Zo vader,
zo dochters
Vandaag met: Architect Hoogstad maakt maquette van muziek UIT/agenda
mm wmM
mwm
w§m
I
wets!
Qonfë.clor
Vlf/
WÊmmmk
IE&
I?
Maandag 2 mei
Dinsdag 3 mei
Woensdag 4 mei
wv;
4
ZATERDAG 7 ME118»
•Na 37 jaar wee: examen op
Erasmiaans
iGymnasMm
w jrjf
Zc\ cncii(!crtiii jaar «Heden,
in li)i<>, deed ik eindexnmen op
hel f'-rasmiaanN minsinm
m Kottenln in. Dal gebeurde in
Unmirrri jk, mndnt hot eehle
sf liuidgelinuw 11li in fierste}
«as, iiiukil [i('( xijl jaar Jung
ils huis\ csfiim had gediend
umr cru onderdeel \an de
Duitse marine. Ik slaafde oor
(ie .V-ntdeling met een redelij
ke ei jlerlijst, op een \ak Hit.
\ls A a i I a - lee rli ut; mocht je
voor Wiskunde eed hebben,
mits de rest maar \oldoende
«as. 5k bracht het tot die
\ier" pas na een herexamen.
Zo stom was ik in Wiskunde!
'Ineens nas er een idee op de
redactie. Jk moest na al die- ja-
en hol eindexa niefi-hsudige-
stijl 11 o g maar eens meemaken
lip mijn oude schooi. Kijken,
«at ik er img au ist..
Ik bedong, dat ik ^i'en Wis-
amde' en andere exacte xak-
j'ii mee /ou doen. Wat tensiot-
tb o\ erhleel was drie d.igen.
Maandag, dinsdaa en
xsoensda" mei. Nederlands,
krans, Latijn en Geschiedenis,
Ik betrapte me/.elt erop, toen
eenmaal de atsprakeii met
ciiiircctni' Hungers waren ge-
ma.ikt, om me drie (tanen sa
nten mei 7!) andere jeugdig!®
kandidaten oxer de opipuen
te buigen. dat ik met het natie-
ren xan mei prikkelbaar en
/enu\x aeiit ïg erd.
Hoe dat nu kon gebeuren kon
ik met xerklaren. „Faaialigsl".
/eiden mi jn x rienden. Ken
mooi xxoord. dat de laatste tijd
xoor.tl met betrekking tot
Kexenoord xxerd grbe/,igd,
maar waarom moest ik angst
hebben'.* In we/.en dood ik toch
oor spek en hpnen mee.
Misschien dan toeli de vrees
om al Ie gaan. in hef bijzijn
xan al die aardige H ejsjes en
jongens met wie ik drie dillen
z.ou optrekken'.* Kntiu, voor
xoor psxeholoaen zutlou we
maar /eggen.
'4%
'yhfazts' 'U,
X
'4. wy/'w
Ik moet om half negen in de
aula van het gebouxv aan de Wy-
'emaxveg zijn om, samen met de
nderen. voorgelicht te xvorden
ver de regels van het examen,
m negen uur begint het echt,
et een opstel. "Stelopdracht"
eet dat officieel.
Mijn hart klopt me in de keel,
Is ik op weg van mijn huis in
ergsehenhoek naar het Gymna-
ium bij het Sint Franciscus in
en afschuwelijke file kom. Ik
Sen als een echte schooljongen
iang om te laat te komen en alle
jeugdige ogen bij mijn binnenko
ken op me gericht te zien-
Het valt mee. Bongers houdt
cn rustgevend praatje en intro
duceert me bij de jeugdige
Slachtoffers. Na zijn causerie
gaat hij naar beneden, de jon-
(ens-gymnastiekzaai, waar ook
èen deel van de kandidaten is
Verzameld. Wij hebben nog een
kwartier vóór het fatale tijdstip
fan klokke negen tijd om "te ver
treden". Dat betekent: nog even
paar het toilet, want tijdens het
examen is dat een hele toestand
pn krijg je een surveillant in je
iielzog.
Het openen van de enveloppe
pief de opgaven, onder toezicht
'an een leerling, is toch wel een
'iechtig en spannend moment.
Vooral het hardop voorlezen
'an de soort opgave en de da-
um. Je kan een speld horen val-
en. Eén jongen zucht heel hoor-
)aar, Mark van der Kraan uit
apelle, die zich later ontpopt als
:en ware laconiekeüng, niet uit
iet lood te krijgen.
Ik vind de onderwerpen heel
?oed. Eigentijds en actueel.
Vooroordelen, taboes, echtschei
ding cn nog een vreemde titel:
'Kan IK er wat aan doen?"
Ik kies Vooroordelen. Vooral
ngegeven door mijn bezoek,
laags tevoren, aan de wedstrijd
kjax-Feyenoord, waarvan de en-
ourage geheel uit vooroordelen
bestond.
