voor
Rotterdam een eeuw
geleden in greep
van revolutiebonu
KLANTEN HALEN!
jEENZAAMHEID: GROOT TEER, RAT URGENTER WERR
DE MEUBELMEESTERS
GEEN BTW
14 JANUARI WEER GEOPEND!
UIT JAARBOEKJE 1968
Toestand „binnen
de vesten" was
onwaardig
Tankauto rijdt
man dood
sprookje;
Bussen dingen
om gunst van
Ommoorders...
Eén bestuur
Nieuwsblad en
Haassehe Courant
Saigon verwerpt
eis van Hanoi
IX PARK
Toch „ohjektensjoo"
van Hans Frisch
dE ROTTERDAMMER
DINSDAG 3Ï DECEMBER 19<S8
„Helpen Is niet
langer
vanzelfsprekend
TWEE HELPEN
EERSTE STAP
SLUIT AAN
HELE MENS
HET GEZIN
DUIZEND PER HA
GRONDPOUTIEK
HERHALING
CHOLERA
hen dan een beetje belangstelling geven, een beetje menselijk geluk. Het gaat
hier om vergeten zieken, eenzame oude mensen, patiënten van psychiatrische
Klinieken, waar niemand naar omkijkt enzovoorts.
Goed zijn voor anderen is de beste manier om eigen twijfels kwijt te
raken. Wanneer men iets doet voor een ander ontmoet men vroeg of laat in
zijn ogen Christus."
Rotterdam, december. L. H.
Van 1 t/m 13 januari komen alle medewerkers van het. Meubelmeesters-
concern in Oostenrijk bijeen voor wintersportvakantie en besprekingen
nieuwe programma 1969.
Agendapunt
LAGERE PRIJZEN MOGELIJK DOOR EFFICIENT WERKEN
Als op onze terugkomst wacht en bij ons meubelen koopt krijgt n
EEN ENORM CADEAU. Overleg tussen U en directie. TT moet echter
schriftelijk mededelen welke dag u komt van 14 tot 18 januari.
Alle artikelen zijn geprijsd!
Op de gehele miljoenen-voorraad wordt geen BTW berekend en dat
scheelt n veel.
Tot de 2e helft van januari!
christenen, die zich al deelgenoot
Wilden maken in het welzijn van de
anderen. Een ontwikkeling in het
christendom heeft er toe geleld, dat
men dan vandaag zo ver is, dat inen
beseft dat dat weirijn de hele mens
betreft".
„De gezinsvoogdij vereniging heeft
strikt genomen een zeer gericht doel.
De eerste opdracht is de kinderrech
ter gezinsvoogden ter beschikking te
stellen. In deze gerichte opdracht
echter is het wijde gebied van
het welzijn bevorderen van het kind
aan de orde en bijna evenvaak ook,
dat van de ouders en broers en
zusters van het kind.
de risico, dat Je afgewezen wordt, dat
men niet dankbaar is, dat het te ver
geefs gedaan is".
STRAATWEG 45—47, ROTTERDAM SCHOOLSTE. 31, DEN HAAG
Vincentiusvoorzitter J3. M. Stee
man, die ook als voorzitter optreedt
van het centrum voor vrijwillige
tna atodhappel i jke hulpverlening
zegt: „Je gelukkig voelen betekent
niet dat je geen problemen hebt,
maar dat je die problemen accepteert
en -dat je daarin de inspiratie vindt
om ze te bestrijden in het algemeen
belang.
Neem eenzaamheid. Wanneer Ie
mand die eenzaam is voor een andere
eenzame wat gaat doen, dan helpt hij
er twee, de ander en zichzelf. Bij zo'n
vraag over verantwoordelijkheid wU
ik de liefde centraal stellen. Die moet
inspireren tot Het uitsteken van je
hand, Onwelzijn - is voor mij gety
peerd met: geen liefde geven en geen
liefde ontvangen.
Een vereniging als Vincentius moet
op een bepaald gebied de nood
opsporen, zorgen dat er eerste hulp
gegevenwordt, dat er vervolgens als
het ware die nood gebundeld wordt
en aan- deskundigen" overgedragen.
En nu komt het gekke, tegenwoordig
ontstaat juist bij meer deskundige
aanpak een nieuwe nood, doordat in
die deskundige aanpak hét menselijk
aspect ontbreekt."
