4
De tienduizenden die dit jaar hun
haan verloren ervaren Kerst nu anders
1
111 nu üüM
li
Vandaag met: Hadden de Duitsers mei 19^0 ?n vijfde colonne in Rotterdam?
§§3ê8BèM
*4
3
Er zijn dagen dat hij
het te kwaad heeft.
Dan huilt hij. Zijn
vrouw probeert hem
dan te troosten. Maar
dat rotte gevoel moet
gewoon overgaan.
Dan gaat het wel
weer. 's Morgens ziet
hij de collega's, die
nog wel werk heb-
ben, voorbijkomen.
En's avonds ziet hij
ze naar huis gaan,
Overdag kan hij zijn
neus niet buiten de
deur steken of hij ziet
de kranen van de
werf. En hoort hij dat
er gewerkt wordt. Zo
wordt hij elk moment
1 van de dag met zijn
neus op zijn werk
loosheid gedrukt.
Dat is het ergste.
Moet dat, met mijn
naam in de krant?
Liever niet. Kan dat?
"4*'vv?,a
Hu
Of
a-|
6
mmi
Kerstmis 1983 is voor tienduizenden Neder
landers een heel ander kerstmis dan Kerstmis N
1982: voor al die tienduizenden Nederlanders die
het afgelopen jaar hun baan verloren. De grootste
klap voor de werkgelegenheid was dit jaar de ontman
teling van het eens zo trotse Rijn-Schelde-Verolme-
concern. Duizenden mensen werden ontslagen om al
thans enige bedrijven uit dit concern, verziekt en on
dermijnd door slecht management, te redden. En bin
nen dit concern viel de grootste klap bij de RDM in
Rotterdam. Van dé ene op de andere dag stonden 1700
mensen op straat. Een groot aantal werknemers van RDM
woonde op de Heyplaat, een merkwaardige, dorpsachtige
wijk, tegen de werf aangedrukt, volledig geïsoleerd, van
het eigenlijke Rotterdam gescheiden door een weg van
ruim twee kilometer waarlangs alleen bedrijven
staan. Van de achthonderd gezinnen in deze wijk wa
ren er direct 500 afhankelijk van de RDM naast de
velen, de middenstanders bijvoorbeeld die er in
direct van afhankelijk waren. In enkele maan
den steeg de werkloosheid er van tien naar
veertig percent. Kerstmis 1983 op de
Heyplaat. Als symbool voor al die
wijken en streken in ons land
waar de werkloosheid
heeft toegeslagen.
Contact is er ook haast
Hier in de str..
"Weet U wat echt pijn ge
daan heeft? Dat Hollandia
Kloos, dat familiebedrijf van
Lubbers, opeens hier in de
Heysehaven zat. Als je het al
lemaal nagaat.volgens mij
is het een smerig zaakje ge
weest.
Nog AARDIG wat vrouwen
op Heijplaat hebben een baan
tje. Dus voor die gezinnen
moet de financiële klap nog ko-
HH
gela-
|'ZATERDA<»24'PECEMBSI1983
■I
0"
V"
kils
iT'fi
hl
l<
'-V ll" rX
x-'-: '5= f';v-
1 V 'i. '/'V-v Vj v'
r|j>/&;-VK5'
'CV-"V» A r'^w-'2& 9\A-, i
>- >:V' nV,v1
-1 -• 'r?'
KERST
komen? Dart moet je wat doen.
We geloofden toen ook dat er
wat te redden was. En we kon
den het niet verkroppen dat
het spel zomaar gespeeld
werd. Voor mijn gemoedsrust
heeft het wel nut gehad.
De tegenvaller dat er niets
bereikt was, was natuurlijk
wel weer groter. Dat heb je
ook.
Nee, Ik wil niet zeggen dat
het zonde van de tijd was, zégt
hij. Maar ik geloof wel dat er
een smerig spelletje is ge
speeld. Maar ja, stel dat de
mensen nooit wat van zich
zouden laten horen?
niet met mensen die nog wel
werk hebben hij de RDM. De
mensen die niet ontslagen zijn
durven niet zo goed te praten
met de mensen die wel ontsla
gen zijn.
De sfeer bij de RDM is
slecht nu, hoort hij wel. In ja
nuari moet er weer een aantal
uit, heeft hij gehoord.
Die geruchten verbeteren de
sfeer ook niet. Bovendien zijn
de mensen die nog wei werk
hebben hun collega's kwijt.
