Een modem sprookjedat
grimmige werkelijkheid is
wmm
Kerstmiseiland
zonder sneeuw
en was
kerstdag
HE r KERS I BEEST - maar niet voor ons... Kaïkoenfokbed, 'ijf exporteert
m
■SU
1
Ifllppll
onmzi
ËglIlP
Z0NEN-
m
negentig percent
Het vrije volk maandag 24 december 1958
PAGINA fl
Hi||i.H,:tjH»H.i,|mnmnnim)i!intiimmimimimniiBimniHïmniiiiii!iiiiiifflii!iiiiiiii!iiiniimiHiiimimiiii«i!iiiiiiiiiiii([iiHiiiiiiiiiiiiulli!iiuiiiöiiiiiliiiiiH«liii[inifiiliiliiiiratÉriiinB«niiimiiiU!(iifi!Hiu[ii[;iiiiiiHiniinifiin!iiiuHii;imBfira!Hiro«tj«H)ïtfu
Cynze speciale verslaggever KLAAS GRAFT DIJK is voor deze kerstkrant in de richting
Thüringen gereisd tot hij niet verder kon. Daar vond hij, vlak bij het prikkel
draad., honderden vluchtelingen, die de vrijheid hebben opgezocht om hun werk, dat
het grootste van alle christelijke feesten luister en glans geeft, te kunnen voortzetten.
Lees hier zijn hun verhaal.
OUDE VROUW SPREEKT. mijn grootouders. Dat was heel
'Lauscha... Ik ben er geboren en grootgebracht, maar sevoon in Lauscha. Als kind van
ik wil niet terug. Het is mijn Lauscha niet meer. Het heeft acht j001" werkte ik a! mee- Toen
zeker zo moeten zijn. Ik blijf hier.'
Zij buigt fel voorover en kijkt mij doordringend aan. In
haar hand zwaait zij een broze, glazen kerstboompiek, die
elk ogenblik kan breken.
'Ze hebben er de bossen gekapt. En het dorp was toch
al zo arm. Ik heb er nog familie. De berichten zijn slecht.
Geen vrijheid. Zelfs de makers van mensenogen werken
onder staatstoezicht. Ik vraag u: hoe kan dat?'
beschilderen van zo'n zilve
ren kerstbal.
vurig en bitter, en ze slaat
de glazen kerstboomspits,
die ze steeds heeft vastge
houden, met een laatst,
'Terug? Nee, nu niet welsprekend gebaar kapot,
meer. We hebben het afge
schreven,' zegt Erna Seiler KLAAS GRAFTDIJK
het b'örd' dat de zonegrens
het ijzeren gordijn dus
aanduidt.
en is nog
hier en daar
HET KERSTMAAL van de
familie FOPPEN in
E r m e l'o zal bestaan uit
een smakelijke rollade.
Want kalkoen eten is voor
de heer Foppen en zijn ge
zin geen bijzonderheid. In
tegendeel. Op hun kalkoe
nen fokbedrijf, waar nu rond
5000 Kalkoenbennen en ha
nen rondlopen, verongeluk
ken nogal eens dieren en di'
moeten dan wel opgegeter
worden. Dat is het enige
wat nog kan gebeuren alf
zoén dier een poot of vleuge'
breekt.
I l
In de wilde zwarte bossen groeit de kerstkalkoen..
m
KERSTBOOM EN HET IJZEREN
we hier met niets moesten begin
nen. blies ik zelf het glas, mijn
man hij is nu dood verzil
verde. mijn zoon organiseerde en
verkocht. Zo zijn we gegroeid.'
Dat maakt zelfs zonder heimwee
de stemming gedrukt.
De tijd van de bospaadjes is
voorbij. Er is een niemandsland
gemaakt en er wordt zonder waar
schuwing geschoten. In de jaren
rond '50 kwamen er soms we! 300
mensen per nacht de grens over.
Eén keer een heel dorpje, de bur
gemeester aan 't hoofd.
