Rechts bedreigt
de democratie
FRONDIZI
EI is. Schwarzkopf in
Rotterdams concert
terecht toegejuicht
ook maar,
ze laten
ze maar
los9.(1)
En dansvloer
Nederland maakt kennis
met Strauss
vertrokken
Maandlonen
voor gehele
rijkspersoneel
Prof. dr. mr. G. v. d. Bergh
Binnenkort
beslissing
AOW-A WW
Onveiligheid
Justitie beslist
En toch...
Drieling
HET WEER?
Dansvloer
Rozen (50.000)
Juillard-kwartet tussen subliem en ergerlijk
HET VRIJE VOLK MAANDAG 4 JULI 1960
PAGINA 3
t&SÉlHj
és
De dreiging van de niet-
democratische partijen van
„links" kan in ons land als on
betekenend worden beschouwd.
Maar het gevaar van „rechts"
is dreigender.
fiiiUHiiiuiuiniiuiiiiinHiiiiiiiiiThiiiniitiiiiiiiiiiuiiriiiuiiiiiMiniitmtn
Afscheidscollege
alio; abc
a; Tin
fsKs
Dat zijn dan die inrichtingen waarvan de
spraakmakende gemeente zegt, dat iedereen
er zo maar kan ontvluchten en dat ze worden
vrijgelaten als 'de psychiater, die alleen maar
kijkt naar het belang van zijn patiënt en
niet naar de veiligheid van de maatschappij,
denkt dat het wel kan.'
Dergelijke opmerkingen zijn eigenlijk voel
begrijpelijk, maar ze vloeien voort uit on
wetendheid. Misschien zou het goed zijn als
Justitie het publiek wat meer op de hoogte
stelde van alles wat er op dit gebied aan de
hand is. Weten is (soms) begrijpen.
De onrust is begriirielijk maar de verwij
ten komen voort uit een hele serie misver
standen. Het is niet waar dat 'ze maar
doen'. De psychopatenzorg is een terrein
van eindeloos onderzoeken, behandelen,
overwegen, afwegen,
Er zijn dus al met al vrij wat veiligheids
maatregelen rond de zorg voor de psycho
paten En toch gebeurt er af en toe zo iets af
schuwelijks als de moord te Venlo. Hoeveel
risico loopt de maatschappij? Zijn er veel
van dergelijke gevaarlijke mensen? Zijn de
resultaten van de behandeling werkelijk de
risico's waard? Daarover willen we graag
meer vertellen in een volgend artikel.
Tussen de vijverkant en een
border van vuurrode salvia's,
blauwpaarse verbena's en gele
en oranje afrikanen stond een
klein blond meisje van amper
een jaareen lichtgroen smock-
jurkje aan, broodkruimels in
het gras te .strooien. Ze kwa
men vlak voor haar witte
schoentjes terecht; gooien
moest ze nog leren. Zes half
was eenden kwamen zo snel
mogelijk aangewaggeld en er
schoot ook een zwerm mussen
toe. Het meisje keek even wat
angstig om naar haar vader,
die zijn camera richtte, toen
begon ze al die gretig pikkende
vogels weer te voeren.
In minder dan geen tijd waren ver
scheidene vertederd lachende vrou
wen en bedrijvig mikkende en loe
rende amateurfotografen ter plaatse.
Wat een kostelijk onderwerp, zo'n
lief kindje met eendjes en musjes
tussen een bloemenstrook en het wa
ter! Daar kan het hele spektakel van
Heelal en Aarde niet tegen op, dat
overtreft zelfs de bekoring van het
weelderige Rosarium en van de 100.000
Belgische knolbegonia's (die trouwens
ook merendeels nog niet bloeien).
De heer Jac. Kleiboer weet dat na
tuurlijk heel goed, vandaar het
hoofdmotief van zijn affiches: geen
knoibegonia en zelfs geen roos,
maar een klein meisje met blote
beentjes en twee korfjes bloemen.
Vandaar ook, dat de kinderbewaar
plaats van de Floriade, de Kleuter
hof Jong Nederland, een royale gla
zen wand heeft; men kan de spe
lende kleuters en de baby's in de
boxen en de wiegjes prachtig be
kijken.
