God maakt geen verschil
tussen een huis en een tent
I
Schip ingekort
'Oppassen voor
leegstand in West'
Kortaf
VAKANTIE-
VERMAAK
ES
v
s
Sch
Door onze medewerker
HAN VAN DER HORST
SCHIEDAM Het is al
lemaal zo lang geleden.
Hier en daar bewijst een
voeg of een andere steen
soort, dat tussen een rijtje
vooroorlogse woningen
ooit iets nieuws werd ge
bouwd.
Alleen wie heel goed op
let, vindt nog vage herin
neringen aan het spoor
van vernieling dat een
Engelse Lancaster-bom
menwerper deze week
precies veertig jaar gele
den over Schiedam West
trok. Er vielen zeventien
doden, er werd voor vele
tonnen schade aangericht
en het halve Westen sloeg
op de vlucht.
Ramblers
"Zo gingen
de ruiten
heen en
weer." Jaap
Oostlander,
•nu 86, woont
nog steeds in
Schiedam
WestOn
langs gaf hij
zijn laatste
functie op:
het be
stuurslid
maatschap
van het
"Voormalig
verzet". De
slachtoffers
van het
bombarde
ment ver
smaadden
de NSB-bo-
terhammen
om zijn ge
meentepap
te eten.
Moffen
Schrobbering
Schade enquête commissie
Nieuwe voedingskaart'en voor
trteinR kinderen-
Een van de
weinige ver
wijzingen in
de Schie-
damse pers;
hoe je de
schade
moest opge
ven.
Winterhulp
De Duitsers
probeerden
de Neder
landse be
volking bang
te maken
voor een En
gelse inva
sie. Dan zou
helemaal al
les platge
bombar
deerd wor
den. Deze af
fiche ver
scheen twee
weken na
het maart-
bombarde
ment in de
stad.
V:-
N\
iiltsL
Droompjes
t®«
f .,y. - IPP
tl»®!
SCHIEDAM Wat doe je als je schip te hoog is?
Juist, laten inkorten. De Italiaanse rederij d'Amato
kwam met haar schip 'Maddalena d'Amato' regel
matig bij Genua in de problemen doordat het nabij
gelegen vliegveld het schip op de radarschermen
'opving'. De Maddalena werd dus een laagvliegend
toestel!
Zowel de hoofdradarmast als de 'schoorsteen-
hoed' komen boven de 31 meter uit en in Genua
begint op dié hoogte de radar te iverken. Bij Wilton-
Fijenoord tuisten ze wel raad met het inkorten van
het Italiaanse schip. De schoorsteenhoed toerd an
derhalve meter ingekort.
En de radarmast zit nu met een scharnier vast
aan het dek, zodat deze 'wegklapbaar' is. Want een
schip blijft een schip, zelfs in de buurt van Genua.
3
HET VRJJE VOLK
sc Ni e d am
12
<f
"■fy'x^r ïH
t* a fjO"
a, y'//-
Slachtoffers wilden wel
gemeentepap,
maar geen NSB-brood
Dat hoort nu allemaal tot de
geschiedenis. Niemand weet
nog dat de stervende werf Wil
ton Fijenoord ooit veel oor
logsgeweld aantrok. Door de
Paulus Potterstraat lopen ge
sluierde vrouwen en de lente
wind voert de stem mee van
Abdoel Hamid Hafez, de Char
les Aznavour van het Midden-
Oosten. Schiedam West kijkt
naar de nieuwe tijd: het is een
wijk van woonerven en cultu
rele minderheden. Het verle
den is er vergeten. Toch valt
er wel wat naar boven te ha
len.
De lente van 1943 was ramp
zalig voor Schiedam West. Op
28 maart en 4 april vonden
bombardementen plaats. Over
het eerstgenoemde gaat dit
verhaal.
Een koude zondag; de harde
wind verknoeit veel van het
lente-effect. Schiedam zit thuis
terug uit de kerk. Behalve
het frivolere gedeelte van de
vroege opstaanders die net een
concert achter de rug hebben
in het Passage Theater, met
het Rotterdamse!» Fhylharmo-
nisch Orkest onder leiding van
Eduard Fiipse. De meeste
Schiedammers wachten op
Theo Uden Masman, zijn or
kest dat niet meer de "Ram
blers" mag heten. Om kwart
voor een gaat Hilversum II
verder met getemde swingmu
ziek. De Schiedammers krij
gen echter iets anders te ho
ren: om tien over half een loeit
de sirene van het luchtalarm.
