B
mi
ft af
ZJyVO
"^mmM
¥.»?m&tepr%
Wz, 'm&
w
O]
7*
V*.X!Mff,
Over drie daRcn, op dins
dag 13 september, staat de
27-jarige Delftenaar Cevdet
-■■ Y. voor de Haagse rechtbank
terecht. Hij wordt verdacht
"'van de moord op zes bezoe
kers van het Delftse café 't
Koetsiertje op 5 april van dit
jaar. Voor deze rechtzitting
was aanvankelijk één dag
uitgetrokken. Het Openbaar
Ministerie houdt er nu ech
ter ernstig rekening mee dat
de rechtbank dinsdag niet
toekomt aan een volledige
behandeling van de recht-
zaak. Er bestaat zelfs een
'geringe kans dat de officier
de zaak op het laatste mo-
,ment helemaal zal uitstel
len. Het oponthoud wordt
veroorzaakt door het als-
maar uitblijven van psy
chiatrische rapportage over
de verdachte. Bij dit nog niet
afgeronde onderzoek zouden
bepaalde lichamelijke ge
breken In de hersenen van
de verdachte aan het licht
zijn gekomen.
Voorafgaand aan de ko
mende rechtzaak sprak Hot
-Vrije Volk de afgelopen da-
.'•gen met een betrokkene bij
de dramatische schietpartij
en een goede kennis van de
verdachte. Verder schetst dit
verhaal enkele gebeurtenis
sen die hun stempel op het
drama gedrukt hebben. Een
voorzichtige poging tot re
constructie-
Van onze verslaggever
LAURENS BORST
IJ het Delft-
se café 't
Koetsiertje
klinken piot-
seling kort
-achter elkaar zo'n tien harde
knallen. Ze verstoren op wrede
wijze dc betrekkelijke rust die
heerst rondom het plein bij het
Centraal Station. Uit de omrin-
gende huizen steken geschrok
ken bewoners hun hoofden uit
de raamopeningen. Nieuwsgie
rige voorbijgangers blijven
stilstaan en kijken verschrikt
in dc richting van het hockca-
fé. „Dat kan toch niet waar
zijn?".
Kastelein Hans de Hoog ver-
schijnt rondbuikig in de deuro-
pening. Hij ruikt de nog niet
helemaal opgetrokken kruit
dampen van de zojuist afgesto-
,ken rotjes. In de verte ziet hij
vier of vijf opgeschoten scho
lieren wegrennen. Geïrriteerd
loopt Hans zijn café weer in
om met zijn klanten een bier
tje te drinken op zijn veertigs
te verjaardag. „Leuk kadoot-
je!'\
„Dit is een zaak vol vraagte-
.fcëns," verklaarde mr. C. L
van de Puttelaar de Rotter-
"damse advocate van Cevdet Y.
deze week.
..Ik kan me er maar geen
duidelijk beeld van vormen. Je
wilt me misschien niet gelo
ven, maar ik heb op dit mo
ment werkelijk geen idee wat
mijn cliënt ertoe gedreven zou
,i kunnen hebben om zoveel men
sen om te brengen. Ik ben zelfs
geneigd te denken dat er han
delingen en gebeurtenissen
zijn die absoluut onverklaar-
baar moeten worden geacht.
Ata zoiets werkelijk bestaat,
dan geldt dat zeker voor deze
zaak. Het is voor mij een com-
pleet raadsel."
Ruim vijf maanden na het
Delftse cafédrama zal kaste
lein Hans de Hoog mogelijk
komende dinsdag weer voor
het eerst met Cevdet Y. wor-
- den geconfronteerd. Op vijf
april van dit jaar schoot de
verdachte Hans een kogel door
zijn schouder. Voor Hans liep
bet drama in verhouding tot
andere slachtoffers nog ge-
-lukkig af.
