i
Tientallen
in de weer met
'Het zit erop'
■wmm
w.
I
TOONAANGEVEND INVÜ
Vandaag met: Regionieuws Agenda Loopfanaten over VhunJ? Marathon
m
mmmmm
v-2
'heel Nederland maken de
.ifóWiekkoi'pscn en organise -
"tcors van zakloopwcdstrijden
-iMii al op voor de vijfde mei.
'^Êc'i'tig j;i;ir bevrijding is niet
.•niks.
Schiedam gaat het
■$èxs- Daar proberen ze het
jgrftte feest van 5 mei 1945 te
herhalen. Toen vergastte het
•$h£atsclijkG bühnetalcnt de
'Stadgenoten op een oorspron-
,_Jke revue, die al tijdens de
bezetting' in het diepste ge-
ibcirn was geschréven en inge-
SUijdeerd.
T Er staat wéér zoiets op sta
pel. met als belangrijk ver
schil dat degenen die nu van'
de partij zijn in ane openheid
kunnen oefenen. Omdat de
tekst van dé revue verloren is
gegaan schreef HVV-mede-
werker Han van der Horst een
hieuw script. Nu al op van de
zenuwen -hoe zal de i)remic
ro aflopen? - gunt hij u oen
ie achter de coulissen.
Reconstrueren
IK
mmm
WÊÊÊËmwé
mm- -
„Berliner Luft"
Jenever
Oude angsten
ivW"
ZATERDAG 13 APRIL1985
Herinneringen aan de eer
ste versie van „Het zit er
op", waarmee in 19Jf5 de
bevrijding werd gevierd.
Revue laat
Schiedams
-v
erwiiitër herleven
T door onze medewerker
HAN VAN DER HORST
p SCHIEDAM Hitier,
'Goering en Goebbels heb-
;ben aanvankelijk moeite
.met- het treffen van de
jjuiste toon. Het grote to-
jhéel van het Schiedamse
jEassagetheater wordt be-
jzet ^gehouden door John
ïLanting, die daar met zijn
«revuegezelschap een nieu-
*we?klucht instudeert. Het
Bovenzaaltje, waartoe de
.nafcitop zijn toevlucht
|nam; is nogal gehorig en
iijfikrijgt de Duitse militai-
y^Jpas moeilijk over het
i.y.oétlicht, als de free-jazz-
Jclanken uit het belenden-
i.de; theatercafé zo duide-
s lijk" doordringen.
1 ^Schiedammers ploeteren op
-Bevitevrijdlngsrevue "Het zit
erop".
sX.T>e" stemming is nu en dan
- geprikkeld, want de première
Si ah over een maand, en de
t jdeetnemers realiseren zich
1 maar al te goed dat straks het
óudere publiek in de zaal kan
j .vergelijken met de oorspron-
1 'gelijke versie. In de meidagen
-van 1945 stroomde heel Schie-
f <?am naar hetzelfde Passage-
j theater om daar een revue te
j iziën die ook "Het zit erop"
heette - geschreven en ingestu-
dëerd tijdens de bezetting, zon-
der-dat één Duitser of landver-
4 cadèr er iets van merkte. Die
voorstellingen en die sfeer in
i .1985" naar de kroon steken - dat
4 zal-njet meevallen.
i "k licbhoud më groot, maar ik
1 "krijg het zo langzamerhand
oólc-op mijn zenuwen. Het is
j schokkend om tientallen men-
5 sen te zien bewegen volgens
'jSpiftyivoorschriften en te horen
t «eggen wat jij voor ze hebt op-
geschreven, want het script en
•J kde-iiedteksten voor "Het zit er*.
jop'Szijn van mijn hand.
J -;-Langzamerhand maakt
s plaatsvervangende planken-
i koorts zich van mij meester,
f Ik'lzi'e het publiek halverwege
(^"^voorstelling verveeld de
it ««aaRultdruppelen. Nu begrijp
'k'l:r-pas waarom Herman
pas
eijèrmans de première van
4 ^JJtClstukken altijd zenuwach-
i tig» in een nabije kroeg door-
^BïSjSJIt, terwijl hij toch echt
nergens bang voor hoefte te
l r $mn.
i
;^Het begon allemaal eind no-
yehïber vorig jaar. Connie Eg-
I jigink; de directeur van het
Scliledamse Passagetheater
aatrde telefoon.
je weet toch dat ze
j vlak- na de bevrijding in het
f theater hier die revue hebben
.opgevoerd?". V
i .*1 a
.-.^'«Willen we weer doen. Maar
we hebben het oorspronkelijke
'materiaal niet bij de hand.
-Kun jij die revue reconstrue
ren?!'
„Wat is er. met de tekst ge
beurd?" vraag ik.
„Die is weg."
„En de muziek."
„Ook weg."