(Van onze parlementsredactie)
De raad voor het burgerlijk rijks
personeel uit het kabinet is tot de
conclusie gekomen, dat wekelijkse
loonbetaling eert snel verouderend
verschijnsel is. Men zal er daarom
naar streven alle werknemers in
rijksdienst op maandloon tc brengen.
Sen dergelijke omschakeling is bij
de PTT reeds onderhanden. Men
denkt enerzijds de salarisadministra
tie door de maatregel te kunnen be
perken, anderzijds acht men betaling
per week een bevoogding van de
werknemer die uit de tijd is.
Een officiële woordvoerder spreekt
tegen, dat besloten is bij de over
schakeling alle werknemers een com
pensatie van een weekloon uit te ke
ren. Iedere minister is vrij in het
kiezen van een tijdstip om met het
overschakelen te beginnen.
Waar men eventueel tot een com
pensatie-uitkering zal moeten over
gaan, zal dus evenzeer van de betrok
ken minister afhangen.
-- Vier leden van een groep scho
lieren uit de Tsjechische stad Caslav,
die een tocht in het Tatragebergte
maakte, zyn in een sneeuwstorm om
het leven gekomen.
I#"'
v >S' J
<5
(Van een onzer verslaggevers?
Hier te lande vindt een bepaald
soort rancune-journalistiek en een
schampere tijdsehriftvulling van ge
heel eigen aard merkwaardigerwijze
nog altijd een gretig onthaal l>(j een
wonderlijk groot deel van het Neder
landse publiek.
Het schijnt tot de goede vorm te
behoren deze lectuur zelfs in fatsoen
lijke kringen te „genieten". Ieder ge-
smaal op elk aspect van ons demo
cratisch bestel is voor deze organen
de meest vanzelfsprekende zaak ter
wereld.
Zy zijn het, die daarmee de weer
stand tegen een herhaling van het
fascistische experiment systematisch
verzwakken.
Dit zei zaterdagmiddag prof. mr.
dr. G, van den Bergh op zijn af
scheidscollege te Amsterdam.
Prof. Van den Bergh heeft 24 jaar
geleden zijn ambt aanvaard met een
rede over „de democratische staat
en de met-democratische partijen'',
i hail;, sprak liij over „de dcir.iK.vZ.-
lische staat en de democratische
partijen".
Hü zei, dat de verdraagzaamheid
en de eerbied voor gewetensbezwaren
op een schaal en in een mate in ons
land voorkomen, als in geen enkel
vergelijkbaar land.
Toch vroeg prof. Van den Bergh
zich af, of wel alle partijen het be
ginsel van verdraagzaamheid ten
volle hebben begrepen.
Daarbij sprak hij over het proces
sieverbod, dat in een land met wer
kelijke godsdienstvrijheid onverdedig
baar is.
Hij vroeg begrip van de niet-gods-
dienstige voor de behoefte tot gebed
voor de vergaderingen van openbare
lichamen en stelde als oplossing voor:
een verzoek van de voorzitter voor
een minuut stilte bij de opening,
opdat elk het zijne krijgt.
Sprekende over subsidie voor ker
kenbouw, zei prof. Van den 'Bergh,
dat bezinningscentra voor niet-kerke-
lijken gelijkelijk gesteund moeten wor
den. Ook de geestelijke verzorging
moet voor de verschillende groepe
ringen op dezelfde voet worden be
hartigd.
Ten slotte zei prof. Van den Bergh.
dat naar zijn mening de confessionele
partijen een gevaar zijn voor de
juiste werking van het democratisch
stelsel. Hij erkende overigens, dat in
een aantal belangrijke problemen
het gelijk aan hun zijde is geweest.
De belangstelling bij het afscheids
college van prof. Van den Bergh was
buitengewoon groot.
Advertentie LM.
Luister naar de BigBen-tips
elke dag over Radio Luxem
burg (208 en 49 meter). Direct
na de weerberichten.
