Hermans heft zwaard
van 'Damocles' tegen
uitgever \an Oorschot
Pr ij s ver hogi ngen
Familie doet ontvluchte
gedetineerde uitgeleide
Journalist tegen grond geslagen
Opvoeden
Souveni/beurs Utrecht
Bouwvakkers
staken uit
ongerustheid
Zeven mensen
aan cle dood
ontsnapt
Met busje van zwager terug naar gevangenis
Regering wil
tabakreclame
niet verbieden
Groningen wil
trolleybussen
afschaffen
Een jaar voor
verduistering
van 28.000
HET VRIJE VOLK WOENSDAG 8 JANUARI 1964
(Van een onzer verslaggever?)
De Groninger auteur Willem Frede-
rik Hermans (De donkere kamer van
Damocles, Tranen der acacia's en Para
noia) vindt, dat zijn ex-uitgever, Geert
van Oorschot, een wanprestatie heeft
geleverd door een goedkope heruitgave
van de twee laatst genoemde boeken.
Bovendien verwijt Hermans hem zon
der zijn toestemming De donkere kamer
te hebben laten vertalen.
De botsing- tussen schrijver en uitgever heeft geresulteerd ir,
een kort geding. Dinsdagmiddag diende dat voor een van dc
civiele kamers van de Amsterdamse rechtbank. De raadslieden
van beide partyen eisten fikse dwangsommen, beide in de buurt
van de 10.000 gulden.
De uitgever Geert van Oorschot
meent, dat zijn vroegere auteur, Willem
Frederik Hermans, met publikaties in
de tijdschriften Podium, Vrij Neder
land en Bourgond (een Eindhovens
studentenblad) op het terrein van de
belediging is getreden. Hermans zou
hem in die bladen o.m. 'een pooier* en
'een aasgier' hebben genoemd.
Nietes-welles
Uit de duim
(Vervolg van voorpagina)
Vuurzee in Den Haag
(Van een onzer verslaggevers)
Scheveningen, 'kwart over
vier. Een blauw personenbusje
met vijf Inzittenden rijdt over
de Pompstationsweg. By de ge
vangenis siaat de wagen
rechtsaf, op de Ingang aan.
Een van de inzittéhdèn van
het busje is de 28-jarige J, D.
(veroordeeld tot tien maanden
wegens diefstal van duiven),
die vrijdag in Venlo ontvlucht
te bij een bezoek aan de rouw
kamer waar zijn overleden
pleegvader lag opgebaard.
daar bij die malendie mooie molen
Nieuwe vereniging
van buschauffeurs
Ontevreden grafici
Jiebben eigen blad
PAGINA 3
De controverse tussen Hermans er
Van Oorschot dateert van oktober
1960. Toen maakte de schrijver be
zwaar tegen de uitgave van Engelse
en Duitse vertalingen van De donke
re kamer van Damocles en de goed
kope uitgaven van de beide andere
boeken in Nederland.
Volgens Hermans had Van Oor
schot niet het recht de contracten
met Duitse en Engelse uitgevers te
tekenen. De ulgever heeft dat wel
gedaan.
'Van "Oorschot mocht slechts be
middelen, maar geen handtekening
piaatsen,' zo betoogde gistermiddag
Hermans' raadsman, mr. dr. J. P.
van der Does,
O. VAN OORSCHOT
•van uorscnot mocnt aai wei.' zc
zei diens raadsman, mr. M, A. Ver
daasdonk, 'In het contract tussen
mijn cliënt en Hermans komt de be
paling voor, dat de auteur bij verta
ling of verfilming van zijn boeken
recht heeft op 75 percent van de op
brengst. Dat betekent, dat Van Oor
schot- bij vertalingen mocht bemid
delen.'
Mr. Van der Doest zei in zijn be
toog verder, dat Hermans nadeel van
de vertalingen heeft ondervonden,
o.m. door een slechte Duitse verta
ling. waarin een heilsoldaat een
'Ehrenbraut' wordt genoemd.
