m
m
Herin neringen,
aan Bohème
en
Heb u 'jol haastklus?
Het
bed riff (5)
BE VEL.
■Bi
Kritische houding tegenover bestaande structuren
„Open schoolleert „werken met mensen
mm
KRITISCHE
NOTITIES
if
l
II
DE Sociale Academie Rotterdam viert vandaag haar 23-jarig be-
staan. Directeur drs. J. A. M. Weterman houdt een disrede
over het onderwerp „Het gemeenschappelijke in de verschillende
methodiek-aspecten van het welzijnswerk". Dat klinkt bijzonder
orthodox en weinig progressief. Want zetten we de Sociale Aca
demie niet graag bij in de hoek van de linkse reactionaire krach
ten? Er zijn wel eens ouders die tegen hun kinderen zeggen „Pas op
voor die broedplaats van linkse theorieën". In de lijn van de insti
tuten voor vormingswerk, van open jeugd- en jongerenwerk heeft
het woord „sociaal" een klank gekregen die in brede kringen met
„socialistisch" gelijk staat. Wat dat dan ook al weer betekenen mag.
Afstand
Integratie
BETSY SCHEFFER
KIJKT TERUG OP
PLEZIERIGE TIJ»
WANDELENDE zoen" grapte
Koos Speenhoff altijd te
gen gastvrouw Betsy in het ar
tiestencafé „La Bohème" dat
tien jaar in de Kerkstraat flo
reerde voordat het in de oorlog
werd weggebombardeerd. Later
werd een onderdak gevonden
vlak bij Arena, op de West-
Kruiskade.
Stemming
G. MEER
»Ai\
SCHOENENDOOS
10-11 NOVEMBER
1944
.'^rCV'
-
Op ben, die pogen te óntvlueliten er m
stand te
Brutaal
R i ju mond-revue
-Jjg ROTTERDAMMER
Pagina 3
ZATERDAG
NOVEMBER IP69
99
WAT IS EN WAT
OCIALE
DOET
ACADEMIE?
zijn eigen omgeving, bij zijn eigen
gebruiksgoederen, bij zijn eigen poli
tieke, sociale en culturele entourage,
dan moet hii stelselmatig mee
groeien. Niet alleen de jonge mens
maar ook de volwassene beeft in de
ze nieuwe tijd een voortdurende vor
ming nodig", stelde prof. dr. .J. Stal
pers eens in eens in een beroepen
gids.
En dat werk nu wordt ook geleerd
op de Sociale Academie met als
hoofdmoten cultureel werk, inrich- NmHIW
tingswerk-, maatschappelijk werk, op-
bouwwerk er. personeelswerk. „Wer
ken mot mensen", daar gaat het hier
om.
die docent was. In Amerika en Enge
land zijn deze onderwijsvormen veel
meer geïntegreerd.
Weterman: Per 1 januari krijgen
we «hier een nieuwe adjunct
directeur die management bij de
PTT heeft gedaan, dr. J. W. H. Leslie
Miller. Hij is indoloog en jurist. Hij
gaat de manageihentkant van de Aca
demie bekijken en doceert sociale be
leidsvoering.
„Is uw school dan geen broed
plaats voor revolutionairen?" vroe
gen wij drs. Weterman, geassisteerd
door zijn adjunct-directeur drs. L.
Meldierts.
In een klein kamertje niet wat vei-
lingrijp meubilair, dat schreeuwt om
vervanging, klinkt zijn voorzichtig
antwoord: „Wij leren ze hier wel een
kritische houding ontwikkelen ten
aanzien van bestaande structuren.
Maar ik ben benauwd voor formule
ringen die vergrovend werken".
Dan kantelt de formulering even
een andere richting uit: „Mensen die
zich afzijdig opstellen van bestaande
structuren zijn minder geschikt om
hier te studeren. Maar ook wie
schrikt bij het woord „drugs" is dat
niet. Wij moeten hier geen mensen
hebben die extreem denken". En drs.
Melcherts voegt er aan toe: „ik weet
niet of je niet door protesten en ac
ties heen moet kijken. Men gaat zo
snel veralgemenen. Ik ben zelf oud-
leerling: heel veel kritische opmerkin
gen komen voort uit de ongewoon
heid om zich kritisch op te stellen".
