i Tientallen in de weer met 'Het zit erop' ■wmm w. I TOONAANGEVEND INVÜ Vandaag met: Regionieuws Agenda Loopfanaten over VhunJ? Marathon m mmmmm v-2 'heel Nederland maken de .ifóWiekkoi'pscn en organise - "tcors van zakloopwcdstrijden -iMii al op voor de vijfde mei. '^Êc'i'tig j;i;ir bevrijding is niet .•niks. Schiedam gaat het ■$èxs- Daar proberen ze het jgrftte feest van 5 mei 1945 te herhalen. Toen vergastte het •$h£atsclijkG bühnetalcnt de 'Stadgenoten op een oorspron- ,_Jke revue, die al tijdens de bezetting' in het diepste ge- ibcirn was geschréven en inge- SUijdeerd. T Er staat wéér zoiets op sta pel. met als belangrijk ver schil dat degenen die nu van' de partij zijn in ane openheid kunnen oefenen. Omdat de tekst van dé revue verloren is gegaan schreef HVV-mede- werker Han van der Horst een hieuw script. Nu al op van de zenuwen -hoe zal de i)remic ro aflopen? - gunt hij u oen ie achter de coulissen. Reconstrueren IK mmm WÊÊÊËmwé mm- - „Berliner Luft" Jenever Oude angsten ivW" ZATERDAG 13 APRIL1985 Herinneringen aan de eer ste versie van „Het zit er op", waarmee in 19Jf5 de bevrijding werd gevierd. Revue laat Schiedams -v erwiiitër herleven T door onze medewerker HAN VAN DER HORST p SCHIEDAM Hitier, 'Goering en Goebbels heb- ;ben aanvankelijk moeite .met- het treffen van de jjuiste toon. Het grote to- jhéel van het Schiedamse jEassagetheater wordt be- jzet ^gehouden door John ïLanting, die daar met zijn «revuegezelschap een nieu- *we?klucht instudeert. Het Bovenzaaltje, waartoe de .nafcitop zijn toevlucht |nam; is nogal gehorig en iijfikrijgt de Duitse militai- y^Jpas moeilijk over het i.y.oétlicht, als de free-jazz- Jclanken uit het belenden- i.de; theatercafé zo duide- s lijk" doordringen. 1 ^Schiedammers ploeteren op -Bevitevrijdlngsrevue "Het zit erop". sX.T>e" stemming is nu en dan - geprikkeld, want de première Si ah over een maand, en de t jdeetnemers realiseren zich 1 maar al te goed dat straks het óudere publiek in de zaal kan j .vergelijken met de oorspron- 1 'gelijke versie. In de meidagen -van 1945 stroomde heel Schie- f <?am naar hetzelfde Passage- j theater om daar een revue te j iziën die ook "Het zit erop" heette - geschreven en ingestu- dëerd tijdens de bezetting, zon- der-dat één Duitser of landver- 4 cadèr er iets van merkte. Die voorstellingen en die sfeer in i .1985" naar de kroon steken - dat 4 zal-njet meevallen. i "k licbhoud më groot, maar ik 1 "krijg het zo langzamerhand oólc-op mijn zenuwen. Het is j schokkend om tientallen men- 5 sen te zien bewegen volgens 'jSpiftyivoorschriften en te horen t «eggen wat jij voor ze hebt op- geschreven, want het script en •J kde-iiedteksten voor "Het zit er*. jop'Szijn van mijn hand. J -;-Langzamerhand maakt s plaatsvervangende planken- i koorts zich van mij meester, f Ik'lzi'e het publiek halverwege (^"^voorstelling verveeld de it ««aaRultdruppelen. Nu begrijp 'k'l:r-pas waarom Herman pas eijèrmans de première van 4 ^JJtClstukken altijd zenuwach- i tig» in een nabije kroeg door- ^BïSjSJIt, terwijl hij toch echt nergens bang voor hoefte te l r $mn. i ;^Het begon allemaal eind no- yehïber vorig jaar. Connie Eg- I jigink; de directeur van het Scliledamse Passagetheater aatrde telefoon. je weet toch dat ze j vlak- na de bevrijding in het f theater hier die revue hebben .opgevoerd?". V i .*1 a .-.^'«Willen we weer doen. Maar we hebben het oorspronkelijke 'materiaal niet bij de hand. -Kun jij die revue reconstrue ren?!' „Wat is er. met de tekst ge beurd?" vraag ik. „Die is weg." „En de muziek." „Ook weg." „Dan," besloot ik, „moet ik een hele nieuwe revue schrij ven."