10
naar eigen
bingo
•••co*
•••opm
Tasje weggegrist
RESJOP GAAT KLUSSEN
U KOMT TOCH OOK?
'Bezuinigen, dat doe
je niet voor je lol'
f\
a
fg§g
wÊÊÊfc'*'.
rnmg
wm
mmm
Sch
SCHIEDAM Wie nu door de zalen van het
Stedelijk Museum loopt kan zich maar moeilijk
voorstellen dat dit monumentale gebouw bijna 150
jaar lang dienst heeft gedaan als gasthuis voor
zieke en arme inwoners van Schiedam. Vanaf 1790
konden 'arme en miserabele personen' en later
ook 'oude gebreckelijcken menschen' in dit ge
bouw rekenen op een bed, eten en verzorging.
l~0t
Om acht uur een gezellige bijeenkomst met
het jaarverslag over 1982 en de verkiezingen,
maar ook
maandag 18 april 1983
in Chr. Soc. Belangen Schiedam.
Toegang gratis met speciale COOP prijzen.
COOP NIEUWE WATERWEG: 20 winkels.
NIEUWE WATERWEG
TwWMM€M
«MlÜ
I
Sieckenkamer
-MW"'
Matrozen
Het "nieu
we" pand
aan de
Lange
Kerkstraat.
Eerst ge
kraakt, la
ter toege
wezen.
Concepten
Tijdnood
Wethouder Joop Lin
thorst: "In dit stadhuis
blijft niets geheim."
Onthoofd
Grens
HET VRIJE VOLK
schiedam
ZATERDAG 16 APRIL 1963
Iyw,
lö1
TOO
aar
Sint Jacobs
Gasthuis
Pas in 1934 verhuisde het
Sint Jacobs-Gasthuis naar de
huidige plek aan de Burge
meester Knapperlaan. Dat was
wel nodig, want 'het kille, kou
de, getraliede hok in de Hoog
straat is een schrik voor de
oude menschen', zoals een ge
meenteraadslid in die tijd op
merkte. Trouwens, in 1890 al
vond de toenmalige stadsar
chitect A. Nolen dat het beter
was het gasthuis in te richten
als stadshuis. Nolen maakte
nog een tekening en begroting
voor een nieuw gebouw, maar
van zijn plannen is nooit meer
iets gehoord.
De geschiedenis van het Te
huis voor Ouden van Dagen
aan de BK-Laan begint 100
jaar geleden als in 1276 de zus
ter van Koning Willem II, Alei-
da, het door haar 'ten behoeve
van de armen gestichte gast
huis' overdraagt aan de paro
chiekerk. Maar al snel is het
gasthuis even arm als de be
zoekers: het stuurt zelfs nood-
druftigen door naar het gast
huis in Delft of laat ze gewoon
aan hun lot over. De schepenen
van Schiedam grijpen in en la
ten weten dat van iedereen die
in Schiedam komt te overlij
den het 'beste cleet' wordt op
geëist ten behoeve van het
gasthuis. Er worden zelfs twee
mannen aangesteld om deze
gemeentelijke kledingsrege-
ling te controleren.
In de middeleeuwen heeft
het gasthuis op verschillende
plaatsen in de stad gestaan.
Rond 1540 verhuisde het naar
de Hoogstraat op de plaats
De gemeente Schiedam
heeft er een nieuw geschie
denisboekje hij. Gisteren
werd in het Stedelijk Mu
seum het boekje 'Zevenhon
derd jaar Sint Jacobs-Gast
huis* ten doop gehouden. Be
halve een geschiedkundig
overzicht van het huidige
Tehuis voor Ouden van Da
gen aan de Burgemeester
Knappertlaan bevat het
boekje ook uitgebreide ar-
chiefgegevens.
In de aula van het Stede
lijk Museum is een tentoon
stelling ingericht van docu
menten, prenten, bouwteke
ningen en gebruiksvoorwer
pen van het St. Jacobs-Gast
huis vanaf 1286.
Tot en met 24 april is de
tentoonstelling te bezichti
gen. Openingstijden: maan
dag tot en met zaterdag van
10.00 tot 12-00 uur en zondag
van 12.30 tot 17.00 uur.
waar nu het Stedelijk Museum
te vinden is. Over het perso
neel uit het allereerste begin is
niet veel bekend. Wel dat de
eerste bekende dokter 'meys-
ter' Willem Hugenzoon van
Muden was die tot taak kreeg
om 'den armen zieken int gast-
huys leggende te visiteren en-
de te cureren'
Van een kapelaan is al bij de
stichting van het gasthuis
sprake. Deze kapelaan kwam
uit het klooster Marienweerd.
