Het had nooit voor wereldse rechter moeten komen, meent Urker dominee Paul Rotha wil nu Brouwers „Gouden Swipe*' verfilmen Dienstweigeraar Brunia op vrije voeten gesteld Muzikaal probleem voor Maassluis Stoort juke-box zondagsrust of openbare orde? Dertig jaar later moufbrood Sectie gelast op lijk van huzaar (19) Politie weet hoe inbraak is gepleegd Altijd elegant in een pantalon I :J| HET VRIJE VOLK DONDERDAG 10 OKTOBER 1963 (Van een onzer verslaggevers) Het had hooit voor een wereldse rechter moeten komen, zei de dominee. We liepen van de kerk naar de pastorie. Alles was in een feestelijke stemming. Ds. Hendrik Visser (42) had zojuist het huwelijk van zijn oudste dochter Sara Teuna (25) met Gerrit van Malkenhorst uit Rotterdam ingezegend 'De Here zeegne tl, behoede u, doe Zijn aangezicht over 11 lichten, verlieffe Zijn aangezicht over u en geve u zijn vrede.' De gemeente had ademloos geluisterd. Velen droegen de kleder dracht van het dorp wijde broeken, zwarte kousen, hoepel rokken en extra gesteven kragen. PAGINA 3 Het haantje van de kerkto ren glansde in de zon toen het gezelschap naar buiten kwam. De zwarte trouwpakken, de ho ge zij jen, de witte anjers in de knoopsgaten, het zijden strikje van dominee en het mooie kan ten kraagje van zijn jongste dochter Nel, die bruidsmeisje was en de toegestroomde jeugd, tuk op een uitje héél ürk leek in feesttooi. ACHTERVOLGD GOED EN EDEL DIEPE INDRUK DOODZWIJGEN RARE PRAAT UITSTOTEN (Van een onzer verslaggevers) Dries Brunia, in juli 1962 wegens dienstweigeren veroor deeld tot twee jaar gevange nisstraf met aftrek, is dinsdag in Rotterdam In vrijheid ge steld. Op 4 oktober had het hoofdbestuur van het Huma nistisch Verbond een brief ge schreven aan de Koningin, waarin werd verzocht gunstig te beschikken op een gratie verzoek dat namens de 21-ja- rige Henri Andries Brunia was ingediend. Ontslagen patiënt valt dokter aan Vrouw herkent op straat insluiper NIET EXACT ijf ■II II Veel waterschade bij brand verpleeghuis GARANTIE: ■t L M door Gerda Brautigam -m tl M In de hal van de kerk der Christe lijk Gereformeerde Gemeente aarzelde het zonlicht. Daar hing in gekalligra feerde letters de vermaning tot de vrou keiyke gelovigen, om nóóit zon der hoofdbedekking binnen te treden. Bruid en bruidegom schudden han den, de zon speelde door de vensters en alles en iedereen straólde. Er leken geen gelukkiger mensenkinderen te bestaan dan het gezin van dominee Visser met zi)n elf kinderen. En toch... Toch was het nog geen dag ge leden, dat hun vader door de recht bank in Zwolle was veroordeeld tot een boete van vijfhonderd gulden of een hechtenis van vijftig dagen, om dat hij een collega had beledigd: ds. E, Venema te Zwijndrecht. 'Als je eens wist wat er in Zwijndrecht aan de hand is met betrekking tot het zevende gebod aangaande ds. Vene ma had hij tegen een beminde gelovige gezegd. Zo heeft mevrouw P W. Hakvoort-Laros het getuigd. Ieder in Urk weet wat het betekent. Het zevende gebod: Gij ruit niet echtbreken. Er is nog meer gezegd. Daar in Urk zijn de herderlijke woorden gevallen: Hij herft ze In Friesland en Zwijn drecht zitten.' 'Hij' dat sloeg op dominee Vene ma. 