Bij de familie Rab op de
Paulus Potterstraat maken ze
zich geen zorgen. Luchtalarm
komt wel vaker voor. Maar
dan is het gebrom van een na
derende Lancaster plotseling
heel dichtbij. In de buurt klinkt
een dreunende inslag.
„Dekken." brult vader Rab
en het hele gezin duikt onder
de eettafel, terwijl aan alle
kanten de ruiten eruit vliegen.
„Het werd aardedonker. Dat
was de schaduw van het vlieg
tuig," herinnert mevrouw Rab-
Borrani zich, die op dat mo
ment zestien jaar oud was. Er
volgen nog meer klappen. Dan
verdwijnt de Lancaster over
de Maas.
Jaap Oostlander maakt een
ruim bemeten handbeweging:
„Zo gingen de ruiten toen heen
en weer", verduidelijkt hij.
Oostlander is op 28 maart 1943
bij ex-wethouder Piet de Bruin
op de Burgemeester Knappert -
laan. waar net een illegale
contactbijeenkomst gehouden
werd van de SDAP.
Om één uur al komt het red
dingsapparaat van de gemeen
te in werking. 13.01 uur: brand
melding bij Van Deventers kis
tenfabriek aan de Maas en bij
een pand op de Burgemeester
Knappertlaan. De (vrijwillige)
brandweer rukt massaal uit.
Om 13.08 worden de eerste
slangen op de Burgemeester
Knappertlaan uitgerold. Daar
staan de bluswerkzaamheden
onder leiding van opperbrand-
meester ir. Alexander, in het
dagelijks leven adjunct-hoofd
gemeentewerken.
Bij Van Deventer neemt
aannemer Jaap Mak het com
mando op zich. De brandweer
lieden proberen te redden wat
er te redden valt, dit tot groot
ongenoegen van Duitse brand
weerofficieren. Mak: „Die
brandweermoffen wilde dat we
op een andere manier blusten.
Wij probeerden zoveel moge
lijk te sparen. De Duitsers wil
den, dat we de grote brand
haarden zo snel mogelijk blus
ten. Die waren natuurlijk
bang, dat de Engelsen dat
vuur 's avonds als baken zou
den gebruiken."
Mak trekt zich niets van de
Duitse dreigementen en
schreeuwpartijen aan. Toch
kan niet worden voorkomen,
dat 1000 vierkante meter be
drijfsterrein verloren gaat.
Van het ketelhuis is niets meer
over: daar is de bom middenop
Aan de get roti et» bevolking van
Schiedam
Bekend gemaakt wordt, dat de Scbade-
Enqoéte-Comnüssie/ welk* tot nader order
haar zetel heeftia de school Aatbowe Mutjs-
straat, Schiedam, van Maandag 29 Ma»rt
1943 af-vaa v.tö. 9 aar tot n-m. 5 oar zoo
aoodig voorschotten «al verstrekken op de
ast te kecnen rijksbijdrage ia de geleden oat-
.togsgeweldschade.
Ter plaatse zullen tevens formulieren ver
krijgbaar xjjtt'-vooï de aangifte van de gc
- leden schade ea folfchtipgwi voor de 'invul
ling der fororalicrea worden gegeven.
Mede aal aanwezig zijd een vertegenwoor
diger van het departement van Sociale Za
ken" (Bureau Hersteifonds) welke even
tueel overbruggmgstoelageo aal verstrekken
aan kleine adfslandijjcn, die niet M» sfaa»
zijn tot de wederopening van hun bedrijf
zich zelf te onderhouden.
Dc Schadc-Enquête-Commissie.
Schiedam, 29 Maart 1943,
gevallen. Later zal de Duitsge
zinde burgemeester Draayer
Mak nog een speciale schrob
bering geven, omdat hij op zijn
Hollands geblust heeft en niet
volgens de voorschriften van
de Wehrmacht.
De brandweermannen op de
B.K.-laan leggen drie kilome
ter slang uit naar de Nieuwe
Haven om vandaar water weg
te pompen. Ze vinden de eerste
slachtoffers en constateren tij
dens hun werk een jammerlijk
gebrek aan bijlen en redlijnen.
Eten krijgen ze niet. Toch kan
de brandweer pas 's avonds te
gen tienen inrukken.