Er zijn tragische gevallen. Men
sen in de 'Christbaumschmuckin-
dustrie', die hier uit nood voor
zich zelf begonnen, maar weer fail
liet gingen. Twee bejaarde glas
blazers, die dit overkomen was.
geloofden de beloften der commu
nisten en vestigden zich opnieuw
'daar aan de overkant'. Op het
(op-
LAUSCHA is of liever was ven tellen meer dan tien man Frau Seller. De zoon had een han-
het dorp waar de meeste glazen Personeel. In totaal werken on- delsopleiding. Hij veroverde ex-
DE FABRIEK NU. Primitiefv« 'Jok wel met imxS. Kerstmis
Nee, het begin, dat was pri- KLogenblik zijn ze wéér hier
mitief!
Nu is het echt zilver. In de af-
al gauw één vrouw in dienst. Die veel meegemaakt' voor dit werk gekoelde glazen piek of bol wordt
leerde het- penseel hanteren van al zijn 30 jaren glaSblazerserva- een scheutje zilvernitraat gedaan.
Mmï&M
MtMwMï
DAT WAS IN 1949. Ze namen
dwrS'vèrgiftiging rgeë^stfan u<Kien nieuw met. niets), teruggevlucht MOEDER (ERNA) SEILER
via West-Beriijn. kent het hele beroep van be-
De mensen die hier hun brood gin tot eind. Hier: bezig met
en de vrijheid hebben gevonden,
kcrstboomversierselen werden ge-
geveer 1000 mannen en wouwen portorders.
uiteraard heeft vermenging
trewoonfe arbeiders en expnrte- maand vliegt er hier doorheen. In
ring nodig had.
De werkplaats suist en gromt
in deze industrie; nu niet meer Nu hebben ze een fabriek vol vah al die grimmige gasvlammen
maakt. Sommige glasblazers leg- uitsluitend vluchtelingen, want zingende dat was in Thüringen Tienduizend kubieke meter per
den zich toe op het maken van
ogen van speelgoedhondjes en
-muizen. Anderen vervaardigden
kunstogen voor mensen. Een moei
lijk werk, dat geen bureaucratise
ring verdraagt.
Lauscha. Ik ken het niet. Ik
ben tien minuten in oostelijke
richting gelopen, tot het. prikkel
draad waar de absolute stilte
heerst en de wereld ophoudt.
Daarachter ligt Lauscha. Achter
die halfbesneeuwde berghellingen
vol spichtige kerstbomen ineen
ontoegankelijk gebied.
De akkers zijn omgeploegd tot
eert soort brandgangen. Nie
mandsland. Er is geen mens te
tien. Toch: een paar stappen ver
der en er kan geschoten worden.
Hier ligt de ondoordringbare, al
lesbeheersende grens tussen Oost
en West-Duitland, tussen commu
nisme en vrijheid.
Thüringen het land daar
ginds had nog enkele andere
dorpen waar kerstboomversierse-
Sen werden gemaakt. Zilveren pie
ken en ballen, kleurige klokken en
kelken, fluiten en trompetten,
kleine liefelijke vogels en engelen.
Die zijn nu hier.
Ja. die zijn nu hier! Want de
makers zijn gevlucht. Eerst een
paar, toen steeds meer. Over het
ijzeren gordijn..., 's nachts langs
sluippaden door de donkere bos
sen. En die het levend haalden
zijn met oneindige moeite en lief
de opnieuw
maken van de versierselen die
onze kerstboom doen tintelen van
leven.
Daarna wordt hij in warm water doen niet sentimenteel over hun
rr;z ui 4
;edompeld (zonder dat dit. in de
vw; '\v -v i-y-V ffTT
vorm vloeit» en snel in alle rich
tingen bewogen, waardoor het zii-
vernitraat verdampt en een glan
zende spiegel achterblijft.