PLAS TIC REGENJASSEN
zo klein, zo licht
zo waterdicht
(Van onze sociaal-economische
medewerker)
Naar wij vernemen zal de regering
binnenkort een Koninklijk Besluit
publiceren over de verhoging van de
ouderdoms- en weduwen- en wezen-
uitkeringen.
De regering zal In beginsel het
«ER-advies volgen, waarin voor de
huur compensatie een nieuwe, gun
stiger, berekening was gevolgd.
De bedragen, die in het SER-
advies zijn genoemd (voor ongehuw
de bejaarden ƒ1122, voor gehuwden
f 1764, voor weduwen zonder kinde
ren ƒ1458. met kinderen ƒ2148) zul
len nog wat hoger worden, omdat
het indexcijfer van de lonen hoger
is, dan door de SER was aangeno
men.
Prof. mr. dr. G. van den Bergh
heeft zaterdag te Amsterdam wegens
het bereiken van de pensioengerech
tigde leeftijd hü werd zeventig
jaar zijn afscheidscollege in de
Amsterdamse universiteit gehouden.
Bij deze gelegenheid werd hem een
portret aangeboden, dat is geschil
derd door Bart Peizel.
Kroonprins Constantijn van
Griekenland, die als gast van de
Nederlandse koninklijke familie
tien dagen in Nederland verblijft,
heeft saterdag op het IJselmeer
deelgenomen aan internat to
nale voorwedstrijden zeilen om
de Dragon Gold Cup. De Prins
in Muiden met op de achter
grond het Mutderslot.
Met de „Pieter Caland" hebben
president Frondizi van Argen
tinië en mevrouw Frondizi, za
terdag een tocht gemaakt door
de havens van Rotterdam. Bur
gemeester mr. G. E. van Walsum
van P-otterdam (rechts) maakte
zijn hoge gast wegwijs ,n de
stuurhut van het schip.
Vanmorgen om vijf minuten over
negen is de Argeniijnse president
Ariuro Frondizï met een Dart-He-
rald turboprop vliegtuig van de BEA
van Ypcnburg naar Londen ver
trokken.
Hem werd onder anderen uitgelei
de gedaan door de minister-presi
dent. prof. dr. J. E. de Quay, de mi
nister van Buitenlandse Zaken. mr.
J. M, A. H. Luns en leden van de
hofhouding.
Voor zijn vertrek legde de Argen
tijnse president een verklaring af,
waarin hij o.m. zei
Gij zult de voldoening van een
Argentijn begrijpen als hij consta
teert dat de principes en idealen van
zijn vaderland overeenstemmen met
die van uw grote natie. In de ge
sprekken die ik deze dagen in Ne
derland heb gevoerd, is komen vast
te staan dat Nederland en Argenti
nië de internationale problemen van
uit een gemeenschappelijk gezichts
punt zien. Beide landen worden ge
dragen door een zelfde roeping en
begrijpen, dat zij. trouw aan dit
principe, zullen moeten strijden voor
de eenheid en solidariteit van. het
westen.
Zaterdagmiddag bracht president
Prondizi een kort bezoek aan Rot
terdam. Even voor half twaalf arri
veerde hij 's middags bij het club
gebouw De Maas. waar een erewacht
van de Marinierskapel en mariniers
stond opgesteld, oe Pierident werd
verwelkomd door burgemeester mr.
G. E. van Walsum die wel even
geduld moest hebben, omdat eerst de
troepen werden geïnspecteerd en
daarna bood het" vijfjarig dochtertje
Clara Bence van de Argentijnse con
sul bloemen aan mevrouw Prondizi
aan. Het bezoek werd besloten met
een tocht door de Rotterdamse ha
vens met het Spido-vlaggeschip Pie
ter Caland.
Zaterdag sprak de President op
kasteel Oud-Wassenaar met verte
genwoordigers van het Nederlandse
bedrijfsleven. Zaterdagavond bood
hij daar de Koningin en andere
genodigden een diner aan.
