'Dè coöp-gèdachte
is nu bijna dood'
s as w
Pensioenfondsen £Z
Rabo-top-
man ir. P.
J. Lar di
nois:
"Groei in
Nederland
alléén
"maar mo
gelijk ten
koste van
het markt
aandeel
van de an
der."
Rekenen
Toevoegingen
De linkse
liberaalM.
C. M. de
Groot die
in Schie
dam de co
operatie inf
1904,op-
jichtte.Hij
zou nu'on-
getivijfeld
lid zijn ge
weest van
de PvdA.
W 'A ffl Het winke-
Jfafg lengaat
Hdoor, de za-
ken krijgen
'"mSKSBSA alleen een
J^BI andere
.7- 'naam.
Aasgieren
Oorsprong
het vrije volk
ZATERDAG 16 FEBRUAR11985
maatschappij
grote Amerikaanse bank het
zich niet kan permitteren dat
een volle Europese dochter.*
niet meer "Safe" is. Dat zou
het vertrouwen bij de Europe-
se cliënten in de Amerikaanse
bank schaden.
Komt de NCB in de financi-
èle problemen, dan zal "Chase"
ahajoog aan Crédit Lyonnais J
bij Slavehburg's Bank moeten
bijspringen. Bovendien zal ook J
De Nederlandsche Bank er-
voor waken dat een "bankroet" J
van een van de Nederlandse
banken het vertrouwen in de: i
gehele, Nederlandse bankwe-
reld schaadt.
Dat het op de Nederlandse 1
bankenmarkt rustig zal blij-
ven, moet echter worden be-
twijfeld. Topman ir. P.. J. Lar-
dinois van dé Rabobank Ne- J
derland, tevens voorzitter van
het Collegè van Overleg der
gezamenlijke banken (het
overkoepelende overlegorgaan
van de Nederlandse banken),
hééft daarop onlangs in het Fi-
nancieele Dagblad ook al ge
wezen.
„Negentienvierentachtig was *'v"
voor de banken over het alge-?™
meen genomen geen gemakke-,'^
lijk jaar. De rentemarge bleef U™
krap en er was geen groei in
de leningenportefeuille. Er—
was wel enig herstel bij dei»
spaartegoeden, waardoor de
meeste banken op dit moment
behoorlijk liquide zijn (over
genoeg middelen beschikken,
red.) Maar in het algemeen
.moet je zéggen dat de spoeling
op de bancaire markt dun in.
en waarschijnlijk nog dunner
zal worden. Je ziet dat er aan
alle kanten afkalving plaats-?»
vindt. Van alle kanten knagen
outsiders aan onze traditionele
markten. De verschillende sec- 'M'
toren raken steeds meer met
elkaar vervlochten." aldus
Lardlnois.
Volgens hém komen in de
Nederlandse geldwereld pen-'"
sioenfondsen (onder aanvoe--ui
ring van het grootste, het amb-'T.'
tenarenpensioenfonds ABP).
verzekeraars, beleggers en',"
banken steeds meer op eikaars «-
terrein.
Lardlnois: „Het bankenland-""
schap in Nederland is minder
'dicht bezet met van elkaar on-
afhankelijke ondernemingen.",","
De tijd van grote concentraties-
is zo ongeveer voorbij. Het is—
natuurlijk wel zo dat de con--"-'-
currentie toeneemt en de spoc ".«O! I
ling, zoals ik al zei, dunner"?;?
wordt. Groei is in Nederland....
eigenlijk niet meer mogelijk."1"
behalve dan ten koste van het'-'?
marktaandeel van de ander".
Hoe sterk staan de banken In
Nederland? In de Verenigde
Staten ontstond een lichte golf
van paniek toen het er "even"
naar uit zag dat de in grote
financiële problemen geraak
te landen in Zuld-Amerika, die
voor miljarden aan keiharde
dollars in de schuld staan bij
vooral het Amerikaanse bank
wezen, en bloc de betaling van
renten en de aflossing van
schulden zouden gaan boycot
ten. '.-...vr V''.'v-
Grote Amerikaanse geldinstel
lingen dreigden hierdoor op de
rand van een bankroet te'ge-
raken. Met hulp van het Inter-
nationaal'Monetaire Fonds en
soepele betalingsregelingen
aan die landen is die crisis
althans voorlopig bezworen.
Ook de Nederlandse banken
vooral de grote die buitenland
se activiteiten ontplooien lo
pen risico's In Zuid-Amerlka.