--, -C* Het beschikbare materiaal bleek beperkt: een program maboekje en een uitgebreide fotoreportage van de première in 1945, gemaakt door iemand die blijkbaar wat filmrollen door de oorlog had gesleept. „De oorspronkelijke "Het zit erop", zo bleek daaruit, ging over een reis naar de maan, van waar werd teruggekeken naar het bezette Schiedam. Geen origineel idee, want Paul Linke's revue Fr au Luna, be kend om het lied der liederen Berliner Luft, ging over een vergelijkbaar thema. Duits amusement was voor de ma kers destijds in de hongerwin ter kennelijk geen taboe. Ik ging aan het werk. De Viaardingse muziekleraar Dick Borst, bekend uit het operettewezen en componist van de nodige revues, zou de muzikale kant verzorgen. Cho reografe Anneke van Gelderen nam de balletten voor haar re kening. Zij brachten ervaren zangers en dansers uit de hele Rijnmond mee. Spil van het geheel werd het Schiedamse amateurgezelschap "Toneel groep '7T', dat meer met zulke bijltjes heeft gehakt en dat be schikt over veel toneeltalent en wat belangrijker fs over een groot organisatie- en improvisatievermogen. Voor de regie werd uit Rotter dam Leny Vos 'aangetrokken, een oude rot in het vak die als het moet de zweep laat knallen en grote ruimtes met haar persoonlijkheid vult. Al die mensen begonnen de sfeer van de hongerwinter te laten herleven, want Het zit erop IJ gaat over mensen die ondanks alle kou en ellende bezig zijn een revue in te studeren voor na de bevrijding. Een belang rijke figuur is dan ook die van de oorspronkelijke tekstschrij ver-regisseur Piet Albers, nü op de planken gezet door Wim Goedenöorp van Toneelgroep '71. Schiedam, winter 1945, was ondanks de kou een koortsach tige stad. De grote razzia van 1944 lag er nog vers in het ge heugen. De Duitsers probeer den toen uit het hele Rijn mondgebied in één grote actie alle overgebleven mannen tus sen dc zestien en de veertig jaar weg te halen voor zware arbeid aan hun futiele verdedi gingswerken. In de oostelijke buurten had je uitzicht op de vernielde havenwerken van Rotterdam eh de Schiedam mers vreesden dat hun toen nog trotse" werven óók aan de beurt zouden komen. Wie nog veilig de straat op kon was dë hele dag in de weer om aan voedsel te komen. Elke dag verliet een stroom vrou wen te voet. met kinderwa gens, op fietsen zonder banden de stad óm het omliggende platteland af te stropen op eten. Er was óók verzet: bij drukkerij Roelants maakten ze Het Parool op een elektrische pers, waarvoor de stroom van de buren een Duits soldaten- verblijf werd gestolen. Goos Verweij drukte in zijn kleine bedrijf De Waarheid. De Knok ploeg viel in hoge mate samen met de Eerste Schiedamsche Dick Borst, de man van de muziek voor „Het zit erop II", componeert even een Glenn-Mïller-achtig melodietje. Regisseuse' Leny Vos kijkt hem op de vingers. Bewakingsdienst van de oude SDAP-leider Piet de Bruin en zijn gelijknamige zoon. Het ge- uniformeerde personeel van De Bruin mocht van de Duit sers namelijk na donker op straat. Het toverwoord was in dit hongerige, zenuwachtige Schiedam meer dan ooit: jene ver. Wie daarover beschikte kon alles en iedereen kopen. Bestaande voorraden waren kostbaar als staven goud. Als Iemand er niet al te verma gerd bijliep vermoedde je een privédistilleerderijtje in zijn kelder. En door bezorgen van wat jenever op de juiste plaat sen kon het verzet soms won deren verrichten voor de goe de zaak. De meest opmerkelijke acti viteiten vonden plaats in een verlaten loods van de werf Wilton Fijenoord. Daar stu. deerde de oude katholieke or ganisatieman Piet Albers Bef zit erop in, zijn revue voor na de bevrijding. Tientallen Schiedammers goeddeels behorend tot de betere kringen verleenden hun medewer king. Veel van deze mensen hadden voor de oorlog een gro te rol gespeeld in het amateur toneel- en muziekwezen, maar de meeste verenigingen had den zich ontbonden, toen zij van de Duitsers te horen kre gen, dat zij lid moesten wor den van de nationaalsocialisti- sche Cultuurkamer. Wat daar gebeurde in die loods was hoogst gevaarlijk en hoogst verboden. De nazi's waren in middels al begonnen hun eigen soldaten kürzerhand aan de hoogste boom te hangen, als zij maar de schijn van twijfel uitten aan Hitlers uiteindelijke overwinning. Eigenlijk