Hans Berg na vier jaar weg als Rotterdams
talli
SMJI
Vandaag met: Eerbetoon aan Baianchine
Opknapbeurt grienden agenda
Ik verzet mij tegen de opvatting dat het doorvoeren van
efficieney-maatregelen zou betekenen dat de mensen het
"dus" vroeger niet goed deden. Dat is een h
eel starre
reactie. Wat je doet hangt af van d
e omstandigheden op
een gegeven moment. Of je het doet met acht of tien
mensen - je doet hel
t in d<
e omstandigheden van dat mo-
ment, het zijn de normen die op dat moment gelden.
i imiSÉt-
urn
ïllol
Oi
Vertroebeld
Protestorkaan
Prima gegaan
Tijdnood
sis
gixt||svooifsf|&IleH 3 202 sniljosfa sllciisutt Ihif stttcjBf. w<~l
m@ete« incasseert. Hij weid persocmHfk aangekeken op het leed dat
gemeentelijke instellingen en bedrijvers vaerd aangezegd. Bat was
geen prettige ervaring.
Inmiddels is er geen sprake meer vast 'f&a voorstellen van B. en
W. hebbers h.nn keuze gemaaktf de ^schade" beperkend tot 120 mil
joen. Het politieke gevecht over de nog altijd zeer pijnlijke ingreep
vindt donderdag aanstaande zijn afronding In het debat in. de ge
meenteraad, Hans Berg zal het snel grote feelangstelling volgen vanaf
zijn plaatsje op de amfetenarentribian.e/ ongetwijfeld weer, zoals bij de
feegrotingsdriedaagse in december, gestoken in zijn agogische trui,
Het Vrije Volk sprak dese week mei hem.
mm
«li
iMtr
Hans Berg: "Er zijn sectoren en voorzieningen waar ik bijzonder veel waarde aan hecht, die er heel
slecht zijn afgekomen, tegen mijn persoonlijk oordeel in."
99
99
Kinderen
Andere baan?
ZATERDAG 21 ME11963
door ANTON HEUFF
12 UP ZIJN TAFEL ligt een
vel notities al te wachten.
Hans Berg, hij moet een zeer
ordelijk mens zijn, heeft de za
ken nog eens kort op een rijtje
gezet ten behoeve van dit ge
sprek. Hij ziet de verslaggever
'er wat gereserveerd naar kij
ken.
„We wilden eigenlijk meer
"over de "opperbezuiniger"
'schrijven dan over de bezuini-
ngingen," begint de verslagge
ver. Berg kijkt een beetje on-
gjgplukkig. Hem flitst zijn vori
ge interview door het hoofd, de
igpschudding die ontstond toen
3uj eind vorig jaar openhartig
praatte over zijn avonturen in
bezuinigingsland, vol pikante
details over grote gemeentelij
ke namen.
- „Ik ben een beetje wijs ge
worden na de vorige keer,"
zegt hij. „Ik heb me op dat in
terview een beetje verkeken.
Eerlijk alles zeggen wat je
denkt kan dus niet, weet ik nu.
Er zijn altijd groeperingen die
daar gebruik van maken. Ik
begrijp nu ook beter waarom
mensen die vaak geïnterviewd
\yorden meestal zulke niets
zeggende verhalen houden!"
U hebt met uw verhaal toch
wel een zekere vertrouwelijk
heid doorbrokent
„Nee. In het interview stond
niets dat nog niet bekend was.
Alleen die uitspraken over per
sonen, die hadden eruit gemoe
ten. Nou ja, ik heb ervan ge
leerd."
Hebt u er bij uw verdere
.werk nadelen van ondervon
den?
„Natuurlijk heeft een aantal
hoofden van dienst het me
kwalijk genomen, dat heb ik
gemerkt. Ook bij mensen met
-wie ik daarvoor heel openhar
tige gesprekken had gehad. Ja,
-ik geloof dat het de zaak heeft
vertroebeld, dat men een in
druk had van kwade trouw en
"manipulatie."
Zijn hierdoor de reacties
ook heftiger geweest toen u
kwam met uw lijst van 202
miljoenf
„Het stond vast dat de reac
ties heftiger vormen zouden
aannemen bij deze tweede be-
zuinigings- en ombuigingsop
eratie: door de ernst van de in
grepen en de grootte van het
bedrag. Het karakter van zo'n
tweede bezuinigingsronde, als
je net de eerste achter de rug
hebt, is wat grimmiger, dus de
reacties zullen dat ook zijn."
Hans Berg en zijn team
werkten van januari tot half
maart aan de bezuinigings
voorstellen. Een zeer korte tijd
om uit te vissen wat vijftig
diensten, bedrijven en instel
lingen precies aan het doen
zijn en hoe ze hun geld beste
den, en om daarna aan te ge-
ven wat er zou kunnen worden
bezuinigd.