De teg«s.vordering van Van Oor
schot wegens belediging of onrecht
matige daad door Hermans, vond de
raadsman exorbitant hoog in verge
lijking met de honoraria die deze uit
betaalt.
Hij kon zich niet voorstellen, dat
Van Oorschot zich door de gewraakte
uitlatingen beledigd voelt, terwijl hij
zelf -enigheden als die van G. K. van
het Reve in Op weg naar het einde
laat drukken.'
'Pooier is.' aldus mr. Van der Does,
•inderdaad boud beweerd, maar het
valt te verdedig-'", als men weet dat
dat iemand ts die van ontucht door
anderen leeft.' 'Aasgier' wenste hij te
vertalen als miet-hoogvlieger'. zoals
ook in de contra-reformaanse pre
ken gebeurt.'
Hij vorderde tot slot stopzetting
van de verspreiding van Tranen dei-
Acacia's en Paranoia in de goedkope
uitgaven (Witte Olifant-reeks!, een
opdracht aan Van Oorschot om alles
in het werk te stellen de buitenland
se contracten te ontbinden en een
verbod nog enig werk van Hermans
in de goedkopere reeks uit te geven.
Boven dit alles wenste hij dwangsom
men, variërend van 2000 tot 10.000
gulden te zien gesteld.
'Nimmer heeft Hermans metéén
woord gerept over onaanvaardbare
vertalingen en contracten, maar op
eens exploderen de meningsverschil
len en dan -'..egt er ruets meer.' al
dus mr. Verdaasdonk in zijn verdere
pleidooi.
HU voerde aan. dat de schrijver
akkoord is gegaan met Van Oor
schots bemiddeling bij de vertaling
van De donkere kamer in het Noors
en Italiaans; met de Engelse verta
ler zou de auteur zelfs rechtstreeks
contact hebben gehad.
Mr. Verdaasdonk concludeerde, dat
zijn cliënt zijn boekje niet te buiten
is gegaan en dat Hermans geen scha
de heeft geieden.
Ontbinding van de overeenkomsten
met de buitenlandse uitgevers achtte
raadsman niet mogelijk, omdat vol
gens het geldt nde recht ia die lan
den een actie tot ontbinding alleen
kan worden gevoerd door de bena
deelde en niet door de partij die
eventueel de wanprestatie heeft ge
leverd.
'Wat betreft de herdrukken van
Tranen der accacia's en Paranoia in
een goedkopere druk heeft mijn
cliënt gebruik gemaakt van zijn recht
tot herdrukken.' zo betoogde mr. Ver
daasdonk verder. 'Hermans heeft alle
gelegenheid gehad veranderingen in
de tekst aan te brengen, maar van
die aanbiedingen heeft hij geen ge
bruik gemaakt.'
Voorts achtte hij Hermans* publi
katies in de bladen uit de duim gezo
gen en de naam van de uitgever aan
tastend.
In zijn repliek stelde mr. Van der
Does nog dat Hermans niet in een
serie wenst te worden ondergebracht
met schrijvers als Vestdijk. Multa-
tuli, Tsjechow en andere oude schrij
vers.
■Niemand behoeft zich overigens
voor de schrijvers te schamen.' zo be
sloot mr. Verdaasdonk net geding.
De civiele kamer zal op 21 februari
uitspraak dnen
Emmeinstaal, een andere fabrikant
van stalen meubelen, neefr de prijzen
over de gehele linie met acht percent
verhoogd. Stalen meubelen van Polak
zijn vijf percent duurder geworden.
De prijscourant van Pilastro bevat
naast verhogingen ook prijzen, die
gelijk zijn gebleven. Wandstrips van
deze fabriek zjjn verhoogd van ƒ.2,'10
op 3,15. van 3.90 op 4.50 en van
ƒ4.80 op ƒ5,55. Platen met lade gaan
respectievelijk van ƒ25.50 op ƒ27,75
en van 39,— op 42.—. Kapstokken
stegen in prijs van ƒ85,50 op ƒ88,50,
van 67,50 op 69,15 van 50.70 op
55.95 en van ƒ3150 op ƒ35.10.