'Ze' dat had iets met leden van de andere kunne te maken. Die arme dominee Venema. Op 'n keer hebben ze 'm in Urk zelfs ge volgd om te kijken of het waar was over 'ze' en over Friesland en Zwijn drecht. Het werd een trieste achter- volgingsrit door de eenzame polder, maar niet naar Friesland. Hoe kwam ds. Visser er bij? Zijn dat woorden voor een zicleherder. voor een vertolker voor al wat goed en edtl is? Toen de geruchten het bijbelvaste Urk overmeesterden, leek Gods woord verder dan ooit. Dominee Visser had 't immers zelf gezegd. Voor de rechtbank heeft hij het ontkend, maar zij die "t zelf gehoord hebben' vertellen fluisterend, hoe do minee op een dag des Heren hetmea culpa" van de kansel had geslingerd: 'Gemeentenaren, hier staat een leu genaar voor u. Een lasteraar en een zondaar.' Zo'n belijdenis voor het front van de gemeentenaren maakt diepe indruk nooit was het stiller in het Gods hals geweest dan na deze woorden in het Aangezicht van de Hemelse Rechter. Gisteren, in de plechtige stoet van de bruiloftsgasten tussen kerk en pastorie, zei ds. Visser, dat het niet voor de wereldse rechter had moeten komen. Was het niet een zaak voor de Goddelijke Rechter? En terwijl de schare ter receptie schreed, de zon handenvol goud over het dors strooide, de haantjes van alle kerken'steeds maar straalden in de herfst, de dorpsomroeper door zijn enorme toeter meedeelde, dat er verse schollen te koop waren: terwijl ge meentesecretaris Bakker aan zijn ver jaardag zat te denken. Gerrit, de oudste ook in het stem mige zwart gehulde zoon van domi nee Visser die minzaam buigend naar de gasten het decorum oppoetste maakte naar zijn vader een afwerend gebaar:'Doodzwijgen Dat is het beste wat Je kunt doen. Doodzwijgen.' Het klonk fel, onvriendelijk bijna in de hartverwarmende bruiloftssfeer-van- alle-mensen-ziin-toch-broeders. Later zou de vrouw van een an dere herder, ds. Slagbom van de Christelijk Gereformeerde Kerk, ons zeggen, dat het allemaal afgunst was. "Die man zit een beetje in 't nauw. Hij zou graag een nog grotere ge meente willen hebben. Hij heeft t geprobeerd met rare praatjes. Maar daar bereik je niks mee.' •Die man' ds. Visser, met zijn christelijk gereformeerde gemeente afgescheiden van de christelijk gere formeerde kerk: Nóg zwaarder in de leer nóg christelijker, nóg kerke- lijker. Het werd een touwtrekken om de beminde gelovigen. De herder Vis ser zat achter zijn schaapjes aan. Soms ging er een over de brug en rlnn het V* n win rl A rfirW zag ds. Visser ze gaan van de Ge meente naar de Kerk. Vice versa Want er is een druk verkeer mogelijk. Hebben we in dit dorp van zesdui zend zielen niet acht kerkgebouwen geteld (één Nederlands Hervormd, twee gereformeerde, één christelijk gereformeerde, één christelijk gere formeerde gemeente, één gerefor meerde gemeente, één hervormd gere formeerde evangelisatie en één gere formeerde artikel 31)? Zó hevig woedt de geloofsstrijd In dit vriendelijke dorp met zjjn vrien delijke inwoners, dat een der getui gen van deze boze woorden van ds. Visser van de gezamenlijke familie leden te verstaan kreeg: Als je je nog langer met deze zaak bemoeit, stoten wij je uit." Welke vreemdeling in Urk zal ooit weten wat in de persoonlijke zaken, die men er over het geloof vertelt, waarheid of leugen is? 'Een Urker is een Urker en dat is apart volk.' zei mevr. Slagboom. Maar ook een vriendelijk volk, welke vissers elke week een maaltje vis aan de niet-vissers schenkt, zo uit de Noord zee, behalve voor de burgemeester en de vele predikanten. Die krijgen de vis netjes schoongemaakt. Want daar zijn ze immers burgemeester of do minee voor. £•3»* Doodzwijgen dat is het beste wat je kunt doen. (Van een onzer verslaggevers) De Engelse filmregisseur Paul Ro tha is de afgelopen dagen terug pe teeest in Friesland. De Engelsman, die vorig jaar in Leeuwarden de op namen leidde van de Overval, heeft met enkele mensen, die ook bij de Overval-produktie betrokken zijn ge weest. gezocht naar pittoreske plek jes die als achter grond