Harderwijks raadsel opgelost
Order voor
van Britse
Hoogovens
fabrieken
Prinses Irene beëdigd
Einde van „zwarte
lonen in Rotterdam
-'■d
t
=5
'Minister doet afbreuk aan
gerechtvaardigde eisen'
Hartekreet
Koopman te
trouw aan
15 vrouwen
piano's
Gratis logies bij regen
i OSRAM
ig aannemers eens over:
Vijft
Auto op boom -
man overleden
Marihuanabezit:
3 Surinamers
gearresteerd
Kamerleden
vragen naar
gasleverantie
aan 'Brigitta'
Huis stort in:
één gewonde
z-
=2
HET VRIJE VOLK DONDERDAG 9 JANUARI 1964
PAGINA 3
(Van een onzer verslaggevers)
De man die maandag langs de weg tussen Nunspeet en El-
speet bewusteloos en trillend over het gehele lichaam werd aan
getroffen, zonder schoenen cn zonder Jas, heeft gistermiddag
in een observatiekamertje van het Boerhaave-ziekenhuis in
Harderwijk aan adjudant P. Northausen van de Rijkspolitie in
Nunspeet verteld, dat hij de 35-jarige Duitse bouwvakarbeider
u W. is.
Schijndood
Kredietbeperking
nog vier maanden
Geen risico
Vele gevallen
'ORDER VERGROOT'
55
ROTTERDAM (ANP) Op initiatief van de samenwerkende
patroonsverenigingen voor de bouwbedrijven SPV in Rotterdam
hebben ongeveer vijftig aannemers, die in Rotterdam en wijde
omgeving grote werken uitvoeren, besloten in toenemende mate
koppelbazen van de werken te weren en bovendien om een
onderlinge looncontrole in te voeren.
Onderzoek
35 percent
Eerst grootvader
Na bericht in HVV:
i
vragen over
W eer
polio op Tholen
door
Gerda Brautigam
Bewusteloze blijkt uit
gevangenis ontsnapte
Vlak voor Kerstmis was hij so
luidde zijn verhaal uit een Duitse
gevangenis gevlucht. Daar moest hy
enige maanden uitzitten wegens
dieistal.
Hij had een paar dagen in West-
Duitsland rondgezworven en is toen
bij Venlo liftend Nederland binnen
gekomen zonder papieren en in de
kleding die hi) in de gevangenis had
gedrag en.
In Limburg heeft hij teen enige
kledingstukken gestolen, waaronder
een overhemd, een sjaal, een pull
over en een pantalon.
Hij ontdeed zich van zijn gevan
geniskleding en zwierf vijf dagen
door Nederland, liftend en lo
pend en hij voelde zich zó opge
jaagd dat hö uit angst om door de
politie te worden ontdekt zijn
schoenen en overjas weggooide.
Zo werd hy maandagmiddag be
wusteloos als gevolg van uitputting
en voedselgebrek door twee militai
ren aangetroffen langs dezelfde El-
speterweg. waar een paar maanden
geleden een andere zwerver werd
gevonden. Dat was 's morgens om
zes uur.
Een jongen die kranten bezorgt
had hem toen in de kou zien lig-
'Van onze soc.-econ. redactie)
De kredietbeperking zal nog min
stens vier maanden duren. De Ned.
Bank is het met de handelsbanken
en landbouwkredietbanken eens ge
worden over voortzetting daarvan
tot en met april.
De kredietverlening mag ir. die
maanden vijf pet. groter zijn dan in
het eerste halfjaar van 1963 gemid
deld het geval was. Dit betekent een
verhoging van de norm met 1 pet.
De grootste Poolse radio- en
televisietoestellenfabriek te Dzierzo-
mow (Reichenbach) in SUezië is in
de nacht van dinsdag op woensdag
door brand grotendeels verwoest.
gen: een oude man, weggedoken m
een colbertjasje.
De politie dacht dat hy dood was
en wilde al een lykwagen waar
schuwen toen de man één oog open
de. Later bij het kacheltje op de
politiepost kwam hij wat op verhaal.
Het bleek een thuisloze te zyn,
een zwerver, die hier en daar als
tuinder werkte. De politie heeft hem
nadien nog eenmaal slapend in een
bestelwagen aangetroffen en toen is
hy uit het gezicht verdwenen.