Men moet niet menen dat deze
Academie de stelling aanhangt dat
de hele westerse kapitalistische
structuur „om" moet. Natuurlijk is er
wel een vleugel met studenten die in
de Socialistische Jeugd zitten, maar
ik ben niet overtuigd van het eenzij
dige karakter van onze Academie",
steit drs, Weterman,
„Ik zit zelf in de linkse hoek en
ben lid van de PvdA, maar ik heb
geen behoefte om „de" structuren
aan te vallen. Maar zich opstellen als
volstrekte outsider is voor een stu
dent aan deze academie onzinnig".
Herbert Marcuse zal hier nooit de
scepter zwaaien: een nauwelijks te
bezweren defaitisme kunnen we hier
niet hebben".
Van de 950 leerlingen die deze Aca
demie telt zijn er velen die een rich
ting kiezen waar dit revolutionaire,
dit aanschoppen tegen bestaande
structuren, minder boven komt drij
ven. Zo volgen 350 studenten de cur
sus kinderbescherming.
Maar toch zuilen ook deze een be
paalde houding krijgen ten opzichte
van de hen omringende maatschappij.
„Wil de mens nu thuisblijven in
WITTE BOEKJE Zo langzamer
hand legs zich een regenboog van
boekjes (ices: belangrijke rapporten) op
vele bureau's. Het laatste nieuwe was
het.„witte" van Rijnmond. Officieel
„Rijnmond in de Delta", beoordeiing
der economische ontwikkelingsmoge
lijkheden in het gebied. Al komen de
rapporteurs met die beoordeling toch ook
buiten dit gebied. Het is een rap
port geworden van een rustige en uit
gebalanceerde toon, bier en daar zelf»
wat vlak. Begrijpelijk, want bet i» er
Rijnmond niet om te doen met deze
„eersteling" uit een (te) beperkt nest
andere rapporteur» tegen de oclienen te
trappen Uitgaande van de grote bete
kenis der Rotterdamse liasen is het
„witte boekje" voorzichtig voor wat be
treft de industriële furtkties van deze
naven. Over de transportfunktie is Rijn
mond bet met Rotterdam eens. Het
„witte boekje" geeft trouwens een
visie, die in vele opzichten lijkt op do
Maasstedelijke denkbeelden. Te waar
deren is verder dat Rijnmond heeft ge
tracht zoveel mogelijk in „Deltatermen"
te denken, juist in een tijd, dat de
Gouden Delta-ideeën" nog zo weinig
glans hebben. Het komt eigenlijk meer
PP een aantonen van de stimulerende
invloed, die het Waterweggebied op de
gehele Nederlandse economie heeft.
Stimulansen die niet mogen worden af
geremd, maar zoveel mogelijk benut en
geïntensiveerd. Er zijn echter grenzen
zegt Rijnmond de capaciteit van de
arbeidsmarkt legt beperkingen op,
evenals liet investeringsbudget. Andere
gebieden dan „Rotterdam" moet de sti
mulerende invloed overnemen, liet zui
delijk deel van de Deita bijvoorbeeld.
Hier i» uiteraard een kernpunt, reden
waarom voor krachtig overheidsbeleid
wordt gepleit. Is Rijnmond tot de over-
hi'gróg gekomen, dat industrieën, die in
Rotterdam niet tereciit kunnen, niet
maar zonder meer naar Brabant, Zee
land e.d. gaan, maar naar bet buiten
land? De praktijk leert bet immers.
Maar bet is van belang dat er nu een
onderzoek komt naar factoren, die me
de de vestingsplaats van bedrijven be
palen. Tereciit wordt verder gezegd dat
het woon- en leefmilieu sterke verbete-
ring moet ondergaan. Populair gezegd:
IJet Rijnmondgebied moet aantrekke
lijker worden gemaakt om te wonen.
Deze welzijnskwestie is een der moei
lijkste taken van dit ogenblik.