Salonmeubelen van Frtstho stegen
in prijs van 570,— op f594,dres
soirs van f 870,op 930 en van
ƒ444.— op f 480,Stoelen van de
zelfde fabriek stegen in prijs van
ƒ122,25 op 129.—, van ƒ140.— op
148.50 en van 168.op 178,50,
In de sector van de woningtextiel
worden ook veel artikelen duurder.
De percentages en bedragen, waarmee
de verschillende soorten en kwalitei
ten in prijs omhoog gaan, lopen ech
ter nogal sterk uiteen. Hier zijn enke
le prijswijzigingen voor de meubel
stoffen van De Ploeg: zij stijgen per
meter van 29,45 tot f 36,—, ®an
ƒ33.— tot ƒ37,—, van ƒ32.50 tot
36,—, van ƒ46,— tot f 53.—, van
ƒ36,tot ƒ41.en van ƒ42,15 tot
47.50.
Gordijnstoffen gaan in orljs om
hoog van 6,95 tot f 7,45 van 7,95
tot ƒ8,45 en van ƒ12,50 naar 13,50
om maar enkele voorbeelden té noe
men.
Voor de huishoudelijke apparaten
Is er een stijging van drie tot vijf
pereent. Voor de meeste van deze
artikelen ligt de prijsstijging echter
tussen 3,7 en 4.2 percent.
Het blijkt dat veel fabrikanten en
grossiers op het ogenblik niet ver
kopen, waardoor een schaarste ts ont
staan aan bepaalde artikeien. Een
bepaald merk strijkijzer en grammo
foons zijn moeilijk verkrijgbaar. Men
verwacht dat de leveranties over eni
ge weken wel weer los zullen komen.
Prijsdalingen in de sectoren van de
auishoudelijke apparaten zijn niet
Semeid.
Nadat een aantal pocketboeken deze
tomer al duurder is geworden, zijn er
in prijsstijgingen voor de gebonden
Boenen, die soms méér dan tien gul
den bedragen. De gebonden boeken
beneden de tien gulden worden over
het algemeen een gulden duurder,
evenals de kinderboeken.
Boeken uit een popuiair-weten-
schappelijke serie stegen twee gulden
in prijs. Een encyclopedie steeg van
ƒ29,50 tot 35.— en het boek van
dr. Spoek kwam van f 9.75 op 12,50.
De prijsverhoging van de suiker
heeft een onmiddellijke invloed op de
prils van artikelen, waarin suiker is
verwerkt. Suikerwerk en snoepgoed,
bonbons en chocolade zullen in ver
houding iot de hoeveelheid suiker,
die daarin verwerkt is dan ook duur
der worden. Deskundigen meenden
dat er sprake zou zijn van ren prijs
verhoging van vier tot negen cent
Per ons.
Er zijn echter ook fabrikanten, die
voorlopig niet tot prijsverhoging wil
len overgaan. Of de oriizen verhoogd
worden hangt dikwijls óok af van de
concurrentie.
Inmiddels heeft de Friesch-Gro-
ningsehe Coöperatieve Beetwortelsui
kerfabriek in Groningen via tele
grammen er bij de ministers van
Economische Zaken en Landbouw op
aangedrongen de prijs voor de sui
kerbieten nog verder te verhogen.
Men vindt de prijs van f 65 per 1000
kilo bieten onvoldoende. Het moet
(75 zijn.
W. F. HERMANS
Bü een verkeersongeluk in Zuid-
Feru zijn dinsdag 15 mensen om het
leven gekomen en 30 gewond. De bus,
waarin z(j zaten, sloeg om op een weg
die door zware sneeuwval vrijwel on
berijdbaar was.
(Van een orner verslaggeefsters)
Zeven mensen zün op het nippertje
aar. de dood ontsnapt bij de gewel
dig hoog oplaaiende brand, die gis
teravond laat de tweede verdieping
van het pand Bierkade 11a in Den
Haag grondig heeft verwoest.