De onbekende, die maandag is ge
vonden, is direct naar het zieken
huis in Harderwijk gebracht, waar
hij werd omringd door goede zorgen
en zyn signalement werd per telex
verspreid: 1,75 meter, vrij tenger,
helblauwe ogen, kunstgebit, litteken
tje onder de kin. grazend krullend
haar, gryzende snor, vry vol ge
laat, droeg twee paar sokken, enz.
En de politie betrok de wacht bij
zijn bed
Niemand had daar toegang. 'Wij
nemers geen risico,' aldus de adju
dant. die met de Apeldoornse dis
trictsrecherche wegwijs probeerde te
worden uit de onsamenhangende
Duits-klinkende kreten van de bewus
teloze. die enige etmalen buiten
kennis bleef.
Gisteren kwam hij bij en toen
hij had gegeten en zijn verhaal had
verteld, oordeelde de dokter, dat IV.
uit het ziekenhuis kon worden ont
slagen. Nog gisteren is hij naar het
bureau van de rijkspolitie in Nun
speet overgebracht.
Hij zal als ongewenste vreemdeling
over de grens worden gezet.
Dit geval vestigt weer eens de
aandacht op de grote categorie men
sen, die verdwijnen, wier signale
ment verspreid en wier opsporing
verzocht wordt.
Zij komen te staan in het wekelijks
verschijnende opsporingsblad: delin
quenten: zij die uit gevangenissen,
asiels en psychiatrische inrichtingen
zijn ontvlucht: misdadigers die door
het buitenland worden gezocht: ver
miste kinderen: stoffelijke overschot
ten die worden gevonden en waar
van de identiteit onbekend is: enz.
Elke twee maanden verschijnt een
opsporingsregister met duizenden na
men. De mutaties voor dit register
worden om de twee weken aan alle
politieposten doorgegeven.
Met dit alles is de afdeling Op-
sporingsbijstand van het ministerie
van Justitie belast, die aan de hand
van kentekens ook de eigenaars van
automobielen opspoort.
De gevluchte Duitser stond daar
echter niet te boek en no tastte de
politie aanvankeiyk over zijn iden
titeit geheel in het duister.
Er was geen enkele aanwijzing:
géén portemonnee, géén horloge,
geen paperassen niets.
Hoe lang, aldus de politie, kan het
ook niet duren voordat een stoffelijk
overschot kan worden geïdentifi
ceerd? Want het aantal mensen,
wier familieleden niet weten waar
zü verblijven, is legio. Zjj worden
niet o! niet zo gauw vermist, om
dat zij geen vaste woon- of ver
blijfplaats hebben. En hoevelen heb
ben geen familieleden meer?
(Van een onzer verslaggevers)
De Amsterdamse recherche heeft
de 63-jarige koopman J, W, aange
houden in zijn woning in de binnen
stad op verdenking van huwelijks-
zwendel en oplichting.
De man was aangeklaagd door een
vrouw uit Amsterdam die hij trouw
beloften had gedaan en die hem 200
had geleend. De koopman had indruk
gemaakt door voor te geven dat hij
veel in het buitenland was voor dè
exploitatie van zijn casino's in Zuid-
Frankrijk.
Bij het onderzoek van de politie
bleek dat hij ook aan een dame in
Utrecht eeuwige trouw had gezworen.
Deze dame ontkende echter dat W.
geld van haar geleend zou hebben.
Huiszoeking by de koopman leverde
een keurig lijstje op met de namen
en adressen van vijftien vrouwen in
het hele land die W. trouw gezworen
had. Verder werden enkele brieven
aan deze dames gevonden, die gereed
voor verzending waren.
Doordat een bus op een be
ijzelde weg bfj Saven, ten zuidwesten
van Tereran omsloeg, kwamen gis
teren elf passagiers om het leven. Er
waren negen gewonden.
De Canadese regering gaat in de
komende drie maanden veertien oor
logsschepen 'in de mottenballen leg
gen' als bezuinigingsmaatregel. Het
gaat om drie torpedobootjagers uit
de Tweede Wereldoorlog. 10 mijnen
vegers en een escorte-onderhouds-
vaartuig.
(ran onze soc.-econ. redactie)
De Britse Ford-fabrieken hebben bij Hoogovens In IJmuiden een reus
achtige order geplaatst voor de levering van stalen plaat. De order is het
gevolg van een reeds enkele weken durende staking bij de Steel Company
of South Wales in Port Talbot.
