D
t
Van de Moker
tot Het Vrije
Volk, pagina 2
Vj.
ND
sr.
TEXTIEL BIJ HANS
"V C7S?':, ','r
Jud-werknemers van Gusto:
|by
JURKJES
i.:
1
3Xtra
SCHIEDAM
HET VRIJE VOLK, WOENSDAG 29 APRIL 1981 PAG. 3
IQ
s ie tijd dat de Schiedamse journalistiek In op-
*ra was, ontbloeide ook de scheepsbouw die veel
rfaeiders brood op de plank bracht „Een Indus-
ie, die Zwart Nazareth meer heeft gebracht dan
i jeneverstokerijen," zegt Piet Schudelaro.
och kreeg deze inkomstenbron voor veel Schie
troers drie jaar geleden een flinke opdoffer,
et in 1905 van Den Bosch naar de Maasdijk ver-
laatste bedrijf, sloot in juli 78 de poorten. Hon-
erden werknemers moesten hun heil elders zoe-
omdat er geen markt meer zou zijn voor de
uato-produkten. Nu pakken bedrijven zoals De
rootint in Zwijndrecht en de Hollandse Construc-
egroep op de voormalige Schiedamse werf De
ong, de offshore weer op die de Gusto als specia-
teit had. Wilma*van Meteren en Ruud Marneth
«construeren de misstap van 78» die nog steeds
«el Schiedammers parten speelt Zij spraken met
rijn Wijnstekers en Piet Schudelaro, beiden ge
rezen OR-leden van de IHC Gusto.
m
zf to
Piet Schudelaro bij zijn laatste rondgang over de Gustowerf.
SCHIEDAM „De mensen op de werf en ik
varen de enigen, die vonden dat de Gusto open
noest blijven," verklaarde Dick Nas van de In
dustriebond FNV laatst tegenover HW. „Maar er
werd door de hoofdbestuurders volstrekt onvol
doende geluisterd naar de achterban. Als je ziet
welke ondernemingen zich nu op die offshore-
narkt hebben gestort dan is duidelijk dat Gusto
reker bestaansrecht heeft gehad." -
mooi voordeliger
bij bansl
-N- •-
Voor een deel echt uit de tijd. De schaapjes van de christelijke vakbeweging
lopen over naar de moderne vakbeweging, dat wil zeggen, het NVV. Tegen
woordig zijn katholieke en socialistische arbeiders gefuseerd, maar het CNV
staat nog angstig terzijde.
Amateurs
De pastoor had ook in Schiedam veel invloed.
Maar slechts met möeite kon de geestelijk
heid de opgaande zon van de sociaal-demo
cratie bedwingen. Deze karikatuur werd in
1910 afgedrukt door het satyrische weekblad
De Notenkraker, dat dezelfde wantoestanden
aanpakte als De Moker.
Ook toen lagen 30 april en 1 mei dicht bijl elkaar.
Die van Engering, naast ons, waren katholieken
«i dan wilde het wel eens gebeuren dat ze de rood-
wtt-blauwe vlag met de oranje wimpel nog effe
«en dag lieten hangen. Wij hadden als enige op 1
mei die grote rooie joekel uit het raam hangen.
Een beschaafd soort pesterij was het.
Die huizen van ons waren ontzetten diep en als
Ik uit bet raam van mijn kamertje hing, begonnen
se meteen tegen de ruiten te bonzen omdat mijn
hoofd zich op hun grondgebied bevond.
a denk. <tet dur ook mijn
iftnr van d« katholle-
Ma vandaan komt Lstar is
te wei
-beetje reebtgetrok-
«te omdat brief eg
«en meneer. die met een
•ter van dit btgsriags ge-
Hij was In dal
•tefde romen van hiernaast,
Mweef hij, maar na - jaren
wer - besefte hij. dat die
tete» ln «uitend n ethisch
gttaü mier deden dan alle
teheltehen Mj eikaar.
Basen-
werd bet be-
ton—rd ^j11
Mdw Sroegjiiseds meer supe
rieure» In Rotterdam ill een
te radactie en een chef ad-
MteelraUe en een chef adver-
«tetee e» dat waren aUemanl
•Men van hem. HIJ kreeg or
MUa vader teachouwde d*l
sissen overval. Die «uk was
van htm. Naarmate bet bedrijf
Tranen
nam hij mee.