Wouter Palsrok weet bij
luchtalarm precies wat hem te
doen staat: onmiddellijk naar
zijn ziekenwagen op Wilton
Fijenoord. Hij verlaat zijn huis
op de Aleidastraathoort de
klappen, ziet dat de bommen
inslaan bij de Van Ostadelaan,
waar zijn zuster woont die met
ene Buitendijk getrouwd is. Ze
hebben net een baby gekregen.
Palsrok ergste vermoedens
worden bewaarheid. Het huis
heeft een voltreffer gekregen.
„Nou, Palsrok je zuster is
overleden," zegt dr. Nijenhuis
die al ter plaatse is. „En ze wa
ren er nooit meer," zegt de
heer Palsrok nu. „Ze zaten al
tijd in Schipluiden. Maar die
bewuste dag toevallig niet. Ze
waren net de eendjes wezen
voeren, toen het luchtalarm
ging. Mijn zuster liep net de
gang in, toen de bom het huis
binnen vloog."
Meneer Buitendijk zal de
oorlog overleven. In 1951 geeft
hij opdracht tot herbouw van
het huis.
Lou Borrani kent het meisje
Rab uit het Passagetheater,
waar hij haar ontmoette tij
dens de Snip en Snap Revue
"Tok, tok, tok en weer een ei..."
Nu haast hij zich als een ra
zende naar de Paulus Potter
straat. Door geen afzetting
laat hij zich weerhouden en zo
komt het, dat vader en moeder
Rab wel zeer snel kennis ma
ken met hun toekomstige
schoonzoon.Hij helpt de hele
middag de glasscherven oprui
men. Overigens gaat aan het
huwelijk van Lou eerst nog ze
ven jaar verkering vooraf: wo
ningnood. Ze zouden later de
benedenverdieping krijgen van
Buitendijks herbouwde wo
ning. Want in de oorlog was
mevrouw Rab-Borrani door
dienstmeisje geweest.
In het Westen heerst paniek.
De bevolking begint naar de
binnenstad te vluchten. De
autoriteiten nemen de allereer
ste maatregelen. Oostlander
hoofd van Maatschappelijk
Hulpbetoon en als zodanig ook
verantwoordelijke voor de voe-
delvoorziening laat grote
hoeveelheden pap koken in
melkfabriek "De Landbouw",
waar directeur Popta alle me
dewerking verleent.
Ondertussen komt de natio-
naalsocialistische "Winter
hulp" ook op de proppen. Ze
koopt verschrikkelijk veel
brood op en de daavoor beno
digde distributiebonnen
krijgen de bakkers te horen
zal Oostlander wel leveren.
Dat weigert Oostlander cate
gorisch. Hij wordt daarin on
dersteund door burgemeester
Draayer, die de Duitsers om
hun stramheid bewondert en
dus die halfzachte NSB-ers
diep veracht. En de bonnen ko
men niet los.
"s Avonds is er pap en brood
in het Sportfondsenbad. De
Schiedammers maakten er een
kleine politieke demonstratie
van. Oostlander: „De meeste
mensen namen pap. De NSB-
ers bleven zitten met hun
brood. Maar aan de andere
kant: het was maart en het kon
die tijd van het jaar nog ver
rekte koud wezen. Er zijn aar
dig wat mensen om de pap ge
komen."
Aan de andere kant van de
Burgemeester Knappertlaan is
het blussen dan nog in volle
gang-
Een rampdag neigt ten ein
de. 's Nachts zal de zomertijd
ingaan. „Men zal dus verstan
dig doen reeds zondagavond
voor het ter ruste gaan de uur
werken een uur vooruit te zet
ten." preekt de krant. Dat ge
beurt ook. De meeste vluchte
lingen zijn ai gauw weer terug,
al was het alleen maar om de
'glasschade op te nemen.
Na de bevrijding maakte het
gemeenteverslag in korte be
woordingen de balans op van
de achtentwintigste maart: 17
doden, 16 panden verwoest, 17
onbewoonbaar. Duizend wonin
gen liepen glasschade op. Zó
lang geleden... op het woonerf
klinkt Abdoel Hamid Hafez....
het geluid van een andere tijd.
De tweede wereldoorlog begint
steeds meer écht geschiedenis
te worden.
Met dank aan: J. Oostlander, Mevr.