Het bedrijf is de grootste leveran
cier van stalen plaat voor de Britse
auto-industrie. Ford poogt de beteke
nis van de order aan Hoogovens te
kleineren uit angst voor moeilijkhe
den met de Britse havenarbeiders, die
de leveranties besmet zouden kunnen
verklaren.
'Wij betrekken reeds lang staal uit
IJmuiden.' zo zegt het Engelse be
drijf. 'Wij hebben onze order slechts
vergroot.'
Uit andere bronnen wordt echter
vernomen, dat de regelmatige leve
ranties totaal andere soorten betreft.
Het zou hier wel degelijk om een
nieuw - order gaan.
Naar verluidt zou de order zó groot
zijn. dat Hoogovens een deel zou
hebben ondergebracht bij de Duitse
Dortmund Hörder, een onderneming
waarin Hoogovens een 'meerderheids-
belang heeft.
Volgens berichten in Britse bladen
zou Hoogovens ook van de Britse
autofabriek Vauxhall een enorme or
der voor stalen plaat hebben ontvan
gen. Het was zo schreven de Engelse
kranten, voor de eerste inaal dat de
Britse auto-industrie stalen plaat be
stelde bij een buitenlandse onderne
ming.
Hoogovens hebben de berichten
Deze vijftig aannemers hebben on
geveer drie kwart van de op de
bouwwerken in Rotterdam en wyde
omgeving werkzame arbeiders in
dienst.
Ten aanzien van het loon hebben
zij besloten om tot het van kracht
worden van de nieuwe bouw-cn.o. de
basisionen met vyf percent te ver
hogen.
Aangezien de rechtens geldende io
nen in de praktijk met vijf percent of
meer zijn overschreden, houdt dit in,
dat de betrokken bouwvakarbeiders
geen hogere' lonen zullen ontvangen
dan voor 1 januari 1964.
Wel gaan de sociale uitkeringen
en het vorstverlet omhoog, zodat in
overeenstemming met de bouwnota
1963 de sociale status van de bouw
vakarbeiders wordt verhoogd.
Aangezien de betrokken aanne
mers een gezonde loonsituatie na
streven en zeer urgent achten, ter
wijl zij ook in de onmogelijkheid
verkeren hogere lonen te betalen,
zijn de betrokken bedrijven vastbe
sloten zich aan de overeenkomst te
houden.
Bovendien hebben ze zich ver
plicht met kracht te bevorderen, dat
onderaannemers voor de arbeiders
in hun dienst op de betrokken bouw
plaatsen ook deze gedragslijnen zul
len volgen.
Een nieuw facet in deze situatie
is, dat de bedrijven medewerking
gaan verlenen aan een loon-enquête.
Zij stemmen in met een accounts-
onderzoek inzake het naleven van de
loonafspraken.
tJifc de heden gehouden vergadering
van de Rotterdamse SPV is geble
ken, dat bovendien een commissie
namens de vereniging verdere maat
regelen ter bevordering van het na
komen van de loon- en andere af
spraken zal beramen. De bedryven
hebben op zich genomen de omvang
van het werken met koppelbazen te
verminderen.
Dit werken met koppelbazen zal
voor 15 februari geheel moeten zyn
geëindigd. Zij hebben zich ook ver
plicht geen arbeiders van collega's
zonder geldig ontslagbewijs in dienst
te nemen. Bij handelingen die in
strijd met de afspraken moeten wor-
SILVOLDE (ANP) Op de weg
Dinxperlo—Ulft is gistermiddag een
vrachtauto uit Aalten bij het uitwij
ken in volle vaart tegen een langs
de kant van de weg staande boom
gereden.
De cabine werd vernield en de 16*
Jarige naast de bestuurder zittende
B. T. H. te Barse uit Aalten werd
gedood. De bestuurder liep geen
noemenswaardige verwondingen op
den geacht, is melding aan het secre
tariaat van de SPV verplicht gesteld.
Ter toelichting op deze mededelin
gen wees een woordvoerder van de
SPV Rotterdam erop, dat het loon-
pakket op de bouwwerken thans on
geveer 35% bedraagt. Aangezien een
risicoclausuie ontbreekt staan de
aannemers, die wel te maken hebben
met de hogere prijzen van de toe
leveringsbedrijven, met de rug tegen
de muur. Het is hun financieel on
mogelijk. zo werd meegedeeld, om
nogmaals vijf pereent uit te keren.
