binnenkomt Je hebt
mensen die bij voorbeeld al helemaal
wild worden als ze zo'n glimmende
platte buiskachel, compleet met turf-
kist en doofpot, zien. En wat dacht u
van de wandklok en haar kleiner
zusje op de schoorsteen?
Al met al moet het Krimpense
oudheidmuseum dat niet ten onrechte
een streekmuseum wordt genoemd,
een' eldorado zijn voor alle veront
rusten over de leefbaarheid in de
„versteende stad". In de2e boerderij
heeft de tijd tweehonderd jaar stil
gestaan.
gen, die nog niets deden. Het komt
erop neer dat alle industrieën bij
„alarm" bepaalde handelingen, waar
bij kwalijke niet altijd ongevaar
lijke geurconcentraties vrijkomen,
moeten nalaten. In de meeste geval
len zal dat de produktie geen afbreuk
doen.
Ogenschijnlijk is er dus alles voor
te zeggen om massaal mee te werken.
Kan de bevolking daarop vertrou
wen? Dat is de vraag, die opkomt."
Het antwoord is met bekend. Nie
mand kan de bedrijven dwingen deze
ift VJ
<y f
TAR. h. A. Clarenburg, staffunctiona-
ris van Rijnmond voor de milieu
hygiëne, Is de man die het op moet
knappca. Hij moet de medewerking
krijgen van toet bedrijfsleven om het
meetnet „waar te maken",
maatregelen dan te nemen. Er is
(nog) geen wet tegen luchtvervuiling.
We moeten rekenen op nog een aan
tal jaren zonder wet. Maar het meet-"
net wordt^niet voorniets geïnstal
leerd. r
Het is dus zaak dat de bedrijven
worden doordrongen van het belang.
Cox zij zijn gebaat btj een leefbaar
klimaat. Zo aantrekkelijk is het Rijn
mondgebied nu fook weer niet. En
'"van de bewonerszijn zij voor het
merendeel afhankelijk. Vrijwillig
meewerken is dus een dwingende eis,
die zij zichzelf op moeten leggen. De
Kamers van Koophandel hebben me
de de goede richting aangewezen.
Wat te doen als bepaalde bedrijven
niet zouden meewerken? Als maatre
gel komt in het verschiet: het
verstrekken van de namen aan da
pers. Rijnmond moet daarvoor maar
niet terugschrikken. Het "effect is bij
de publieke opinie dan ongeveer als
nu de berichten over bedrijven,die
(door lekkage bijv.) stankgolven van
formaat veroorzaken.
Die bedrijven komen dan in kwade
reuk te staan, zelfs in dubbele brte-
kenis. Zij zullen het er niet voor over
hebben, lijkt ons. Er is overigens nog
tijd om de ondernemingen met zach-
,te drang op een en ander'te wijzen..
Zij-'kunnen'zelf: intern (bijv. in de
|ie opde^
t>g meer
stankwerende maatregelen nemen. 11
De kwestie der alarmering is nog
niet volledig geregeld. Vast staat dat
de bedrijven worden gewaarschuwd.
Verder de tuinders in het Westland.
Maar de bevolking dan? Daarover is
men nog met uitgedacht. Rijnmond
zegt geen paniek te willen. Dat is een
groot woord, een té groot woord. Bij
goede voorbereiding (lees o.a. voor
lichting) ontstaat geen paniek.
Die bevolking heeft recht om te
weten van het bestaan van een kri
tieke toestand. Degenen, die het
snelst last hebben (astma- en bron-
chitispatiënten bijv.) kunnen dan on
middellijk bescherming zoeken. Het
is toch niet de bedoeling dat zij over
vallen worden? Er moeten middelen
worden benut voor een tijdige alar
mering. Als de dijken in gevaar zijn
wordt er toch ook -algemene bekend
heid aan gegeven?
Zonder volledige medewerking van
de industrie en bekendheid bij de
bewoners doet men hiets' met een
meetnet. Dan wordt bet een instru
ment zuiver voor geleerden. Aange
zien dat zeker niet de bedoeling is
zullen al deze zaken moeten worden
geregeld. Pas dan kan het meetnet
een bijdrage leveren tot het prettiger
'milieu dat we allemaal willen.