Even over elven zette de brandende
olie die uit een omgevallen petro
leumkachel stroomde, het kurkdroge
hout van het oude pandje, zo snel in
brand, dat de bewoners, waarvan de
meesten al in bed lagen, ternauwer
nood konden ontsnappen.
Zes van hen konden nog over de
trap wegkomen. De 38-jarige loodgie
ter L. v. d. Berg echter zag daar geen
kans meer toe. In pyjama vluchtte
hij het dak op. Zijn positie in de
smalle dakgoot naast de steeds feller
oplaaiende vlammen was hachelijk.
HU werd echter opgemerkt door
twee politiemannen, de hoofdagenten
L. J. Meyer en J. J. de Jong. Vier
huizen verder belden zti de bewoners
uit hun bed en via deze woning
stormden zij naar het dak. Door go
ten en over brandladdertjes bereik
ten zij ten slotte de heer v. d. Berg.
De overige bewoners, de meeste
eveneens in pyjama, keken vanaf de
straat verbijsterd toe hoe de vlam
men al hun bezittingen verslonden.
Een regen van vonken bedreigden
aanvankelijk de omliggende huizen.
Nadat de felste vlammen in zeeën
van water waren gesmoord, bemoei
lijkte een mist van rook het verkeer
in de omliggende straten, onder meer
op het Spui.
Een paar flinke pakkerds van zijn vrouw Maar ze waren voorbarig. Ue
familie mocht nog even mee naar binnen.
Na 23 jaar in de gevangenis te
hebben doorgebracht, is de 55-jarige
Portugese communistenleider Manuel
Rodrigues da Silva wegens zijn ge
zondheidstoestand tegen borgtocht
vrijgelaten. Hij is gedeeltelijk ver
lamd. Van alle politieke gevangenen
in Portugal is Manuel Rodrigues da
Silva de man die het langst in de
gevangenis heeft gezeten.
D. keert, zoals hij per telegram had
aangekondigd, terug naar de gevan
genis om de resterende drie maan
den en 28 dagen van zijn straf uit te
zitten. Waar h(j geweest Is al die
tijd? 'Thuis,* is het antwoord, alsof
het de gewoonste zaak van de wereld
is, 'thuis bü mijn vrouw.'
Z(jn 26-jarige vrouw knikt bevesti
gend. Zij is meegekomen om haar
man uitgeleide te doen. evenals D's
moeder en zijn oudste zoon. de vijf
jarige Arnold. Het busje is van de
heer Hofleer, zwager van D. Onder
weg van Venlo. vanwaar zü om
kwart over twaalf vertrokken, naar
Scheveningen, zijn ze niet door de
politie aangehouden.
De poort van de gevangenis blijft
intussen dicht. Voorlopig maakt nie
mand zich druk over de ontvluchte
(VERVOLG VAN VOORPAGINA!
Hij nodigde vader en zoon Briels
uit om mee naar boven te gaan om
daar de zaak uit te praten. Maar zo
ver liet Carel Briels het niet komen.
H(j schreeuwde onbeheerst: „Het
moet nu maar eens afgelopen zijn
met dat geschrijf," waarop de heer
Eilander zei: „Lees eerst de tekst
maar eens, dan kun je er over oor
delen."
H(j bood de heer Briels hierop een
sigaret aan, waarop deze reageerde
met de woorden: ,Ik rook je rotzooi
niet. ik rook van mijn eigen centen.'
Ineens greep Briels de heer Eilan
der b(j zijn jasje. Dit was het be
gin van de handtastelijkheden. Ver
volgens begon de heer Briels te
slaan en greep de heer Eilander bij
zijn haren.
De aangevallen journalist trachtte
te ontvluchten en rende de straat
over naar een goede kennis om daar
bescherming te zoeken. De heer Briels
en zoon Rutger achter hem aan, ter
wijl zij luidkeels om politie riepen.