Die zou, naar de mening van de
SPV. het einde van tal van bedryven
betekenen. Bovendien, zo meent men.
Is de arbeidsproductiviteit in het
laatste half jaar niet onbelangrijk
gedaald, waardoor er ook geen aan
leiding tot verdere loonsverhoging
kan zyn voorshands.
De Rotterdamse patroons hopen
dat hun voorbeeld in het land ge
volgd zal worden. Zy hebben van de
organisaties, samenwerkend in de
Raad van Bestuur voor het Bouwbe-
dryf, de verzekering gekregen, dat
hun initiatief met het gezag der or
ganisaties gesteund en uitgedragen
zal worden.
niet willen bevestigen. Een feit is,
dat gisteren de koers van de aande
len Hoogovens op de Amsterdamse
Beurs aanzienlijk is gestegen.
Advertentie I.M.
I .STEINWAY
1 BIÜTHNER
I RICH. WEBER enz
«v.o. 48.- PER MAAND
nxii
U WESTERSINGEL 42-44
ROTTERDAM
TELEFOON (010) 135025
OOK ENIGE OCCASIONS
675.-, 875.-, 955.- P.m. v.a. 18.-.
Prinses Irene is woensdagmiddag tijdens een b uitengewone openbare zitting in het Paleis van
Justitie te Utrecht beëdigd als tolk-vertaler Spaans. De Koningin en prinses Beatrix op de foto links
op de achtergrond woonden deze plechtigheid bij.
Mr. J. J. Plugge. de president van de rechtbank, beëdigde de Prinses. „Het is de eerste keer, dat een
lid van de koninklijke familie voor de rechtbank staat," zei hij. ,Jk hoop. dat deze eerste schrede op
de weg naar een maatschappelijke werkkring u veel vreugde mag brengen."
Prinses Irene die 9 december van het vorig jaar in Amsterdam slaagde voor het rijksexamen tolk-
vertaier. zal de rest van junuari in Spanje doorbrengen bij de Nederlandse ambassadeur Van Panhuys
in Madrid.
De vergadering van de Provinciale
Staten van Noord-Holland heeft gis
teren een motie, ingediend door de
PSP. met 33 tegen 28 stemmen aan
genomen. waarin er by de minister
van Binnenlandse Zaken op wordt
aangedrongen, de gemeenteclassifi-
catie op te heffen. Voor stemden de
fracties van de PvdA, een deel van
de protestants christelyke groepering
de communisten en de PSP.
(Vervolg van voorpagina)
J. A. A. Poncin (Katholieke
Onderwijzers Vereniging) be
schuldigde minister Bot ervan
dat hij de gerechtvaardigde
eisen van de onderwijzers op
het moment 'zoveel mogelijk
afbreuk' doet.
Hij memoreerde het overleg sinds
1956: de vergelijking met de techni
sche ambtenaar van regeringskant.
het bezwaar daartegen van de ANOF
...nee 1Vel, aUt'en als 't regent nrttg je een nieuw; badpak.
de belofte van een lunetie-anaiyse
het uitblijven daarvan, het slech
functioneren van het overleg met re
geringsonderhandelaars zonder on
derhandelingsbevoegdheid op belanr
rijke punten, de overeenstemmi:
over de slechte positie der onderwi'
zers t.o.v. de technische ambtenare
het aandringen van de Kamer, o.n
herhaaldelijk bij monde van de hec
Klijwegt. op spoedige voorzieningen
het telegram van de ANOF aan di
regering op 14 november.
'De salarissen.' zei de heer Poncin.
'van de jonge onderwijzers hebben
geen gelijke tred gehouden met die
welke overal elders worden betaald.
Het salaris was in 1957 al te laag, nu
is het totaal onvoldoende.'
En over de lange salarisschaal (27
jaar!'Er zijn veel collega's die eerst
grootvader moeten worden, voordat
zy aan een maximumsalaris komen.
Voorzitter D. H. Dutmer (prot.-
christelijke Onderwijzers Vereniging?
zei, mevrouw Van Someren-Downer
citerend, dat onderwijzers geen men
sen zijn die gemakkelijk op barrica
den klimmen. 'Maar vandaag is de
uiterste grens bereikt. Vandaag staan
we op de barricaden.' Van minister
Toxopeus. die vier jaar geleden had
gezegd van het georganiseerd overleg
een waarlijk overleg te willen maken,
zei de voorzitter: "Wat kan een mens.
zelfs een minister, toch falen in zijn
streven.'