Heel belangrijk hierbij is nu, dat er
mensen gevonden worden die bereid
zijn mee te werken en zich ook te
binden voor een bepaalde taak bin
nen een bepaald sociaal welzijnsplan,
dat voor de hele stad is opgezet. Men
zou ook kunnen zeggen, dat men nu
zo ver is, dat vraag naar en aanbod
van hulp beter op elkaar afgestemd
kunnen worden.
Het vrijblijvend karakter, het inci
dentele karakter ook wat vaak het
effect heeft gehad van lap- en stop
middelen, zou op deze manier kunnen
verdwijnen. Een ander voordeel is
nog dat een versnippering van krach
ten voorkomen, scan worden, en on
derlinge naijver ook kan verdwijnen.
De heren Hodes en Van Huyge-
voort menen, dat hét centrum voor
vrijwillige maatschappelijke hulpver
lening een eerste stap is. Zij stellen
zich voor, dat het Katholiek Centrum
voor We2zijnsbehartiging onderzoek
zou moeten doen, prognoses zou moe
ten opstellen, een beleid zou moeten
aanduiden en het centrum van vrij
willigers voor een belangrijk deel be
last zou moeten worden met de uit
voering van de plannen.
Bij gelegenheid van de eerste stap
in de openbaarheid van het centrum
voor vrijwilligers, dat op dit moment
theoretisch al over een paar duizend
krachten zou kunnen beschikken heb
ben wij drie vragen voorgelegd aan
vertegenwoordigers van instellingen
en verenigingen, die in het centrum
deelnemen.
Deze vragen zijn:
„wat betekant voor u welzijn?"
„In hoeverre voelt u zich als
christen voor dit weizijn verant
woordelijk?"
„Hoe ziet u de plaats van uw'eigen
instelling in een totaal welzijnsplan
voor de stad?"
„Ik wil graag met vraag drie be
ginnen en dart terugredeneren", zegt
de directeur A. J. Korz van de Ka
tholieke Reclassèrlngs Vereniging in
Rotterdam. „Als je dat nu doet dan is
voor mij het uitgangspunt, dat je te
maken hebt met mensen, die in "de
maatschappij zijn vastgelopen, met
de maatschappij in botsing rijn geko
men en een correctie van de straf
rechter hebben gehad.
De samenleving heeft nu de plicht
deze mensen opnieuw op te nemen,
hen een kans te geven de ruine, die
zij van hun leven gemaakt hebben te
herstellen. De reclassering probeert
daarbij deskundig behulpzaam te
zijn. Het zal duidelijk zijn, dat wij
alleen niets kunnen doen. Daarom
sluit de reclassering aan bij alles wat
zich sociaal charitatief opstelt".
„Wanneer nu bovenstaande het uit
gangspunt is dan meen ik, dat je
daarbij zou moeten denken aan:
„Wat je voor de .minste van de Mij
nen hebt gedaan heb je voor Mij
gedaan". Als er nu een instelling is,
waar dat helaas altijd nog letterlijk
waar gemaakt kan worden is het de
reclassering wel.
„Welzijn definiëren is dan niet
moeilijk meer. Ik zeg gewoon: onbe
dreigd kunnen leven, wat je ook
bent, wat je ook geweest bent, wat je
ook gedaan hebt".
Voorzitter B. A. E. van Doome 'van
de Vereniging voor Katholieke Ge
zinsvoogdij en Patronage Sint Ray-
mundus geeft op de eerste vraag ten
antwoord: „Bij het woord welbevin
den moet niet de nadruk alleen val
len op het materiële, wat vooral in
het verleden nogal eens voorrang ge
kregen heeft Het is veel meer in je
wetjk-, woon- en .gezinsfeer gelukkig
zijn, althans de mogelijkheden heb
ben om gelukkig te worden".
„Ik meen dat die verantwoordelijk
heid terug gaat tot die van de oudste
ROTTERDAM Het schijnt
.dat we het nieuwe jaar in gaan
met een soort „spook", dat van
de BTW.
Vele zaken waren deze week
al gesloten om te inventariseren
en de nieuwe prijzen, vanaf
2 januari geldend, te gaan be
rekenen. Weer andere beginnen
1969, op donderdag 2 januari,
met gesloten te zijn. Ook al van
wege die nieuwe prijzen.