KRACHTPROEF Met dit rapport
neemt Rijnmond een typisch tus-
senstandpunt in. Met aan de ene zijde
Rotterdam, aan de andere „de overige
Delta", staat het openbaar lichaam in
liet midden. Het heeft iets weg van een
„brug", die men tracht over een kenne
lijke kloof te leggen. In dit verhand i=
bet opmerkelijk dat er enige moeilijkhe
den zijn ont-laan in de boezem van het
Overlegorgaan Zeehavenontwikkeling
ZW-Nederiand. Een commissie van dit
nog steeds maar niet zo duidelijke or
gaan, die over het Plan 2000-f- aan bet
bestuur moet rapporteren, is met twee
meningen ter tafel gekomen. Er bestaat
en wie verwondert zich daarover?
tegenstelling tussen de mening van de
Rotterdamse deskundige en de overige
leden. Nu dient het dagelijks bestuur
van twee meningen één rapport
voor het algemeen bestuur te maken.
Een krachtproef, die een wijsheid als
van Salomo lijkt te gaan vergen. Mis-
seinen een goede test om te zien of
men inderdaad allerwegen in „Debater-
men" kan denken, waarvan Rijnmond
een redelijk voorbeeld heeft gegeven.
Het moet nipt zijn Rotterdam tegen oe
re»! van de Delta, maar Rotterdam (en
Rijnmond) met de rest van de Delta.
We! dient men daarbij te letten op de
feitelijke situatie van beden en niet in
Urine details te denken, maar interregi
onaal en zelfs ruimer. Zo pas kan men
werken aan de imago van de gehele
Delta naar buiten en de nuttige be
ginselen, waarop men dit Verband is
aangegaan waar maken.
Vereist dit werk niet wat afstand
nemen tot beter betaalde beroepen
aan de produktiekant van het be
drijfsleven?
„Inde-mand. Wat gebeurt er bijv.
met jeitgi'eidc.s r.a hun 40ste jaar.'
Ook al is die toekomst nog niet hel
der, toen twijfelen ze niet om een
keuze te maken in deze lichting. Ze
doen het om het plezier van het wer
ken. Economische waarden hebben
ze hier niet het hoogst gewaardeerd.
Bij hen staan sociale waarden voor
op.
Merkwaardig genoeg nemen hier
bij religieuze waarden nauwelijks
een invloedrijke plaats in. Men voelt
hier in het algemeen geen opdracht
van meer dan menselijke aard. Dat is
op katholieke of protestantse acade
mies niet anders", aldus drs. Weter
man. Ook de voorafgaande school is
niet bepalend.
Men vraagt zich wel eens af waar
om niet meer studenten zich bezig
houden met zaken die betrekking
hebben op leefbaarheid, welzijn, op
bouwwerk in deze stad. Ziet u hier
voor de Academie geen functie in?
Meloherts: „Een van. de primaire
eisen is een zodanig onderwijssys
teem dat de werkelijkheid in huis
haalt, dat is afgestemd op situaties
die men tegenkomt. We gaan ook de
werkelijkheid in en zo worden erva
ringen opgedaan."
Weterman: Studenten hebben mee
gedaan aan experimenten op het
Noordereiland, aan ontwikkelings
hulp door middel van actiegroepen.
Dit zijn vormen van projectonder
wijs. Ook in Lombardijen heeft men
meegewerkt aan verbetering van de
speelsituatie voor kinderen (speeltui
nen). Maar wij vragen ons altijd af
wat voor het leerproces van de stu
denten de beste situatie is die wij
aanpakken.
Wij zitten hier niet om een Middel-
■landbuurt te helpen, maar wel om
mensen te trainen. Daarbij vragen
wij naar de kortste en meest efficiën
te weg voor het leerproces.
Het gevaar van het projectonder
wijs is bovendien de gis- en misme-
thode. Studenten stuiven op een pro
ject af en hebben dan de grootste
moeilijkheid om de zaken metho
disch te laten verlopen.
Maar het lokt me wel aan om te
stellen dat de Academie een open
school is, ook na schooltijd. Nou, dat
is het hier wel. Het gonst van allerlei
activiteiten. Maar het kriterium moet
blijven; creëer een situatie die in bet
leerproces het best functioneert. Het
onderwijs mag onder die situatie niet
lijden.
Drs. Melcherts schetst dan even
snel een studiemodel waarin praktijk
en theorie wat nauwer met elkaar
verweven zijn en niet na of voor
elkaar komen.
Waar gaat het met de Academie
naar toe?
Weterman: de commissie-Sassen is
er voor dat een afgestudeerde aan de
Academie wordt toegelaten aan de
sociale faculteit. Persoonlijk leeft ook
bij mij het verlangen naar integratie.