NOV-voorzitter 'W. van der Geve!
wees er nog eens op dat binnen het
georganiseerd overleg van regerings
kant de ANOF-mening niet is bestre
den, dat de salarisschaal van de on
derwijzers en kleuterleidsters onrede
lijk lang is en dat de aanvangssala
rissen te laag zijn.
'Na het teiegvam van 14 november
moest de rcaeriu? een beslissing ne
men. Vandaag wr»?hten wij daar nor
on
"Ook bij het vaststellen van prior!-
leiten blijft onrecht onrecht, zei de
NOV-voorzitter. 'Wij hebben er geen
begrip voor. dat een kleuterleidster
:net een mulo-opleiding en nog een
driejarige beroepsopleiding op 21-
'arige leeftijd ƒ359.- bruto verdient.
Wij hebben er wel begrip voor dat
ij met enige jalouzie een advertentie
"est waarin meisje* van 17. 18 jaar
ordt gezegd: Wordt Marva, u krijgt
•eteen al 250,- per maand en na
iderhalf jaar tussen, ƒ365,- en
425,- per maand.
En wij hebben er geen begrip voor,
'it een jong onderwijzer sinds 1
januari ƒ455.- bruto verdient: nau
welijks het door de vakcentrales zo
noodzakelijk geachte minimumloon.'
In de motie, die de ANOF aan de
regering zal zender., zeggen de onder
wijzers dat de regering de conclusies
van liet vergelijkend onderzoek on
derwijzer-technisch ambtenaar zal
moeten honoreren, wil het vertrou
wen in de overheid ais werkgeefster
niet ernstig worden geschokt.
Zij wijzen erop dal de ontevreden
heid tot ongewenste spanningen voor
het onderwijs leidt en verzoeken de
regering met de grootste klem, op
zeer korte termijn aan de verlangens
van de ANOF te voldoen.
Minister Bot had de vergadering
doen weten, dat hij naar Utrecht zou
zijn gekomen als hij niet een verga
dering van de ministerraad had moe
ten bijwonen. Er was een aanta! Ka
merleden aanwezig onder wie de he
ren Klijwegt en Van Bennekom van
de Partij van de Arbeid en mevrouw
Van Someren-Downer (v.v.d.),
BHUBANESmVAR, India iReu-
ter) De gezondheidstoestand van de
Indiase premier Nehroe gaai vooruit.
Zijn bloeddruk Is op het ogenblik ge
zakt tot een geruststellend ped.
AMSTERDAM (ANP) De aan
houding van een 21-jarige Surinamer
in Amsterdam, verdacht van bero
ving van een onder invloed verkeren
de Hongaar, heeft geleid tot de ar
restatie van drie Surinamers. die
vier marihuanasigaretten in hun be
zit hadden.
Een hunner, de 23-jarige zeeman
E. H. had bovendien een pakje mari
huana by zich. dat echter voor 7 8ste
bleek te bestaan uit. zgn. astmashag.
dat veel lijkt op marihuana en er ook
vaak voor wordt verkocht.
De beroving, waarbij een bedrag
van 1Q0 gulden werd gestolen, ge
schiedde in de nacht van maandag
op dinsdag in de binnenstad. Op de
hiervan verdachte Surinamer T. M.
D. werd een marihuana-sigaret ge
vonden.
In zyn woning op de Brouwers
gracht trof de recherche twee van
zyn landgenoten aan. de 20-jarige E.
M. en de 23-jarige A. U. De derde
man werd in een broodjeszaak in het
centrum gearresteerd.
(Van een onzer verslaggevers-
De Tweede-Kamerleden Vondeling
en Öele (beiden p.v.d.a.) hebben de
minister van Economische Zaken
schriftelijke vragen gesteld naar
aanleiding van ons bericht, dat Gro
ninger aardgas door de NAM zal
worden geleverd aan de Duitse olie
maatschappij Brigitta, evenals de
NAM een dochteronderneming van
Shell en Esso.
De kamerleden vragen de minister
of het juist is, dat de gasleverantie
geschiedt op niet-commerciële basis
en zonder tussenkomst van de Gas
unie op grond van het in 1960 ge
sloten Eems-Doliard-akkoord tussen
Nederland en West-Duitsland. Ze
vragen of de levering niet op louter
particuliere regelingen berust, en wilr
lea ingelicht worden over de be
staande bepalingen en reglementen.