ZIJN ER onder al die vluchte
lingen hier niet velen, die heim
wee hebben? Dat valt mee. Het is
toch hetzelfde land, moet u den
ken. Eerlijk gezegd maakt het op
mij zelfs een merkwaardige in
druk. dat al die honderden men
sen zo onmiddellijk en pardoes
achter het ijzeren gordijn zijn
neergestreken. In mijn onwennig
heid ten opzichte van deze toe
standen heb ik het angstige ge
voel. dat 'die daar* best deze
vluchtelingen eens konden komen
terughalen, als ze wilden.
Maar nee. de grens zit potdicht,
naar beide kanten. Kijk, daar. dat
huis. Het ligt. als we uit het raam
van de familie Seiler kijken, mis
schien op 600 meter afstand. Als
je daar op bezoek wilt, heb je
een pas nodig en moet je 180 kilo
meter omreizen. Bij ziekte en
sterfgevallen komt men veelal te
laat of het mag helemaal niet.
'Het eind van de wereld. Onver
draaglijk', zeggen de mensen hier.
lot. Zij zitten te dicht bij de
grimmige werkelijkheid. Zij bla
zen, zij schudden het zilver, zij
voeren het penseel en zijn met
mate tevreden.
MuUefl^
uitwisseling plaatsgevonden
begonnen met het de andere industrie.
EIND
met ren ze 80 percent van hun produk-
tie naar Amerika. Tot, liun afzet- c
gebied behoren bovendien Vene- seuer
VAN DE WERELD,
junior, de kerstver-
De oude vrouw van straks zuela en Mexico net zo goed als sierselenfabrikant, staat bij
A-»r trn haar feite tocm Nleuw-Zeeland. Zo rijden in een i&Zrr j
spreekt weer op naar felle toon. prima gut0( hebbm tetevisie, em
Erna Seiler heet ze. Met haar zoon nieuw huis. Maar nog altijd werkt
staat ze aan het hoofd van een de hele familie mee; en hóe!
plaats Tan TwaalfduTend 7nwo- zestiS «n der JwBrni Soil
ners, kort achter Coburg. Hier grootste. We zitten m een wankele acht uur -s avontjs ScWdt ze uit.
zijn 72 tweeënzeventig! fa- barak, liet'kantoor. Ze ziet op het werk toe. ze valt in
brieken en fabriekjes van kerst- Tk was de eerste. Mijn zoon, waar "t. nodig is falie klappen van
XK BEN IN NEÜSTADT, een
boomversierse
len. Voor 1949
was er hier niet
één. Zij zijn a 1-
lemail ont
staan door
vlucht uit het
land achter de
besneeuwde
heuvels, waar
het communis
me de adem
verstikt.
Zesentwintig
van die bedrij-
een temperatuur van 1200 graden
Celsius wordt het glas van 0.5 mm
dik geblazen en daarbij uitgerekt
„„i. ,1., tot op een 'dikte' van een vijfde
ook. die de nieuwe modellen ont- no i tie.. ,mi
en die kon het een en ander voor- werpt miumeter. De giond ligt vol zu-
Friedrich. 'woonde hier a! eerder de zweep kent zij) en zi j is het
nol- riio rin nttmu-c* mnrtnl on o*\t_
bereiden. Maar het begin... Ha, Zó. Ze tekent- met, haar kerst-
we sliepen op kisten in de fabriek, boompiek een paar lijnen in de
Een barak net als deze maar ,lucll,t- 'En ik ,veet of de blazers
ten barak net ac> ae„e, maar bet ^unneri maken. Ik doe het. al
tochtiger. Jarenlang hebben we van kindsbeen af. Ook kunst kan
daarin alles gedaangewoond, ge- Ij5 maken. In Lauscha gingen we
slapen, gekookt, gewerkt.'
Alles lieten Frau Seiler en haar
man in de steek. Zij hadden in
Lauscha ook een kerstboomver-
sierselenfabriekje.
'Mijn ouders waren er al in, en
veren gruis.
(Van een onzer verslaggevers) nies Ross een kleine nederzetting.