Carlo Maria Gïulini heeft zondagavond in de Rotterdamse Schouw
burg een Holtand-Festivalconcert gegeven, een goed concert, waar
voor we echter niet de geestdrift kunnen opbrengen, die deze diri
gent kort geleden in Scheveningen met het Concertgebouworkest bij
ons opwekte. Zijn werk met het Nederlands Kamerorkest was heel
behoorlijk, maar niet meer dan dat.
Nu moeten we in deze tijd. waarin
het Holland Festival m en buiten
Rotterdam keer op keer met werke
lijk bijzondere dingen komt, oppas
sen dat we een goed degelijk concert
niet gaan versmaden. Al zouden we
nooit een grammofoonplaat kopen
waarop de Symfonie met de Pauke-
slag van Haydn in deze uitvoering
zou zyn opgenomen, beneden de maat
was ook hier maar een enkele
passage.
Het Concerto grosso in a van Vi
valdi. met Thomas Magyar en Piet
Nijland als solisten, was zelfs uitge
sproken mooi. En dankbaar zijn we
voor de derde suite van orkestraties
van oude dansen van Respighi, aller
aardigste muziek zonder een spoor
van de pompositeit die Respighi's
oorspronkelijke composities vaak
ontsiert.
Elisabeth Schwarzkopf zong Mo
zart. Het halsbrekende Recitatief-
en-rondo Ch'io mi scordi dl te?
was bewonderenswaardig: van onze
zitplaats vlak vooraan uit konden
we alle „foefjes" constateren waar
mee de zangeres haar schijnbaar
moeiteloze voordracht bereikt.
Foefies tussen aanhalingstekens,
want zij knoeit, niet, maar haar
techniek is zo feilloos Ingesteld op
de zaal, dat van te dichtbij alle
sterkteverhoudingen verkeerd lij
ken.
Uit ervaring, die na de pauze ook
van een beter gelegen plaats af werd
bevestigd, wisten we dat Elisabeth
Schwarzkopf evenwel precies weet
wat ze doet. Haar beide aria's uit
Cosi fan tutte klonken heerlijk, en
mede dank zij ca kostelijke mimiek,
in het hartveroverende amore un
ladroncello bereikte zy een zo vol
maakte eenheid tussen zang, dictie
en visuele expressie, dat het zeer
nadrukkelijke en langdurige applaus
haar volkomen toekwam.
De ovatie voor Giulmi aan het
eind van het concert echter, die we
hem overigens van harte gunnen, was
wel wat, overtrokken na dit als ge
heel toch ietwat routineuze concert.
RIEN OtnVERKERK
(Van een onzer verslaggeefsters)
J-Jet staat in duidelijke en vrij simpele
woorden in de wet. Niet strafbaar is hij
die een feit begaat, dat hem wegens de ge
brekkige ontwikkeling of ziekelijke storing
zijner geestvermogens niet kan worden toe
gerekend, De rechter kan bevelen dat hij ter
beschikking van de regering zal worden ge
steld, ten einde van harentwege verpleegd te
worden. Die bepaling is tachtig jaar oud.
Er is een tijd geweest dat men er geen moeite mee
had. Zulke ziekelijk gestoorde mensen weiden ver
pleegd, punt, uit. Waarschijnlijk wist alleen een hand
jevol deskundigen van het bestaan van dat artikel 37
van het Wetboek van Strafrecht. Tegenwoordig kent
vrijwel iedereen althans de strekking ervan en het is
vaak in opspraak.
Begrijpelijkerwijs gaat er een golf van onrust door
het land als er zulke afschuwelijke dingen gebeuren
ais de moord op een jong meisje in Venlo waar de
dader een ontvluchte psychopaat bleek te zijn, of als
de moord in Krommenie waar een oudere wouw het
slachtoffer werd van een geestelijk gestoorde jonge
man die voorwaardelijk in vrijheid was.