moeten die nen voor een verfilming van Abe Brouwers Friese roman De gouden swipe. De plannen van de overvalgroep voor de verfilming van dit behalve In het Nederlands ook in het Engels en Noors vertaalde boek, verkeren in een vergevorderd stadium. Samen met Jos van Weeren (produktie) en Eli van Zachten (fotografie) heeft Paul Rotha een groot aantal dorpjes en stadjes in Friesland bezocht. De Engelsman, die een deel van Friesland zelfs met een helicopter (Van onze parlem en tsred act ie De Justitiële authoriteiten hebben sectie gelast op het stoffelijk over schot van de negentienjarige dienst plichtig huzaar L. G. de Bruin, die gistermorgen in de legerplaats 't Har de dood in bed is aangetroffen. De doodsoorzaak is nog steeds onbekend. De huzaar is gistermorgen bij de reveille gevonden. Hij behoorde tot het !02de verkenningsbataljon en woonde in Soest. De koninklijke marechaussee stel de het eerste onderzoek in. vanuit de ïucht heeft bekeken, toon de zich na afloop van zijn speur tocht bijzonder enthousiast over de filmische mogelijkheden, die by het in beeld brengen van De gouden swi pe in Friesland aanwezig zijn. Omdat er ook financieel nog heel wat geregeld moet worden, lijkt het onwaarschijnlijk dat er al voor het eind van dit jaar filmcamera's in Friesland gaan snorren. (Van een onzer verslaggevers) De Haarlemse politie heeft de i: braak in de schouwburg, waarb 28.000 uit een brandkast verdwee kunnen reconstrueren. Aangenomen kan worden dat d brandkast uit het kantoor naar ee1 acht meter lager gelegen kamertje i: gesleept. Daar is hij aan de achter zijde met een snijbrander bewerkt In de achterwand is op deze manier een gat van 29 bij 26 cm ontstaan. De zich In de brandkast bevindende geldkistjes zijn door dat gat naar buiten gehaald en op hun beurt opengebroken. Het geld behoorde voor een dee aan de gemeente en voor een deel (ƒ7000) aan de Hoofdstad Operette, die de drie avonden voor de inbraak voorstellingen in de schouwburg had gegeven. De directeur van het gezel schap, de heer Meijer Hamel, had het geld niet mee naar huis willen nemen. Het zou in de loop van deze week per 'giro aan hem overgemaakt zijn. Anjer in het knoopsgat, feeslsigaar in de mond, een goddelijke rechts zaak in het achterhoofd en eert be lijdenis in de herinnering 20 stond dk Visser gisteren voor zijn kerk. (Van een onzer verslaggevers) Een patiënt heeft gisteren in een polikliniek aan de Varkenmarkt in Den Haag de 62-jarige controlerende arts O. Uffen aangevallen. Hij greep de arts bij de keel, waarop beiden tegen de muur vielen. De arst liep daarbij een schaafwondje aan bet hoofd op. Dr. Uffen, werkzaam voor de Ryks- verzekerings Bank, deelde de om streeks dertigjarige man mee. dat hij weer moest gaan werken. Volgens de behandelende specialisten was de man genezen. De verklaring maakte de ex-pauens zo driftig dat hij de arts aanviel. Pa tiënten uit de wachtkamer en de con ciërge van het gebouw zagen even later kans de man te doen bedaren. Dries Brunia Is In Maasbracht ge boren ais zoon van een schipper. In Rotterdam haalde hij het diploma van een lagere technische school. In de Maasstad had hij omgang met een anarchistische groep die op het standpunt van dienstweigering staat. Om zijn moeder geen verdriet te doen ging hij in januari 1962 onder dienst. Begin april van dat jaar werd hij aangewezen voor uitzending naar Nieuw-Guinea. Op 9 april moest hij terugkomen van verlof, hij bleef drie dagen langer thuis, meldde zich in burgerkleding bij zijn onderdeel en weigerde dienst, zo schreef de voor zitter van het Humanistisch Verbond dr. Van Praag, in