Het is maar dat u hei weet..
Voor het geval u dit, bijna ver
gleden jaar, nog iets zou willen
kopen. Of omdat u per se op
2 januari iets wil gaan halen...
De heer B. J. A. van Halderen,
directeur van de Katholieke Vereni
ging voor Kinderbescherming, meent
dat de welzljnsbehartiging in het ge
zin moet beginnen. „Tegenwoordig is
het gezin voor veel mensen alleen
nog maar de plaats waar men eet en
slaapt
Men hoort niet meer bij elkaar,
men voelt 'rich niet meer geborgen,
men heeft niets meer voor elkaar
over. Dat wérkt door in de hele sa
menleving. Iemand die thuis al alleen
leeft kan in de maatschappij natuur
lijk niet open staan voor een ander".
„Wanneer je nu als christen iets
doen wil dan moet je risico's nemen,
In 250 jaar was de huisvesting
slechts geconcentreerd „binnen de
vesten". Dat betekende in 1632 der
tigduizend inwoners.
Pas in .1723 mocht mén „buiten de
vesten" gaan wonen en dat deden hét
eerst de rijke kooplieden in hun
fraaie huizén bij dé havéns.
„Binnen de vesten" gingen de hui
zen de hoogte in. yy
In 1830 was daar al een dichtheid
van duizend mensen per hectare.
Er waren geen voorschriften, tus
sen Goudsesingel en Goudserijweg
werd maar raak gebouwd. De bin
nenwateren werden open riolen.
Tot in de negentiende eeuw was ér.
bijna geen straat aangelegd. Bas. in
1877 werden Witte de Withstraat en
Van Oldenbarneyeltstraat voltooid,
Merkwaardige grondpoliüek: bij
onteigening werd 12.68 pér vier
kante meter aan de eigenaar uitbe
taald. Maar de gemeente bood de
grond aan de Witte de Withstraat
aan voor ƒ32 pér vierkantemeter, en
aan de Van Oldenbameveltsttaat
voor 70 per/vierkante meter!
Om de bouwgrond ten volle te be-"-
riutten werden de huizen rug-aan-rug
geplaatst Geen zon, geen licht, geen
lucht Elke rvoning (of liever: woon-
hok) kreeg een kamer met keukentje
en bedsteden. Op het gangetje van;
het gemeenschappelijk trapportaal
stond het. privaat zonder waterspon-1
ling. Een teap was bestemd voor zes
gezinnen. Dat de arbeider gemakkef
lijkér; naar de kroeg dan naar huis
liep, was geen wonder.
Stadsarchitect W.'N. Rose dêëd'Mjnf
best het wonen te verbeteren, maar;
de woningbouw bleef een particuliere
zaak.
Veel goeds hebben dé bouwvereni
gingen gedaan.
Maar om zoveel «mogelijk huizen in
zo kort mogelijke tijd te bouwen
Jkrèeg men „revolutiebouw". En in
dat opzicht hoort men nu hétzelfde
geluld van honderd jaar terug! Ook.
toen richtte dé woningproducent zich
op het gangbaarste woningtype: een
courant product garandeerde vlotte
verkoop. Veel wijken werdén doods
door te grote uniformiteit
Iri 1892 nam de bevolking toe met
5554 zielen. Er werden' toen 1937 hui
zen gebouwd.Zovéél, dat er toen een
ruim woningaanbod was. Het gevolg:
lagè huren van 2,50 tot 325 per
week. Maar. het loon lag rond 10
per week.
En ook toen kende men reeds het
opschuiven van nu: families die ver
pauperden bleven in de oude stad, de
andere schoven met de' stad mee naar
de buitenste wijken met betere en
gezondere woningen.
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM In 1868, een
eeuw geleden dus, was de
kindersterfte Vuim 57 procent
van alle sterftegevallen in Rot
terdam. Dat was, zo constateert
drs. R. Waardenburg in het Rot
terdamse Jaarboekje. 1968, het
gevolg van het slechte bouwen in
die tijd, vooral in de binnenstad.
In de vele sloppen, binnen
plaatsen en hofjes was de sterfte
aanzienlijk groter dan in de
arbeiderswijken buiten de stads
wallen.'" j. f
Officieel heet dat jaarlijks terugke
rende standaardwerk met belangrijke
historische artikelen en feiten nog al
tijd „jaarboekje'*. Men zou haast
denken aan valse bescheidenheid!