Zo'n driehonderd kilometer ten waarin r»u 250 mensen wonen: en-
zuiden van Java ligt een klein jtele Europeanen, wat Süchs, t^a-
eiland, dat de wonderlijke naam ^®rs „fïT zb bebben
draagt var. 'Christmas Island"f)®*1 in S°tr
Kerstmis Eiland. Niet. dat ei ooit T T J l i. f
arresieden over de witte sneeuw nu. En goed. Want fosfaat brengt
rijden: het is vol-tropisch gebied. veel gelc, op...
Het heet alleen maar Kerstmis
Eiland, omdat de ontdekkers er
O JA, HET ZILVER. Vroeger,
toen in Lauscha het maken van
daar altijd op over als het in de kerstboomversierseien begon...
kerstboomversierselen slap was.' Erna Seiler vertelt daarover. Het
was nog voor de dertigjarige oor-
log, in het begin van de zeventien
de eeuw, dat twee Boheemse glas
blazers daar in dat armetierige
TWEEDUIZEND ARTIKELEN Thüringse dorpje neerstreken,
omvat het assortiment van de fir- Bossen genoeg om vuur voor de
glasblazerij 'te
ma Seiler. Kogels, ballen, parels,
spitsen, bellentc veel om op
te noemen. Ik heb ze zien blazen.
Een bejaarde meesterglasblazer
nam een pijpje gias en met een
wonder van spier- en ademecono-
mie toverde hij een soort val
scherm, sierlijk van vorm en zon
der fout, te voorschijn. Hij zat
daar zo rustig en zelfverzekerd
voor zijn gasvlam als een freule
aan de thee, maar Friedricli Sel
ler verzekerde me, dat die man
'ook een vluchteling, hij heeft
maken. Het werd
-node om grote,
glazen ballen in
de kamer op te
hangen. Daaruit
ontstond later
de duizendvou
dige schittering
van de kerst-
boomtooi. die
sich over de
iiele wereld van
hieruit ver
breidde.
En het verzil
veren? Dat ge
beurde vroeger
met kwikzilver
u
(Van een onzer verslaggevers)
iet. overal ter wereld wordt het
feest van Kerstmis op dezelfde
dag gevierd. Valt het in de
westerse landen onveranderlijk
op 25 en 28 december in de invicti soiis het feest van <3e geboorte
landen die de (Russisch-Grien- der onoverwonnen zon, het Germaanse 'mïdwin-
se) orthodoxe wk aanhangen, ter-zonnewende -feest dus.
valt het op de dag die het
westen kent als Driekoningen:
op 6 januari.
Dat is historisch zeer wel Met het verschuiven van de datum verschoof
verklaarbaar. Het komt er nl. (en verengde) ook de betekenis van het feest.
- ?p "f0" da,t he'' westen twéé 25 december werd de 'Dies Natalis', de dag van
feestdagen neeft, gemaakt van de geboorte en van de geboorte alléén. 6 ja-
wat oorspronkelijk als een gedenkdag gold. nuari bleef bestaan als de dag der epifanle, der
verschijning van de godheid, en ze zou worden
•k beheerst door het verhaal van de aanbidding
door de wijzen (of. zo u wilt: de koningen) van
,De oorspronkelijke gedenkdag (die der 'epi- het oosten,
fanie' - d.w.z. die van de verschijning van de ,Dl? datum- en betekenisverschuiving vond
godheid) viel op de zesde januari. Hij was ni«t b.aats in de tweede helft van de vierde eeuw. De
zozeer gericht op de lijfelijke geboorte van Jezus. e?rste beroemde 'kerstpreek'was die van Grego-
dan wei op een samenstel van zaken, waaruit de ."iu^ v.an Nazianze m 379. Toch zou het. vooral
goddelijkheid van Jezus werd bewezen: de ge- m het wsten, nog tientallen jarei duren vóór
boorte, de aanbidding door de wijzen uit het rhea mderdaad Kerstmis op de 25ste december
Oosten, de doop in de Jordaan en eiïkele vroege l,in,s„. ^lere,n' J1 0I?der de christenen in
wonderen, waaronder voornamelijk dat van de faiestina duurde het zeifs tot de zevende eeuw,
bruiloft in Ka na terwijl de orthodoxe kerk m Cost-Europa het
belangrijkste feest nog steeds „p 6 januari viert.