het blad 'Mens en Wereld' naar aanleiding van het ge- val-Brunia. Tijdens de daaropvolgende hechte nis verdiepte hij zich in de vragen van het geweld. Op 25 juli 1962 ver scheen hij voor de krijgsraad van de luchtmacht in Den Bosch. Van het vonnis: twee jaar met aftrek, ging hij onmiddellijk in beroep. Tot zover verliep de zaak volkomen regelmatig. Doch hierna Het Brunia, doordenkend over zijn situatie, zijn bezwaren tegen de wet op de burger-» dienstplicht vallen en deed een beJ roep op artikel 5 van de nieuwe dienstweigeringswet, welke op 27 sep tember in het staatsblad was versche nen. Op 6 november werd Brunia ge hoord door de commissie van onder zoek. 'Als de aantekeningen van Bru nia juist zijn. was het onderzoek een aanfluiting van de behandeling van een geestelijk-zedelijk probleem en volkomen in strijd met ae tekst en de geest van de nieuwe, aangenomen en gepubliceerde maar nog niet van kracht geworden wet,' zo schreef dr. J, van Praag. (Van een onzer verslaggevers) De vraag of een verbod van de toenmalige burgemeester van Maassluis (inmiddels overleden) om zondags In cafés muziek ten gehore te brengen, berustte op de zondagswet of een maatregel was In het befang van de openbare orde, ts woensdag opnieuw aan de orde gekomen voor het ge rechtshof in Den Haag. Het betrof in dit geval de 36-jarige cafetariahouder M. S. te Maassluis, die in 1955 een juke-box voor zijn zaak had aangeschaft en aan wie de burgemeester vergunning had verleend voor het geven van muziek, behalve op zondag. Wegens overtreding van die bepa- ling werd hij gedagvaard, maar zo wel de kantonrechter ta Rotterdam, als. in hoger beroep, de rechtbank hebben hem ontslagen van rechts vervolging. De Hoge Raad, die daarna de zaak in cassatie te behandelen kreeg, stel de echter dat de betrokken bepaling wel gebasseerd kan zijn geweest pp (Van een onzer verslaggevers) "Leuk, dat ik u weer eens zie,' zei de zestigjarige mevrouw Westers uit Haren tegen de 27-jarige A. L. de Z. uit Faterswolde, toen deze in het ge- zeischap van een vrouw en een kind het Groninger Stationsplein overstak. Mevrouw Westers had in hem de Elan herkend, die in de nacht van 12 op 13 september gemaskerd haar wo ning binnensloop. De man vluchtte met zijn gezel schap in een taxi. Mevrouw Westers ze'te hem in een taxi achterna, maar raakte het spoor kwijt. De inmiddels gealarmeerde mobilofoonauto's van de politie vonden de man na inten sief zoeken. Hi) bleek een oude bekende van de politie te zijn. In zijn woning werden, behalve verscheidene goederen van mevrouw Westers, ook talrijke ande re goederen aangetroffen, waarvan de herkomst dubieus is. Advertentie I.M. net oeiang van ae openbare orae, m welk geval dan toch van een strafbaar feit sprake zou zijn, en verwees de zaak aaar het Haagse Hof. Als getuigen werden woensdagjge- hoord. de tegenwoordige burgemees ter, de korps-chef van de politie en de gemeentesecretaris, maar zij kon den niet exact meedelen, waarop het toenmalige zondagsverbod voor mu ziek gebaseerd is geweest. Wel ga ven ze te verstaan, dat, wanneer nieuwe vergunningen zouden worden uitgereikt, met het verbod om zon dags muziek uit te voeren, dit verbod zeker zou berusten op overwegingen inzake de openbare orde. De kern van het probleem is dat een verbod op grond van de wet op de zondagsheiliging uitbeelding van die wet had betekend en derhalve niet rechtsgeldig zou zijn geweest De procureur-generaal conclu deerde echter dat het verbod redelij kerwijs op het belang van de open bare orde was gebaseerd en vroeg een boete van tien gulden. De verdediger