Cevdet wordt verdacht van
•moord op zes mensen en po-
/Jjing tot moord op vier andere
cafébezoekers. De zaak tegen
'Y.'mag met recht een voor Ne-
•dèrland uniek proces worden
rgë'noemd. Nog nooit eerder
-kreeg de rechterlijke macht in
-.Nederland te maken met een
verdachte van een zesvoudige
-moord. Op moord staat vol-
gens het strafrecht hier een le
venslange gevangenisstraf of
een gevangenisstraf van ten
hoogste twintig jaar. Voor
doodslag geldt een maximum
van vijftien jaar cel.
De president van de recht
bank is mr. S. F. Kootte. Hij
zat ook in 1981 in de strafka
mer die dc Haagse portier
Koos H. wegens drievoudige
moord veroordeelde tot levens
lange gevangenisstraf.
Als de rechtszaak dinsdag
doorgaat zullen hoogst waar
schijnlijk alleen de feitelijke
gebeurtenissen die zich op vijf
april in 't Koetsiertje hebben
afgespeeld, met de verdachte
doorgenomen worden. Dat be
tekent dat dinsdag niet of nau
welijks enige achtergronden
over de verdachte, of zijn mo
gelijke motieven, aan het licht
zullen komen. Pas als de gege
vens over het psychiatrische
onderzoek bekend zijn, zullen
de officier en de advocate in
een nieuwe zitting hun requisi
toir en pleidooi houden. Nor
maal gesproken moet de psy-
ciatrischc rapportage enkele
weken bestudeerd kunnen wor
den.
„Eén ding staat voor mij in
ieder gevai als een paal boven
water." meent kastelein Hans
dc Hoog, „Cevdet handelde
niet in een vlaag van woede of
verstandsverbijstering. Het
was een koel berekende slacht
partij die hij zelfs al enkele
malen van tevoren had aange
kondigd!"
We zitten, op de dag af pre
cies vijf maanden na het dra
ma, in 't Koetsiertje. Het café
is een iange pijpela. Tussen de
vele ramen en de bar staan
achter elkaar zo'n acht kleine
tafels. Toevallig is Hans jarig
tijdens onze ontmoeting. Hij
rookt een feestelijke sigaar en
er heerst in het cafeetje een
gemoedelijke stemming. De
tafeitjes zijn bijna allemaal
onbezet en aan de bar zitten
zes vaste klanten.
Het gesprek komt moeilijk
op gang en verloopt aanvanke
lijk zeer stroef. Journalistieke
pottekijkers zijn toch alleen
maar uit op sensatie, is Hans'
ervaring. Eerst wil hij dan ook
helemaal niet praten en blijft
een flink stuk uit dc buurt. Het
gesprek loopt dan via de ande
re bezoekers. Later komt hij
toch dichterbij cn klaagt over
de opvang en nazorg van de
slachtoffers die de schietpartij
hebben overleefd. Verdere de
tails mogen hierover van hem
niet in de krant. Op die condi
tie schuift hij bij aan tafel en
komt heel langzaam een beetje
los.
„Hier in 't café wordt zoveel
mogelijk vermeden om over
die bewuste avond te praten.
Het is jammer dat die rechts
zaak nu alles weer oprakelt. Ik
wou dat het nu allemaal eens
achter de rug was."
Het wordt gaandeweg duide
lijk dat Hans nog regelmatig
worstelt met de psychische ge
volgen van het drama waar
van hij getuige was. „Hier," en
hij laat de korstige knokkels
van zijn rechtervuist zien,
„heb ik pas op de muur kapot
geslagen uit machteloze woe
den."
Na het drama bleven de deu
ren van 't Koetsiertje ruim
twee maanden gesloten. In die
periode vermeet Hans achter
eenvolgens in het ziekenhuis
voor zijn gewonde schouder en
in de Sint Jorisklimek in Delft.
Over die laatste opvang wil hij
gelijk een misverstand uit de
wereld helpen.
"Ik was echt helemaal van
de kaart. Gestoord werd ik er
van. Iedere keer zag ik al die
dode mensen weer voor me. Ik
beschouwde re niet als klan
ten. maar als broers en zussen.