Deze Academie voelt zich binnen de
Mammoetwet niet zo thuis. Het zou
goed zijn als deze studie in de uni
versiteit geïntegreerd werd. Men is
bezig met een oriëntatie hierover. On
ze Academie leidt overigens primair
op voor de praktijk. Wij heten hoger
beroepsonderwijs. Wij leiden niet op
tot sociologen en psychologen.
Komen er op deze Academie met
950 leerlingen geen organisatiemoeï-
lijkheden?
Melcherts: De tegenstelling weten
schappelijk en beroepsonderwijs is
een anachronisme. Ik heb zelf peda
gogie gestudeerd bij een psycholoog,
Wanneer krijgt de Academie een
nieuw pand?
„In 1972 hopen we in ons nieuwe
gebouw aan de Blaak te verhuizen.
Begin voorjaar zal de aanbesteding
moeten volgen voor de bouw van het
ontwerp van architectenbureau
Kraayvanger. We zijn al 14 jaar be
zig met bouwplannen. Eind 19S8 is er
nog een verdieping op het bestaande
ontwerp gezet.
Er zit namelijk een moeilijkheid
bij deze planning: men weet niet pre
cies wat de optimale grootte van een
Sociale Academie is. Nu is de schooi
gehuisvest in een oude lagere school
aan de Graaf Florisstraat, in
clubhuis Ons Huis en in het
Buurthuis Kruiskade. Wij zijn ook
gegadigden voor het voormalige
pand waar de sociologische faculteit
ondergebracht was aan de Pieter de
Hoochweg. We barsten hier uit."
En dat is dan de verklaring waar
om we in een piepkleine directeurska
mer zitten. Drs. Weterman's eigen ka
mer is nu door acht stafleden bezet.
>ETSY Schéffer op haar praatstoel,
knipselboek In haar handen.
jAE bard Koos Speenhof! ten voeten
U uit: onthulling van zyn monument
door Tom Standers op het z.g.
Dorus Beursplein.
riligf.s
De wandelende zoen, nu mevrouw
Betsy Scheffer en inmiddels 66 jaar
geworden, heeft talloze herinneringen
aan de tijd van La Bohème bewaard.
Zij liggen bijvoorbeeld in de vorm
van foto's in een grote schoenendoos
in de huïskamerkast.
Mevrouw Scheffer woont in de
Teiimgerstraat, zit voor het raam,
vanwaar zij de Noordsingel overziet
Uit de kast haalt zij allereerst een
ingelijst gedicht tevoorschijn. Het is
geschreven door Koos Speenhoff, die
het door hem vaak bezochte Bohème
van Frans Rip en diens vrouw Betsy
ïh' zeven 'coupletter! heeft' bezbngen.
Eén daarvan geeft de sfeer van het
Koos Speenhoff schreef zijn ode
aan La Bohème op 10 oktober 1963
Diens zoon Coos wijdde op 22 januari
1944 eveneens vele regelen aan het
etablissement van Frans Rip, dat
toen, in de ruimte aan de
West-Kruiskade, voorzover mogelijk
was in de oorlog, de gasten verwen
de. Speenhoff junior schreef over
Betsy, die hij dan liever niet als pa
de „wandelende zoen" noemde, maar
„het wandelend rantsoen": „Want
zoolang zij maar blijft wandelen.) Is
er jajem in het land..."
Betsy en Frans waren zulke goede
vrienden van vader en zoon Speenhoff
en hun echtgenotes, dat ze vaak met
z'n zessen uitgingen in Den Haag,
meestal naar Scala. „Hij kan zo lastig
zijn", klaagde mevrouw Speenhoff,
Cesy, dan over Koos tegen Betsy.
Betsy: Ja, het was een snoeper,
hoor". Betsy vertelt dat ze Cesy nooit
anders heeft gezien dan sigaartjes ro
kend. De jonge Speenhoff, zoals ze
Coos noemt, heeft ze, vooral toen hij
zijn laatste jaren binnenshuis moest
doorbrengen, vaak opgezocht in Den
Haag.