Een gevoel van onveiligheid maakt zich meester van
veel mensen, vooral van mensen die opgroeiende doch
ters hebben. En daaruit ontstaat een stroom van ver
wijten, 'Ze doen ook maar. Ze laten zulke mensen
maar los of ze geven ze de kans te ontvluchten
Jiwtfotögrast* in -faKSIS.p 'KV,*®
ttuij;,.'/v .-.'—
De domme bezuiningingswoede uit de crisistijd, die
zoveel ellende teweeg heeft gebracht, is er ook ver
antwoordelijk voor dat er jarenlang zo goed als niets
gedaan werd voor de gestoorde misdadigers. Hoewel de
nieuwe wet er was. Hoewel men toen heus al wist dat
die mensen geestelijk ziek waren en dat de enige kans
om aithans een deel van hen weer enigermate
maatschappelijk bruikbaar te maken, lag ui
een therapeutische behandeling.
Maar er was eenvoudig geen kijk op een
medische staf van enige betekenis, op een be
hoorlijke verplegingsstaf. op een goede outil
lage. Integendeel, er kwam zelfs een zogenaamd
stopwetje, een produkt van de toenmalige commissie-
Welter.
Dat wetje hield ingrijpende beperkende bepalingen
in voor de terbeschikkingstelling. Alleen ernstige
seksuele delinquenten werden nog wel eens opgeno
men. De veel grotere hoeveelheid mensen, die ver
mogensdelicten plegen, kwamen er slechts aan te pas
als zij ettelijke malen in herhaling van hun misdrijf
waren vervallen.
De gevolgen van die rampzalige zuinigheid hebben
zich tot na 1950 doen voelen. In de crisistijd werd ei
vanwege de zuinigheid vrijwel niets aan psvehopaten-
zorg gedaan, ui de oorlogsjaren was de rechterhtke
macht terecht zuinig met terbeschikkingstellingen
Men had gegronde vrees voor Duitse maatregelen
jegens geestelijk gestoorden
In 1945 was het stopwetje als zovele van die crisis-
wetjes automatisch vervallen. Toen kwam er een
enorme stroom los en toen had men geen geschikte
gebouwen, geen outillage, niet voldoende psychiaters,
medici cn verplegend personeel. Nog in 1950 zaten
de inrichtingen tjokvol zonder dat men veel kon doen.
In feite was de wettelijk voorgeschreven verpleging
nog vaak bewaring.
Pas toen, zeker niet in geringe mate door het ver
ontwaardigde alarm slaan van een aantal psychiaters
die zo hun werk niet doen konden, is er iets van ver
betering gekomen. Groot Batelaar b(| Arnhem werd de
eerste therapeutische inrichting, de Van der Hoeven-
kliniek in Utrecht volgde.
Nu beschikken we dan over een stuk ol vijf van
dergelijke inrichtingen. Stellig met voldoende en
stellig niet allemaal piekfijn In orde. Maar zij ciie ter
beschikking van de regering worden gesteld om van
harentwege verpleegd te worden, worden tenminste
met alleen maar in bewaring gehouden. Men probeert
er iets aan te doen en dat lukt veel vaker dan wil
weten.
Ten eerste is het niet waar dat alle gestoorde mis
dadigers die ter beschikking gesteld zijn. naar half
open inrichtingen gaan waaruit ontvluchten niet zo'n
heksentoer is. Iedere ter beschikking gestelde komt
eerst in het Selectie-Gentrum in Utrecht
Daar worden ze onderzocht en samen met de direc
teuren der diverse inrichtingen wordt nagegaan in
welke inrichting ze het best geplaatst kunnen wor
den. Niet alleen de vraag welke inriching de beste is
voor hun persoonlijke behandeling speelt een rol;
minstens zo belangrijk is de vraag waarmee de maat
schappij het meest gediend Is.
De mensen van wie van meet at aan vaststaat dat
ze gevaarlijk zijn komen niet in een half open inrich
ting. Die gaan naar Groningen, waar bij de gevan
genis een gesloten inrichting is.
Waarom sluiten ze zulke mensen niet stevig achter
slot en grendel?'
