rotterdam COMMUNICATIE Andere toeknntst rooj* A frihtisider** en pijnackerplein in zicht ïf VCrereri- Buurt een stuk vrijheid geven" Experiment Rij nmoml'revue RRALINGEN in oude an sichten" heet de eerste van vier fotoboeken die ver schijnen over Rotterdamse stadswijken in de (globale) periode 18801930. Ruim 150 foto's en oude ansichtkaarten laten zien dat er in enkele de cennia heel veel kan verande ren: mensen, straten en hui zen. De ouderen zullen zich on getwijfeld bepaalde beelden herinneren, de jongeren zullen verwonderd zijn over het enor me verschil tussen toen en nu. F de twee uur die de raadsleden volgepraat hebben voor zij goedvonden dat Rotterdam in 1970 vijf maanden lang de 25ste verjaardag van de bevrijding viert, is niet zo veel aan dacht besteed aan een onderdeel van het. spectaculaire f eest plan: de inrichting van het Afrikaander- en Pijnackerplein tot vrije speelplaatsen voor jong en oud. Twee brieven van wijk- comités, die bijzonder ingenomen waren met het idee iets blijvends te doen voor twee stadswijken, die er tot nu toe maar bekaaid zijn afgekomen, werden voor kennisgeving aan genomen. Wat er komt mÊnBBÊÊken' AI sne* bleek t' p^Sl natuurlijk dat Cul- JBgqfa- -m 'uur en Jongeren JBiÉi toch niet de beste „Vrijplaats" Participatie Em spectaculair 'karwei, de overplaatsing van een monument, is nu in volle gang. In Rotterdam, aan de Schiekade wordt voorzichtig het hoofdgebouw van „Kuyl's Funda tie", een der weinige nog in takt zijn de hofjes, gedemonteerd. Straks krijgt het elders een nieuwe plaats. BOTTER DAMMER 2ATERDAG 9 NOVEMBER 7968 S De jongeren met inmiddels I Frans Brakkee als voorzitter i besloten zich helemaal te gooien op f het facet „volksfeest", dat in het pro- ij gramma voor de bevrijding nog geen eigen gezicht had gekregen, I Al pratend wat men nu voor de f gewone Rotterdammers zou kunnen j doen groeide het idee van de speel- j pleinen, de „vrijplaatsen". In de f eerste informatieve gesprekken on- 1 dermeer met enkele Rotterdamse wet- I houders werd er al snel op aange- j drongen voor deze speelpleinen de Afrikaanderwijk en Pijnackerbuurt te kiezen. Voor Brakkee is wat nu op het Afri'kaander- en Pijnackerplein lukt eigenlijk nog maar een begin, in ze- I kere zin ook een experiment, „Op het punt van openbare voorzieningen staat Rotterdam nu nog maar in de I kinderschoenen. Ailes wat tot nu toe I is gerealiseerd is eigenlijk voor klei- 1 ne kinderen bedoeld: klimrekken en I zandbakken. Nu is het idee geboren en dat is echt uniek in heel Europa om werkelijk in een plan een hele buurt bepaalde hulpmiddelen te geven, waar die buurt bovendien nog zelf de baas over is ook. Door zo'n Afrikaan- derplein tot een vrijplaats te maken iE Hallaas» rond 1900 op een win terse dag: er ligt sneeuw. Het is een kijkje vanaf de Viersprong. krijgt dat plein er als het ware een dimensie bij. Hoe het nu in de praktijk allemaal worden gaat, dat weet geen mens. De buurtbewoners moeten het doen. Van hen hangt het af of die vrijheid ai- leen benut wordt door beroepsfri- tesverkopers, die op het plein geen vergunning meer nodig hebben (zo lang zij er maar geen tenten neerzet ten) of dat er werkelijk een vrije creatieve sfeer op het plein komt". F. J. V.D. H. WEKELIJKS 5e jaargang nr 37 Teksten van Frans v.d. Heijden, Bram Oosterwijk, Kees Comelisse Foto's van Ary Groeneveld, Henk Hartog, AIS P-foto Onder redaktie van Kees Cornelisse. De boekjes komèrt uit bij de Euro pese Bibliotheek in Zaltbommél (prijs ƒ16,90); de drie die nog komen han delen over Rotterdam-Zuid Overschie - Hillegersberg - Schie- broek Delfshaven en Rotter dam-Centrum. De tekst bij het Kra lingse boek is .van gemeente-archiva ris drs. R. A. D. Renting. De ansich ten komen merendeels uit het Ge meente-Archief.' De heer Renting schrijft dat Kra lingen een wandelend dorp is ge weest, dat zich binnen de grenzen van de