In de kapel van het gasthuis
stond een altaar dat was ge
wijd aan Sint Jacob, en Jacob
zou door de eeuwen heen zijn
naam aan het gasthuis verbin
den.
De eerste bewoners bestaan
vit 'de armen Christ*, dc
ouden, afgeleefden, zieken en
zwakken'. Een speciale groep
vormden de pestlijders die in
een apart vertrek werden op
genomen. Daarnaast werd het
gasthuis waarschijnlijk
a! gevangenis gebruikt
SCHIEDAM De 55-ja-
rige Schiedamse mevrouw
H. W. V. is het slachtoffer
geworden van een tasjes
dief. Op de Nieuwe Dam-
laan wc. 1 haar 'tasje uit
haar hand gerukt door een
jongeman. Hij holde daar
na hard weg. In het tasje
zat ondermeer een porte
monnee met 100 gulden.
De binnen
plaats van het
gasthuis, gefo
tografeerd in
1910. Nu het
binnenplein
van het Ste
delijk Mu
seum. De lan
tarenpaal In
het midden
staat er niet
meer.
ook
Uit
TT 4//'wfc fa
W'Zy/'A
WW's
die tijd dateert tenminste het
scheldwoord 'gasthuysboeff.
Een enkele keer werd, alleen
na toestemming van de vroed
schap een krankzinnige opge
nomen. Tenslotte bood het
gasthuis ook onderdak aan be
paald niet arme vreemdelin
gen: orgelbouwer Jan Piersen
logeerde er tijdens zijn werk
zaamheden aan het grote orgel
van de Sint Janskerk!
In de zeventiende en acht
tiende eeuw werd het gebouw
aan de Hoogstraat enkele ma
len ingrijpend verbouwd. In
1670 werden de 'beyde sieeken-
kamers' opgeknapt. Twintig
jaar later werden in de regen
tenkamer glas-in-loodramen
aangebracht met daarin de
wapens van regenten en regen
tessen. In 1746 bleken de 'huy-
sies waarin kranksinnige wier
den geplaatst' niet meer te
renoveren. Hiervoor in de
plaats kwam nieuwbouw.
In 1784 was het gasthuis der
mate vervallen en uitgewoond
dat de regenten architect Glu-
dici opdracht gr i een nieuw
ontwerp te maken. Eind 1785
werd cp dezelfde plaats met de
bouw van een nieuw gasthuis
begonnen. Vijf jaar later (de
bouwers ondervonden tegen
slag doordat het pand al snel
begon te verzakken!) was het
klaar. Tot 1934 zou dit ontwerp
van Gludici dienst doen als
gasthuis.
De dagelijkse leiding van
het gasthuis was in handen
van een "binnenvader' en 'bin-
nenmoeder' die in Schiedam
moesten wonen en van wie
men zeker wist dat zij 'de wa
re gereformeerde religie* be-
lijdden. Ook werkten in het
gasthuis twee 'meyd sn' of
'dienstmaaghden' die de huis
houdelijke taken op zich na
men. Een 'cranckenbesoecker'
of 'siekentrooster' had als taak
'het besoecken en vertroostin
ge' brengen aan "oude siecke
luyden'. Ook lette hij er op dat
'Godes woort' niet aan de oud
jes voorbij ging. Daarnaast
zorgde een academisch ge
schoolde 'medesynedoctor'
voor de lichamelijke verzor
ging van de bezoekers. Tot de
natienten behoorden intussen
Cv.,* de zieke zeelieden van de
in Schiedam binnengelc pen
Rechts: Het
huidige Gast
huis aan de
Burgemeester
Knappertlaan
Links: Het
gasthuis op
een kaart uit
1598. In de
kleine huisjes
werden krank
zinnigen ver
pleegd of lasti
ge bejaarden
op water en
brood gezet.
m,", i
,&W'
//y^/w/yyy
schepen en toei- in januari 1795
de Fransen Holland binnenvie
len werden zelfs twee zaler*
voor de 'Fransche troupes' ge
reserveerd.
t
In de eerste helft van de vo
rige eeuw bestonden de bewo
ners van het gasthuis voorna
melijk uit mensen 'die door
ligchaamszwakte. gebreken of
ouderdom niet meer in staat
zijn door handenarbeid in hun
onderhoud te voorzien'. Maar
ook bleef het gasthuis dienst
doen als ziekenhuis voor in de
stad verblijvende vreemdelin
gen. Toen in 1849 het aantal
zieke matrozen eigenlijk te
groot werd, besloot men aan
de gratis verpleging een eind
te maken en een eigen bljdage
te vragen van 1.50 gulden per
veek. Een paar jaar later wer
den geen zieken meer opgeno
men. omdat men het beter
vond die te verzorgen in het
Stadsziekenhuis aan de Laan.