- „De mensen hebben zich uit
-de naad gewerkt." zegt de pro
jectleider. „De begrotingen die
wij kregen waren niet in alle
gevallen zo opgesteld dat de
informatie er meteen uit te ha
len was. We hebben zelf cijfers
moeten hergroeperen en kos-
tenverdeelstaten moeten op
stellen. Daardoor bleef er min
der tijd over voor uitvoerig
overleg met de sectoren."
Het college van B. en W
hééft er in die periode over ge
aarzeld of en zo ja in hoe
verre het zich met het werk
van de ambtelijke project
groep moest bemoeien. Uitein
delijk volgde men toch het ad
vies van het subcollege bezui-
nigings- en ombuigingsbeleid,
namelijk de voorstellen van de
projectgroep meteen, zonder
kanttekeningen van B. en W.,
de wereld in te sturen.
»>Dat gebeurde op 18 maart
door middel van een perscon
ferentie. Wat ongelovig keken
^de journalisten naar de dikke
tstapel papier en de totaaltel-
v. Mg van 202 miljoen. Wethou-
-,oer van Financien Joop Lint
horst constateerde: "Er zullen
•Hi# echt klappen vallen in de
fvobrzieningen voor de burgers
en'de werkgelegenheid", direc
teur Financien drs. Goedhart
het nog eens zijn licht schijnen
over de "donkere wolken" en
Hans Berg rekende op verzoek
van de pers uit het vuistje voor
hoeveel arbeidsplaatsen er in
het geding waren: zeventien
honderd.
Over het weekeinde zwollen
de protesten aan tot een or
kaan. "Het was veel erger dan
ik had gedacht," zegt Berg.
Wat was er misgegaan? Had
het anders gemoeten? Berg
vindt de gevolgde procedure
nog steeds de enig juiste.
"Wat hebben wij gedaan?
Een lijst opgesteld van alle be
sparingen die, technisch ge
sproken, gerealiseerd konden
worden. Hier zit natuurlijk een
subjectief element in, maar we
hebben ons best gedaan onze
eigen meningen zoveel moge
lijk weg te laten. We hebben
geen voorsteilen gedaan die
onomstotelijk strijdig zijn met
de beleidsprioriteiten. Ook
geen voorstellen die jaren van
overleg zouden vergen. Zo
kwamen we uit op 202 miljoen
gulden. Uit die lijst kon het ge
meentebestuur kiezen. Maar
wat zie je: velen hebben ge
dacht dat dit dus dé bezuini
gingen zijn."
- Wat het beter geweest als
niet wethouder Linthorst de
lijst had gepresenteerd? Om te
onderstrepen dat het ging om
puur ambtelijke voorstellen
aan het bestuurt
"Dan had ik die persconfe
rentie moeten houden, maar
dat is ondenkbaar. En geen
persconferentie houden? Dat
had ook niet gewerkt. Als je
dergelijke concept-bezuini
gingsaanwijzingen om com
mentaar aan betrokkenen toe
zendt, dan is het een illusie te
danken dat het vertrouwelijk
blijft. Dan is het alleen maar
logisch de zaak meteen naar
buiten te brengen. En ik vind
dat het prima is gegaan. Lint
horst had een prima verhaal.
De felle reacties, ja, die waren
echt onvermijdbaar, bij welke
procedure ook. Ik vind het ove
rigens een beetje onwerkelijk
al te veel aandacht te besteden
aan de procedure. Want die
was niet de oorzaak van de
weerstanden."
Berg is wel geschrokken van
de aard van de reacties, waar
van sommige regelrechte aan
vallen op zijn persoon waren.
"Hoe voorspelbaar het ook was
dat er een storm zou losbars
ten, ik heb het er moeilijker
mee gehad dan ik had gedacht
en gehoopt. Ik werk hier nu ze
ven jaar en ik ken zoveei men
sen uit zoveel samenwerkings-
situaties, dan stelt je dat toch
wel teleur. Je weet dat je werk
weerstanden zal oproepen, en
dat dat ook emotioneel zal
worden geuit, maar als het
dan zó gebeurt en de integri
teit van onze club ter discussie
wordt gesteld, dan knipper ik
wel met de ogen. En daar lig
ik ook wel wakker van, natuur
lijk."
"In die hele woelige fase zijn
er natuurlijk ook wethouders
geweest die in bepaalde formu
leringen zich min of meer dis
tantieerden van onze voorstel
len. Maar uiteindelijk heb ik
niets te klagen over de volledi
ge politieke support. En ik had
ook niet anders verwacht."