„Dan," besloot ik, „moet ik
een hele nieuwe revue schrij
ven."--, -C*
Het beschikbare materiaal
bleek beperkt: een program
maboekje en een uitgebreide
fotoreportage van de première
in 1945, gemaakt door iemand
die blijkbaar wat filmrollen
door de oorlog had gesleept.
„De oorspronkelijke "Het zit
erop", zo bleek daaruit, ging
over een reis naar de maan,
van waar werd teruggekeken
naar het bezette Schiedam.
Geen origineel idee, want Paul
Linke's revue Fr au Luna, be
kend om het lied der liederen
Berliner Luft, ging over een
vergelijkbaar thema. Duits
amusement was voor de ma
kers destijds in de hongerwin
ter kennelijk geen taboe.
Ik ging aan het werk. De
Viaardingse muziekleraar
Dick Borst, bekend uit het
operettewezen en componist
van de nodige revues, zou de
muzikale kant verzorgen. Cho
reografe Anneke van Gelderen
nam de balletten voor haar re
kening. Zij brachten ervaren
zangers en dansers uit de hele
Rijnmond mee. Spil van het
geheel werd het Schiedamse
amateurgezelschap "Toneel
groep '7T', dat meer met zulke
bijltjes heeft gehakt en dat be
schikt over veel toneeltalent
en wat belangrijker fs
over een groot organisatie- en
improvisatievermogen.
Voor de regie werd uit Rotter
dam Leny Vos 'aangetrokken,
een oude rot in het vak die
als het moet de zweep laat
knallen en grote ruimtes met
haar persoonlijkheid vult. Al
die mensen begonnen de sfeer
van de hongerwinter te laten
herleven, want Het zit erop IJ
gaat over mensen die ondanks
alle kou en ellende bezig zijn
een revue in te studeren voor
na de bevrijding. Een belang
rijke figuur is dan ook die van
de oorspronkelijke tekstschrij
ver-regisseur Piet Albers, nü
op de planken gezet door Wim
Goedenöorp van Toneelgroep
'71.
Schiedam, winter 1945, was
ondanks de kou een koortsach
tige stad. De grote razzia van
1944 lag er nog vers in het ge
heugen. De Duitsers probeer
den toen uit het hele Rijn
mondgebied in één grote actie
alle overgebleven mannen tus
sen dc zestien en de veertig
jaar weg te halen voor zware
arbeid aan hun futiele verdedi
gingswerken. In de oostelijke
buurten had je uitzicht op de
vernielde havenwerken van
Rotterdam eh de Schiedam
mers vreesden dat hun toen
nog trotse" werven óók aan de
beurt zouden komen.
Wie nog veilig de straat op
kon was dë hele dag in de weer
om aan voedsel te komen. Elke
dag verliet een stroom vrou
wen te voet. met kinderwa
gens, op fietsen zonder banden
de stad óm het omliggende
platteland af te stropen op
eten. Er was óók verzet: bij
drukkerij Roelants maakten ze
Het Parool op een elektrische
pers, waarvoor de stroom van
de buren een Duits soldaten-
verblijf werd gestolen. Goos
Verweij drukte in zijn kleine
bedrijf De Waarheid. De Knok
ploeg viel in hoge mate samen
met de Eerste Schiedamsche
Dick Borst, de man van
de muziek voor „Het zit
erop II", componeert even
een Glenn-Mïller-achtig
melodietje. Regisseuse'
Leny Vos kijkt hem op de
vingers.
Bewakingsdienst van de oude
SDAP-leider Piet de Bruin en
zijn gelijknamige zoon. Het ge-
uniformeerde personeel van
De Bruin mocht van de Duit
sers namelijk na donker op
straat.
Het toverwoord was in dit
hongerige, zenuwachtige
Schiedam meer dan ooit: jene
ver. Wie daarover beschikte
kon alles en iedereen kopen.
Bestaande voorraden waren
kostbaar als staven goud. Als
Iemand er niet al te verma
gerd bijliep vermoedde je een
privédistilleerderijtje in zijn
kelder. En door bezorgen van
wat jenever op de juiste plaat
sen kon het verzet soms won
deren verrichten voor de goe
de zaak.
De meest opmerkelijke acti
viteiten vonden plaats in een
verlaten loods van de werf
Wilton Fijenoord. Daar stu.
deerde de oude katholieke or
ganisatieman Piet Albers Bef
zit erop in, zijn revue voor na
de bevrijding. Tientallen
Schiedammers goeddeels
behorend tot de betere kringen
verleenden hun medewer
king. Veel van deze mensen
hadden voor de oorlog een gro
te rol gespeeld in het amateur
toneel- en muziekwezen, maar
de meeste verenigingen had
den zich ontbonden, toen zij
van de Duitsers te horen kre
gen, dat zij lid moesten wor
den van de nationaalsocialisti-
sche Cultuurkamer. Wat daar
gebeurde in die loods was
hoogst gevaarlijk en hoogst
verboden. De nazi's waren in
middels al begonnen hun eigen
soldaten kürzerhand aan de
hoogste boom te hangen, als
zij maar de schijn van twijfel
uitten aan Hitlers uiteindelijke
overwinning.