Wel bleven een geneesheer
en een heelmeester aan het
gasthuis verbonden en had
men de beschikking over een
ziekenzaal. Nu alleen bestemd
voor 'oude lieden' die tot op de
dag van vandaag de enige be
woners zijn.
In de vorige eeuw telde het
gasthuis per jaar 100 tot 110
bewoners. Mannen en vrouwen
waren in aparte zalen onderge
bracht. Veel kritiek was er op
de beslissing om ook echtpa
ren te scheiden. Daarom wer
den in 1912 enkele vertrekken
voor gehuwden ingericht,
"waarvan de wenschelijkheid
is gebleken".
In het ontwerp van architect
P. Sanders voor het nieuwe ge
bouw van het Sint Jacobs
Gasthuis aan de Burgenu- ,ter
Knapperlaan kwam in 1934
meer privacy voor de bewo
ners: het verouderde 'zalensys-
teem' werd vervangen door
een nieuw systeem van ka
mers, hoewel daar 'zedelijke
bezwaren" tegen bestonden. Na
de opening van het nieuwe ge
bouw in 1934 was er plaats
voor 115 ouderen. Nadat de ka
mers waren vergroot kunnen
nu 75 bewoners onderdak vin
den.
Nadat in 1855 de laatste
'vreemdelingen* waren ver
trokken konden alleen Schie
dammers worden opgenomen.
Ook nu moeten gegadigden
tenminste vijf jaar in deze
stad wonen om in aanmerking
te komen voor een kamer.
Sinds 1966 moeten kandidaten
ook 65 jaar oud zijn.
Zevenhonderd jaar Sint Ja
cobs Gasthuis, door J. M. AI
Jansen. Een uitgave van ht
Sint Jacobs Gasthuis in sa
menwerking met het Gemeen
te Archief Schiedam. Pnjs
17.50.
SCHIEDAM Het Schie
damse Bureau voor Alterna
tieve Hulpverlening (BAH)
gaat op 2 me! weer officieel
open in het nieuwe pand aan
de Lange Kerkstraat 56.
Nieuw is misschien niet het
juiste woord, want het oor
spronkelijk gekraakte, maar
later door de gemeente toe
gewezen pand was tot voor
kort een complete ruïne.
Drie jaar lang heeft het
BAH haar activiteiten ge
voerd vanuit het pand aan
het Oude Kerkhof. Dit ge
bouw, tevens woonhuis van
coordinator John Zwart,
werd al gauw te klein. Sinds
een jaar staat BAH namelijk
met meer op zichzelf, maar
maakt het deel uit van dc
Stichting Alternatief werk
(SJOP). De activiteiten be
perken zich dus niet meer tot
het opvangen van weggelo
pen jongeren of het verstrek
ken van advies over uitkerin
gen, huisvesting, scholing of
militaire dienst.
Onder dc naam "P.ESJOP"
is er nu ook een renovatie/re-
cyclingsproject op gang ge
komen. Werkloze jongeren
kunnen hier, met behoud van
uitkering, klusjes opknappen,
zoals onderhoudswerkzaam-
«jgga;
/m
heden, reparaties en verbou
wingen. Voorlopig wordt nog
door een aantal vrijwilligers
hard gewerkt aan het "nieu
we" pand aan de Langekerk-
straat, maar de bedoeling is,
dat men ook vah buitenaf"
gebruik gaat maken van de
diensten van RESJOP.
Volgens John Zwart móet
dit uiteindelijk leiden tol
"echte arbeidsplaatsen". On
danks het feit dat de prijzen
van RESJOP beduidend la
ger komen te liggen dan die
van de erkende vakmensen,
is er volgens Zwart géén
sprake van oneerlijke con
currentie: „Het gaat hier Om
werkzaamheden die anders
toch bhjven liggen. Onder
houdswerkzaamheden die de
wijk ten goede komen, maar
waar de gemeente niets aan
doet. De kans dat er dan
weer gesloopt wordt neemt
dan alleen maar toe", aldus
Zwart.
De 38-jarige Zwart is overi
gens van plan om zich tezij-
nertijd terug te trekken als
leidinggevend persoon bij de
Stichting. Wél wil hij inten
sief bij de Stichting betrok
ken blijven in een adviseren
de functie.