- Is de situatie niet zo ge
weest dat het college de storm
mooi over uw hoofd kon laten
woeden, u gebruikte als kop
van jut, als stootkussen? Ten
slotte kon het college immers
later de 202 miljoen terugbren
gen tot een lager bedrag.
"Nee, dat is geen bewuste
keuze van het college geweest.
Het college heeft niet gezegd:
Berg. we zetten je even in. Ik
had in mijn voorstel bewust
gekozen voor deze procedure.
Want hoe had het bestuur be
ter zijn keuze kunnen maken
dan op basis van onze lijst met
voorstellen en de reacties van
de sectoren daarop?"
- Blijft over de tijdnood.
Heeft die zijn sporen nagela
tenf
"Door de tijdsdruk zijn fou
ten gemaakt, ja. Als er tijd
was geweest voor overleg, was
ook onrust tc voorkomen ge
weest, zoals bij stadsvernieu
wing. We hebben een aantal
veronderstellingen ten onrech-
Ik wil wel eens
iets anders
tL'
WftW
v? \svS-,
hl - V"
te meegenomen, cn in de re
dactie zijn foutjes gemaakt.
Kortom, er zijn dingen ge
beurd waarvan ik nu zeg:
Berg, daar had je beter op
moeten letten.
En het gekke is: als je zo in
tijdnood zit, dan ga je je over
leg toch in de eerste plaats
voeren met mensen bij wie je
snel ingang hebt. Terwijl het
in deze omstandigheden mis
schien beter was geweest juist
de mensen te benaderen bij
wie je moeilijker ingang hebt."
Veel overleg is- er dus niet
geweest. Maar u kon daardoor
misschien in grotere onafhan
kelijkheid uw werk doen?
„We hebben min of meer in
isolement gewerkt. Alleen re
actie gevraagd op onjuisthe
den, niet hoe belangrijk een
voorziening is. Je moet toch
wel oppassen, vind ik, dat in je
overleg geen sectorbelangen
gaan doorsijpelen. Ja, dat
r.ioet ik nou eigenlijk niet zeg
gen, dan begint iedereen weer
„Machiavelli" te roepen. Maar
je moet je toch blijven afvra
gen in hoeverre er sprake is
van gewone belangenbeharti
ging. Je stuit op reacties als
„Jij komt aan belangen waar
wij jaren aan hebben gewerkt
en in hebben geïnvesteerd" en
dan gaat men naarstig zoeken
naar fouten in je voorstellen.
Of men heeft kritiek op de pro
cedure. Dat gebeurt veel: op
procedureniveau worden in
houdelijke meningsverschillen
aan de orde gesteld. Terwijl
het veel effectiever is om snel
te zeggen waar het op staat.
Als je zegt: „Ik geloof erg in
die zwembaden", dan spreek je
van mens tot mens en is er
meer kans dat je het eens
wordt. Dat gaat namelijk beter
op zakelijke argumenten dan
ment gevechten over procedu
rezaken."
Berg vertelt hoe hij en zijn
team zich voortdurend voor
ogen hielden dat eigen oorde
len geen rol mochten spelen.
„Je hebt immers meer invloed
dan andere, dus moet jc oppas
sen," zegt hij. Zijn openhartig
heid lokt een bekentenis van
onze kant uit. We vertellen
hem hoe wij bij Het Vrije Volk
toch een beetje raar hebben
zitten aankijken tegen alles
wat maar gesnoeid werd ten
koste van de jeugd, iets dat
nogal opviel „We vroegen ons
toen even af: houdt meneer
Berg soms niet van kinderen?"
Hans Berg krult even zijn
neus, kan er niet om lachen.
„Nee'." zegt hij zacht, „dat
mag ik tegenspreken. Ik heb
trouwens zelf twee kinderen"
(foto's op zijn bureau). Ver
volgt dan: „Er zijn sectoren en
voorzieningen waar ik bijzon
der veei waarde aan hecht, die
er heel slecht zijn afgekomen,
tegen mijn persoonlijk oordeel
in. Als dan achteraf wordt ge
zegd: Berg zus en zo... Nee.
Nee."
Het opstellen van bezuini
gingslijstjes is één ding, zor
gen dat het geld ook werkelijk
wordt bespaard is een tweede.
Controleren of dat gebeurt be
hoort ook tot de taken van het
team van Berg. Nog jaren
werk dus. Blijft het Berg
boeien?
„Persoonlijk zou ik wel eens
iets anders willen. Ik doe dit
nu ai vier jaar. nadat ik die no
ta „Bezuinigen, zonde van de
kosten?" had geschreven.