:j Ik, schrijf het opstel vrij ge
makkelijk van me af, maar ben
ia afloop toch niet helemaal te
vreden. Ik heb teveel het accent
ïelegd op het anti-semitisme,
omdat ik kennelijk door dit ver
schijnsel meer ben gegrepen dan
k dacht. Vooroordelen tegen b.v.
de'Mnische minderheden in Rot
terdam komen er daarom in
ImP® artikel wat bek: aid af.
goed, om 11 uur lever ik de
in en de kop is eraf.
1 Het Grieks in de namiddag
jaat ik lopen. Ik was er vroeger
ier§ goed in, maar nu is het bij
voorbaat een verloren zaak. Ik
kan nauwelijks meer het Griekse
alfabet lezen.
Ik neem nu een andere weg
naar Rotterdam en ben ruim
schoots op tijd. De eer;ste contac
ten met de jonge kandidaten zijr.
gelegd. Men vraagt belangstel
lend naar mijn ervaringen en
vindt mijn optreden "hardstikke
tof".
De morgen begint met een sa
menvatting Nederlands. Een
goed, helder en zeer leesbaar ar
tikel van prof. Jan Pen over drie
visies op dc huidige crisis.
Ik heb met het onderwerp geen
moeite. Wel merk ik, hoe je in de
loop der zoveel jaren journalis
tiek slaaf wordt van je schrijf
machine. Ik schrijf zeiden meer
met de hand en kan daarom erg
moeilijk de voorgeschreven leng
te van de samenvatting schatten,
die vijfhonderd woorden mag
zijn. Ik ben nauwelijks halverwe
ge, of de vijfhonderd woorden
zitten er al op. Ik maak dus een
tweede, beknoptere versie en
houd het in precies 499 xvoorden.
Wéér ben ik niet erg tevreden
over mijn prestatie. Is het toch
dc ongebruikelijke omgeving, die
mij een beetje remt? Ik ben in
mijn werk voor de krant aan
veel moeilijker samenvattingen
gewend. Nou ja-
In de middaguren: Latijn. In
mijn ogen het meest angstaanja
gende waagstuk van het examen,
want na mijn studie voor het
Kandidaats Rechten in 1946-1947
had ik geen Latijns boek meer
ingekeken. Ik had ook de raad
van mijn Spaans studerende
dochter niet opgevolgd om nog
xvat woordjes te leren.
De vertaling xvas een stuk van
de prozaschrijver Livius over
Hannibal, die weer een schurken
streek uithaalde in een Romein
se stad. Echt geen moeilijk stuk,
de kinderen beaamden het na af
loop ook volmondig, maar mijn
xvoordenkennis is zó slecht, dat
ik herhaaldelijk in het woorden
boek moet kijken. En dat kost
tijd.
W.
Ik had dus aan de drie uur niet
genoeg, raffelde het slot van de
vertaling af en kwam maar tot
de beantwoording van vijf van
dc acht vragen, die over het stuk
werden gesteld.
'Na afloop weet ik zeker, dat ik
het er goed zou hebben afge
bracht ais ik nu eens twee maan
den mijn Latijn had opgehaald.
Met in mijn achterhoofd de
vrees, dat ik mijn eerste onvol
doende heb gehaald, rij ik naar
huis.
De morgen is ingeruimd voor
Frans. Iets geheel nieuws voor
me is het systeem van "multiple
choice", xragen, waarop vier ant
woorden mogelijk zijn, maar één
van de vier slechts het juiste is.
Ik heb zoiets nog nooit gedaan, in
mijn tijd moest je gewoon een
pittig stuk Frans vertalen cn
daarmee basta.
De meisjes Charlotte
(links) en Elisabeth Polak
doen in deze weken gelijk
tijdig eindexamen aan het
Erasmiaans Gymnasium
in Rotterdam. Ze kregen
daarbij gezelschap vanon-
ze verslaggever Bas de
Jong. Op zichzelf niets bij
zonders, ware het niet dat
onze verslaggever 37 jaar
geleden, in 1946, samen
met de vader van de twee
meisjes, mr. H.C.G.L. Po
lak, raadslid en sinds kort
ook kantonrechter in Rot
terdam, aan datzelfde Er
asmiaans Gymnasium
eindexamen heeft gedaan.
Charlotte cn Elisabeth
volgen vooralsnog niet het
spoor van hun academisch
gevormde vader. Elisabeth
treedt voorlopig een jaar
j in dienst als kinderver-
zorgster op een schip van
j de Hoiland-Amerika Lijn,
Charlotte gaat waarschijn-
lijk enige cursussen volgen
op het artistieke vlak in
Amsterdam.
"Moeilijk, het examen,
maar voorlopig wel te
5 doen", was het oordeel van
- de zusjes Polak, van wie
Charlotte de alpha en Eli -
licht
Mijn kinderen hadden me ge
zegd: "Pap, je bent veel te onhan
dig voor zoiets, doe daar maar
niet aan mee."
Papa was eigenwijs. Vandaar
dat ik met een speciaal potlood
me aan het invullen van een
soort lotto heb gezet. Hokjes
zwart maken, waarvan je denkt,
dat het het juiste antwoord is.