Voorts vragen zij of de gegevens
over de omvang en ligging van het
aardgasveld bij de grenzen van hec
concessiegebied Groningen zodanig
zij. dat men van het gasvoorkomen
in .het Eems-Dollardgebied al een
duidelijk overzicht kan hebben.
Zij willen ten slotte weten of de
Nederlandse regering, toen zij de ex
ploitatievergunning aan de NAM gaf
nauwkeurig op de hoogte was .n de
verplichtingen in het Eems-Dollard
gebied en of z(j daar ook rekening
mee heeft gehouden.
Op welke wijze, aldus de socialis
tische kamerleden, hebben de toe
komstige leveringen de overeenkomst
met de Gasunie beïnvloed of zullen
ze dat nog doen?
DEN HAAG 'ANP) Het Tweede
Kamerlid cie heer P. Voogd (b.p.i
heeft schriftelijk aan de staatssecre
taris van Sociale Zaken en Volksge
zondheid. de heer Barteïs. gevraagd
hoeveel kinderen op het eiland Tho
len tegen kinderverlamming zijn in
geënt. hoeveel kinderen niet zijn in
geënt en hoe dit laatste aanta! ver
deeld is over de verschillende gods
dienstige gezindten, resp. de groep
die niet tot een godsdienstige ge
zindte behoort.
Het kamerlid vraagt, dit gezien
de berichten inzake de poliogevalUn.
waardoor de indruk gewekt wordt
dat alleen kinderen van ouders, be
horende tot een bepaalde godsdien
stige gezindte, door deze ziekte ge
troffen zijn.
(Van een onzer verslaggevers)
Bijzonder goed is gistermorgen een
ongeluk in het vlakbij Maastricht
gelegen dorp Amby afgelopen. In
de Dorpsstraat was men bezig met
het verbouwen van een woning tot
winkel. Waarschijnlijk door ver
keerd stutten stortte omstreeks acht
uur het huis volledig in
Van de vijf arbeiders van het aan
nemersbedrijf Haren kwamen cr vier
met de schrik vrij. De 16-jarige H.
Rings uit Itteren raakte echter on
der bet puin bedolven. 'Tm slaagde
er vrij snel in om hem bevrijden
Met. een gebroken arm laacndlse
kneuzingen werd hy naar het zie
kenhuis overgebracht.
De heer A. G. Ligihart te Vlaar-
dingen heeft in de goedheid zijns
harten wel wat overhoop gehaaid.
Hij kan niet geloven dat zestig jaar
geleden reders van vissersschepen
zulke boeven cn vissers zulke slaaf
se sukkels waren, als Herman
Heijermans ze heeft afgeschilderd
in zijn Op Hoop van Zegen. Of daar
maar even een officieel onderzoek
naar ingesteld kan worden.
Ik moet er niet aan denken. Wij
zijn immers een strikt rechtvaardig
volkje; we zouden ons niet kunnen
beperken tot Heijermans. De hele
vaderlandse literatuur zou nageplo
zen moeten worden op waarheid en
verdichtsel.
fs Karei de Grote destijds werke
lijk aan het roofridderen geslagen,
samen en in vereniging met ene
EU'gast? En dat nog wel op last
van een engel, opdat hij er achter
zou komen dat de verbannen EJe-
gast een brave, koningsgetrouwe
borst was, maar Kareis zwager
Kggheric een hondsvot die hem
naar het leven stond. Zo staat het
al sedert de dertiende eeuw in de
ridderroman Karei ende Elegast-
Maar of het waar is?
En Halewijn? Die zong een tie-
dekijn en at die het hoorde wou bij
hem zijn. Dat liep dan wel slecht af
voor de onnozele maagdekljns die
op dat malle gezang afkwamen: hij
bracht ze om zeep, de vuige lust
moordenaar.
Tot een fikse koningsdochter zelf
het zwaard ter hand nam en hem
de kop afsloeg. Haar pa was blij
town ze weer heelhuids thuiskwam*
Daar werd gehouden een banket,
het hoofd werd op dc tafel gezet.
Smakelijk eten! Of zou het mis
schien niet echt gebeurd zijn?
Een paar eeuwen verderop treffen
we de heer Vondel aan. Hij maakte
zijn eigen grafschrift. Hier ligt Von
del zonder rouw, hij is gestorven
van de kouw. Maar hij kon toch
niet van te voren weten of hij van
de kou zou sterven?