Op het Mariaplein hadden z(j hem
ingehaald, zo vertelde de heer Eilan
der verder, „en zü sprongen boven op
me en begonnen op mijn gezicht te
timroeren, terwijl zoon Rutger mijn
arm had omgedraaid.
Even later sommeerde Briels me,
mee te gaan in zijn auto, die in de
Straalmanstraaf, stond. Hij greep me
bij mijn arm en zij wilden me ae
auto inslaan. Ik verweerde me hevig
en toen begon Briels iets kalmer té
worden.
Hij zei, dat hij naar burgemeester
Hustinx wilde gaan." De heer Eilan
der, die hevig bloedde, stelde toen
voor, naar de woning van de burge
meester te lopen. Gezamenlijk ging
het toen daarheen, maar de burge
meester was niet thuis.
f;
De heer Eilander kreeg hierna de
kans om naar het politiebureau te
gaan. Hij werd opgepikt door een
politieauto, terwijl later de heer Briels
en z(jn zoon eveneens door de politie
werden aangehouden cn naar het
hoofdbureau overgebracht. De vrouw
van de heer EUander had namelijk
de politie opgebeld.
Logischerwijs heeft de heer Eilan
der een aankiach' ingediend wegens
mishandeling en poging tot vrijheids
beroving. subsidiair huisvredebreuk
De politie vond naderhand de bril
van de heer EUander op straat lig
gen, diens rijbewijs enkele honderden
meters verder en een gouden horloge
van Rutger Briels eveneens op de
plaats van de aanslag.
DEN HAAG (ANP) Staatssecre
taris voor Sociale Zaken en Volks
gezondheid dr. A. H. J. Bartels over
weegt een reclameverbod voor rook
artikelen niet uit te vaardigen.
In zijn antwoord op schriftelijke
vragen van het Tweede-Kamerlid mr.
G. H. Slotemaker de Bruine (ps.p.)
wijst hij op het zeer ingrijpende ka
rakter van een dergelijke maatregel
en op de initiatieven die van over
heidswege worden optwikkeld om tot
een drastische verandering van de
rookgewoonten te komen.
Hij wil nagaan in hoeverre het ge
stelde doel bereikt kan worden door
het- bevorderen van een passende
activiteit van het desbetreffende be-
drijfsleven.
In zijn antwoord aan het Tweede-
Kamerlid zegt staatssecretaris Bartels
nog dat een vergelijking met de
situatie in Italië dat onlangs een
reclameverbod voor roo.tmiddelen uit
vaardigde niet opgaat. In Italië
bestaat namelijk een staatsmonopolie
voor de produktie en verkoop van
tabaksaxtikelcn, waardoor tie verhou
dingen er anders liggen.
gedetineerde, die bibbert van de kou,
'Mijn overjas heb ik verloren bij mijn
vlucht,' vertelt hij. En dan met een
blik naar de 'grauwe muur: 'Ik hoop
dat de bewakers hem mee terug ge
nomen hebben.'
Of de politie niet bij hem aan huis
geweest is? De moeder van D. lacht
geheimzinnig. 'Twee keer zijn ze ge
weest, vannaent nog," vult D. aart,
'maar se vonden natuurlijk niets.*
'Op weg hierheen,* voegt hij daar
aan toe. weer naar de gevangenisin
gang kjjkend, heb ik steeds maar zit
ten denken of de heren zullen kun
nen begrijpen dat ik mijn straf niet
heb wUlen ontlopen. Misschien heb-
(Van een onzer verslaggevers)
Omdat de directie van de N.V. Aan-
neroinffsmij J. P. van Eesteren niet
bereid is ongeveer honderl bouwvak
kers de door hen verzuimde vrijdag
na Kerstmis uit te betalen, hebben
dinsdagochtend tweehonderd van de
driehonderd bouwvakkers enige tijd
het werk aan de nieuwbouw van
de Nederlandsche Bank aan het Fre-
deriksplein te Amsterdam neerge
legd.
Zij belegden in de kantine een ver
gadering, ook omdat zij ongerust zijn
over de Komende loonbetaling.