ROTTERDAM De Rotter
damse wethouder van Financi
en dr. J. M. Linthorst ligt niet
wakker van aile opschudding
die hij heeft veroorzaakt door
het vroegtijdig openbaar ma
ken van de bezuinigingsvoor
stellen van een ambtelijke
werkgroep.
"ik ontveins mij niet dat er na
delen aan kleven en dat er in
de reacties op de voorstellen
wel eens valse tonen worden
aangeheven. Maar ik zie nog
steeds siet welke andere pro
cedure mogelijk was geweest,"
zegt hij.
Linthorst presenteerde de
ambtelijke bezuinigingsvoor
stellen op vrijdag 18 maart tij
dens een persconferentie: een
pakket maatregelen met een
totaal van 202 miljoen guiden
en een geschat banenverlies
voor 1800 mensen.
Op de zaterdag daarna zouden
de ambtenaren in de krant Se-
zen dat hun dienst of bedrijf
werd bedreigd met bezuinigin
gen en ontslagen. Een veelge
hoorde reactie was: "Zo ga je
niet met mensen om." Alge
meen directeur van de DROS
ir. S. Kolthek: "Hieruit spreekt
minachting van het ambtelijk
apparaat."
De Drinkwaterleiding was tevo
ren via connecties op het stad
huis al gewaarschuwd over de
voorgestelde sluiting van de fa
briek in Kralingen. De directie
van de DROS wist 's vrijdags
nog een brief aan het perso
neel de deur uit te krijgen, die
hopelijk eerder in de brieven
bus zou liggen dan de zater
dagkranten.
Frappant is dat geen van de
wethouders heeft geweten wat
het bezuinigingsplan behelsde.
Ook Linthorst had het die vrij
dag maar vluchtig kunnen be
kijken.
Wethouder H. van der Pols
(Bedrijven): "Vrijdag hoorde Ik
in het college dat een van mijn
medewerkers dinsdag de con
cepten voor de sector Bedrij
ven had gezien. Toen heb ik
gezegd: Nou wil ik als de don
der die stukken óók zien."
Het uitlekken van de voorne
mens met betrekking tot de
Drinkwaterleiding was een van
de redenen voor het college zo
snel mogelijk tot publikatie
over te gaan. Uniek, omdat het
om ingrijpende voorsteilen
ging waaraan alleen door amb
tenaren was gewerkt en waar
voor het college op dat mo
ment aiieen maar formeel ver
antwoordelijk kon zijn.
"Het leek ons de enige moge
lijke oplossing, want in dit
stadhuis blijft niets geheim."
zei Linthorst op zijn persconfe
rentie.
Van der Pols (na de storm):
"Ook achteraf vind ik de bena
dering van het college de enig
jiste. Dit stadhuis is zo lek als
=en zeef. De stukken worden
hier gewoonweg van het ko-
pieeraparaat afgerukt. Het Is al
zo geworden dat wethouders
zelf dingen gaan kopiëren als
ze vertrouwelijk Iets in het col
lege aan de orde willen stel
len."
Zijn collega drs. J. Laan (Ruim
telijke Ordening) betreurt de
gang van zaken toch wel:
"Achteraf gezien had de publi
katie zorgvuldiger moeten ge
beuren. Maar wij hadden op
dat moment totaal geen inzicht
in de inhoud en de vorm van
de voorstellen."
Volgens de oorspronkelijke
planning zouden de bezuini
gingsvoorstellen van de pro
jectgroep onder leiding van
drs. A. H. Berg eerst worden
besproken met de betrokken
diensthoofden en wethouders.
Door tijdnood en de "lekken"
op het stadhuis is daarvan dus
afgezien.
Wethouder ir. P. O. Vermeulen
(Stadsvernieuwing), die nog
steeds achter het collegebe-
sluit staat ("Als er zo'n stapel
stukken ligt moet je daar met
geheimzinnig over doen"), wijst
ook op een nadeel dat hemzelf
treft: "We zijn nu in het vreem
de parket gedwongen dat we
ons moeten verdedigen."
Door het geven van een pers
conferentie over de ambtelijke
voorstellen van de "club van
Berg" wekte wethouder Lin
thorst de indruk dat hij of het
college hier ook inhoudelijk
achter zouden staan. Dat heeft
voor veel verwarring gezorgd.
In elk geval zijn de reacties er
extra verhit door geweest.
Vermeulen: "Je had je kunnen
afvragen of die persconferentie
niet beter door een ambtelijke
medewerker had kunnen wor
den gegeven Alles bij elkaar
vind ik dat e' >^ndige
evaluatie van de procedure
moet komen."