Leve de moderne techniek!
We moesten vier Franse stuk
ken lezen en daarop ons com
mentaar geven. Drie bevielen me
wei, ik had daar ook weinig
moeite mee. Het vierde, een arti
kel uit het Franse dagblad Le Fi
garo was zo ingewikkeld, ram
melend cn schimmig geschreven
-- het ging over stakingen bij de
Franse spoorwegen -- dat ik me
afvroeg, hoe dc hoofdredacteur
het ooit heeft toegelaten.
Ik vroeg me nog iets af: Hoe
iemand van het ministerie van
Onderwijs, die zich bezighoudt
met deze examenopgaven, ertoe
komt om zo'n onmogelijk stuk
uit te kiezen.
De walging van de jongens en
meisjes, met wie ik later het
stuk besprak, was dan ook alge
meen. "Leerlingetje pesten", was
de kwalificatie. En terecht!
De driedaagse op het Gymna
sium had, wat mij betreft, niet
beter kunnen eindigen, maar
hierin verschil ik ernstig van
mening met het overgrote deel
van mijn mede-slachtoffers.
Geschiedenis. De Tweede We
reldoorlog en de opkomst van
het Nazisme.
Ik speel een thuiswedstrijd.
Het onderwerp is me vertrouwd,
al van jongsaf. Ik ben opgegroeid
in een politiek zeer bewust gezin,
waarin we meeleefden met de
Spaanse burgeroorlog, met angst
en vreze de opkomst van Hitier
volgden, van 1940 tot 1945 zeer
nauw bij de oorlog waren betrok
ken, enfin, ga maar door.
Tijdens mijn studietijd aan de
Sociaal-Politieke faculteit in Am
sterdam was de Tweede Wereld
oorlog en alles, wat daarom heen
hing, mijn specialiteit.
Ik vulde bij dit examen-onder
deel acht kantjes, was een uur
voor tijd klaar en werd daarom
door de surveillerende leraar
verzocht om een kopje thee te or
ganiseren, omdat alle surveillan
ten al uren op een droogje zaten.
Maar ik zag de kinderen zwoe
gen. Zwoegen en zuchten. Zo wa
ren op het onderwerp goed voor
bereid, maar het was gewoon te
veel. Eerst de meidagen van
1940, dan een heel verhaal over
de rol van de NSB-voorman Van
Genechten. En toen nogeens die
Tekst: Bas de Jong
Foto's: Niels xan der Hoeven
ingewikkelde tijd van' 1932 en
1933, toen Hitler dc macht greep.
Met vragen, of hij dat illegaal of
legaal had gedaan. En tenslotte
nog hele moeilijke vragen over
de deportatie van de Joden uit
Nederland en de rol van de Jood
se raad daarbij.
Geschiedenisleraar Stout is
het eens met de ongezouten kri
tiek van zijn pupillen, het best
verwoord door Charlotte Polak
met de verzuchtende vraag:
"Hoe verzinnen ze zoiets?"
Na drie dagen intensief afzien
zijn kinderen en leraren merk
baar vermoeid De vrijt- dag van
5 mei is zeer welkom. Ik had do
indruk, dat de meeste kandida
ten degelijk voorbereid op het
examen waren afgekomen On
danks alle onzekerheden en
spanningen heerste er op de
school een uitstekende sfeer. Een
sfeer, die in wezen sinds 19-16 niet
is veranderd.
Ik haakte na drie dagen af. De.
anderen moeten nog minstens
een week voort, vooral met de
exacte vakken Daarom voelde ik
me woensdagmiddag een beetje
een deserteur,
Ik kan u geen cijfers en resul
taten over mijn verrichtingen
geven, omdat die nogal ingewik
keld cn uitgebreid "in de molen"
gaan, soms zelfs m de computer.
Vanaf W mei zijn de normen zo'n
beetje bekend.
Eerste steekproeven en ge
sprekken, onderling met leerlin
gen en docenten, hebben me ge
leerd. dat ik Nederlands cr re
delijk heb afgebracht, een hoge
score heb gemaakt bij Geschie
denis, het Frans met dc hakken
over de sloot heb gehaaid en bij
Latijn duidelijk onder de maat
ben gebleven En een onvoldoen
de voor Latijn is op het Gymna
sium vanouds een kwade zaak.
In ieder geval ben ik met open
armen door de conrectoren en
het lerarencorps ontvangen. Ze
hebben me aan het handje geno
men en alle nodige faciliteiten
gegeven.
En al die lieve meisjes en leu
ke jongens, die me spontaan in
hun kring hebben opgenomen,
beschouwden me deze drie dagen
als mede-leerling.
Hiervoor mijn dank en erken
telijkheid. En -- voor volgende
week nog veel succes. Vivat
haec scietas! Hou die eerste re
gel van het lied van de Rotter
damse Gymnasiasten Bond in
het achterhoofd. Dan lukt alles