Dat men het feest nog in de vroegchristelijke
tijd op de 25ste december stelde, was op zich De 26ste december werd pas later bij het feest
zelf een logisch gevolg van de omgeving, waarin betrokken wellicht onder invloed van het ge
net nieuwe geloof zich moest, ontwikkelen, waar- "oruik der joden die buiten Palestina leven, om
tegen het had te concurreren' er. waarbij het hun feestdagen te verdubbelen, ook al werden
zien zoveel mogelijk trachtte aao te passen. Het en worden ze in Israël zelf slechts óp één dag
werd een vervanging van het Romeinse feest gevierd.
omstreeks Kerstmis voet aan wal
zetten. Maar juist die ontdekking
is een zaak die
in raadselen is
gehuld. De eer
ste plaats, waar
van het eiland
melding werd
gemaakt, was
een oude Hol
landse zeekaart
uit 1666, waarop
het eiland voor
kwam onder de
naam Moni. Ze
ker is het ook,
dat de Franse
zeekapitein
Dampier het in
1688 als eerste
zeekapitein be-
zocht. Hij vond
wat men tot nu toe op geen en
kel tropisch eiland gevonden had:
alleen maar bos. alleen maar die
ren maar géén mensen.
Een jaar later kwam de kapi
tein van de Engelse oorlogsbodem
Egeria, kapitein Aidrich, er, te
zamen met de heer J. J. Lister. Zij
drongen tot in het dichtste oer
woud door, verzamelden er een
grote collectie planten en mine
ralen, waaronder een prachtig
stuk fosfaat. Maar desondanks
ïeerde de paradijselijke rust, waar
in het eiland a] sedert eindeloze
tijden was gedompeld, twee eeuwen
lang terug. Noch de Hollanders,
noch de Engelsen hadden er ver
der ook maar enige interesse voor.
Het stuk fosfaat echter was in het
Brits Museum terecht gekomen.
En toen men de grote waarde der
fosfaten ging onderkennen, keerde
de belangstelling in Engeland voor
dit kleine eiland (twintig bij vijf
tien kilometer) terug. Dat was
echter pas in juni 1888 het werd
ingelijfd bij de Engelse kroon
domeinen. In de Baai van de Vlie
gende Vis stichtte de heer G. Clu-
De heer R. J. Foppen zorgt voo
het kerstmaal van anderen. Voor
al voor het diner van buitenlan
ders, want van de rond 100.0P
kalkoenen, die in Nederland woi
den opgefokt, gaat rond 90 pei
cent naar het buitenland.
In oktober begint de verkor
al. Dan gaan de kalkoenen vi:
slachtbedrijven netjes schoong'
maakt en ingevroren reeds na:
de olievelden van de Britse c
Amerikaanse maatschappijen i
naar legeronderdelen, om m
Kerstmis in Venezuela. Afrika, b
Midden-Oosten of Zuid-Ameri!
de kerstmaaltijd toch nog een tr;
dltioneel tintje te geven.
De kalkoenen die binnen Europa
worden verorberd, worden nog af
geleverd tot vlak voor Kerstmis.
"Jammer genoeg mogen de Brit
ten onze kalkoenen niet invoeren,'
zegt de heer Foppen.
Zij zijn. na de Amerikanen, wel
de beste kalkoeneters. Maar de
Engelse regering zegt, dat met de
kalkoenen wel eens de pseudo-
vogelpest naar Engeland gebracht
zou kunnen worden. En dus blij
ven de Britten verstoken van Ne
derlandse kalkoenen, die waar
schijnlijk we] goedkoper zouden
zijn dan de Engelse.