KC
Hierbij een bekend stadsgezicht uit
het Oude Rotterdam: de Kolk, met
aan de Imkerzijde het spoorwegvia
duct en daarachter het Westnieuiv
land. Een ontelbaar aantal malen is
deze stadsboek geschilderd, getekend
en gefotografeerd. Nog dezer dagen
stond een grote krijttekening in de
etalage van een winkel aan de Nieu
we Binnenweg. (Wij hebben er lang
en met veel weemoed naar staan kij
ken!)
Eens en dat was dan vier of vijf
eeuwen terug heette deze water
plas de „Haven". Hier concentreerde
zich het „scheepvaartverkeer" van
Rotterdam, Er om heen was een war
net van kleine waterwegen. Allengs
zijn die slootjes gedempt en zijn er
betere verbindingen tussen de straten
ui de omgeving gemaakt. De naam
„Nieuwland" duidt er op, dat het ge
bied zich, toen het voor het eerst be
bouwd werd, buiten de muren be
vond.
In die lang vervlogen dagen stond
hier ook de beruchte „blauwe toren",
een gevangenis, die aan de gasten
en wel heel onprettig verblijf bood.
Het gebouw was m het bijzonder
bestemd om lieden, die hun belasting
met betaald hadden, op te sluiten tot
dat ze op andere gedachten kwamen.
Het schijnt dat de cellen zo nu en
dan gedeeltelijk onder water stonden
en dat de gevangenen hun eenzaam
heid moesten delen met het ge
zelschap van zeer brutale ratten....
Het verdiende derhalve aanbeveling
het betalen van belasting-aanslagen
niet blauw-blauw te laten....
Ingebouwd tussen slopjes, steegjes
en gangen stond aan het Westnieuw-
land gedurende meer dan twee eeu
wen de Remonstrantse Kerk. Het ge
bouw, dat m 1897 afgebroken is, was
bereikbaar via een vijftal steegjes.
TJOEWEL wij, uit hoof.*" van on-
*-*■ ze toenmalige werkzaamheden,
voor de oorlog talloze malen het
Westnieuivland passeerden, bleek dat
onze memorie ons ten dele in de
steek het, toen wij er over wilden
schrijven.
Wij hebben daarom „gespiekt" in
een oud adresboek en kunnen nu met
een zekere bravoure onze oudere le
zers weer tot het slaken van een
nostalgische zucht brengen....
Heel nuchter en simpel is de
opsomming van de winkels aan de
huizenkant, maar hoeveel herinnerin
gen worden er niet door opgeroepen:
A. Hillen, m sigaren; fa. Graamans,
m hrnsh. art.; A. Smit en Zoon, in
stokvis; S. J. G. Wulff, in drogerijen;
H. van der Vijver, in kruid.w.; J.
Gogarn, in meubelen.
Ja, en dan was er ook het Restau
rant Stroomberg. Daarvoor hadden
wij het adresboek niet nodig.' De
hors d'oeuvre, die wij er eens geno
ten hebben, was iets om nooit te ver
geten. Minder kunnen wij zeggen
over de geschiedenis van het restau
rant. Zijn er nog lezers, die er iets
van weten? (Een aantal telefoontjes
met oudgedienden uit de Rotter
damse horeca-wereld bracht geen
licht j
'A'
Misschien zijn er verder ook nog
lezers, die Zich herinneren, dat (onge
veer veertig jaar geleden) op een
middag plotseling een stuk van het
viaduct naar beneden is gevallen. De
klap was oorverdovend, de conster
natie was enorm en de ravage was
groot...
ALS ZOVEEL andere straten is
het Westnieuivland tengevolge
van het bombardement en de brand
van 1940 verdwenen. Een enorm ver
lies was het, dat alle bezittingen van
het aloude Bataafs Genootschap voor
de Proefondervindelijke Wijsbegeerte
verloren gingen. De modellen, teke
ningen, verslagen en rapporten wa
ren namelijk opgeslagen in de zij
vleugel van het Beursgebouw, welks
ingang niet ver van de nis met het
Mercurius-beeld was. Hierbij waren
ook de originele rapporten betreffen
de de bouw van het eerste stoomge
maal in Nederland, in de polder Blij
dorp, op initiatief van de heer Steven
Hoogendijk.