Het „jaarboekje" is tevens jaar
boek van Het Historisch Genootschap
Roterodamum.
Het onderwerp van het artikel van
drs. Waardenburg is de grootste uit
breidingsperiode van Rotterdam, die
tussen 1850 en 1900, toen de bevol
king groeide van 89.000 tot 319.000,
toen de havens voorgingen en er
geen geld meer bleef voor de wo
ningbouw. Vooral de laatste tien jaar
van deze periode was er een enorme
bevolkingsaanwas: van 203.000 naar
319.C00.
Tijdens de eholera-epidemie van
1849 stierf een veertigste deel van de
stadsbevolking.
Op 2 augustus 1876 kreeg de ge
meenteraad een brief van het Alg.
Ned. Werklieden Verbond, waarin
stond: „..„.Kan hét verwondering bar
ren dat in vele buurten besmettelijke
ziekten zich met zulke snelheid
voortplanten/ wanneer men bedenke
dat tal van gezinnen van meer dan
vier personen zich in eene kamer be
vinden die gebruikt moet worden als
woonkamer, slaapkamer, keuken en
ziekenkamer en dat op zoodanige" ka
mér den geheelen dag faecale stoffen:
moeten verblijven, dikwijls af
komstig van lijders aan besmettelijke
ziekten; dat de gevaarlijke toestand
nog wordt verergerd door de slechte
plaatsing of onvoldoende inrichting
van afvoerpijpen voor menagewater,
terwijl door zoodanige pijpen ook de
uitwerpselen van besmettelijke ziek
ten worden geworpen en daardoor de
benedengeburen op hunne kamer
dikwijls vreeselijke stank ontwaren
die desgelijks tot voortplanting van
besmetting aanleiding kan geven; dat
daarbij in vele woningen behoefte
bestaat aan voldoende ventilatie en
dat het niet behoort tot de zeldzaam
heden dat slechts ééne bedstede in
zoodanige kamer zich bevindt Alle
maal toestanden die in onze dagen
Drs. C. Th. M. v. HUYGEVOORT
de mensen kunnen niet
ROTTERDAM Het ziet er
naar uit dat we het jaar
„wit" zullen-zien wisselen. Om
dat dit niet zo vaak gebeurt past
een plaatje van Het Park pp een
dag als-vandaag zeer goed. Vanaf
de Euromast levert deze in
andere jaargetijden zo geliefde
wandelplaats een sprookjes
achtig beeld op. Dé bomen
steken hun ontbladerde takken
uit de witte deken omhoog, de
besneeuwde heggetuin bij het
Herenhuis zorgt voor een fraai
mozaïek, scherp is het contrast
tussen „land" en water
De Lage Land-bus maakt zes zeven
ritten per avond. Volgens'de. heer Van
Bruggen1 is de toeneming' der drukte
in net winkelcentrum verdeeld, maar
komt vooral de levensmiddelenbedrij-
ven ten goede. Zelfs op de vrijdag na
Kerst bestond er een goede belangstel
ling van' de zijde der Ommoorders.
Voorlopig wordt dit initiatief tot
maart verlengd. Dan vergaderen de
zakenlieden om te beslissen of deze
service permanent wordt. De reacties:
„Heel gunstig", zegt de voorzitter. „We
hebben al veel uitingen van erkente
lijkheid gekregen.
„De Koperwiek" begon enkele wekén
geleden. „Een baby kan nog niet pra
ten", zegt voorzitter H. Scheepjes, „de
zaak had weinig tijd van voorberei
ding. We zijn dankbaar voor de vlotte
medewerking van RET en Rijksver
keersinspectie. Binnen enkele dagen
was alles telefonisch rond".
Maar de resultaten vallen de hèer
Scheenjes niet tegen. De bus maakt'
(tussen 18.45 en 21.10 uur) drie ritten
heen en drie terug. Men reed ook, als
extra, op de maandag voor Kerst. On
derweg wordt ook bij de wijken Het
Lage Land en Prinsenland gestopt. „De
Koperwiek" gaat met zij" ritten door.
Nog een aantal keren, daarna beslissen
we of we deze dienstverlening voort
zetten, aldus de heer Scheenjes.