Het Is een van de moeilijkste problemen waar we
mee zitten. Problemen worden er namelijk nooit mak
kelijker op als je de diepte ervan leert kennen en dat
is wat de laatste tien, twaalf jaar In Nederland is
gebeurd. De mensen die de zorg voor de psychopaten,
de geestelijk gestoorden die scheef gaan in ons maat
schappelijk bestel, tot de hunne maken, zijn gaan
beseffen hoeeen intens moeilijk probleem het is.
maar ook dat goede resultaten mogelijk zijn.
Onvrede met het 'verpiegen-punt-uit' was er ai veel
langer. Die ging al spreken in de jaren twintig. In
feite was dat verplegen de mensen lang, vaak levens
lang in bewaring houden zonder er veel aan te doen
Na de Eerste Wereldoorlog begon de reclassering meer
betekenis te krijgen. De gedachte pm misdadigers door
heropvoeding weer geschikt te maken voor de maat
schappij begon meer en meer veld te winnen, ook
waar het de geestelijk gestoorden betrof.
In 1928 werd de psychopatenwet, die drie Jaar tevo
ren was Ingediend, aangenomen en ingevoerd. Het was
een optimistische tijd waarin men sterk geloof hechtte
aan opvoeding en heropvoeding. In de kamerdebat
ten praatte vrijwel niemand over de therapeutische
kant, wel werd er langdurig gedebatteerd over allerlei
juridische puntjes.
Het was wel degelijk de bedoeling de verpleging
meer te doen zijn dan bewaring. Men wilde de verple
ging richten op genezing maar dat daarvoor een diep
gaande, therapeutische behandeling nodig zou zijn,
besefte'men aanvankelijk niet. Men kwam er echter
we! gauw achter En toch heeft het tot ver na de
Tweede Wereldoorlog geduurd eer er serieus werk werd
gemaakt van het behandelen der patiënten
Ten tweede is het met waar dat de psychiaters
alleen beslissen wanneer iemand voorwaardelijk in
vrijheid mag. Ze beslissen zelfs helemaal niet, ze doen
een voorstel. Dat voorstel gaat, naar het departement
van Justitie met name naar de 'onderafdeling reclas
sering van de hoofdafdeling publiek recht'. Daar
zitten ambtenaren die ai jaren met dat bijltje hakken
en die alle dossiers van binnen en van buiten kennen.
Als zij tic» ook maai enigermate *s4«f?J.irkt5j- vinden,
wordt de Centrale Raad van Advies ingeschakeld. Die
bestaat uit vooraanstaande psychiaters en criminolo
gen, die ook weer aan het bekijken en overwegen gaan
en die zonodig de zaak voor een nog diepgaanderstudie
doorgeven aan een kleine commissie uit hun midden.
Pas als alles is afgewogen, wordt de zaak ter beslis
sing voorgelegd aan de minister.
Ten derde is het niet waar dat de maatschappij
beter beschermd zou zijn als men alle gestoorde mis
dadigers gewoon tot gevangenisstraf zou veroordelen
(wat overigens toch nog tamelijk vaak gebeurt). Zelfs
ais ze levenslang krijgen wat zelden gebeurt
zitten ze toch niet levenslang. Ze komen na verloop
van jaren terug in de maatschappij en dan is hun
toestand erger dan ooit, want van gevangenisstraf
worden geestelijk gestoorden bepaald niet beter, dat
heeft de ervaring al lang geleerd.
De maatschappij heeft dan meer van ze te vrezen
dan wanneer ze waren opgenomen in een therapeuti
sche inrichting. Daar worden ze namelijk wel behan
deld en bovendien kan de terbeschikkingstelling
steeds verlengd worden. Als zonneklaar duidelijk is dat
ze niet in de maatschappij terug kunnen, komen ze
niet terug.
De Kleuterhof (nabij de ingang
aan de Wytemaweg, naast de spoor
wegwagons) staat wat achteraf,
misschien is het daaraan te wijten,
dat er soms maar heel weinig kin
dertjes worden gestald. Maar de be
langstelling zal stellig toenemen, nu
de heer en mevrouw Zonneveld uit
de Kleijnstraat te Rotterdam ach
bereid hebben verklaard, hun drie
ling dagelijks aan de hoede van de
(gediplomeerde) kinderverzorgsters in
de Kleuterhof toe te vertrouwen.