Ais die man zo omsprong met de
waarheid, wat moeten we dan den
ken van die arme Gijbreeht en zijn
benarde vest? Tot dusver ging mijn
bloed altijd koken als ik aan die
misselijke Haarlemmers dacht of
waren het Spaarndammers? Dat
ben ik even kwijt, ik heb dat stuk
al geruime tijd niet meer gezien.
Nou ja, in ieder geval deden toen
een stelletje provincialen heel le
lijk tegen Amsterdam. Of niet,
misschien, fk ga na aan alles
twijfelen.
Neem Poot. Hoe genoeglijk roit
het leven des gerusten I andmans
heen, die zijn zaligh lot, hoe kleen,
om geen koningskroon zou gevent
Nou zeg, in 1700? Met al die mis
oogsten en oorlogen, en geen garan
tiefondsen en richt- en sluisprijzen?
Of Saartje Burgerhart. Wat had
dat lieve, frisse deerntje het te stel
len met haar huichelachtige tante
Slimpslamp en de geestverwant van
dat slechte wijf, broeder Benjamin,
'een luie zuipzap van een Kerel in
een paarsehe Japon', Zouden die
kwezels, non echt naarbet leven
getekend zijn, of hebben de dames
Wolff en Deken overdreven in hun
oprechte afkeer van schijnvrome
sekten?
En Hildcbrand. Dat diakenhuis
mannetje, die Keesje. Wilde de va
der van het gesticht hem werkelijk
het geld van onder zijn hemmetje
afnemen? Of heeft Hildcbrand dat
maar verzonnen, omdat hij er zelf
graag mooi op wilde staan als de
nobele heer, die a lies ien goede
keerde voor Keesje?
Nu heb ik alleen maar een paar
greepjes gedaan uit onze inheemse
literatuur, maar stel'je voor dat we
er de wereldliteratuur bij gaan be
trekken, De koningsdrama's van
Shakespeare bij voorbeeld. Die
doodenge meisjes Lear of dat gru
welijke mevrouwtje Macbeth. Heb-
die nou echt bestaan?
Zijn Riehard de Derde wordt
trouwens ook nog steeds gespeeld
en toch twijfelen sommige Britse
historici eraan of die man werkelijk
zijn onschuldige neefjes vermoord
heeft om zelf op de troon te komen,
zoals de overlevering wil...
Ach, maar zulke stukken worden
immers niet gespeeld om hun his
torische waarde. Het gaat om de
dramatische waarde, om de kunst.
Net als bij de stukken van Heijer
mans, van wie ik overigens in de
literatuurles op school leerde: Zijn
toneelstukken zijn in hoge mate
tendentieus.
Dat is lieel lang geleden, maar
ik herinner mij nog dat het mij een
schok gaf. Tendentieus, gekleurd?
Op Hoop van Zegen ook? O ja, dat
in de eerste plaats. Meer, dan bij
voorbeeld De Opgaande Zon.
Ik hoorde ervan op. Als kind uit
een zeevarende familie, waar het
leefde van de verhalen over gamme
le rotsehepen, had ik dat stuk over
het 'wegbrengen' van een schip om
wille van de verzekeringspenningen,
zonder meer geslikt.
Misschien heeft de hartekreet van
meneer Ligthart te Ylaardingen nu
wel voor veel mensen gedaan, wat
destijds de literatuurles voor mij
deed: twijfel gezaaid. En dat kan
geen kwaad.
Misschien is het een gekleurd ver
haal. Een gegeven dat Heijermans
gebruikte om er een brokje oersterk
toneel van te maken, hetgeen zijn
goed recht als schrijver was. En
winst voor de Nederlandse toneel
literatuur.
Maar laten «,e alsjeblieft niet
gaan uitzoeker wat waarheid was
en wat verdichtsel. Dan zou geen
schrijver meer ooit een pen op pa
pier durven zetten en dat zou het
einde betekenen voor alle literatuur.
Denk u maar eens de man in, dio
over honderd jaar de band hoort
met Oudejaarsconference van Wim
Kan. Als hij ook zo'n waarheids
zoeker is. wil hij Uitgezocht hebben
of Nederland in 1963 werkelijk
slechts twee problemen kende: Hoe
vermager ik en waar Iaat ik mijn
auto. Nou ja...
Advertentie LM