(Van een onzer verslaggevers)
Coiffures
TELEF. ,t3 76 52
G.N.
MAÜRITSWEQ 55
ROTTERDAM De wordende wjjk
Ommoord van Alexanderstad heeft
nog' slechts een bescheiden winkel
apparaat. Vandaar dat winkelcentra
elders initiatieven namen zodat de
.Ommoorders toch de gelegenheid
hebben gemakkelijk te gaan kopen.
Per bus kunnen zij zich op de vrij
dagavonden gratis laten vervoeren. Er
is zelfs keus: de winkelcentra Het
Lage Land in de gelijknamige wijk aan
de andere kant van de spoorlijn en
De Koperwiek in het naburige Capelle
dingen om de gunst. Hoe zijn de resul
taten?
Voorzitter C. v. Bruggen van „Het
Lage Land". „Op 25 oktober reed de
eerste bus. De bezetting is tot dusver
vrij aardig, we zijn niet ontevreden,
maar het zou natuurlijk nog wel beter
kunnen. Al met al is het wel de moeite
waard gebleken. We gaan er mee door."
DEN HAAG Het Rotterdamsch
Nieuwsblad en de Haagsche Courant
gaan nauwer samenwerken. Er zal
een overkoepelende raad van bestuur
worden opgericht waarbinnen beide
bedrijven als onafhankelijke vennoot
schappen zullen blijven voortbestaan.
De samenwerking op ekonomisch ge
bied zal waarschijnlijk half 1969 zijn
beslag krijgen.
Het samengaan van beide kranten
zal geen negatieve consequenties heb
ben voor de werkgelegenheid. De ver
wachting is integendeel dat de samen
werking zal leiden tot uitbreiding van
het personeel.
Tegelijk met het personeel zijn ook
de werknemersorganisaties in kennis
gesteld van de samenwerking. Vol
gens artikel 33 van de cao van de
journalisten is bij het vooroverleg
over de samenwerking een vertrou
wensman van het personeel inge
schakeld.
PARIJS De Zuidvietnamese de
legatie in Parijs heeft gisteren de eis
afgewezen van Hanoi en het Zuid
vietnamese Bevrijdingsfrorit tot wij
ziging van de regering in Saigon.
De afvaardiging van Noord-Viet-
nam en het Bevrijdingsfroilt hebben
kort geleden laten weten dat het
overleg over Vietnam in Parijs alleen
maar met succes bekroond kan wor
den als „de kliek rond Thieu en Ky"
vervangen wordt door een „vredeska-
binet".
In een verklaring, waarin de eis
van Hanoi en -het Front wordt afge
wezen, zegt de Zuidvietnamese dele
gatie voorts dat „de communisten,
onder het mom van procedu
re-kwesties, proberen het Zuidvietna
mese Bevrijdingsfront erkend te krij
gen".
GOUDSESINGEL221-ROTTE6DAM-TEL.116074-123O83
ROTTERDAM Toen hij maandag
middag de Straatweg te Rotterdam-N.
overstak is de bankbediende A. Lams
uit Rotterdam, 44 jaar, onder een tank
wagen geraakt. Hij kwam met het hoofd
onder het rechter achterwiel terecht.
In het Bergweg-ziekenhuis bleek de
man te zijn overleden.
De chauffeur van de tankauto had
van het ongeluk niets gemerkt.
Hij werd aangehouden In de Rochus-
senstraat bij de ingang van de Maas
tunnel.
ROTTERDAM Vrijdag 10 januari,
zo kondigt Ruimtes Situatie Centrum
(Gaffeldwarsstraat) aan, zal „De leven
de objektensjoo" van Hans Frisch toch
bij dit centru min Rotterdam optreden.
Tijdens de kortgeleden gehouden Nati
onale Speelweek kreeg de show een
verbod van burgemeester Thomassen
daar het programma uit te voeren.
Als andere activiteit van het Situatie
centrum staat het kampioenschap,, Worst
Eten" op het programma voor vrijdag
17 januari Daar kan gegeten worden
om een prijs van 1000 tussen 21 en 24
uur. Doktoren en vakmensen uit het
levensmiddelenbedrijf 2ullen de jury
vormen.
Op zaterdag 4 januari komen Ellie
Nierman en Kikkert Zuiderveld en op
j 18 januari John Lantlng hier optreden.