was het een krank zinnige situatie: half verhon gerde mensen die dansten en zongen, of tussen het speuren naar voedsel door een stukje textiel trachtten te bemachti gen voor het danskostuum van een schattig maanengeltje... Vandaag baadt Schiedam in het licht van een nieuwe tijd. De krotjes van de binnenstad zijn vervangen door splinter nieuwe woningwetwoningen. De aanleg van de sneltram naar de nieuwe wijken ten noorden van de spoorbaan vor dert snel. Waar eens die dood vermoeide vrouwen voor niets het zoveelste boerenerf op strompelden verrijzen nu een gezinshuizen met tuinen en hier en daar een beetje gif grond. Voor de ramen van ho ge flats soms een affiche tegen de kruisraketten... Oude ang-' sten zijn vervangen door nieu we. Kun je de bevrijding wel laten herleven? Of de honger winter? En dan nog wel in een revue? Agaath van Dijk van Toneelgroep '71, die een paar belangrijke rollen speelt in de nieuwe revue: "Aanvankelijk was het moeilijk. Ik heb de oorlog zelf niet meegemaakt. Maar door veel te praten met oudere mensen heb ik een beet je gevoel, voor de zaak gekre gen, al kun je de ervaringen van toen nooit helemaal be grijpen. Ik zie nu wel in wat een ontzettend mensonterende situatie het geweest is. Hoe moeilijk het was om toen je zelfrespect te bewaren." An Pennings staat de bevrij ding daarentegen nog helder voor de geest. Terwijl iedereen feestte zat zij in angst. "Mijn man was nog niet thuis. Die zat in Duitsland. Die kwam pas zes weken later aan. Mijn schoonouders hadden al ge zegd: 'Onze zoon komt toch niet terug'. Ze zak de première van Het zit erop II met des te meer plezier meemaken, al De cast van „Het zit erop II' repeteert in de foyer van het Passagetheater. was het alleen maar omdat ze dan jarig is..." Ook componist/arrangeur Dick Borst kan putten uit eigen herinneringen als hij zich de sfeer van die tijd voor de geest wil halen. Omdat zijn vader er nogal goed in was om aan eten te komen had hij dé oorlog redelijk goed doorstaan. Op bevrijdingsfeesten en in Nederlandse bands die voor de Canadezen optraden verdiende hij zijn eerste magere boter hammen als muzikant. De oude muziekboeken uit die glorietijd diepte hij moeite loos op, toen hem gevraagd werd de muzikale kant van de revue te verzorgen. Hij speelt de oude hits van 1345 uit het hoofd op de piano voor. Op elke repetitie haast verschijnt hij met nieuw muziekpapler, waarop in zijn duidelijk noten- handschrift arrangementen staan, of een compleet nieuwe compositie. Elke dinsdag hoor je buiten het Passagetheater de oude nummers schallen: Als op het Leidseplein de lichtjes weer eens branden gaan _cn Zonnig Capri, maar ook -de Duitse bruimars 'Erika'. Hjé't zit erop II bevat namelijk veel bekende liedjes uit die tijd,,X- meestal met een aangepaste tekst, soms met een volkomen nieuwe. En wie de oude sound van vroeger hoort, maar muziek niet herkent, luistejt misschien naar Dick Bor'sts bloedeigen Gaarkeuken blups of het schrijnende Waar is het hart van Rotterdam? ajl? Zijn repetities duren lang; maar het koor blijft enthou siast. Er zullen nog heel wat avonden hard geoefend moeten worden voordat de tientallen medewerkers zullen kunhen verzuchten: „Pfff... Het zit er op." w- Het Vrije Volk/Metropool heeft heel wat noten op zijn zang ais het om actualiteit gaat. óók op muzikaal gebied. Weet nog iemand voor een deuntje? DE NIEUWE ABONNEE 13 Naam: Adres: Postcode:.... Plaats Tel. (voor kontrole bezorging): De nieuwe abonnee betaalt per maand 21.50 O kwartal 63.60 en krijgt de krant eerst 14 dagen gratis! AANGEBRACHT DOOR: Naam: Adres: Voorl.: Huisnr.... HA Voorl.:.......,...; «w- Huisnr.:... Postkode: Plaats: Als beloning kies Ik een handdoek of een parkerpen Vul In. knip uit #n stuur op In een open envelop nasr Hel Vrlie Volk >m nnim» Zaken. Antwoordnummer 1579. 3000 VB RolterJam 5e poslz^i bétaSn w®

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1985 | | pagina 1