Pas r,a drie weken kon ik er
weer een beetje tegen. Ik ben
daar dus niet opgenomen,
zoals weieens is gesuggereerd,
omdat ik droog stond. Zelfs in
't ziekenhuis mocht jc jenever
drinken als ik dat gewild zou
hebben."
Dan. ongevraagd, gaat Hans
plotseling rechtop staan. "Ik
ga het niet uitgebreid voor
doen." zegt 'ie, "want d'r zijn
klanten in de zaak. maar zo
ging het ongeveer..."
En Hans iaat zien hoe Cev
det "als een Mohammed Ali
dansend door dc zaak" met
zijn pistool in een razendsnel
tempo één voor één de klanten
die aan de bar zaten een kogel
door het hoofd joeg. Even lijkt
het alsof Hans in tranen zal
uitbarsten. Zijn lippen trillen.
"Toen ik zag dat hij op mijn
zoontje richtte, pakte ik een
barkruk om hem door de ruit
te drukken. Bij mijn aanval
schoot hij me door mijn schou
der. maar mijn zoontje bleef
gelukkig ongedeerd."
Nadat Hans het "dansen"
van Cevdet heeft voorgedaan
gaat hij weer zitten. De klan
ten zijn allemaal oor voor wat
hij te zeggen heeft. Alleen een
oude man op de hoek van de
bar roept voortdurend naar
Hans: "Schluss, Schluss, jon
gen. Hou toch op!"
"Hei mullet?" Een Turkse
kennis van Cevdet wil er wel
iets over zeggen als hij maar
de absolute garantie krijgt dat
zijn naam nooit bekend zal
worden. "Anders is het voor
mij gewoon zelfmoord", lacht
hij zenuwachtig.
"Cevdet", zegt hij stellig,
"was een zeer labiele jongen.
Daar hebben anderen zwaar
misbruik van gemaakt. Met
wat ik nu ga zeggen zou je last
kunnen krijgen. Maar je bent
gedekt. Het verhaal heeft al
een keer in een Turkse krant
gestaan."
"Cevdet is gek gemaakt door
mensen die er belang bij heb
ben om haat te kwekeitegen
buitenlanders. Eerst hebben ze
hem een pistool bezorgd. Daar
na, toen ze hoorden van de ru
zie tussen Ton Smits (één van
de slachtoffers-LBl cn Cevdet
hebben ze hem opgestookt."
"Je durft hem toch niet dood
te schieten!" zeiden zc tegc.i
'm. Ze wisten dat hij ertoe in
staat was. En het is ze triest
genoeg ook gelukt. Zes doden
zelfs en vier gewonden. Mooier
kon het niet. En ja hoor, enkele
dagen later verspreidden leden
van het ultra-rechtse en fascis
tische Nationaal Jcugdfront
pamfletten in Delft waarin bui-
Kastelein
Hans de Hoog
(40) kreeg na de
schietpartij in
bet ziekenhuis
bloemen aange<
boden.
;Op Het moment dat dins
dagavond ivfJf april, bét ;f
eerste slachtoffer uit ft*
Koetsiertje wordt gedra
gen, is het politieonderzoek
naar de zesvoudige moord v
at th volle.-gang. Ka een
klopjacht wordt Cevdet Y.
twee dagen later gearres
teerd. Inmiddels Is 't Koet
siertje weer open. Op de
foto links steken baldadige
scholieren rotjes af voor
het caiéi ,JËen wrange
Reap".
tenlanders verantwoordelijk
werden gesteld voor wat ze
noemen "Het Bloedbad in
Delft". Zelfs de hoofdredacteur
van een Haagse krant schreef
in zeer negatieve zin een com
mentaar over buitenlanders.
Dat was helemaal koren op de-
molen. -'.oiets was de opzet en
die is meer dan volkomen ge
slaagd."
Bovenstaande verklaring is
bijna ongeloofwaardig en bi
zar. Toch bevestigen anderen
deze uitleg van het incident.