Voor we op de fiets wegre
den. liep bij nog sen keer door
Het raam in Ton's ouderlijk huis. „Als ik eruit
hing, begonnen die Van Engering meteen te bon
zen omdat mijn hoofd zich op hun grondgebied
bevond."
Roze
appreciatie
voor hst gevocht Au journa-
«nb
tie «n 'ook wel een moedig
kereltje. HIJ ging steevast naar
de vergaderingen van de Com-
3
Suiting
is een
(enorme stommiteit geweest'
la verantwoordelijk dis-
kfetstewtuordar voor IHC
Gaste UJk MJ nog steeds met
■grijze» terug °P de sluiting
de Schiedamse wert De
14
ISCMEQtMMOIMUKT
V! KHfOHitH (MeeaMAMEN» «w
MM65UJB KONWGSKKK
commissie die de schcepabouw
moewt redde», waarin onder
enden» t«te vakbondsbe
stuurders zetelden, bedde» so
beschikt.
«Het Is een enorme stommi
teit geweest", egt Piet Schu-
detsro. «Ze bedden zkd» bij bun
leest moeten boude», meer
mm, tie hfirn wilden twartufyyi
fcQ plfyfa van jfe VET*
dedigea vea boa mensen. Ze
moesten de scheepsbouw red
den ca zijn toen algreiaa op
de plannen die ze op een pre-
aeitccrtdiidlje k» aang».
boden ven de «werkgevers. Er
wasnietsaaatedora.de Gus
to moest sluiten. Ze zegen niet
dei er een boel snder verbaal
echterest."
«IHC wilde vea het verlies-
deel el Hoewel de
over bet leetete jeer nog
miljoen winst meelde, von
den de Smltjes bed boog ge
kwalificeerde OoSoverk te
veel risico's met zich meebren
gt». We bedden een puike re-
seercb-efdeling die voorop liep
In allerlei snufjes en prime uit
voerder» die ook bereid waren
langer door te werken om de
Ideeën in de praktijk te bren-
Bovendieo nekten de
een belangrijke eoocur-
op baggergebled kwijt
door de Gusto af te steken. Ach,
se hadden niet betzelfde lef sis
de Smulden."
Krijn Wijnstekers: «De com
missie scheepsbouw beeft bij
de sanering met Ven Aerdenne
«s. 8ttkker va» tSV gehandeld
op dictaat van Den Haag. Er Ie
geen moment geleekt» neer de
mogelijkheden voor bedrijven
afzonderlijk. We waarschuw
den de vakbonden: treedt uit,
<Ue commissie is alleen voor
bet veiligstellen van werkge-
versbelangen.
Er la nooit entwoord gege
ven op de vraag waarom bet
bedrijf gesaneerd moest wor
den. Het kreeg een rotnaam,
mensen vertrokken uit angst
hun baan te verliezen. We
móesten kraandrijvers inhu
ren om te kunnen blijven wer
ken. Het machinepark werd
sterk verwaarloosd. De leve
ring van boorscbepen aan een
Noorse werf was de genade
slag, want de tweede werd ge
annuleerd. Uiteraard werd wel
een boete betaald, maar net
genoeg om bet ding drijvend
te maken en door te verkopen.
Met 120 miljoen steun voof een
overdekte belling en binnenha
len van orders hadden we het
gered. We kregen bet niet, IHC
Smit wel en daar gaat het nu
goed mee."
«Natuurlijk heb Ik de vak
bondsbestuurders oog gespro
ken hierover, maar ze halen
hun schouders op". Piet Schu
delaro neem bet se niet kwa
lijk. «Het zijn ook mensen en
dan maak je fouten. Kr hingen
donkere wolken in de lucht, na
trouwens nog. Nog steeds is
het een puinhoop in de
scheepsbouw. Terwijl andere
landen zoals Frankrijk, Duits
land en Engeland aan een ste
vige protectie doen. handhaaft
Nederland nog steeds het vrije
markt-principe. ik geloof niet
dat de offshore nog zo cal
bloeien als in de Gusto-tijd.
want de voorsprong zijn we
krijt. Constructies kan ieder
een maken, maar het fijne
werk niet. Wij hadden die
know-how en een uitstekend
teamverband omdat generatie-
na-generatie bij ons werkte.