Denk alleen maar aan de be
talingsproblemen van Argen
tinië met het gaspljpleldlng-
projekt van Boskalis. Dat is
onder andere door dc Amro
Bank gefinancierd. Een be
hoorlijk deel ervan wordt niet
vla dc exportkredietverzeke
ring door de Nederlandse
staat gedekt.
Maar ook in het binnenland
worden met de regelmaat van
de klok stroppen geleden. Be
drijven gaan failliet. Onroe
rend goed wordt bij executie
ver onder de "gehypotheekte"
waarde verkocht. Voor slechte
betalers moeten ook de ban
ken soepele betalingsregelin
gen treffen.
Daarnaast hebben de naam en
de faam van de Nederlandse
banken een forse knauw ge
kregen door affaires van frau
de, speculatie en zwart geld.
In dit klimaat dreigde Slaven-
burg's Bank ten onder te gaan.
Slechts door bonderden mil
joenen beschikbaar te stellen,
wist de Franse moederbank
Credit Lyonnais de bank over
eind te houden. De schande
was inmiddels zo groot, dat de
naam Slavenburg werd veran
derd in Credit Lyonnais Ne
derland.
Het 'vertrou wen tn het Neder
landse bankwezen is ook ge
schaad door grote financiële
problemen bij de specifieke
hypotheekbanken, die met
veel geld het schip in gingen
bij beleggingen in de grillige
vastgoedwereld.
De Westland/Utrecht Hypo:
theekbank en de Frlesch-Gro-
ningsche Hypotheekbank kon
den ternauwernood worden
gered, dankzij forsekapitaaL-.-.
Injecties van respectievelijk
Nationale Nederlanden/Alge-
meen Burgerlijk Pensioen
fonds en de. Rijkspostspaar
bank. De Tilburgsche Hypo
theekbank was financieel niet
meer te redden en wordt nu
ontmanteld.
Kunnen de Nederlandse ban
ken nog een stootje verdra
gen? Wie. is ér sterk en wie
zwak? Hoe verhouden zij zich
tot eikaar? Hoe is de markt-
verdeling? In het bijgaand
verhaal geeft Het Vrije Volk
wat meer inzicht in de machti
ge en nog vrij gesloten wereld
van het grote geld.
I De verborgen B
milj ardenstroppen in
IK^S de wereld van
1 1 het grote geld
den bij dc vele vorderingen op
agrarische ondernemers.
„Daar is het land vermoedelijk
veel waardevaster dan fabrie
ken. installaties e.d."
Bovendien wijst hij erop dat
dé geldstroom'naai- boeren in
het algemeen redelijk verze
kerd is,, door overheidssubsi
dies, marktregelingen, (vanuit
de EG) en de over het alge
meen geringe betekenis van
het vreemdevermogen In de
landbouw (véél eigen kapi
taal).
Overigens heefthet woord
"calamiteit'? van drs. Smit nog
een nadere aanduiding nodig.
Het gaat hierbijom stroppen
die in het geheel niet voorzien
'zijn en als het ware uit dé'
lucht komen vallen. Voor de
voorziene verliezen moet de
éérder genoemde? "stroppen--
pot" de klappen opvangen.
Dc NCB blijkt, afgezien van
Credit Lyonnais Nederland (de
voormalige Slavenburg's Bank
'die. in grote verliezen kwam en
inmiddelsdoor de Franse
moederbank Crédit Lyonnais
van de ondergang via forse fi
nanciële injecties is gered),
voorts het meest.van zijn bru
towinst te hebben gereser
veerd voor de stroppenpot.
Drs. Smit vraagt zich zelfs
af.of dit percentage niet geflat
teerd is, dat de.NCB eigenlijk
liever nog meer, aan de strop
penpot. had .willen toevoegen
maar dan met een negatief
eindcijfer (netto-verlies) naar
buiten had moeten komen,
'waardoor het vertrouwen in de
bank zou kunnen worden- ge
schaad.
Inzijn algerriéne conclusies
constateert drs. Smil dat de
NCB duidelijk als zwakste uit
de vergelijking komt. Niet al
leen is het relatieve weer
standsvermogen volgens hem
het kleinst, maar ook de renta
biliteit was in 1982 en 1983 zo
danig dat praktisch de gehele
brutowinst werd gebruikt voor
de slvoppenpot.
„En dan nog was deze dota
tie ten opzichte .van de uit
staande debiteuren nogal:ma
gertjes In vergelijking mét de
andere handelsbanken,", aldus
Smit.