BarranuRab, de heer en mevrouw
Palsrok, de heren Oostervaart en
Troelstra van de Schiedamse Brand
weer, J. Mak en het Gemeentear
chief.
'N A
De beroemde schrijver M.
A. J. Biesheuvel bracht zijn
jeugd door in Schiedam. Een
van zijn vroegste herinnerin
gen heeft te maken met het
bombardement op West.
"Daarom woonden wij op
de Vlaardingerdijk recht te
genover de werf, naast de fa
milie Bakker, een zeer gelo
vige en eenvoudige familie,
en naast mevrouw Otto die
veel poezen hield en nooit
haar huisje schoonmaakte.
Nu werden er tijdens de oor
log scheepskanonnen en on
derzeeboten voor de Duitsers
op de werf gerepareerd. Dat
beviel de Engelse vliegers
niet en op een keer gooiden
ze bommen op de werf. Eén
van die bommen kwam een
beetje verkeerd terecht, het
was op een zondag, hij
schoot door het kelderraam
pje ons huis in, maar ging
gelukkig niet af. Mijn vader
en moeder (mijn vader met
de kist met geld en belang
rijke papieren onder zijn
arm), mijn broers Kor en
Arie, zijn zus Ko, renden het
huis uit.
Mijn moeder droeg mijn
kleine zusje Ada op de arm
die toen ongeveer drie jaar
was. Op vijfhonderd meter
afstand stonden ze gelaten te
wachten tot de bom afging
en het huis de lucht in zou
gaan. Plots riep mijn broer
Arie, die toen misschien der
tien of veertien was: "Maar
Maarten ligt nog in het
huis". Hij had gelijk: ik
droomde geheel onschuldig
en onwetend van het gebeur
de mijn lieflijke droompjes
in het kinderbed op zolder.
Arie rende naar huis terug,
bestormde met ware doods
verachting alle trappen en
redde mij uit het bedje. Ver
baasd keek ik om mij heen.
Het was buiten heerlijk
weer, er waren geen vliegtui
gen meer en er was niets dat
op gevaar duidde. Maar ik
vond het leuk te voelen hoe
mijn broer met mij rondren
de. Ik was toen net vijf jaar
geworden. Toen hij weer
aankwam bij het vijvertje en
het bosje, waar nu de Witte
Huizen staan, waar mijn va
der en moeder hem opwacht
ten met trillende knieen, ga
ven ze zich gezamenlijk over
aan een nauwkeurige be
schouwing van het huis.
Juist zei mijn vader: "Het is
een blindganger mensen. La
ten we maar weer naar huis
gaan. Morgen wordt de bom
opgehaald," toen het huis
zich in de lucht verhief.
Onmiddellijk daarop be
reikte een grote dreun onze
oren, een van de tafelpoten
van het ding waaronder ik
altijd dekking had willen
zoeken voor de bommen uit
de vliegtuigen, sloeg suizend
vlak naast mij in de grond,
mijn moeder klampte mij
steviger tegen haar lichaam
en mijn vader sprak de
woorden: "Je zou niet zeg
gen, dat dat mus stevig op
palen stond, alles in ons le
ven is tijdelijk. God maakt
geen verschil tussen een tent
en een huis."
Uit het verhaal "De Por
nografie" van "De Ver
schrikkelijke Werkelijkheid
en andere verhalen" door M.
A. J. Biesheuvel.
ZATERDAG 2 APRU. 1963
SCHIEDAM
Verpaupering van
de Brugmanstraat
en omgeving in
Schiedam-West
moet worden voor
komen. Leegko
mende panden
moeten niet dicht
worden gemetseld,
maar zo lang mo
gelijk bewoond blij
ven. „Zolang bewo
ners nog tevreden
wonen, vind ik het
niet nodig alvast de
slopershamer aan
te laten rukken,"
vindt Hans van
Kleef (PvdA)
Het is de bedoe-
Poppentheater
Haasje Repje geeft
zondag 2 april een
kindervoorsteling in
café Quibus, Lange
Haven 28. Aanvang
twee uur. Voor de
ouderen treedt
vanaf tien uur de
formatie Titanic
The Icebergs op.
Ze brengt muziek
uit de jaren vijftig,
zestig, zeventig met
theatereffecten.
Toegang gratis.