Er werd veel geschonken in La
Bohème. Na 1940 was er niet altijd"
geestrijk vocht voorhanden. Ook dan
was de stemming vrolijk. „We heb-,
ben eens meegemaakt dat ze allemaal
met een kopje in de hand plezier f
zaten te maken. «r
Alle stoelen waren achter elkaar'
geschoven, ze deden alsof ze.in de -
trein zaten. En een lol dat ze hadden, "y
om wat er in hun kopjes geschonken.-'
was, want we hadden toen niets dan
gewoon water.
Ais er weer drank in huis was ];eni'
als je het zwart kon kopen, dan deed
je dat" werd er ook geschonken
buiten de daarvoor bepaalde uren
Als er dan controle voor de'
■deur stond, was er altijd wel ie
mand zo bijdehand om op een;
alarmschelletje te drukken,- waarop1
At
TYE gebroeders Bever zijn ontdekt, eindelijk in Rotterdam, buiten het Grote
Dierenbos dus. Kennelijk aan het schnabbelen en niet eens met een
stoomvoertuig. Enfin, als u soms een haastklus voor Ed en Willem heb
café: Schilders, dichters toneelisten f
Zijn er aan de borrelpret Acrobaten
circus-sterren Lieverdjes van het
ballet... Allen zijn ze daar te zaroen
Als op een artisten-schip En ze
denken, als ze weggaan /Bij Frans
Rip, voel ik me kip.
„Toen we nog-in de Kerkstraat za
ten", vertelt Betsy, „konden de ar
tiesten zo vanuit de Tivoli-schouw-
burg door een tussendeurtje bij ons
naar binnen stappen. Ais ze even niet
op het toneel nodig waren, deden ze
dat ook onder de voorstelling door.
Ze hoefden zich niet af te schminken
of om te kleden, want onze zaak had
twee afdelingen. Eén louter en alleen
voor kunstenaars en één, nou ja, de
gewone mensen.
Het artiestenzaaltje van La
Bohème was, zo zegt Koos Speenhoff,
„laag van zolder, dus gezellig, goed
gemeubeld, goed van kleur". Langs
de wanden hing een schilderij
en-schat. De foto's die de bekende
bezoekers aan gastheer en gastvrouw
cadeau deden sierden eveneens de
muren. Er is een schoenendoos vol
van overgebleven. „Het meeste is
verbrand met het bombardement".
EEN heel jonge Bromsnor zonder I
snor - i £J
OP 14 mei 1940 hdien de Duit
sers het op de huizen van de
stad gemunt, op 10 en 11 november
1944 op de mannen.... Onheilspellend
was de sfeer in de verlaten straten
op die sombere regenachtige novem
berdagen dat de soldaten van de
Weermacht de mannen uit de huizen
ophaalden, hen in enkele gebouwen
verzamelden en hen daarna wegvoer
den.
„Aklion rosenstock" heette het
„krijgsplan". De avond tevoren wer
den alle telefoonverbindingen reeds
verbroken, zogenaamd in verband
met een oefening. Ook de politie
werd ontwapend. De volgende mor
gen rukten 8000 Duitse soldaten be
wapend op naar de kruispunten en
begonnen de straten af te zetten.
Het befaamde „Bevel" werd afgege
ven, van huis tot huis toerden, de
mannen opgehaald. Hier en daar na
men de Duitsers plaats op de daken.
Hele stadsdelen werden geïsoleerd en
systematisch uitgekamd. Wie de
straat op ging, stuitte al na korte tijd
op Duitsers. Schiedam was omsingeld
en kreeg ook een beurt.
Verzamelplaatsen waren o.a. het
Feijenoord Stadion en het Belasting
gebouw. Na een vreselijke nacht wer
den de mannen een dag later met
treinen en Rijnaken weggevoerd
naar het Oosten, onbekende narighe
den tegemoet. Doktersattesten hiel
pen weinig. Ruim vijftigduizend man
nen tussen 17 en 40 jaar vormden ten
slotte de „buit" van de bezetters.
De beloofde zorg voor hen die ach
terbleven, had weinig te betekenen.
Zoals in een illegaal pamflet stond,
was „onzegbaar leed over de hoofden
van velen uitgestort."
Dtp tor* et Wrrrittrt-rfae <nttei£É«- «rf» is- de» 'T? jc rié
jnr 1*1 vos- Varxi'-.Jii-. '_ij -'•£*- -tf fi'f"j'l
Horteer santen AUX "»"V' w 4tatt n
4e Mw-ws-vaw t:ra: ju» «at., h A
i Abt 3t4m 54*»c«rs. «l- «t»wssr Menem"
sta MM-ta nw vm .xj-pnje,. fat rwJ»..
ivarstn pptpxfs, frar öjewfara akvewMy
Itc vi ïjïr n vryvtcl( n£ fc-jfr^sriav* cf cacci-tt?