Een teken aan de wand
noemt hij voorts dat de NCB
dé laatste jaren ook niet meer
in geldomvang is gegróoid: de
bank had per eind 1983 een ba
lanstotaal dat praktisch gelijk
was aan dat van 1981 (dit on
danks de weliswaar niet meer
zo grote, maar toch bestaande
waardedaling van het geld)
-terwijl andere banken daarin
1 een groei bereikten.
Veelbetekenend stelt —hij
voorts: „Het is duidelijk dat,
evenals in andere bedrijfstak
ken, In ongunstige tijden de
zwakste bedrijven het eerst af
vallen. Veelal is het dan ook
nog zo dat het proces versneld
wordt door een verscherpte
concurrentie, waarvan dan
juist de bedrijven met rela
tief het geringste weer
standsvermogen het slachtof
fer worden." t
En in die minder gunstige
omstandigheden zal volgens
hem de NCB vermoedelijk als
eerste van de groep onderzoch
te banken in moeilijkheden ko
men.
Overigens moet hierbij wor
den aangetekend dat de Ame
rikaanse Chase Manhattan
Bank voor 100% aandeelhou
der is van de NCB en dat deze
avonden aan het rekenen ge
slagen," zegt Smit bescheiden.
In zijn "mini-proefschrift"
rekent hij voor wat de "hardT
held" is. van het .aansprakelijk
vermogen van "de vèrschillen-
de banken. Hij zet die "weer
stand" af tegen de omvang van
de debiteurenportefeuille (het
'uitgeleende geld).:
Uit het percentage wat
daardoor ontstaat (zie staatje)
leidt hij af hoe groot eén cala
miteit (een strop) bij de debi
teurenkan oplopen voordat het
aansprakelijk vermogen, 13
verdwenen én /waarna een
bank uiteraard niét/meer kan.
functioneren. Uit het /Staatje
blijkt dat de NCB-als-laagste,
uit de bus komt.
Smit: „Een calamiteit ter
grootte van 7,5% van de debi-,
teuren zou het aansprakelijk
vermogen wegvagen, terwijl
bij andere handelsbanken de
marge 10-11% is. Alleen de
NMB zit in de buurt".
Het lage percentage van de
Rabo Bank moet. volgens hém
worden bezien in relatie met
de aanzienlijk grotere zekerhe-.
cent (zie staatje).
De nettowinsten bij de.grote
banken konden weliswaar nog
redelijk op peil worden gehou
den. maar gezien de groei van
de geldomvang (balanstotaal)
hadden die eigenlijk ^moeten
meegroeien om daaruit het
eigen vermogen verder op te
krikken. Door de stroppen, die
in de cijfers nogal worden ge
maskeerd, hébben de banken
naar alle waarschijnlijkheid
een stukje zekerheid (weer
standsvermogen) moeten inle
veren.
Uit een onderzoek naar de fi-,
nanciële positie van 150de ze
ven grootste Nederlandse ban
ken blijkt vooral dat de Neder
landse Crédietbank niet al te
sterk staat. Dat onderzoek is
uitgevoerd door drs. W. Smit,
in het dagelijkse leven eco
noom bij het Landbouw Econo
misch Instituut, voor een ken
nis van hem die overhoop ligt
met de Nederlandse Crediet'
"Bank (NCB) en die eens wilde
weten hoe die bank ervoor
staat ten opzichte van dc ande
re Nederlandse banken.
De gegevens en conclusies
van Smit geven een.alleszins
interessant beeld van de Ne
derlandse bankwereld.„Och,
het analyseren van financiële
gegevens is mijn dagelijks
werk. Ik ben gewoon aan de
hand van de jaarverslagen wat
Banken
Balanstotaal
Toevoegingen aan de VAR Aansprakelijk vermogen Netto-winst"
in min. in van de in van de in van de 1982+1983
1982+1983 brutowinst debiteuren-' totale debiteuren- in van?
- portefeuille verplichtingen portefeuille belanstotaal
Alg. Bank Ned.
Amro Bank
Rabo Bank
Ned. Midd. Bank
Mees/Hope*
Ned. Crediet Bank
Credit Lyonnais"
132.597
122.566
118.286
63.323
14.604
15.152
11.036
Door de enorme toevoegin
gen aan de stroppenpotten zijn
de brutowinsten van de banken
de laatste jaren danig uitge
hold. Werd aan het eind van de
jaren zeventig nog hooguit
twintig tot vijfentwintig per
cent van de brutowinst gere
serveerd voor de VAR's. in de
laatste jaren lag dat percenta
ge flink boven de vijftig per-
Meès/Hope is dochter van.ABN .-.?■-/J'???/
Credit Lyonnais Nederland (en Slavenburg). De vergelijking is door herkapitalisatie en financiële Injecties van de Franse moederbank moeilijk.