Zoals bekend, zjjn de lonen in het
oouvvak na 1 januari met 5 percent
verhoogd. Dit echter onder de be-
oaling dat dit hogere c.a.o.-ioon zo
nodig gebruikt kan worden om even
tueel zwarte ionen weg te werken. Ge
vreesd werd. dat vrijdag in het loon
zakje mets van hoger loon te bemer
ken zou zijn.
GRONINGEN (ANP) Het riet er
naar uit, dat de trolleybussen uit het
Groninger stadsbeeld gaan verdwij
nen. Burgemeester en wethouders
hebben aan de gemeenteraad voor
gesteld de exploitatie van elektrische
bussen geleidelijk te beëindigen.
Als streefdatum voor volledige be
ëindiging stellen zij voor 1 januari
1967.
Het gecompliceerde bovenleiding-
net in het centrum van de stad
geeft dikwijls aanleiding tot ontspo
ringen. Vooral in de spitsuren ver
oorzaken deze ernstige verkeersop
stoppingen.
ben ze een beetje gevoel voor mijn
geval. Ik nam de benen om mijn
vrouw en kinderen. Die zou 11: kun
nen zien tussen vier en vijf vorige
week vrjjdag in het ziekenhuis. Maar
we kwamen er al om vijf voor half
drie aan. En ja. toen ik er eenmaal
was. kon ik mün vrouw niet plotse
ling in de steek laten.
Ik heb vier keer gezeten, maar
mjjn hoogste straf voor deze laat
ste was zes weken. Het ging alle
maal om diefstalletjes, van een ko-
njjn, een accu. enz. Maar tien maan
den is wel verschrikkelijk. En ik
moet toch yoor mijn vrouw zorgen.
Se verwacht een baby, de vierde. Ik
zou zo graag de volgende maand als
het zover is, nog even terug naar
Venlo.'
Zijn moeder neemt een resoluut
besluit. Twee keer moet ze bellen
voor opengedaan wordt. D. krijgt
een paar fikse pakkerds van zijn
vrouw. Maar dat blijkt voorbarig.
De hele familie mag nog even mee.
de portiersloge in. Een minuutje
later gaan ze weer in de auto zit
ten voor de terugreis naar Venlo.
Misschien iaat de politie daar nog
op het station uit te kijken naar
D.
De adjunct-directeur van de Sche-
veningse gevangenis vertelde ons nog
dat in principe de minister van Jus
titie beslist over toewijzing van
verlof aan een gedetineerde. Verder
commentaar wenste hij niet te ge
ven.
(Van een onzer verslaggevers)
De Amsterdamse rechtbank heeft
klateren de 24-jarige boekhouder
B. B. wegens verduistering veroor
deeld tot een gevangenisstraf van
een jaai met aftrek van het voorar
rest. De officier van Justitie had een
laar en drie maanden met aftrek ge
elst.
De boekhouder was ten laste ge
legd dat hij bjjna 28.000 gulden ten
nadele van het Centraal verkoopkan
toor Zand en Grind in Amsterdam
had verduisterd.
Het geld was volgens verdachte
geheel in het huishouden opgegaan,
hetgeen door de officier van Justi
tie ter zitting m tvijfel was getrok
ken.
UTRECHT (ANP) In Utrecht 1!
dinsdagmiddag de Algemene Neder
landse Vereniging van Werknemers
in het Personenvervoer opgericht. Tot
oprichting van deze nieuwe organi
satie was al besloten op een nacht-
vergadering van chauffeurs op 16 de
cember. Sindsdien hebben zich. vol
gens het vooriopig bestuur van de ver
eniging, 1200 chauffeurs ais lid aan
gemeld.
Het is met de bedoeling dat de
ieden van de nieuwe vereniging hun
eventuele lidmaatschap van een van
de drie erkende bonden van vervoers-
personeel opzeggen. De vereniging zal
haar activiteiten vooriopig beperken
tot het uitoefenen van pressie op deze
bonden die. volgens haar. de belangen
van de buschauffeurs niet zo goed
UMgejijk behartigen.
voorais nog zat ae nieuwe verent-
ging ook niet proberen om zelf deel
te nemen aan de onderhandelingen
tussen werkgevers en werknemers.