Weliswaar hebben ze de Inge
nieurs ondergebracht bij de
IHC, maar direct uitproberen
'kunnen ze hun ideeën niet
!meer."
Volgens* Krijn Wijnstekers
die momenteel bij de repara-
tiewerf Veroime Botlek werkt
en ook daar weer OR-lid is. is
de off-shore in Nederland wel
levensvatbaar. „Ingenieurbu-
reau's zijn hard aan het teke
nen voor dergelijke projecten.
Als zij orders hebben moet er
ook iets voor ons rijn. niet
waar? Alleen moeten de wer
ven elkaar niet beconcurreren.
Vroeger gingen RSV en Gusto
naar Polen om een order bin
nen te slepen. In het buitenland
gingen ze dan het gevecht aan
met als resultaat dat geen van
beiden de order kreeg. De mi
nisteries van economische en
buitenlandse zaken moeten be
middelen en de order in .eerste
instantie naar Nederland ha
len en dan pas het werk verde
len. Het blijft zelfs interessant
om met verlies te bouwen. Be
ter bouwen met verlies dan de
mensen WW uitkeren.
Net als In Frankrijk moet de
regering garant staan. Het zou
ook goed rijn als ieder bedrijf
rich zou specialiseren in bij
voorbeeld bagger, reparatie ol
nieuwbouw."
Ondertussen gaat de concur
rentieslag gewoon door en zegt
Wijnstekers over Grootint die
belangstelling heeft getoond
voor de offshore-helling van
Veroime: Jik ben daar niet blij
mee. De Grootint heeft plan
nen het terrein te kopen en zal
misschien proberen onze goede
vakmensen te krijgen, want we
rijn eikaars buren. Op zo*n ma
nier wordt ons kader ontman
teld. Veroime kan een bloeiend
bedrijf worden want we rijn
een goede reparatiewerf aan
het opzettten. De tendens is na
melijk dat schepen langer ln
de vaart blijven vanwege de
economische teruggang. Dan
rijn goede reparatievoorrie-
nlngen nodig. Ondertussen blij
ven we geïnteresseerd in ande
re takken, ook offshore ais de
markt aantrekkelijk blijkt."
door onze medewerker
HAN VAN DER HORST
„De Moker heeft al een
heieboel dingen flink dur
ven zeggen en zooala ik
vroeger eens tegen je heb
gezegd, we lezen hem alle
maal, hoe atlkum ook. Jul
lie van De Moker hebt ten
minste laten zien, dat je
durft Nou ik dat schrijf,
merk ik weer, dat ik niet
durf, dat ik taf benmaar
meneer, honger is iets vre
selijks voor je vrouw en je
kinderen. Je moest eens
proberen uit te vinden wie
net zoo denken' als ik en net
als ik zoo dolgraag anders
zouden willen. Ik zelf durf
er met niemand over te
praten, want je weet nooit
of je baas of de pastoor
erachter komen en dan is
het mis."
Brief aan onze onver
schrokken voorgangers, die
tachtig jaar geleden hun
spaarcentjes staken in de
oprichting van een Schie-
damsch Socialistisch Week
blad. De naam was omge
keerd evenredig aan de be
scheiden omvang. Boven
aan de voorpagina van het
vier kleine pagina's tellende
krantje stond in koeietet-
ters: DE MOKER. Het was
de enige kop in het hele
blad, want kranten zagen er
toen nog bescheiden uit: in
lange grauwe kolommen
stelde de redactie de sociale
misère in heel Nederland,
maar vooral in Schiedam
heftig aan de kaak. Alle ar
tikelen verschenen ano
niem, want socialist rijn be
tekende in die dagen ai
gauw je baan verliezen. Al
leen de naam van de admi
nistrateur is bekend: Toon
de Wit, onderwijzer. Het
adres van De Moker was bij
hem aan buis. Noord vest 12.
De Moker verscheen elke
zaterdag en werd uitgevent
op de Hoogstraat, waar
dichte drommen Schiedam
mers rich na het sluiten
van de bedrijven (rond zes
uur 's avonds) verdrongen
om te genieten van het net
begonnen weekeinde.