Minister-president Couve de Mur-
ville verklaarde nog in te zien, dat
men met de Europort du Sud nog
slechts aan het begin staat. Maar hij
zag tegen 1985 een enorm haven- en
industriegebied, onder de rook van
een Marseille, dat zich nu reeds met
de aanleg van een groots metronet
voorbereidt op zijn functie van een
van Europa's machtigste haven- en
industriegebieden.
Inmiddels heeft de Europort du
Sud zijn tweede olietanker ontvangen
en wel de Magdala van de Shell, die
uit de Perzische Golf komend, via de
Kaap, een lading van 212.000 ton aan
voerde. Het schip zou in de haven
van Marseille niet behandeld kunnen
worden.
In 1969 wordt een 250.000 tonner
verwacht, die gebruik zal kunnen ma
ken van een kanaal van zeven kilome
ter, dat tot een diepte van twintig
meter is uitgediept en waardoor der
gelijke mammoets aan een kade kun
nen meren.
Overigens werd er tijdens de
besprekingen nog de aandacht op ge
vestigd, dat men met de voorbereidin
gen voor het aanleggen var, nieuwe
kaden en installaties etc. nog we!
even zal wachten evenals tn Rotter
dam tot er voldoende mammoets,
groot gedeelte van de Camarque,
zoals het gebied aan de Golfe de Fos
heet, van een halve woestijn in bouw
rijpe gronden veranderd is.
De directeur van het nieuwe ha
ven- en industriegebied vertelde op
zijn beurt aan de minister-president
wat voor werk hij en zijn mensen
reeds hebben verzet. Voor de pieren 1
en 2 werden vijftien miljoen ton ma
terialen aangevoerd. In totaal werd
tot dusver 320 miljoen francs geïnves
teerd, maar, zo voegde hij er nadruk
kelijk aan toe, dat is nog slechts voor
de eerste fase.
Couve de Murville haastte rich la
ter, in een soort forum na afloop van
de plechtigheid, te verzekeren dat, on
danks de bestedingsbeperking, de re
gering de „Europort du Sud" niet in
de steek zal laten. Hij wees op de
verbetering in de economische toe
stand van het land die naar zijn me
ning, op komst is.
De Franse staat, aldus werd nog
tijdens het forum naar voren ge
bracht. zorgt er voor. dat de Europort
du Sud goede verbindingen met het
achterland krijgt en ook met de an
dere havens van Frankrijk, uiteraard
speciaal de Atlantische en Kanaalha
vens. Zo zal, ondanks de bestedingsbe
perking, voortgewerkt worden aan de
grote autobaan Lille (Rijssel) - Parijs
- Marseille. Die komt in 1970 gereed.
(Van een. onzer verslaggevers)
MARSEILLE Niemand minder
dan de Franse premier Couve de Mur
ville was naar Marseille gekomen om
de plechtige opening van Marseille's
oliehaven, de Europort öu Sud, te lei
den.
Aanleiding tot een grootse ceremo
nie, waartoe veel leidende persoonlijk
heden uit het havenbedrijf en de in
dustrie en natuurlijk ook uit politieke
kringen waren, uitgenodigd, was het
binnenlopen ïn de nieuwe haven van
de Golfe de Fos van de eerste olietan
ker, de Nivose, 72.000 ton groot.
Niet bepaald een mammoettanker.
Maar dit vingen de minister
president en andere sprekers op met
de beloften, dat binnen afzienbare tijd
tankers van 100.000 ton en meer en
over een of twee jaar zelfs mammoets
van 250.000 tot 500.000 ton hun lading
langs de kaden kunnen lossen.
Dan zal er ook een chemische en
petro-chetnische industrie gevestigd
zijn, 'zullen er hoogovens zijn ge
bouwd en zal, naar zelfs officieel ver
klaard werd, de Europort du Sud in
Staat zijn minstens de helft van de
olieaanvoer en olieopslag te verwer
ken, waarop Rotterdam thans reeds
trots is.
De grondslag is dus gelegd voor
een haven- en industriegebied met de
oppervlakte van heel Parijs, waarin
groter dan 250.000 ton, in de vaart
zijn.
Ja, men kijkt in Europort dn Snd
terdege naar de Europoort van het
Noorden».