(1) VAR staat voor "stroppenpot"
(2) Aansprakelijk vermogen is"eigen vérmogen" plus "achtergestelde leningen".
KtJJjLgt»'
Vanwege een verlies van één
miljoen en een schuld van drie
miljoen gulden draaide de AM-
RO-bank de geldkraan dicht.
„Een kwalijke zaak."-meent dc
bestuurder Lou Wijnen van de
Dienstenbond FNV. „Daarmee
werd hét bedrijf eenvoudigweg
de nek omgedraaid."
Hofleverancier Schuitema
koos na de maatregel van de
bank eieren voor zijn geld. Alle
leveringen werden gestaakt, de
ai geleverde voorraad werd
weer teruggeëist. De inderhaast
te hulp geroepen „crisis-mana
ger" G. A. M. Brouwers kon op 24
december nauwelijks anders dan
de surséance aanvragen. Als dit
niet w is gebeurd, was de Coöp
direc' c de fles gegaan met alle
gevolgen van dien.
Na weken van spanning voor
het personeel kwamen de Dien
stenbond. manager Brouwers en
de twee bewindvoerders Mr. A.
H. Bos en W. G. van Hassel begin
februari met een 'oplossing. De
Coöp Nieuwe Waterweg zou wor
den verkocht aan drie winkelbe
drijven. Van het eens zo trotse
socialistische bedrijf bleef niets
meer over. „De idealisten hebben
het moeten afleggen tegen de rij
kere kapitalisten",.zo verkondig
de menigeen.
Volgens Lou Wijnen is misma
nagement de hoofdoorzaak van
de kruidenierstragedie. „De di
rectie is meermalen gewaar
schuwd. In 1980 is de toenmalige
directeur Van der Lee al gezegd
dat het zo niet langer kon. De in
vesteringen die werden gepleegd
stonden niet in verhouding tot de
inkomsten. De waarschuwingen
werden weggehoond."
De bewindvoerders kregen een
„nalatenschap" in handen die
aan diverse kanten rammelde,
zo blijkt uit het rapport dat bel
de heren opmaakten. Er waren
de afgelopen jaren veel te hoge
investeringen .gedaan. Geld dat
voornamelijk was besteed aan
verbouwingen en achterstallig
onderhoud. De (overigens te la
ge) afschrijvingen hiervan druk
ten de winstmarge omlaag.
Volgens de bewindvoerders
vergde een reddingsoperatie „en
kele miljoenen" guldens. Daar-
drs. Han van der Horst wilde
hij arbeidersklasse waar mo
gelijk verheffen.
„De lonen waren in die .tijd
erg laag. De mensen stonden
bijna allemaal constant in de
schuld bij de bakker, de melk
boer en de kruidenier. ?Er was
nauwelijks een wet die iets
over de kwaliteit van de aan
geboden goederen voorschreef.
De mensen kochten op- de pof
en waren daardoor met han
den en voeten aan de kleine
zelfstandigen gebonden,"
Met de oprichting van de co
operatieve drukkerij?' Een
dracht was de zogenaamde
produktie coöperatie geboren.;
De werknemers waren tegelijk
aandeelhouder en eigenaar
van het bedrijf. Niet véél later
werd een coöperatieve/bakke
rij opgericht waarmee ook de
consumptie coöperatie z'n In
trede deed in Schiedam.*
„In heel Europa werden In
die tijd coöperaties opgericht,"
zegt Van der Horst. „En dan
meestal door socialisten. In
Schiedam was het een liberaal
die in deze tijd ongewtijfeld lid:
van de PvdA zou zijn 'ge
weest."
Volgens Van der Horst is het
coöp-ideaal al jaren lang
morsdood. Het idee 'dat dit
wel komen maar "juist van de»-
jongeren moeten tfe het heb-«
ben."
soort dingen geréd moet wor
den leeft niet'meer in Neder
land. En Engeland floreert de
coöperatie, nog steeds. Daar
heeft de organisatie zelfs een
eigen zondagsblad. The Sun
day Citizen. Voor Zwitserland
géldt hetzelfde. De MIGROS
zoals het daar heet is er heel
belangrijk." Tn Denemarken en
vooral Zweden staat de coöp
eratie ook nog steeds sterk in.
de schoenen.