4.0TSC1 nïfje&SKfr; Os* x r la -ut'fttrt r,< »M zijjtc .Scvnjtrrt.ij»
.Er Mdrt worri-n in.e«l«-i>eh.n»(riitwtntm icSntuQ my
Jiic;;;- -. «-{»«• m, «ad. #rÏAi*UT;''«:ebewriarararii
'"-s" -r «o -e»ï-van Cc- doemaar.
IÖt» »lj»g-e*l||ks,ehe vVrjfewding twsfjutt uit guvdcnTèUrf,
rMokartiktrivR on sfjï «uttU-n. --
Vwor (ft- nvSiterhlijdende» tamilipledên wit 'w.urd«'u
lïVZOr^d, jjLjjr
Wfi is a tin tïHo Ik-iv oners (lor {jemeenie verboden hun
woonplaats te verf;Ut«n. Z, -
alle glaasjes in één teug leeggingen en
in een broekzak of onder de tafel
verdwenen. Of er werd jenever in -
koffiekopjes geschonken.
Betsy heeft laatst weer enige van
de artiestenvrienden teruggezien bij
de huldiging van Octave, van
Aerschot, die zeventig jaar is gewor-
den. En dan komen de namen los."
Van diens vrouw en zangeres Lot de
Barcljat. Buziau kwam vaak Willy
Frits, toen hij een gastrol speelde: in
't Congres dant". RichardTau-I
ber die optrad inde Groote
Schouwburg in de Aert van Nes
straat. „Dat was nog in de
Kerkstraat", verduidelijkt Betsy. „De
Kerkstraat was ook in het buitenland'
goed bekend".
Lou Bandy was een goede vriend.
Heintje Davids liet zich vaak zien)*
„Ach ja, en Willem Goossens van de'
ijsrevue, Albert de Booy, Daan Hooy-
kaas, De Wama's, daar heb ik nog
wat eitjes voor gebakken. Het 'accor
deonduo de Pico's..."
En dan komt Betsy met' een foto
voor de dag van een heel jonge
Bromsnor zonder snor: Lou Geels.
Betsy heeft Leo Fuld uitgezwaaid
toen hij failliet naar Amerika ver-'
trok Zijn zaak in Amsterdam heeft
hij naar die van. Frans Rip en Betsy
genoemd: La Bohème.
Betsy kijkt met plezier naar La
Bohème terug. Naar het etablisse
ment aan de Kerkstraat, toen er nog
geen vuiltje aan de lucht was. De
oorlogsperiode heeft zdj -ervaren als
een opeenschakeling van nare dingen
die dan toch weer werden afgewis
seld door vrolijkheid. Ze was te bru
taal om geen bonje te krijgen met
Duitse officieren die ook bij La
Bohème naar binnen stapten.
Zij haalt een scène op van de offi
cier die koste wat kost bij de ar
tiesten wilde zitten. Betsy gaf geen,
krimp. Alle aanwezigen werden ge--
last de zaak te verlaten. Betsy wei
gerde en werd zacht door Frans Rip,
die ongelukken vreesde, naar buiten
gedragen. Het paar werd meermalen.,
door de Duitsers gearresteerd, het-
geen door kunst-en-vliegwerk vas
Frans Rip telkens opnieuw werd op
gelost.
Ze waren erbij toen er zwarte cog-*ï
nac inhuis was, een portefeuille van
een Jood, die hen ter bewaring ww'j
gegeven, werd aangetroffen, tow--
Betsy een Duitser een klap in. het'
gezicht gaf, omdat ze hem vervelend'
vond. Cf
„Mijn man was altijd toevallig aan',
het vissen als zoiets gebeurde...
ZESDE JAARCANG nr. 36 TA-
sten van Trix Veriiufar, Haarry Willem-
sen, J. v. Rhijn, Kees Gorndisse I1-;
lustratie van Ary Groeneveld, Henk Har-
tog, J. v. Rhijn Onder redaktie van.'
Kees Comeiisse.