mr. Broekhuizen, bestreed deze opvatting. Hij bleef er bij dat de 'zondagswet' de basis van de verbodsbepaling was geweest en drong aan op ontslag van rechts vervolging. Uitspraak 23 oktober. Op 18 december verscheen Brunia voor het Hoog Militair Gerechtshof, dat ook na lang beraad niet tot een andere opvatting kon komen dan d# krijgsraad. Dries Brunia werd op nieuw veroordeeld. Dr. Van Praag stelde verder in. zijn artikel dat in het 'geval-Brunla' da formele toepassing van het recht heeft geleid tot onrecht. Veertien da gen nadat de minister de bezwaren van Brunia niet had erkend, werden de rechten van hen die zich op de burgerdienstplichtwet beroepen ge wijzigd overeenkomstig de nieuwe wet. Op 1 maart werd voor Brunia een gratieverzoek ingediend. Gistermiddag heeft het ministerie van Justitie laten weten 'dat de heer Brunia inmiddels op vrije voeten ie gesteld.' De Invrijheidstelling ge schiedde in opdracht van de advo caat-fiscaal van het Hoog Gerechts hof die ook met de executie van het vonnis was beiast. Dries Brunia zelf is nog een beetje beduusd van de plotselinge invrij heidstelling. 'Het js geen gemakke lijke tijd geweest,' zegt hij. Hij ver telt van de cellulaire opsluitingen in Nijmegen, Den Bosch, Schevemucen en Vught. Hij wil nu het meubelma kersvak weer in en daarnaast wil hij zich aan de studie wijden. Studeren deed hij ook wel tijdens zijn straf tijd. "Het was mijn enige afleiding,* zegt hij. '■'■SI SNEEK (ANP). In het Gerefor meerd Verpleegtehuis te Sneek, waar in zowel een bejaardentehuis als een verpleeginrichting zijn gehuisvest, ontstond gistermiddag omstreeks vijf uur door oververhitting van een kachel brand in de verpleegafdeüng. Omdat de brand zich aanvankelijk: ernstig liet aanzien, werden vijftien kraamvrouwen en een tiental baby's overgebracht naar het rooms-katho- lieke ziekenhuis St. Anthonius in- Sneek. De evacuatie verliep zeer vlot. De brand bleek naderhand minder ernstig dan eerst werd gedacht en was dan ook snel bedwongen. Het nablussingswerk duurde echter tot in de avond. De brandschade was be perkt, maar de waterschade vrij t groot. i Advertentie IJH. ;arvo TARVQ MOUTBROOD WCRDT NOOIT LOS VERKOCHT, DOCH AL TIJD IN DE ORIGINELE TARVO -VERPAKKING MET DE NAAM TARVO' EN DE AFBEELDING VAN DE TARVO-BOER. ZO ALLEEN HEEFT U ZEKERHEID DAT U HET ORIGINELE TARVO MOUTBROOD ONTVANGT! ia ilffj Jaarverslagen van degelijke instituten laten zich zelden lezen als een roman. Dat van de Nederlandse Hutshoudraad (over 1962) lees je ook niet met rode oortjes van de span ning, maar de inleiding geeft wel stof tot denken. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen na en dertig jaar geleden, 1932 tegenover 1962. Sommige zorgen van toen herken je niet eens meer. En andere zijn onze zorgen van nu. Klacht uit 1932: 'Er zijn ziekteverzekeringen, die de ver zekerde opzeggen na een on gunstig jaar.' Dat bestaat ge lukkig niet meer. Een heel akelig verhaal uit 1932 geldt de weekvrouwen. Die leenden op maandag een rijks daalder uit, waarvoor op zater dag ƒ2,75 terugbetaald moest worden. Elke week langer bete kende tien percent meer •rente'. Wie vier weken ach tereen een rijksdaalder leende, was binnen de maand 13,23 schuldig voor zijn geleende tientje. Een totaal onherkenbare zorg,ik was al lang Tergetcn dat er in mijn jeugd nog woe- kervrouwen bestonden! Er is ook op het gebied van het af betalen van goederen wel één en ander verbeterd. Ze kunnen nu tenminste niet meer de hele boel bij je weghaien als je nalatig bent met betalen, zon der een redelijke vergoeding voor wat je al wel betaald hebt. Maar de nieuwe wet