gemeente volledig heeft ver plaatst. Er is heel veel veranderd, maar Kralingen is niettemin een ei gen gemeenschap gebleven, sedert 1895 binnen de gemeente Rotterdam. Het gezegde „Zo oud als de weg van Kralingen" duidt aan dat de historie ver teruggaat, Hoe oud die' weg is, weet echter niemand. Mis schien heeft er een Romeinse heir- weg gelopen via Hoflaan en Oudedijk naar de legerplaats Voorburg. In de 13e eeuw lag er het slot Honingen, dat door een dam (Hoflaan) met de Oudedij'k was verbonden. Het slot werd bewoond door de Heren van Cralinghen. Na de verwoesting in 1572 diende het slot als kerker; in 1672 werd de ruïne gesloopt. Vier jaar daarvoor werd de ambachtsheerlijkheid Kra lingen verkocht aan. de stad Rotter dam. Daarbijwas ook het halve recht op het Kralingse veer begre pen; de andere helft was van de Heer van IJsselmonde. vaak in de Nationale Speelweek (de gaan. Dat is de gedachtenwereld, die achter die „vrijplaatsen" schuil gaat". Voor een goed begrip van wat Frans Brakkee bedoelt met ge reedschap zij nog even verduidelijkt wat er nu precies op het Afrikaan- derplein moet komen. Om te beginnen dus een opgehoogd speelplein, waar men kan rolschaatsen, voetballen en derge lijke, een meter zestig boven straat niveau met aflopende zitstoepen, onder meer uitzienop de Pretoria- laan en de Paul Kruger-straat waar de weekmarkten gehouden worden.' Het Speelplein loopt uit op een ge prefabriceerd half opengewerkt ge bouw, waar binnensporten bedreven kunnen worden (voor wie maar wil uiteraard), waar man kan exposeren en waar men in een ffilHHUHH zogenaamde theater- Y ifViS 11 *""1 toneelspe- A len, musiceren, elfde HBMiHBS!!I vorige week za- terdag zijn deuren) zijn besproken, •,v Hl De organisatoren I BHB en medewerkers van de Speelweek zijn trouwens voor een deel terug te vinden in de werkgroep "(Ti 'i „Participatie Bevol- ■Hta fWM king", die onder aus- -A piciën van het comité |PmJg||!|r ;S»ïvj „Rotterdam Commu- gpiSpSsi^ nucatie '70" grote vrijheden heeft ge- kregen haar plannen De werkgroep „Par- BiiiiliSiSfellili ticipatie Bevolking" is 'trouwens Pas rond het plan voor de plei- jHHgHjÉHli' nen ontstaan. Aan- v rAyjBPSgtJ vankei ijk was er een 'C S|fH SroeP „Jongeren en Cultuur", die plan- 'j®,"1 nen voor het bevrij- <1 I 1 dingsfeest moest ma- SyScVlfcombinatie was, waarop de „jonge- SiMIffSrSa ren" binnen het H feestkader voor zich ÖöflBBSwSBSS zelf begonnen. te komen spelen, reusachtig. Er is gezorgd, dat er accommodatie is, er is zelfs gezorgd dat het half open cen trale speelgebouw op het plein ver 7 warmd is om zo te garanderen dat het toch tenminste acht maanden van het jaar te gebruiken is. Zo kun je eigenlijk doorgaan. Wie er zijn tekeningen wil ophangen, wie er zijn ijzerplastiëken wil neerzetten, wie voor mijn part op zo'n plein zijn Over de kosten van het „pleinen plan" een miijoenenzaak werd helemaal niet gerept, te meer niet omdat de goede lezers uit de raads stukken wel begrepen hadden dat die miljoenen niet van de vijf miljoen voor het feest worden afgetrokken, maar voor rekening van gemeente werken komen, die de pleinen al lang had moeten opknappen. Op die manier werd dan ook niet volledig recht gedaan aan een idee, waarvan bekend is dat sommige wet houders er wild enthousiast over waren, waarover, een wethouder zelfs gezegd zou hebben: „hadden we in Rotterdam nog meer van dergelijke pleinen kunnen maken dan had de rest voor mij niet meer gehoeven" en waarmee in ieder geval zo goed mo gelijk recht is gedaan aan een zeer oud Idee voor de hele viering van de zilveren bevrijding: iets op touw zet ten waar de Rotterdammers ook na 1970 nog veel plezier van beleven. Voor voorzitter Frans Brakkee van de commissie „Participatie Bevol king", die het speeipleinenplan gestalte heeft gegeven, was de raadsvergadering in zoverre een te genvaller, dat hij tenminste wei enig tegenspel had