Ook hebben ze nu zogeheten
nevenberoepen, wat betekent
da,£ ze ook oneigenlijk werk
moeten doen.
V^7k-hebxal mensen gehoord,
zegt hij, die zeggen, ik wou dat
;ik maar ontslagen was. Zo i3
het geen doen, hebben ze" hem
\vert Je loopt nu als een kat
In ee vreemd pakhuis rond bij
de R_M. Ook als werknemer.
Je HOORT DAN, jullie van
böjren de vijftig naar de bij
stand, dat i3 helemaal niét erg.
Dat is een stomme redenering,
zegt hij. Natuurlijk, een jong
getin met kleine kinderen,
daarvoor is het veel erger,
maar dat betekent niet dat het
voor ons niet erg is.
/Veel RDM-ers waren tussen
de 45 en 55 jaar, zegt een an-
Dat was mijn categorie,
komt niet meer aan de
slag. Dat kaa je wel vergeten.
Toen de kinderen de deur uit
waren dachten we, wat kan
ons nog overkomen?
-k
HELFPLAAT
flET IS KOUD op Heijplaat.
De kille decemberwind houdt
i ,|- de mensen binnèn. Wie niets in
de Mijdrechtstraat, op het
Rondoplein of bij de Courzand-
seweg te zoeken heeft, zit
thuis. Behaaglijk bij de kachel.
i Maar voelt iedereen zich ook
■behaaglijk, zo rond de Kerst
mi dagen? Bij veel ontslagen
;RDM-werknemers zullen de
-ijf'.gêdachten afdwalen' naar de
y tijd dat ze nog wel werk had-
den op de werf.
Ze zullen denken aan de tijd
ty dat ze acties voerden om hun
banen te redden. En voor de
zoveelste maal bitter constate-
ren dat het zonder resultaat is
gebleven.
Ze zitten alweer meer dan
een half jaar thuis. Slechts een
enkeling heeft weer werk ge-
vonden. Die maakt ook meteen
£,,éen opgeruimde indruk, is niet
sneer zo in zichzelf gekeerd.
I,Maar het merendeel is dat
geluk niet beschoren.
VOOR VELEN op Heijplaat
is 7 april een zwarte dag. Dan
/'gaat de RDM failliet. In de
*V kantine van de werf wordt ze
verteld dat het afgelopen is.
i.' Toch gaan velen niet echt
terneergeslagen naar huis. Ze
denken over twee weken weer
aan de slag te kunnen als Scan
Marine de reparatie-activitei
ten overneemt. Immers, hun is
verteld dat daar goede kans op
was.
Ik had daar ook hoop op,
zegt hij. Veel mensen hadden
dat. We dachten dat het aile-
maal niet zo hard zou lopen.
Maar het is helaas nooit door-
,fe'gegaan.
Volgens mij hebben de dure
f "®ren dat ook steeds geweten.
®£.Ach, het is allemaal zand in de
i°gen strooien geweest. Zo had-
Is- den ze een rustig karweitje
tr(aan dat ontslag.
Nee, op de werf komt hij niet
meer. Daar heeft hij geen be
hoefte aan. Tenzij hij er moet
zijn. Dan heeft hij het idee
over een kerkhof te lopen.
Hij heeft geen contact meer
met collega's. En dat doet pijn.
Er zijn er waar hij meer dan
dertig jaar mee heeft samen
gewerkt. Maar aan de andere
kant, er zou toch alleen maar
over de RDM worden gespro
ken. Dat is ook niet leuk.
Van de zomer was hij met
een bus op vakantie gegaan
naar het buitenland. In de bus
hoor je de mannen dan met el
kaar praten over hun werk,
zegt zijn vrouw. En dan kruipt
hij maar een beetje weg.
Een andere ontslagen RDM-
er heeft nog een bootje. Dat be
tekent wat afleiding. Tot zon
dagavond, als andere botenbe-
zitters het Brielse Meer verla
ten omdat ze maandag weer
moeten werken en hij en zijn
vrouw blijven liggen. Dat zijn
rotmomenten.
Er zijn er die meer zijn gaan
drinken. Ze zien het om zich
heen. Opeens valt ook op dat er
de laatste tijd veel hartaanval
len zijn op Heijplaat. Ja, die
waren er misschien anders ook
geweest, maar het geeft toch
te denken. Vindt u niet? Ande
ren zijn agressief geworden.