Bij alle paniekreacties regende
het verwijten aan het adres van-
"opperbezuiniger Berg" en
wethouder Linthorst. Zakelijk
en feitelijk (Van der Pols: "Ik
heb Linthorst en Berg gezegd
dat wij, die er dag en nacht
aan werken, hier op meest gru
welijke manier voor de poten
worden gelopen"), maar ook
emotioneel en al te spontaan
(directeur Volkshuisvesting W.
A. van Es in zijn inmiddels te
ruggenomen kwalificaties la
'meneer Erg en wethouder
lintworm".
Linthorst: "Dit doen wij natuur
lijk ook niet voor onze lol. Het
gaat om snijden in dingen die
we als gemeente ooit zelf heb-.,,
ben opgezet, en dat hebben
we niet zomaar voor de aardig
heid gedaan."
Hij vindt dat de ambtelijke pro
jectgroep aan haar opdracht
heeft voldaan. "Berg hoeft wat
mij betreft niet onthoofd te
worden. Hij heeft niet anders
dan een opdracht van het col-
lege uitgevoerd."
Blijft het feit dat het kenmerk
van deze tweede bezuinigings- j
operatie nu juist zou zijn dat er" -}
politieke sturing vooraf zou
plaatsvinden. Linthorst: "Toch J.
heb je daarbij ook ambtelijke
voorzetten nodig. Het is een
onmogelijke taak voor het col-
lege of de raad om alles wat er-!j
in de gemeente omgaat uit te -?»
pluizen." 'A
Het werk dat de projectgroep
in enkele maanden heeft vol-
bracht is noodzakelijkerwijs
zeer globaal en zeer grof, er .-*\
zitten fouten in enz. enz. Dat is 't;
niet erg. Door de reacties op ;i
deze voorstellen en de discus-
sie in de raadscommissies (en Ij[
straks in B. en W. en de raad),:';
vindt er een proces van bij-
schaven en corrigeren plaats,'(y
dat de uiteindelijk politieke
sturing mogelijk maakt."
Voor Linthorst dan ook geen I
probleem om als wethouder
Kunstzaken een brief aan zich- J
zelf, de wethouder Financiën, j
te schrijven. "Ik heb dezelfde
vrijheid genomen als andere t
wethouders en alternatieve
voorstellen gegeven," aldus
Linthorst.
De misvattingen, interpretatie-
fouten, aperte fouten en stom-
miteiten die de diverse afde-
llngshoofden en uirecteuren in j
de voorstellen van de "club
van Berg" wisten te ontdekken
(algemene teneur: "Overleg j
met ons was beter geweest")
hebben gewerkt als aanmoedi-
ging om nogal wat van tafel te
vegen.
Linthorst heeft er zelf aan mee-
gedaan door in de kunstsector
als uiterste bezuinigingsbedrag
12,3 miljoen te noemen in
plaats van de 21 miljoen die de
projectgroep had voorgesteld. -
Wat blijft er op die manier nog
over van het bezuinigingsstre-
ven? Of kón het eraf?
Linthorst: "Ik heb met dat be
drag een grens aangegeven...
Ais je die overschrijdt leidt dit
tot een aanzienlijk terug
schroeven van je ambitiem-
veau. Bij een grotere bezuini
ging sta je dus voor ingrijpen-
de politieke keuzes; dat heb ik
willen aangeven. En daarmee
dus een voorzetje gegeven
voor de besluitvorming in het
college en de raad. Men moet 1
dit beslist met verkeerd begrij-
pen alsof het wel mee zou val-
ien met de noodzaak tot bezui-
nigen."
Linthorst spreekt nog steeds
over "donkere wolken" en laat
over meevallers niets los (al j
circuleert reeds het gerucht
dat de sneile daling van de J
rente tussen de zestig en ne- 1
gentig miljoen gulden voordeel
oplevert).
"De raad heeft in december de
hoogte van de tweede ombui
gingsoperatie vastgesteld in de
orde van grootte van 180 mil
joen, als richtsnoer bij de voor
bereiding van de voorstellen
die nu op tafel liggen. Begin
mei hoopt het college in de
Voorjaarsnota inzicht te kun
nen geven in de "donkere wot-
ken" en de meevallers, en
daarmee in de hoogte van hc.
noodzakelijke ombuigingsbe
drag," aldus Linthorst, die on
langs op een PvdA-vergade-
ring verzuchtte: "Ais er straks,
ook nog een derde bezumi- i
gingsronde nodig is, ga ik toch
echt een andere baan zoe-
ken."
I.r -
Sela tiJuUnzAijst