Verbeek houdt overeind dat
de ondergang vanNieuwe
Waterweg" niet louter te wij
ten is aan hét verzuim de ves
tigingen; te vernieuwen, een
.veelgehoord verwijt ook bin
nen, het: bedrijf. „Er was juist
volop vernieuwd. We hebben
bijna alle vestigingen in een
nieuw jasje gestoken. Vanzelf
sprekend dat zoiets 'veel geld
kost. We hadden nu in de pe
riode gezeten waarin dat geld
langzaam zou zijn terugver
diend."
De omzetcijfers van de we
ken na de surséance-aanvraag
laten een verbluffende stijging
'zien. Hét koude weer hield vol-,
gens Wijnen van de Diensten
bond de klanten dichtbij huis
en dus ook dichtbij, de Coöp.
„Met speciale aanbiedingen is
ook een hoop bereikt. Als'er
geld was, geweest, had het-be
drijf zelfstandig door kunnen
draaien. Maar daar was toch
zeker drié miljoen'gulden voor
nodig geweest."
Volgens Wijnen moeten- de
concurrerende kruideniersde
mogelijkheden voor de Coöp
ook hebben bemerkt, gezien de
snelheid waarmee ze volgens
hem met'aanbiedingen tot aan
koop kwamen. „Als aasgieren
kwamen ze op de Coöp af."
zegt de vakbondsman. „Ze pro
beerden achter ieders rug om
toch zaken te doen. Ze zijn
achteraf heel handig tegen-el-
kaar uitgespeeld."
mee zou een nieuwe Coöpformu-
le moeten worden ontwikkeld, de
efficiency worden verbeterd en
het personeel beter worden opge
leid.
Gekozen werd voor verkoop
waarmee 175 van de 215 banen
bij de Coöp gered werden. Moge
lijk wordt dit aantal de komende
weken uitgebreid tot 190.
„De winkels blijven open maar
krijgen alleen een andere
naam." zegt eentamelijk tevre
den Lou Wijnen. „De werkgele
genheid heeft bij ons voorop ge
staan."
Met de overname van tien su
permarkten is de Haagse inkoop
organisatie Door .Eendracht
Sterk (DES) de grootste opkoper
van "Coöp-filialen. Dit bedrijf,
niet te verwarren met coöpera
ties met dezelfde naam, ver
koopt de verschillende vestigin
gen door aan zelfstandige onder
nemers. De banen van op twee
na alle bedrijfsleiders staan
hiermee op de tocht in tegenstel
ling tot die van het lagere win
kelpersoneel.'
De Coöp. Nieuwe? Waterweg
vindt haar oorsprong in de co
operatie "Door' 'Eendracht
Sterk" die in 1902 door de link
se Liberale Schiedammer
M.C.M. de Groot werd opge
richt. Volgens de historicus
Voor alle betrokkenen bij dc
Coöp Nieuwe Waterweg staat"?
één ding vast. Door het verlies""
van het bedrijf krijgt de socia-"-"!
listische beweging in Rijn-""
mond een gevoelige tik. ..Ais er**
zich eenzelfde situatie had
voorgedaan in de jaren voor de„ i
oorlog, hadden de klanten^
meegeholpen om het bedrijf te
redden," meent Verbeek. „De
mensen hebben die saamhorig-.
heid van toen niet meer."
Volgens Lou Wijnen is het"
verdwijnen van "Nieuwe Wa-^j
terweg" slechts een voorbode,-,
van nieuwe faillissementen en»-'
Op de werkvloer worden zo- surcéances van de paar anderen-
Wel de directie als het bestuur coöperaties in ons land. „Iki
nagewezen als voornaamste verwacht niet dat de coöpera-?—
schuldigen voor de afbraak, tic nog een lang leven bescho-'""
„Wij zijn altijd te zoet en'te ren is. Er moeten betere bestu-
netjes geweest," zegt bedrljfs- ren komen. De concurrentie',,'
leider Peter Vermeulen. Hij ligt wat management én direc-
zal het hoofd blijven van "de tic betreft in kwaliteit op ons
vestigingen Maassluis al moet voor. Je moet een keuze ma-
hij van dé nieuwe eigenaar wel ken tussen idealen of werkge-JT
meteen een managerscursus legenheid maar je kunt best»
gaan volgen. „Er had een veel socialist zijn en tegelijk een^
agressiever verkoopbeleid ge- goed zakenman. Er zijn bedrijf
voerd moeten worden. De oude ven die dat dagelijks be wij-,
klanten van de Coöp bleven zen."