En de huisarts ligt met de
ziektewetdokters overhoop.
Zeggen ze.
Van DE ACHTHONDERD
gezinnen op Heijplaat waren
er vijfhonderd afhankelijk van
de RDM. Na de ontslaggolf
waarbij het meer dan driedui
zend man tellend personeels
bestand van dc RDM werd ge
halveerd Is het werkloosheids
percentage er tot veertig ge
stegen.
ze, wonen erg veel we.
zegt
azen.
Allemaal van de RDM. Als je
even naar buiten gaat wordt
erover gepraat.
Na 7 april zijn we er ook een
paar dagen uit geweest. Even
helemaal weg. Weer op adem
komen. Maar eenmaal terug
leef je toch weer onder span
ning, Je zegt we! van niet;
maar toch.Je houdt je groot
natuurlijk, zegt hij.
Nee, je voelt je niet happy.
Er gaat toch wat door je heen.
En je wordt behandeld als
tweederangsburger. Dat ge
voel heb je.
Op de televisie zag je het wel
eens, die ontslagen..Maar dat
ging langs je heen. Nou word
je er zelf mee geconfronteerd.
Nee..- ik gun het niemand,
zegt hij zachtjes.
Zij zegt dat ze er lichamelijk
ziek van is geweest, van dat
ontslag van haar man. Ze
werkt nog en heeft dan te ma
ken met mensen die het over
profiteurs hebben. Dat dóet
zeer. Omdat ze weet dat het
niet zo is.
Mijn man, zegt ze, is nooit
dik geweest maar hij is toch
een flink stuk afgevallen. Het
vreet aan je, hè.
Meerderen zeggen het op
Heijplaat; als je zelf nooit
werkloos bent geweest, weet je
niet wat het betekent zonder
werk te zitten.
De VROUWEN op Heijplaat
praten ietsje, gemakkelijker
over de gevolgen van het mas
sa-ontslag. Bij velen flikkert
nog iets van dat oude vuur.-
Van het verzet. De mannen lij
ken binnenvetters. Ze zeggen
niet zoveel, maar spreken hun
vrouw niet tegen ais het over
de emotionele gevolgen gaat.
Mannen onder elkaar, geeft
hij toe, laten het achterste van
hun tong niet zien. Vrouwen
praten er gemakkelijker met
elkaar over. Ik heb er een he
kel aan er steeds weer over te
moeten beginnen. Dat haalt de
wonden steeds weer open, hè.
Ik ken iemand, zegt ze, die
weer werk heeft. Die loopt
opeens weer met een gelukkig
gezicht rond. En zijn vrouw
ook. Dat was ook iemand die
steeds zei dat hij zich niet ver
veelde. En hj verdient nu net
zoveel als hij aan uitkering
had.
Weer een andere vrouw
h orde haar man steeds afge
ven op alles wat RDM was.
Sinds kort heeft hij weer werk.
En hij leeft weer op, zegt ze.
Hij praat weer over alles. Over
zijn werk en zo. En we leggen
weer een kaartje.
Een andere vrouw: Vroeger
ging je wel eens de deur uit ais
je man werkte. En je bleef dan
ergens gezellig hangen. Nu
niet. Nu ga je gelijk naar huis,
want je man is daar. Niet dat
hij vindt dat je thuis moet zijn,
maar je legt dat jezelf op. Je
vindt dat je dat moet doen.
Er zijn mensen die dat niet
hebben kunnen verkroppen.
Die ervan overspannen zijn ge
raakt. Die vinden dat zij daar
hadden moeten werken.
Een enkeling heeft in zijn
drift zelfs geroepen dat daar
dc brand in moest. Natuurlijk
gebeurde dat niet, maar het
maakte de pijn van het ontslag
wel groter. Het was zout in de
wonde.
Zeker weten, zeggen ze, dat
was een vooropgezette zaak.
Van Aardenne wilde niet dat
de reparatie van de RDM zou
overleven. Om een bedrijf van
zijn vriendje Lubbers te hel
pen. Je kan het uiteraard niet
aantonen, voegen ze eraan toe,
maar dat het stinkt, geen twij
fel aan:
Zoiets doat dubbel pijn na al
le acties die geen fluit gehol
pen hebben.
men. Dat is als hun verdiens
ten straks van de bijstand
moeten worden afgetrokken.