Eigenlijk was het een krank
zinnige situatie: half verhon
gerde mensen die dansten en
zongen, of tussen het speuren
naar voedsel door een stukje
textiel trachtten te bemachti
gen voor het danskostuum van
een schattig maanengeltje...
Vandaag baadt Schiedam in
het licht van een nieuwe tijd.
De krotjes van de binnenstad
zijn vervangen door splinter
nieuwe woningwetwoningen.
De aanleg van de sneltram
naar de nieuwe wijken ten
noorden van de spoorbaan vor
dert snel. Waar eens die dood
vermoeide vrouwen voor niets
het zoveelste boerenerf op
strompelden verrijzen nu een
gezinshuizen met tuinen en
hier en daar een beetje gif
grond. Voor de ramen van ho
ge flats soms een affiche tegen
de kruisraketten... Oude ang-'
sten zijn vervangen door nieu
we. Kun je de bevrijding wel
laten herleven? Of de honger
winter? En dan nog wel in een
revue? Agaath van Dijk van
Toneelgroep '71, die een paar
belangrijke rollen speelt in de
nieuwe revue: "Aanvankelijk
was het moeilijk. Ik heb de
oorlog zelf niet meegemaakt.
Maar door veel te praten met
oudere mensen heb ik een beet
je gevoel, voor de zaak gekre
gen, al kun je de ervaringen
van toen nooit helemaal be
grijpen. Ik zie nu wel in wat
een ontzettend mensonterende
situatie het geweest is. Hoe
moeilijk het was om toen je
zelfrespect te bewaren."
An Pennings staat de bevrij
ding daarentegen nog helder
voor de geest. Terwijl iedereen
feestte zat zij in angst. "Mijn
man was nog niet thuis. Die
zat in Duitsland. Die kwam
pas zes weken later aan. Mijn
schoonouders hadden al ge
zegd: 'Onze zoon komt toch
niet terug'. Ze zak de première
van Het zit erop II met des te
meer plezier meemaken, al
De cast
van „Het zit erop II'
repeteert in de foyer van
het Passagetheater.
was het alleen maar omdat ze
dan jarig is..."
Ook componist/arrangeur
Dick Borst kan putten uit
eigen herinneringen als hij
zich de sfeer van die tijd voor
de geest wil halen. Omdat zijn
vader er nogal goed in was om
aan eten te komen had hij dé
oorlog redelijk goed doorstaan.
Op bevrijdingsfeesten en in
Nederlandse bands die voor de
Canadezen optraden verdiende
hij zijn eerste magere boter
hammen als muzikant.
De oude muziekboeken uit
die glorietijd diepte hij moeite
loos op, toen hem gevraagd
werd de muzikale kant van de
revue te verzorgen. Hij speelt
de oude hits van 1345 uit het
hoofd op de piano voor. Op elke
repetitie haast verschijnt hij
met nieuw muziekpapler,
waarop in zijn duidelijk noten-
handschrift arrangementen
staan, of een compleet nieuwe
compositie. Elke dinsdag hoor
je buiten het Passagetheater
de oude nummers schallen: Als
op het Leidseplein de lichtjes
weer eens branden gaan _cn
Zonnig Capri, maar ook -de
Duitse bruimars 'Erika'. Hjé't
zit erop II bevat namelijk veel
bekende liedjes uit die tijd,,X-
meestal met een aangepaste
tekst, soms met een volkomen
nieuwe. En wie de oude sound
van vroeger hoort, maar
muziek niet herkent, luistejt
misschien naar Dick Bor'sts
bloedeigen Gaarkeuken blups
of het schrijnende Waar is het
hart van Rotterdam? ajl?
Zijn repetities duren lang;
maar het koor blijft enthou
siast. Er zullen nog heel wat
avonden hard geoefend moeten
worden voordat de tientallen
medewerkers zullen kunhen
verzuchten: „Pfff... Het zit er
op." w-
Het Vrije Volk/Metropool heeft
heel wat noten op zijn zang ais
het om actualiteit gaat. óók op
muzikaal gebied. Weet nog
iemand voor een deuntje?
DE NIEUWE ABONNEE 13
Naam:
Adres:
Postcode:....
Plaats
Tel. (voor kontrole bezorging):
De nieuwe abonnee betaalt per
maand 21.50 O kwartal 63.60
en krijgt de krant eerst 14 dagen gratis!
AANGEBRACHT DOOR:
Naam:
Adres:
Voorl.:
Huisnr....
HA
Voorl.:.......,...;
«w-
Huisnr.:...
Postkode:
Plaats:
Als beloning kies Ik een
handdoek of een parkerpen
Vul In. knip uit #n stuur op In een open envelop nasr Hel Vrlie Volk >m nnim»
Zaken. Antwoordnummer 1579. 3000 VB RolterJam 5e poslz^i bétaSn w®