De scheerwinkels zaten
voL Arbeiders trokken met
hun loonzakje naar de kroe
gen. Alles was open. want
moeder de vrouw deed die
zelfde avond haar schaarse
inkopen.
Er heerste ondervoeding
in de vervallen branders-
stad en de rechtse raads-
meerderheid geloofde
eigenlijk maar in een vrij
heid: die om in lijdzaam
heid te kreperen.
De eerste Moker ver
scheen op 30 april 1901. Het
blad sloeg in als een bom:
al gauw werden er meer
dan duizend exemplaren
per week verkocht. Prijs
per nummer: 1 cent. Kwar
taalabonnement 13 cent
De Moker was een klein
dapper blaadje, dat hele
maal door amateurs werd
volgeschreven. Het had de
frisheid van echte, geméén-
de woede. Maar die frisheid
heeft niet zo lang geduurd.
Het blad kreeg na een jaar
of wat een echte redacteur:
dr. J. van Leeuwen, plaatse
lijk voorman van de SDAP
en leraar geschiedenis aan
Üe Rijks HBS. Hij maakte
er een leerzaam blad van,
waarin voor bekeerde so
cialisten werd opgeschre
ven, wat ze weten moesten,
om te kunnen oordelen over
de landelijke en de plaatse
lijke politiek. De oplage van
De Moker zakte tot onge
veer 300 exemplaren.
In 1910 is het blad opge
gaan ln een socialistisch
blad, dat ook voor Vlaardin-
gen en Maassluis bestemd
was: de Volksstem.
Dat had een startoplage
van 1600 exemplaren. Ook
dit blad sloeg op den duur
slecht aan en men was dan
ook blij, toen het kon fuse
ren met het Rotterdamse
blad „Voorwaarts", dat in
1920 dagelijks begon te ver
schijnen.
De Voorwaarts heeft zich
ln Schiedam een stevige ba
sis verworven. Daarop kon
na de oorlog Het Vrije Volk
voortbouwen. Vrijwel sinds
1945 is het de hier meest ge
lezen krant. Zo droeg een
woedend weekblaadje bij
aan de totstandkoming van
een moderne linkse krant,
die de gebeurtenissen plaat
selijk, landelijk en interna
tionaal „van *alle kanten be
kijkt**.
Maar in ons lijf klopt het
hart van De Moker. Dat
verandert nooit.
Wie woont daar? Dat is Toon de Leugenaar'
ders en misaievea. waarin op
koele en droge toon bepaalde
gegevens geëist werden. Mijn
vader stamde nog uit de tijd,
dat er «waarde partijgenoot"
boven de brieven stond. Dat
werd geleidelijk aan „w.p." en
naarmate de beweging in de
termlaologft van mijn vader
verburgerlijkte, «me-
Mijn vader had geen oog
«ssf Cs bcgkliuudlhg Hi! list
dat over aan de bediende en
die deed rijn best, maar op den
duur was de hele administra
tis toch wel een beetje aebter-
Mfukt Op een dag kwam er
•en delegatie klerken onder
loldlng van een soua-cbet en
dfr betrokken een week lang
«ito kantoor, rijn heiligdom.
groter en preciezer werd. ging
voor hem de lol eraf. Hij had
er voor era hongerioontje de
schouder» ondergezet ra hij
vond. dat hij rich ook wel be
paalde slordigheden kon ver
oorloven. In de jaren, dat mijn
vader aan bet roer stond, wsa
er era boekhandel gekomen
die het heel aardig deed ra de
Voorwaarts groeide van nul
tot vier vijfduizend abon
nees. Die krant wis wat in
Schiedam. Tora ik net van de
HBS af kdram, werd ik naar
Vlaardlngra gestuurd, waar
ook so'n boekhandel waa ra
era editie van de Voorwaarts.
Daarom begrijp Ik iets beter,
waarom mijn vader op dat
punt wel moest falen. Ze had
dra hem er voor die dingen
era secuur mannetje bij moe-
ten ftvtn.