DE TOCHT naar het bedriji
van de familie Foppen is nogal
avontuurlijk, want de gemeente
Ermelo heeft aan de toegangswe
gen naar de in de bossen liggende
fokkerij niet veel gedaan. Er is
een slechte zandweg, meer niet.
Elektriciteit heeft het fokbedrijf
pas sinds enkele jaren, maar dat
hebben de heer Foppen en enkele
in zijn vage nabijheid gelegen kip
pen- en eendenhouders dan ook
wel haast geheel zelf moeten be
talen.
Het bedrijf, dat eigenlijk fa.
Wed. H. J. Foppen heet, was oor
spronkelijk een gemengd bedrijf,
waar kippen en eenden gehou
den werden. Na de oorlog moest
het bedrijf worden voortgezet met
(Vrij naar Annie 31, G. Schmidt)
of eenden of kippen. Dat- beteken- Bomen, daken van hokken,
de dat een deel van de hokken auto's, overal klimmen kalkoenen
leeg bleef. De heer R. J. Foppen op. De lage afrasteringen tussen
voelde niets voor die leegte en be- de hokken hebben nauwelijks be-
S°n in 1948 met 100 kalkoenen, tekenis. Ook buiten het bedrijf
Nu ruim acht jaar later, zijn de scharrelen ze rond. Maar ze ka
li ha, waarvan een groot deel men altijd weer terug, want een-
oos, geheel door kalkoenen bezet, zaamheid is niets voor een kal-
Van dat besluit heb ik nog geen koen. Die opgeblazen, verenop-
spijfc gehad,' zegt de heer Foppen, stekende kalkoenen lyken vrese-
Dat is ook te begrijpen, want hjj lijk agressieve helden. Maar niets
staat rm aan het hoofd van het is minder waar. 27ij zijn eenvoudig
grootste kalkoenenfokbedrijf dat bang.
ons land heeft. Drie volwassen 'Wat dat aangaat zijn zij niet
rrachten zorgen daar het hele jaar te vergelijken met hun mede
door voor het kerstmaal van an- kerstpot-collega's, de ganzen, die
deren- uitgesproken dapper zjjn.' aldus
de heer Foppen.
VAN ALLE KALKOENEN die
pp de verschillende fokbedrijven "k
m Nederland rondlopen, zag ver
uit het grootste deel het levens- TWEE SOORTEN kalkoenen
licht door de ruiten van de broed- lopen daar in de Ermelose bos-
rnachines die bij Foppen in de sen. Een kleine witte, de Belts-
schuur staan. In die verbouwde ville Smaïl White (BSW zegt de
tippenbroedmachines kunnen vakman) en de Broad Breadsted
"ond 35.000 eieren per keer worden Bronze (deskundig BBB ge-
uitgebroed. Dit jaar werden in de noemd)
naanden april tot en met juni De witte worden het meest ge
rond 60.000 eendagskuikens en 6 waardeerd omdat de vogels min-
i 8 weken oude kalkoenen afge- der zwaar worden. Een witte hen
■everd aan de opfokbedrijven. van 7 a 8 maanden weegt rond
De kalkoenkuikens zijn heel ge- 4 kg en een haan ongeveer 7i kg.
eoelig,* vertelde de heer Foppen. De bronskleurige kalkoenen van
vooral in de eerste weken hebben die leeftijd zijn voor de meeste
iij vooral veel warmte nodig. Maar gezinnen te groot en daardoor te
ils zij de eerste levensperiode goed duur. Een hen daarvan weegt 71
ioorkomen. hebben zü verder kg en een haan 12 kg. Als zo'n
ïauwelijks zorg meer nodig. Ze beest tegen een prijs van 2.25
'.eggen wel eens dat kalkoenen per kg. moet worden gekocht is
dom zjjn. Nou dat klopt: als ze dat nog een hele uitgave. En nu
niet bü het eten gebracht worden ligt de prijs dit jaar nog maar
verhongeren ze. Ze moeten leren heel laag. Vorig jaar bracht de
eten. kalkoen 3,75 per kg op.