verwacht voor een plan, dat beslist meer inhoudt dan het aanleggen van pleinen alleen. Het bijzondere van de speelpleinen is namelijk niet alleen dat zij tot de weinige zeer concrete zaken behoren, die Rotterdam inderdaad aan het he te leest overhoudt, maar vooral dat Ir. het hele pleinenplan iets is neer gelegd van de vrijheid die gevierd wordt. Trans Brakkee zegt: „Het Is na tuurlijk leuk om de bevrijding te vieren, maar dan moet je de mensen ook een stuk vrijheid geven. Ik weet niet meer precies wie binnen onze commissie, die het hele plan heeft voorbereid, het woord „vrijplaats" heeft gebruikt, maar dat is wel ide- 53-i. Alles wat wij met die pleinen willen is de mensen in een bepaalde huurt het gereedschap geven om ver te te doen en laten wat ze willen als ujzich maar uitleven, ■n principe moet op die pleinen alles mogelijk zijn. Wil iemand er pet een orgel komen staan, best. Wil iemand er tekenen, prachtig. Zijn er ®ensen, die toneel willen spelen of eea toneelgroep willen uitnodigen om CEDERT 26 oktober is in bet Rotter- -damse Gemeente-Archief een interes sante expositie te zien: „Dubbelfoto's van Rotterdamse stadsdelen". Men kan er genieten van prenten uit Kralingen, Hil legersberg, Overschie, Delfshaven bet Westen en het zuidelijk stadsdeel uit de periode 1870 tot 1940, Naast al die oude foto's hangen nieu we, zeer actuele platen. Die tonen name lijk dezelfde plaatsen als de oude, maar dan in deze tijd. Aanleiding tot deze tentoonstelling was het verschijnen van vier boekjes over deze wijken, waarvan het eerste „Kraïingen in oude ansichten" op deze pagina wordt besproken. Een selektie uit a! die prentbriefkaar ten werd gekozen. Omdat de te treffen vergelijkingen interessant zijn en de ver anderingen in het stadsbeeld duizeling wekkend geven wij hierbij twee plaatjes uit de tientallen „Dijkzigt" of „het land van Hoboken" in de vorige eeuw en datzelfde deel van de stad in deze 'tijd. Het welhaast arcadisohe landgoedtafe reel is omgewenteld in een markante stadsbebouwing. Unilever's hoofdkantoor verrees er, het Alloy'- en Energiehallen- complex (inmiddels al weer bijna weg, het ziekenhuis Dijkzigt, museum Boy mans, het Erasmiaans. En als grootste blikvanger steekt het laboratoriumcom plex van de Medische Faculteit zijn kop 11(1 meter in de lucht. (T/m 1 december te zien: werkdagen 1017, zondagen 1117 uur, toegang 0,25, Malhenesserlaan 315.) Het oudé dorp Kralingen is al een eeuw verdwenen. Het lag ver achter de dijk, op de plaats waar nu de begraafplaats Oud-Kralingen is te vinden. Daar, langs de Veenweg (in rechte lijn vanaf de begraafplaats naar de noordoostpunt van de Kra lingse Plas) stonden kerk, rechthuis, armhuis, school en rooms-katholieke kerk. Door de vervening van het ge bied kwam het dorp tenslotte op zo'n' smalle landstrook tussen veenplassen te liggen, dat er voor de mensen zo goed als geen middel van bestaan overbleef. Na de droogmaking van de plassen rond 1870 (waardoor de Prins A'exanderpolder ontstond), werd de .enweg afgegraven. Nu ligt er een g" -ednieuwe stadswijk- In de 18e eeuw ontwikkelde zich rondom het drukke verkeerspunt De Viersprong (Oudedijk, 's-Gravenweg, Hoflaan, Kortekade) een nieuw, wel varender Kralingen. Een. dorp dat bestond deels uit buitenhuizen en „trotsche lusthoven met salons, koe pels, plantagiën en menageriën" en deels uit industriële vestigingen. Hiertoe behoorden o.m. de katoen- drukkerij Non Plus Ultra aan de 's Gravenweg, die in 1870 naar de Oostzeedijk werd verplaatst, de glasblazerij van J. F. Hoffmann en Zoonen aan de Honingerdijk (1748-1899), houtzaagmolens langs de Hoge Zeeedijk en snuifmolens aan de Kortekade. Langs de lanen tussen Oudedijk en Oostzeedijk vestigden zich warmoezeniers. In de nieuwe dorpskom verrezen raadhuis, kerk en school. De meeste buitenplaatsen vielen van 1880 tot 1900 ten offer aan een toenemende verstedelijking, vooral