TEERSTOOF
Bert Krauwinkel's
jongste tekeningen
ling er in de loop
van 1985 met
nieuwbouw te be
ginnen. Door de
onzekerheid over
het aantal woning
wetwoningen dat
Schiedam met
steun met het Rijk
mag bouwen, vin
den de raadsleden
van de commissie
stadsvernieuwing
dat voorzichtig
moet worden om
gesprongen met
kaalslag.
„Ik kan me in
denken dat het
geen pretje is te
en schilderijen zijn
tentoongesteld in
zoldertheater De
Teerstoof, Nieuw-
straat 12. Centraal
thema in zijn werk
is de verbinding
tussen religie en
geweld. De Falk-
landoorlog, strijd in
El Salvador en de
vredesbeweging
heeft hij verwerkt in
zijn nieuwste schil
derijen.
Het huisvuil
wordt maandag 4
april niet opge
haald, maar op
wonen tussen
dichtgetimmerde
panden," zegt
CPN-raadslid Eef -
Collé. „Er moet pas
worden gesloopt
als zeker is dat er
direct nieuwbouw -
voor in de plaats
komt."
De Brugman-
straatbuurt is de
tweede stadsver-
meuwingsactivitei!
in West. Eerder a!
maakten bouwvalli-^l
ge woningen in de jSfc
Mariastraat plaats
voor 56 nieuw
bouwwoningen. sj
Sis
donderdag 7 april.
Op tweede Paas
dag vervalt tevens tjjjjjj
de grofvuilophaal-
dienst. Het Vuil- j
overlaadstation aan
de Parallelweg is
zaterdag 2 en
maandag 4 april
eveneens gesloten
I
ra
w<
N(
zv>
ha
aa
w?
mi
op
kc
ra
mi
do
J
•kc
dc
PC
De Schiedamse jeugd hoeft
zich in de paasvakantie
geen moment te vervelen.
Het jeugdlandcircus is weer
present in alle wijken met
een bont activiteiten pro
gramma. Het programma
bestaat uit drie hoofdonder
delen: een spelcircuit waar
bij de kinderen hun behen
digheid en conditie kunnen
inzetten: varen door de
Voorhaven en natuurlijk is
er ook weer het onderdeel
creativiteit waarbij kinderen
zich naar hartelust kunnen
uitleven met kleien, knippen,
plakken en verven, Verder
zijn er ook theatervoorstel
lingen. Het programma ziet
er als volgt uit:
DINSDAG 5 APRIL
10.00 uur Zuid, Dwarsstraat
33, Tekenfilms en kluchten:
14.00 uur Noord, Blauwe
Brug, tekenfilms en kluch
ten; 14.00 uur Zuid, 't Zui
derkwartier, creativiteit.
WOENSDAG 6 APRIL
9.30 uur Zuid, Voorhaven,
Hoofdstraat, varen
10.00 uur Nieuwland,
Schoolplein 't Startblok,
spelcircuit.
13.30 uur Zuid, Voorhaven,
Hoofdstraat, varen.
14.00 uur Noord, School
plein Ouverture, Spelcircuit.
14.00 uur West, Zaal Irene,
Toneelvoorstelling Asse
poester.
BOUWSPEELPLAATS ZUID
Een plek bij uitstek om te
ravotten is de bouwspeel
plaats in Zuid aan het
Hoofdplein. Tijdens de
paasvakantie is de speel
plaats open op dinsdag en
donderdag van half elf tot
vier uur. En op woensdag en 'f
vrijdag van één tot vier uur.
De entree is gratis. Kinderen
moeten oude" kleren aan
trekken en liever geen nylon
jasjes aan doen omdat deze
makkelijk vlam vatten.
DE KREEK
In clubhuis De Kreek, Lange
Haven 92, kan de jeugd
dinsdag timmeren, woens-
dag is er bingo en donder-
dag handenarbeid. Vrijdag
zijn er tekenfilms te zien. De
activiteiten beginnen om
13.30 uur tot 15.00 uur.
Kosten eén gulden.
JEUGDHAVEN
In Jeugdhaven Nieuwiand
wordt dindsdag geknutseld,
videofilms gekeken en aan 1
handenarbeid gedaan. De
vacantieactiviteit staat in het
teken van het voorjaar. Aan-'1-
vang 10.00 uur tot 14.30 f
uur. Entree 2,50 inclusief
een broodmaaltijd en limo
nade.
«iijnw itriirlir^-iigii
- T'lfci
Tuf Ml fl'l*.'-...
4