De vereniging heeft de door enkele
andere categorale organisaties aange
boden samenwerking en financiële
hulp afgeslagen.
AMSTERDAM (ANP) Gisteren
is het eerste nummer van Grafici en
democratie in een voorlopige oplage
van 6060 exemplaren van de stencil
machine gekomen.
Het Is het maandblad van de com
missie van vertegenwoordigers van
dagbladbedrijven en grafische indus
trieën. die eind vorig jaar ook en
kele stakingen by dagbladbedrijven
leidde. De commissieleden, ahen le
den van de drie erkende vakbonden
zijn ontevreden over het beleid van
hun bondsbesturen en willen nu gaan
ijveren voor „democratisering van
hun vakbonden". „De bonden dienen
ontdaan te worden van 'leiders' die
slechts compromissen kennen ais van
het soon Oud-Wassenaar en die meer
prijs stellen op het vertrouwen van
de werkgevers dan dat van nun le
den." aldus het inleidende artikel
De redactie zegt dat zjj haar op
positie tegen de vakbonden niet tof
ae grafici wil beperken, maax dat di
oppositie landelijk In alle erkende
vakbonden most worden georgani
seerd. Categorale organisatie wordt
afgewezen.
jVjaar men vroeger zei hebben
i-de Pruisische schoolmees
ters de Frans-Duitse, oorlog van
1870'71 gewonnen. Men gaf.
daarmee te kennen, dat dit on
derwijzend personeel de Prui
sische jeugd in dier voege hed
gevormd dat hun leerlingen en
'oud-leerlingen niets liever de
den dan marcheren, excerceren
en vechten. Ik betwijfel dit.
Even goed als ik betwijfel, dat
me>: sou kunnen zeggen: 'De
Duitse schoolmeesters hebben,
de oorlog van 1914'18 en van
1939—'45 verloren. Het zou hen
sieren als het zo teas, maar
nogmaals, ik betwijfel het. Ik
vermoed, dat men geneigd is
de invloed van de onderwij
zers op de zedelijke vanning
van hun leerlingen te over
schatten.
Daarom vrees ik ook. dat
profess or Holing zich op teleur
stellingen moet voorbereiden.
Hij heeft volgens een onzer
verslaggevers op het congres
van ds Nederlandse Onderwij
zersvereniging gezegd, dat het
geschiedenisonderwijs zich
moet bezighouden met "de ge
zamenlijke problemen waarvoor
de mensheid staat, zoals vraag
stukken van de vredesverzeke-
ring en van de verdeling van.
de rijkdom:
Nu moet men beginnen met
in het oog te houden, dat de
grote meerderheid van de le
den der NOV ik schat wel
JS.ÖOO of meer van de 22.COÖ
leden werkzaam, is bij het
lager onderwijs. Wat men bij
het lager onderwijs, dus in de
vierde, vijfde en zesde klas, be
ginnen moet met vraagstukken
van de vredesverzekering en
tan de verdeling van de rijk
dom is mij een raadsel.
Zeker, ik weet 'oei. dat dezt
vraagstukken ook nu aan
de orde worden gesteld. De
kinderen worden immers onder
het aanleren van gepaste en
nuttige kundigheden opgevoed
tot de maatschappelijke en
christelijke deugden, die trou
wens in ome cultuurkring vrij
wel samenvallen. Wij. dat wil
zeggen de ouders en de. onder
wijzers. vertellen de kinderen
dan ook onophoudelijk, dat zij
niet moeten vechten, dat zij
vriendelijk en verdraagzaam
moeten zijn en de verhalen
over meisjes die zwavelstokken
verkopen, vlijtige mensen dis
op een vochtig strobed sterven,
losbandige zonen uit gegoede,
families die de verkeerde weg
op gaan, zijn talloos als het
zand der zee.