Zelfs de Delftse politie heeft er
een uitgebreid onderzoek naar
ingesteld. Over de resultaten
ervan wordt echter mets be
kendgemaakt. Dc advocate
van Cevdet noemt het verhaal
één van de talloze versies over
het gebeuren waarvan ze
eigenlijk niet weet wat ze er
mee aanmoet. "Ik geloof dat
we er niet teveel waarde aan
moeten toekennen," zegt zc
tenslotte. "Net zo min geloof ik
dat Cevdet wraak wilde nemen
omdat één van de slachtoffers
hem beledigd had."
Justitie en politie hullen zich
trouwens al bijna vier maan
den in een praktisch diep stil
zwijgen over het verloop van
het onderzoek. Alleen vlak na
de schietpartij zijn twee ver
klaringen voor de nationale en
internationale fiers afgelegd.
Daarna werd een door de offi
cier van justitie ingestelde
"radiostilte" betracht. Slechts
af en toe werden nog wat sum
miere mededelingen naar bui
ten toe gemaakt.
Hieronder nog eens de feiten,
gebeurtenissen en ontwikkelin
gen zoals die door de politie en
justitie in de openbaarheid
werden gebracht.
Op dinsdagavond 5 april
rond half acht bevinden zich in
't Koetsiertje ongeveer twaalf
klanten. Cevdet die dan al een
tijdje in de zaak is grijpt plot
seling een pistool uit zijn bin
nenzak en schiet als eerste de
31-jarige Ton Smits dood.
Met Smits zou Cevdet vol
gens de politie op Tweede
Paasdag in 't Koetsiertje ruzie
hebben gehad. Smits zou toen
hebben gezegd: "Je bent nu
dan wel genaturaliseerd, maar
een Hollander word je nooit!"
Nadat Smits was doodgescho
ten schoot Cevdet dc rest van
zijn magazijn leeg op de ande
re aanwezigen. Daarbij vielen
nog vijf doden drie mannen,
een vrouw en haar 12-jarig
dochtertje en vier gewon
den, waaronder de kastelein,
twee andere mannen en een
bejaarde vrouw.
Een kiem aantal klanten
wist op tijd te vluchten of kon
dekking zoeken. Na cc- schiet
partij rende Cevdet weg en
werd pas twee dagen later, na
een grote klopjacht, bij een
van niets wetende Turkse fa
milie in Zaanstad gearres
teerd.
In het kader van het opspo
ringsonderzoek gaf de politie,
met speciale toestemming van
de minister van Justitie, dc
identiteit van de verdachte
prijs. Na de arrestatie werd de
politie minder mededeelzaam.
Op 11 april werd Cevdet voor
geleid aan de officier van Jus
titie. Daarna maakte de politie
r.og drie details bekend. Zo zou
Cevdet twee weken voor dc
schietpartij aanwezigen in een
ander café ook met zijn wapen
hebben bedreigd.
Verder meldde de Delftse
politie dat op 18 april een twee
de verdachte was aangehou
den. D< ze werd weer vrijgela
ten nadat niets gebleken was
var. mededaderschap of mede
plichtigheid. Eind april werd
dc schietpartij in 't Koetsiertje
gereconstrueerd en op film
vastgelegd. Op 28 juni liet de
politie weten dat het moordwa
pen een 9 millimeter pistool
van het type FH Highpowcr
was gevonden.
Op 12 juli moest Cevdet "pro
forma" voor de HAagse recht
bank verschijnen om de voor
lopige hechtenis te verlengen.
Eerder was nog bekend ge
maakt dat Cevdet vroeger al
met de Nederlandse politie in
aanraking was geweest voor
een mishandeling, rijden ondier
invloed en doorrijden na een
aanrijding.
De klanten in 't Koetsiertje
luisteren nog steeds aandach
tig naar het verhaal van de
kastelein. "Het moet een ijs
koude zijn geweest", formu
leert Hans. "Met een koele blik
in zijn ogen schoot hij iedereen
zonder pardon overhoop. Hij
wilde alle getuigen uit de weg
ruimen."