Maar het is een heel fascine
rende functie. Je zit in de unie
ke situatie dat hele gemeente
lijke apparaat zichtbaar
wordt. An de andere kant: je
jaégt alleen maar, dat is de be
perking. Je moet zorgen dat
iedereen zijn afspraken na
komt, je invalshoek is die van
een controleur. In Amerika is
het heel gewoon dat je in zulke
functies na een paar jaar weg
gaat. Maar hier wordt zo'n
vertrek altijd nog gezien als
een afgang. Dat is een beetje
onze calvinistische inslag..."
Wethouder Linthorst heeft
gezegd dat hij een andere baan
zou zoeken als er na de tweede
nog een derde bezuinigingsope
ratie nodig zou zijn. fiebt u
daar nog zin in?
„Linthorst heeft het zo be
doeld, dat de mogelijkheid er
niet meer is. De rek is eruit.
Op 2 en 3 mei trokken B.
en W. zich terug in het
Viaardingse Deltahotel
om hun definitieve keu
ze (voorstel aan de
raad) te maken uit het-
bezulnigingspakket.
Hans Berg was er de
tweede dag bij, samen
met zijn collega's Van
Munster (lid van het
projectteam) en Goed
hart (directeur Finan
ciën).
Berg: „Dat was nood
zakelijk om het college
nog de nodige achter
grondinformatie te kun
nen geven. Bovendien
konden we op die ma
nier na afloop meteen
aan de slag om de aan
gebrachte wijzigingen te
verwerken in de con
cept-tekst en de cijfer
opstellingen. We hadden
nog precies één dag
daarvoor, want de stuk
ken moesten voor het
weekeinde de deur uit.
Met vijf typistes hebben
we de hele dag zitten
werken, vooral formule
ringen zitten verande
ren. Ook wel bedragen.
In het coliegeberaad is
het totaalbedrag iets ge
wijzigd. Inderdaad, het
is minder geworden, een
paar miljoen minder.
Woensdagavond om
kwart over tien heb ik
de teksten aan de druk
kerij overhandigd."
Er komt een einde aan de mo
gelijkheden tot verandering.
Een reorganisatieproces kan
niet steeds maar door blijven
gaan, dat kun je niet blijven
vergen van de mensen. Je kunt
het vergelijken met een medi
sche ingTeep: het organisme
heeft tijd nodig om zich te her
stellen. Doe je te veel in één
keer, dan breng je het herstel
vermogen in gevaar. Ik heb
vooral de emotionele kant van
de veranderingsprocessen
naar voren gehaald in mijn be
nadering. O ja, men verwijt
mij dat ik daar geen oog voor
zou hebben
Gaandeweg komt de blocno
te met aantekeningen weer on
der Bergs armbereik. Hij slaat
een nieuw vel ruitjespapier
open en begint een kort college
over bestuurssociologie en ma
nagement. Hij gaat uit van een
werkelijkheid zoals die in An
gelsaksische landen en ook in
wetenschappelijke kring in Ne
derland al lang gemeengoed is,
maar die door politieke be
stuurders en topambtenaren
nogal eens wordt ontkend: de
gemeentelijk organisatie als
coalitie van belangengroepe
ringen. Niét als strakke, van
bovenaf geleide hiërarchie. De
formele beslissingen in de
raad zijn (slechts) de uitkomst
van onderhandelingsproces
sen. zowel intern als extern.
Bergs bezuimgingstaetiek
gaat uit van deze werkelijk
heid, speelt daarop in, is on
derdeel van de onderhande-
lingspr-'-essen „Daar heb je
hem uuer, die manipulator." is
hem '.«.ik verweten als hij dit
uitlegde
Volgens Berg zou iemand
die uitgaat van de oude opvat
ting dat de gemeente een
strakke hiërarchie is, waar
weinigen het voor het zeggen
hebben („Tien jaar geleden
kon je dat misschien nog vol
houden"). geen goed bestuur
der of manager kunnen zijn.
„Jc ontkent dan alle interactie
processen, je ontkent het be
staan van tegenstelling en
machtsrelaties," zegt Berg.
Betekent dit dat managers
bestuurders tn deze tijd kille
re, cynische types zouden moe
ten zijn?
„Integendeel, zou ik haast zeg-
gen."
Het overvalt Berg een beetje
als de verslaggever na een
kleine twee uur zijn schrijfblok
dichtklapt. „Was het duide
lijk?" vraagt hij.
Voor we afscheid nemen
wenst hij nog met nadruk noti
tie van het volgende: „Ik heb
geen kritiek op de werkwijze
van het college. Ik zeg dat niet
omdat ik het zou moeten zeg
gen. maar ik vind het ook echt.
Het had fundamenteel niet an
ders gekund. Je kunt het zo op
vatten, net als bij de democra
tie: het is de minst siechte van
alle mogelijkheden."