Voor anderen weer i3 de fi
nanciële nood nu al hoog. De
RDM betaalde geen dikke sa
larissen en met hun uitkering:
kwamen ze al onder de bij
standsnorm. Daar moet wor
den bijgepast.
Die hebben geen kerstboom
in huis staan. Ik, zegt ze, ver
dien nog wat bij, dus financieel
redden we het wel. En de kin
deren zijn de deur uit.
Maar je zal op bijstandsni
veau zitten, zoals die mensen
hier naast ons. Die hebben ook
nog kinderen. En die wii je
toch niet te kort doen? Zeker
niet met Sinterklaas en nu met
de Kerst. Maar zè hebben geen
keuze.
Zelf denkt ze nu ook al bij
alles wat ze koopt aan de kos
ten. Ook al is het nog niet no
dig. Maar dat gaat automa
tisch, hè.
Vroeger gingen ze 's zondags
nog weieens een stukje rijden.
Dan dronken ze ergens koffie,
waren er even uit. Nu blijven
ze meestal thuis. En als ze een
keertje gaan is cr toch dat ge
voel van, kan het eigenlijk
wel?
Wat ik nooit gedaan heb,
zegt hij, heb ik nu gedaan. Op
de fiets naar Rhoon. Anderen
gingen ook. Naar het aardap
pels rooien. Wat de machine
laat liggen mag je dan meene
men.
Hij heeft nu voor de hele
winter aardappels. Niet omdat
hij het direct nodig heeft,
maar toch.
Het is een psychisch iets,
zegt ze.
Naar het GAK op Charlois
gaan de mensen ook op de
fiets.
DE ACTIES nut hebben
gehad? Nou. feitelijk niet.
Maar je kan de dingen toch
niet zomaar over je heen laten
HEEFT NOG wei werk.
maar leuk op de werf is het
niet meer. Je was er altijd van
overtuigd dat de RDM niet ka
pot kon gaan. Iedereen dacht
dat. Van hoog tot laag. En dat
het dan toch mis ging.Dat
had ik nooit van zijn leven ge
dacht.
En dan zonder opzegtermijn,
zonder rechten, werden de
mensen op straat geschopt.
Zoals een koppelbaas dat doet.
De mensen kregen de schok
van hun leven. Dat dit bij de
RDM kon gebeuren. Als een
paria, een zwerver, op straat
te worden gezet.
Als ik aan het werk ben, zegt
hij, en om me heen kijk dan
lijkt het elke dag wel zondag.
Zo stil is het. De helft van de
mensen 13 weg. De dokken zijn
leeg en de hallen ook. Dat
geeft ook geruchten dat het
niet goed gaat. Ook al is de
waarheid anders.
Als er weer een order bij i3,
ben ik- niet blij, zegt hij. Ik
moet dan denken, waarom pro
fiteren die anderen daar niet
van? Ik kan toch niet tegen
mijn werkloze buurman zeg
gen, fijn, we hebben weer werk
erbij?
Vroeger ging in zo'n geval
overal de vlag uit. En als er
een tewaterlating was, liep het
hele dorp uit. Dat is natuurlijk
ook over.
De schrik op de werf zit er
ook nog in, ervaart hij. De
mensen komen haast niet
meer in opstand. Ook niet voor
zaken die ze vroeger niet ge
pikt zouden hebben.
Dat is ook angst. En dat is
niet goéd voor een bedrijf. Ik
ben ook agressiever geworden,
zegt hij. Je gaat over een hoop
dingen anders denken. Je ge
looft de bazen boven je niet
meer zo. Ze zijn bij voorbaat
verdacht.
Hij ziet nog steeds ontslagen
collega's op de werf lopen.
Sommigen zelfs bijna dage
lijks. is zijn indruk. Het zijn er
«niet zoveel, maar toch.
Met .de wijk zal het, ook
slecht gaan, denkt hij. Dè'men-
sen zullen wegtrekken."' Weg
van die herinneringen. En dat
betekent misschien dat er geen
nieuwe woningen bijkomen.
Dat huizen leeg zuilen blijven
staan.
En dc Kerst? Ja, nu al zullen
velen met minder moeten
doen. En dat juist deze dagen
merken. Voor anderen is de
bijstand nog een spookbeeld
dat eraan komt. En op de werf
is het ook maar afwachten hoe
de zaken zullen gaan.
Nee, dat was vroeger anders.
Nu wordt er niet meer
chen op de werf.
S