na de annexatie in 1895. Aan de Oostzeedijk lagen o.m. het Lusthof en Struisenburg, aan de Honingerdijk Woudestein, aan de Nesserdijk Ro zenhof, aan de Oudedijk Jerusalem, Jericho, Rozenburg en Vredehof. Ze zijn verkaveld en alleen straatnamen herinneren er nog aan. In de plaats kwamen naargeestige woonwijken, noodzakelijk voor een sterk groeiende Rotterdamse bevol king. Westelijk Kralingen werd snel een verpauperde stadswijk. In het oosten liggen alleen nog Buitenzorg's Gravenhof en Trompenburg als restanten van een 18e eeuwse woon- cultuur. Honingen en Rozenburg zijn wandel- en villaparken. De aanleg van het Kralingse Bos snoepte het laatste stukje Oud-Kralingen op. Er kwam echter groen voor in de plaats. Drs. Renting heeft in het boek twee Kralingens gereconstrueerd: het groene van voor 1900 met zijn bui tens en zijn landelijk karakter ron dom de plas en het grauwe Kralingen dat in deze eeuw werd gebouwd en tijdens het bombardement voor een deel werd verwoest. Veel van wat de ansichten tonen, is verdwenen. Ook van de mensen die uitliepen als de fotograaf kwam, le ven er stellig niet veel meer. Het is een voorbije periode die in dit boek weer even tot leven komt. En herin nering aan „grootvaders tijd". 'KANS Brakkee, die in bijgaand verhaal vertelt over de plannen met twee Rotterdamse pleinen. bruiloft wil vieren, kan vrij zijn gang dansen, zingen, mime-spelen enzo voorts. Aan een kant praktisch over de heie lengte wordt een groenstrook aangelegd met daarin opgenomen een speelvijver. Aan deze groenstrook grenst weer een speelbaan, vooral voor de lagere schooljeugd die hier forten en hutten kan bouwen, ja in feite kan uitspoken waar zij maar zin in heeft. Voor het Pijnackerplein bestaat in principe een dergelijk plan. Alleen kan nog niet definitief gezegd wor den hoe dit plein er uit komt te zien omdat de opstellen van het pleinen plan nog niet met de bewoners heb ben gesproken. „Kijk", zegt Frans Brakkee", het gaat- bij een zaak als een hele buurt een stuk eigen vrijheid geven niet aan om de mensen de inrichting van hun eigen speelplein op te dringen. Dat is in de Afrikaanderbuurt niet gebeurd en dat zal ook in de Pijnac kerbuurt niet gebeuren. Op het Pijnackerpiein staat bij voorbeeld een muziektent. Wij kun nen nu wel vinden, dat dat ding weg moet, maar misschien vinden de mensen daar die tent nu juist gewel dig en zal het er om gaan hem een goede plaats in de opzet van een nieuw plein te geven". Voor Frans Brakkee en de groep, die het pleinenplan hebben opgesteld, past het hele idee voor vrije speel plaatsen in de principes, die ai zo De reden van deze zeldzame opera tie is een ruilovereenkomst. Het naastgelegen St. Franciscus Gasthuis wil graag dit terrein voor uitbreiding benutten. Aan de beheerders van „Kuyl's Fundatie" werd het terrein aan de 's-Gravenweg geboden, dat vrijkwam na sloop van het tehuis „Vredeoord", Bijgaande plaat laat zien wat er in het gebouw gebeurt: Het interieur is al verwijderd, hier, in de regentenka mer is het plafond in delen gezaagd om op te slaan voor straks. Beeld houwwerk en andere kostbare orna menten zijn ook al veilig onderge bracht. Vervolgens wordt het gebouw steen voor steen 'gesloopt. De totale overplaatsing van dit uit 1814 daterende pand zal zeker ander half tot twee jaar duren. Aan de 's-Gravenweg komt het fraai te staan onder de gehandhaafde bomen, een eindje van de straat af. De hofjeswo ningen, achter het hoofdgebouw om een fraaie tuin worden afge broken. Op het nieuwe terrein bouwt men 17 nieuwe woningen. Het geheel krijgt ook daar weer het karakter van een hofje. Maar het zal veel moderner zijn en voorzien van meer gemakken dan de be woonsters nu kennen. Met de over plaatsing houdt zich het Delftse aan nemersbedrijf Huurman bezig. KC

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Trouw / De Rotterdammer | 1968 | | pagina 1