Ik weet, dat men de vruch
ten van het onderwijs en de
opvoeding niet met een maat
stok kan. nameten. Maar ik teil
er wel op wijzen, dat alle zede-
kundige verhandelingen, die
sinds eeuwen in kerken, huis
gezinnen en scholen zijn. ge
houden, betrekkelijk weinig
aanwijsbare invloed hebben ge
had.
Ik dacht ook, dat de meeste,
verreweg de meeste mensen
wel wéten, dat vechten en
vooral het massale vechten dat
oorlogvoeren heet. verwerpelijk
is en dat men bij voorbeeld
ook het liegen dient na te la
ten. Het wéten blijkt echter
niet voldoende. Meermalen
toch tzirden onze agressies ons
de baas en het zij met spijt-
gezegd wij allen liegen dat
het een lieve lust is..
Er zijn dus nog andere din
gen nodig om ons op het goede
pad te houden en als ik wel
ben ingelicht zijn de psycho
logen druk bezig uit te zoeken,
waarom, wii het kwade dat wij
met willen toch doen.
Vf et dit alles wil ik geenszins
- zeggen, dat wij nu maar
alle kinderlijke en kinderach
tige onzin, die het krijgsbedrijf
ah iets bewonderenswaardigs
en begeerlijks voorstelt, moeten
gaan nababbelen. Dat doet een
zinnig mens toch niet. Er zijn
hier en daar nog wel infantiele
figuren die in vervoering raken,
als zij over onze tachtigjarige
heldenstriid tegen de Spaanse
dwingeland of over Tromp en
De Ruyter horen, maar die ko
men in het Nederlandse onder
wijzerskorps naar ik meen toch
zelden i-oor.
Wel meen ik. dat de vader
landse geschiedenis wel uit de
leerplannen der lagere schalen
geschrapt kon worden, als taf
Tromp en De Ruyter en Jan
van Schaffelaar geheel en al
naar het rijk der onpersonen
moeten verwijzen. Hiertegen
verzet zich echter vooralsnog
de wet- op het lager onder
wijs.
In mijn onderin jzersverleden
heb ik wel getracht bij de
jeugd belangstelling te wekken
voor de ontwikkeling van het
wagenwiel en de draadnagel,
van het knoopsgat en ran de
woon cultuur van grot lot flat.
Ik ben waarin nimmer ge
slaagd. Maar de aandacht wam
onmiddellijk toe, als Claudius
Civilis met baard en al oprukte
tegen de Romeinen, als ik der
Heerlen God dan in 's hemels
naam nog maar eens om zeep
bracht en als ik Het Grote
Leger weer eens over de Bere
zina hielp zo goed en kwaad
als het kon.
Voor deze zucht naar sen
satie die kinderen zo goed als
krantelezers en televfsiebezit-
ters eigen schijnt te zijn, ben
ik ten slotte gezwicht. Het
enige wat ik doen kon. was de
helden te ontluisteren en hen
tot taak niet al te beste
mensen te maken. Ten slotte
teas Claudius officier in het
Romeinse leger geweest. Floris
een hoogst verdacht personage
en Napoleon in menig opzicht
een ordinaire dief.
Tk geloot vliet, dat er nog
1 wordt gezongen over het
Nederlandse, volk. "dat richt
waar men zijn erf bespot, de
hand aan 't zwaard, het oog
op God: een lied dat ik wel
eens door- een volwassen per
soon heb horen instuderen.
Dat is natuurlijk al icel een
vooruitgang, maar wie wel eens
een klas hee.fi gezien, die de
opgewonden liederen onzer va
deren zong. moet onder de in
druk zijn gekomen van dc ge
lijkmoedigheid waarmede de
lieve kleinen al die vaderlands
liefde hebben geslikt. En ten
slotte moeten tcij toch ook niet
vergeten, dat uit deze kinder
tjes van vroeger de Rölings van
heden zijn gegroeid.
Opvoeden bliift een raadsel
achtige zaak.
H. VAN HVLST
Ssop *15 böck bij dé
ARBEIDERSPERS