Zondag zagen we Leni. Gobi en
Bertie (nog geen jaar oud) in hun
blauwe wiegjes liggen. Er waren twee
andere baby's en acht spelende kleu
ters en aan publiek ontbrak het nu
ook niet.
Tijdens de E 55 hield een als Ro
binson Crusoe vermomd heerschap
op een fraai beboomd eilandje in
het Park verblijf. Hij hoefde daar
met veei anders ve doen dsn liaaul
en hoofdhaar te laten groeien, een
vuurtje te stoken, zijn potje te ko
ken en een geit te melken. Een tij
delijke baan, maar een mooie be
trekking. Van de E 55 zijn we al
veel vergeten, maar niet deze ro
mantische gedaante tussen het
groen.
Onder de bomen van dat eilandje
werd zondag gedanst. De dansvloer
is om de stammen heen aangelegd:
ze rijzen er als pilaren uit op. Een
pittig orkestje speelde in een soort
prieel van riet en hout. Er waren
twee dansende paartjes en meer dan
vy'ftig op banken zittende paartjes.
Aan de boomtakken hingen rode en
blauwe bollen die deze openlucht-
dancing 's avonds zullen verlichten.
Een drieling en een dansvloer,
twee nieuwe attracties dus. En een
behoorlijk druk bezoek, al zal dat
niet alleen aan de nog weinig be
kende aanwinsten hebben gelegen.
De Energicha! wordt thans beplant
met ongeveer vijftigduizend rozen en
met lathyrus. Donderdag wordt art
Rozenfestlval geopend en reeds in de
nacht van vrijdag op zaterdag moet
men de gehele verzameling verversen.
De tweede eollectie zal zaterdag en
zondag te bewonderen «Un en dan
gaat de hal weer dicht, want om nog
eens vijftigduizend rozen (en lathy
rus) aan ie voeren, nee, daar
men geen kans toe.
Richard Strauss' laatste opera „Capriccio", voor het eerst in Ne
derland zaterdag in Amsterdam en zondag in Den Haag opgevoerd,
is toch wel een zeer belangrijk evenement in het ^-lland Festival
geworden. Want de Beierse Staatsopera gaf vrijwel liet best moge
lijke pleidooi van dit werk en Strauss is een componist van zo groot
formaat dat men aan een werk van hem niet kan voorbijgaan.
Capriccio is een avondvullende
eenakter vrijwel zonder enige han
deling. Het onderwerp is de vraag,
sinds Gluck en Wagner opgeworpen,
of in de opera en in het algemeen
de dichtkunst dan wel de muziek
de eerste plaats verdient. Een vraag,
die uiteraard onbeantwoord moet
blijven. Een opera over de opera dus,
een praatstuk op muziek, een onding,
dat alleen door Strauss' levenslange
ervaring met het medium opera voor
totale mislukking bewaard is.
Toen Strauss Capriccio compo
neerde, op een libretto van de diri
gent Clemens Kraps® en hem zelf,
was hij 78 jaar en de Tweede Wereld
oorlog m volle gang. Dat Strauss
zich 111 deze tyd met abstracte muzi
kale problemen bezighield, is op
zich zelf niet afkeurenswaardiger dan
dat Sjostakowitsj en Britten het
zelfde deden.
Het abstracte probleem van Ca
priccio krygt enig vlees en bloed,
doordat de gravin die het moet op
lossen niet alleen moet kiezen tussen
de poëzie en de muziek. Ze moet het
ook tussen een dichter en een com
ponist en ook dat kan zij uiteraard
niet. Enige afleiding wordt verzorgd
door een schouwburgdirecteur, die
tamelijk platvloerse en gezonde
ideeën alsmede een danspaar en
twee belcantovocalisten meebrengt,
welk laatste stel bovendien enig grof
komisch spel by'draagt.