"Ik kende hem niet zo goed.
Hij kwam niet zo vaak hier.
Als hij nuchter was had je
geen kind aan 'm. Maar van
alcohol werd hij agressief en
onberekenbaar. Die avond was
hij niet dronken. Ik heb nog
steeds het bonnetje liggen van
'm. Drie consumpties staan er
op cn hij was hier zeker ander
half uur. Ik weet zeker dat hij
daar op Ton Smits zat te 1
wachten want nog geen vijf
minuten nadat die was binnen
gekomen gebeurde het. Heel
even spraken ze met elkaar cn 1
toen bam..bam..bam
...Het ia stil in 't Koetsiertje.
"Ik heb niet veel aan dc zaak
veranderd. Alleen nieuwe hoe
zen op de krukken, andere
kleedjes op tafel cn een nieuw ■*-}.
tapijt. Gelukkig begint hot nu
weer een beetje te iopen. Daar
ben ik wel blij om." Doorvra
gen bij Hans over het karakter
en dc bij hem bekende achter
gronden van Cevdet heeft geen
zin. Net zoals andere cafébe
zoekers wil of kan Hans zich
niets herinneren.
"Weet jc," zegt hij als het ge
sprek. net zoals in het begin,
weer vastzit. "Ik vind het ver
schrikkelijk om die foto te zien
waarop Cevdet met een bloem
in zijn colbert en met een don
kere zonnebril op staat. Alsof
hij Prins Bernhard was
Hans proost en probeert over
te gaan tot de orde van de dag.
Het is tenslotte zijn verjaar
dag. Een uurtje iater wordt hij
door de scholieren buiten ge
trakteerd op een paar luide
knallen.
"Zo'n tien jaar ereleden
kwam hij met zijn vader en
moeder naar Nederland," weet
de Turkse kenni3 van Cevdet.
"Hij zat in Turkije op een mid
delbare school. Eenmaal in
Nederland voelde hij zich plot
seling li'.:1 "-en vogeltje zo vrij.
In het begin werkte hij nog
met zijn vader samen bij Cal-
vé in Delft. Hij ging echter al
snel avonturierster. Tijdelijk
werk hier, dan weer daar.
Vaak werkeloos of in de ziekte
wet. En langzamerhand ging
hij de cafés opzoeken. Het Ne
derlands leerde hij al snei
goed spreken.
Een paar jaar voor de dood
van zijn vader, zo'n vijf jaar
terug, ging hij ook hash en he
rome gebruiken. Hij handelde
er ook een beetje in. Een echte
crimineel is hij nooit geweest,
maar hij zat er wel tegenaan."
"Kort na de dood van zijn
vader werd ook nog zijn broer
vermoord. De dader was een
zwager van Cevdet die vond
dat zijn zus teveel mishandeld
werd. Cevdet zindc op bloed
wraak, maar kreeg nooit de
kans om die tenuitvoer te leg
gen. Inmiddels was hij zo'n
beetje het gezinshoofd gewor
den. Hij was ook getrouwd.
Cevdet bleef de kroegen bezoe
ken in Delft, Rotterdam cn
Den Haag. Hij had niet veel
contacten met Turken, maar
ais hij met voormalige-LB)
landgenoten sprak waren het
rechtse Grijze Wolven. De
dood van zijn vader en de
moord op zijn broer zijn teveel
voor Cevdet geweest. Het is
daarna alleen nog maar berg
afwaarts met riem gegaan.
Van nature had hij een rustige
aard, maar met een borrel op-,.,
kon je hem maar beter niet te-
genkomen. Dan was hij verve
lend en lastig."
"Wat me het meeste aanbJ
hem opviel? Dat hij het ene
moment vreselijk gelovig was
en rechts dacht, terwijl hij een£
uur later allerlei socialistische-
opvattingen kon verdedigen.
Dat heb ik nooit van hem be
grepen".