Aan het feit, dat er even voor de
oorlog plannen bestonden om op de
Statenweg, ter hoogte van de Bis
schopstraat, precies op de plaats
waar eens de eerste stoommachine in
Nederland stond, een monument op
te nchten, heeft niemand nadien
meer gedacht. Waarschijnlijk is de
maquette, die hiervoor reeds gemaakt
was, m het Beursgebouw verloren
gegaan....
JVR
CORRESPONDENTIE: Hr. V. te
Schtebroek: Hierboven vindt U dan
onze visie op de Kolk en het
Westnieuwland. Bent V tevreden?)
"LJET RUNMONDMEETNET ter waarschuwing tegen luchtvervuiling, dat 31 posten
B zal tellen, die elk uur hun resultaten naar een centraal punt zullen door
geven, is nu bij Philips in bestelling eit komt volgend jaar in gebruik. Bij de opzet
is er vanuit gegaan dat slechts één soort luchtvervuiling word bemonsterd.
De metingen bepalen zich straks tot zwaveldioxyde (S02), de meest algemeen
voorkomende verontreiniging. Dat laatste is de ene reden voor deze keus, het feit
dat betrouwbare analyse-technieken voor deze stof bekend zijn is de tweede Het
volstaan met deze enkelvoudige bemonstering betekent een sterke vereenvoudiging,
die bet projekt betaalbaar maakt
Hierbij wordt er vanuit gegaan dat de stabiliteit van de atmosfeer een golfbewe
ging maakt met een periode van 24 uur. In de vroege morgenuren is de stabiliteit in
het algemeen groter dan op het midden van de dag, waarna de stabiliteit omstreeks
zonsondergang weer zal toenemen als gevolg van de warmte, die het aardoppervlak
uitstraalt.
Om deze golf goed te kunnen volgen dient de frequentie der metingen hoog te
zijn. Het gevolg daarvan is dat de apparatuur geheel automatisch moet werken.
Maar het is ook nodig dat het doorspelen van de meetsignalen van de posten tiaar
het centrale punt geautomatiseerd is.
Uitgaand van deze eisen werd een apparatuur gekozen die Philips in samenwer
king met het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid ontwikkelde. Gewerkt wordt
volgens het z.g. Coulometrisch principe. Het zwaveldioxyde wordt door een bepaal
de oplossing geleid. Dan volgt reactie en regeneratie, die weer leidt tot een elek
trisch signaal.
Per minuut wordt dit signaal omgevormd tot een geluidssignaal dat telefonisch
naar de centrale post gaat. Daar wordt hel signaal weer tot een elektrisch tenig-
gevormd en die signalen wordtin gedurende een uur geïntegreerd. Na elk uur zijn
zodoende de gemiddelde concentraties van alle meetposten beschikbaar.
Als gevolg van allerlei factoren als de ongelijke afstanden van de meetposten tot
de belangrijkste S02-bronnen, windrichting en leefgewoonten (huisbrand in de win
ter!) worden de 30 gcmetcu concentratiewaarden onderling onvergelijkbaar. Bij
herleiding tot één hanteerbare waarde moet de invloed van die fsktoren dus worden
geëlimineerd.
Dat gebeurt met een seleklieve „kunstgreep", waartoe een computer noodzake
lijk is. De centrale post wordt dan ook van zo'n apparaat voorzien. En daaruit
komt dan één gemiddeld getal, waarmee de verontreinigingstoestand van het gehele
gebied wordt gekarakteriseerd. Dan is de waarde uitsluitend npg afhankelijk van de
meteorologische toestand
Al met al heeft men dan de gemeten vcronlreinigingsconcentrati-es omgerekend tot
een metccrologisch variabele grootheid Dit is tevens liet essentieel nieuwe van het
Rijnmond-meetnet. Met dit'net kunnen stabiele meleorologisclre toestanden vroeg
tijdig worden onderkend. Kritische luchtvervuilingstoestanden kunnen worden
voorspeld en dienovereenkomstige waarschuwingen kunnen uitgaan.
K.D.