op de afbetaling is nog steeds niet in werking. En of die de vele bezwaren van de colportage- verkoop zal ondervangen...? Het cadeaustelsel in 1932 werd het gekenschetst ais 'be slist onzuinig werkend'. We hebben nu een wet, maar de discussies lopen vandaag de dag hoger dan ooit. Geen «on der met die lawine van bon nen, spaarzegeis encadeaus! Dertig jaar geleden werd in Amsterdam een internationaal congres gehouden over bedrijfs organisatie. Nieuwtje vaar toen: er waren adviezen over efficiency in de huishouding. De woningen, werd er gezegd, waren in geen enkel opzicht doordacht gebouwd ais werk plaatsen voor de huisvrouw. Sedertdien heeft de Huis- houdraad samen met anderen heel wat wensen voor de inde ling en uitrusting van wonin gen op tafel gelegd. Een deel daarvan is nu verplicht gesteld voor de gesubsidieerde woning bouw en 'vrije bouwers* base- ren zich er ook meer en meer op, staat in het jaarverslag. Maar... 'dit neemt uiteraard niet weg, dai de oude woning voorraad nog vele feilen toont en dat ook bij de nieuwbouw, zelfs bij de toekomstige, nog wel wat te wensen zal overblij ven." Gas werd op dat congres de meest doelmatige brandstof genoemd, mits het niet zo duur zou zijn en mits er meer geschikte gasverwarmingstoe- stellen aan de markt zouden komen. Nu, die geschikte toestellen zijn er tegenwoordig wel. Maar de prijs? Zitten we niet mid den in het gevecht om de prijs? Het zinnetje uit de schoolboekjes 'Nederland is arm aan grondstoffen' gaat niet meer op. Nederland heeft een gasbel van jewelste. (En misschien ook véél oür). Zal die bel nu een revolutie betekenen voor de tijd en het werk van de hulsvrouw? Het jaarverslag van de Huishoud- raad zegt nuchter en een beetje droog: "Dat echter ook hier de financiële mogelijk heden uiteindelijk de doorslag zuilen geven, méér dan tijd- of arbeidsbesparing voor de huis vrouw, ligt wel in de lijn der verwachtingen.' Uiteraad je moet het kunnen betalen! Er zijn tegenwoordig op alle mogelijke gebied veel 'geschikte toestellen' aan de markt. Zo veel. dat we vaak met de han den in het haar zitten omdat we geen Idee hebben wat we kiezen moeten. Het ontbreekt ons aan de kennis om verge lijkingen te maken. 'Het is geen wonder.' aldus het jaarverslag, 'dat zodoende menigmaal door een gezin re latief grote bedragen worden besteed aan goederen die in het gebruik niet dat bieden, wat men meende redelijk te mogen verwachten.' Is dit rede lijk en is het zo onvermijde lijk ais dikwijls wordt aange nomen? In 1932 achtte men 'controle op de banken totaal onmoge lijk.' Is er vee! verschil tussen het risico dat men toentertijd misschien üep met een bank rekening en dat men thans loopt bij de aankoop van bij voorbeeld een duurzaam con sumptiegoed, wanneer slechts fraaie reclame-slogans en een alies belovend verkoopgesprek de enige informatiebron zijn voor een •weloverwogen' koop?' Woorden om héél goed over na te denken. Vakkundige, objectieve voorlichting voor de vrouw die eeu "groot stuk' wil kopen... zeker, de Hulshoud- raad doet zijn best en er zijn meer instanties die hun best doen. Maar die objectieve voor lichting voor de huisvrouw is nog steeds niet haar vanzelf sprekend recht. Zij weet meest al zelfs de weg niet te vinden. Wij zijn een stapje vooruit sinds 1932. Veel zorgen van toen herkennen we zelfs niet masr. Maar de huisvrouwen, die toch zo'n groot deel van het geld besteden en van wier beleid zoveel afhangt voor het welvaren van de gezinnen de huisvrouwen moeten nog veel te veel in de mist varen. r, 1

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1963 | | pagina 1