Iwam 4s
oorlog er aan en mijn vader
was ervan overtuigd, dat Hit
ster persoonlijk bad bevolen:
«Het eerste wat je doet. ala je
in Nederland brat. la Toon van
Duinhoven arresteren". Tora
bet na een paar dagen voorbij
was, heeft mijn vader gewro-
dulken. MIJ
onder
de boekhandel., met tranen in
rijn ogen, met zijn hand langs
de boeken strijkend, er zo nu
en dan een uit de rij nemend,
van Sinclair Lewis of van
Steinbeck, sociale romans.
We fietsten door het bran
dende Rotterdam. De stinken
de lijken hingen uit de ramen.
Mijn vader dook onder bij
een zuster van hero in HJUe-
gersberg. Het-was een fijn ka
tholiek gezinnetje en ze vonden
dat geloof ik maar matig. Ik
kreeg metera era geklutst el
met melk, gruwelijk. We heb
ben daar één nacht doorge
bracht En toen zei mijn vader:
«Kom op, we gaan terug".
Diezelfde dag verscheen er
in de winkel een Duitse officier
met twee manschappen. Ze sa
lueerden keurig. Mijn vader
stond op. HIJ rechtte rijn rug.
Hij werd krijtwit Ik stond ach
ter hem. Ik weet het nog pre-
ci»a Godverdomme, dacht ik,
dat la het dan toch. En die offi
cier set «Haben Sle «Ine Map-
pe van Schiedam". Mijn vader
bleef roerloos staan ra tora zei
Ik. «Hij wil era plattegrond."
«Habra 8ie daa" vraagt die of
ficier weer. En mijn vader die
In de eerste wereldoorlog een
blauwe maandag ln Duitsland
had gewerkt sprak toen
krachtig „Neen". Hij zei niet
«Nee", hij iel niet «Nein".
HIJ zei „Neen". Toch nog
verzet
De Arbeiderspers is in foute
handen geraakt ra daar wilde
mijn vader niets mee te ma
ken hebben. Hij is toen zelf een
boekhandeltje begonnen op de
Warande.
Tegen bet eind van de oorlog
kwam Age Sc heffer vragen, of
mijn vader mee wilde werken
aan de wederopbouw van het
bedrijf. Dat was een topman
die was gebleven, maar tege
lijkertijd zwaar In het verzet
zat
Van die terugkeer is nooit
meer wat gekomen. Mijn va
der waa tora zevenenvijftig en
b|j de nieuwe sfeer kon hij zich
maar moeilijk aanpassen. «De
PvdA Is rose", zei hij. „Die la
niet rood meer." Die Sturm
und Drang Periode was voor
bij. De afisresherpste kaaien
vn de sociale tegenstellingen
waren wel wegröslepen. Er
heerste na de oorlog eet» totaal
andera mentaliteit Het ging
hem meer om de strijd, om het
vuur, om de romantiek. Hij
Journa-
bcrig
l geve
list was hij een
monistische Partij, waar ze
rijn bloed wel kondra drinken.
Hij drong daar stiekem binnen
en hield rich achterin schuil.
Als hij werd opgemerkt dan
stond hij met een pijp ln zijn
zak, alsof het een pistool waa.
In latere jaren heeft mijn
Vader nog heel wat weg moe
tra slikken. De afdeling vond
hem te wild om wethouder te
worden ra gaf de voorkeur aan
Jan Dlnkelaar. Dat heeft mijn
vader veel pijn gedaan, al vind
lk zelf, dat hij er nooit aan had
moeten beginnen.
In de gemeenteraad hing hij
de gebraden haan uit terwijl
hij thuis steeds meer behan
deld werd als een gewone em
ployé, En mijn vader vond dat
nij recht had op era wat exclu
sievere behandeling. Hij was
een ijdeltuit die graag alle
ogen op zich gericht zag. Hij
waa iemand met een huppelen
de sralastrefceadhnid.
Als op 1 mei de optocht van
de CPN aan ooa huis voorbij
kwam. dan werd er gezongen:
«Wie w6666666ot daar? Dat la
Toon de Leugenaar". Mijn va
der stond ia de deuropening
filmlachend toe to zien. Zulke
o vond hij enig.
vea «en haan, Ucht Ie-
-. wippend het licht opzoe
kend."