Het werk is bijzonder sterk opge
bouwd als muziekwerk. Een
prachtig warm stryksextet opent het,
de anticlimax aan het slot is ge
niaal van conceptie, de twee octetten
behoren tot de meesterlijkste (en
moeilijkste) ensembles die ooit voor
een opera geschreven zyn en in de
orkestpartij wordt de handeling soms
zeer fyn psychologisch aangevuld op
een manier, die beter dan de hele
opera de rol van de muziek in de
kunst duidelijk maakt.
Meer psychologisch dan formeel
knap is het gebruik van motieven,
onder meer uit het sonnet dat ge
toonzet is op een manier die ook al
weer aanleiding zou kunnen zijn tot
een hele verhandeling over woord en
klank, nu in ritmisch opzicht.
Karl Bohm heeft in zijn directie
het werk een uitvoering uit één
stuk gegeven, sterk geïnspireerd
door de prachtige muziek. Rudoif
Hartmaan voerde een uiterst knap
pe regie, die de wemige mogelijk
heden uitbuitte en het werk toch
intact liet.
Lisa della Casa, evenals Karl
Böhm tijdens de Amsterdamse "oor
stelling Jetterlyk met gejuich en na
afloop met een even werkelijke regen
van bloemen begroet, is een begena
digde Strausszangeres, vooral dank
zij haar enorme intelligentie.
Herta Topper was niet gekomen:
Christel Goltz kon haar niet geheel
op hetzelfde niveau vervangen. Horst
Günter. Richard Holm, Hermann
Prey en Karl Kohn deden uitstekend
werk maar bleven in de schaduw
van Lisa della Casa.
Kostuums en decor xcaren uitste
kend op elkaar afgestemd en het ge
heel sloot als een bus. Maar het was
geen opera. Capriccio zou een goed
stuk zijn als het in een kleine, intie
me schouwburg kon worden uitge
voerd. Daar sou men de delicate en
tijnzinnige details in de juiste sfeer
kunnen proeven. Strauss heeft dit
ingezien en uitdrukkelijk in een brief
neergeschreven, maar het tegelijk
door het gebruik van een niet be
paald intiem orkest onmogelijk ge
maakt.
Nu zuilen we Capriccio waar-
schyniijk met vaker dan eens per
generatie in ons land te zien krijgen.
Dat vinden we ook wel genoeg: er
zijn echte opera's in overvloed,
RIEN OUWERKERK
(Van onze kunstredactie)
De vier jonge Amerikanen, Robert
Mann en Isidore Cohen (viool),
Raphael Hillyer (altviool) en Claus
Adam (cello), die tezamen het Jull-
liard-kwartet vormen, hebben zich in
korte tijd opgewerkt tot een van de
meest gereputeerde kamermuziek-
ensembles zowel van de Nieuwe als
de Oude Wereld. Daar zy in Neder
land tot nog toe weinig bekendheid
genoten, keken wij met belangstelling
uit naar hun eerste optreden in' t ka-
der van het Holland Festival, zater
dagavond in de Kleine Zaal van het
Amsterdamse Concertgebouw.
Hun spel veroorzaakte gemengde
gevoelens, van meest oprechte be
wondering tot de grootste ergems.
Hoe deze Amerikanen, waarvan
overigens zeker drie echte meesters
op hun instrument, met de traditie
der Mozart- en Schubertvertolking
omgingen, grenst aan DeiJigscrienn
Onmogelijke dynamische coniouw
ties, willekeurige frazeringen, ve
keerde accenten, onveraniw™:
strykwijzen maakten het luister
naar Mozarts kwartet in d, maar
al naar het verrukkelijke Kwartet
G van Schubert (op. 161) eeni
kwelling. Elk middelmatig Europ
dilettantenensemble benadert c|
berts geest beslist beter.
Een geheel andere indruk niatfj
hun buitengewoon minutieuze
dracht van Bergs Lyrische &uu<
Aan de enorme technische eisen, i
deze muziek stelt, werd door u
Juilliard-kwartet letterlijk spelen®
wijs voldaan Zo kreeg men van
unieke werk, dat naast de kwarteit
van Bartók tot de hoogtepunten o
kamermuziek van onze eeuiv
hoort, een onovertroffen weerga
die diepe indruk maakte.
