t
Twee aanrijdingen
Historisch Jaarboek Vlaardingen9 85
Oorlogsleed blijft een dagelijkse realiteit
Handtekeningen
tegen woonwagens
Dertig fietsen en
vijftien brommers
'Engels hoort op
Open School'
Gerard van den Berg, 11 jaar oud, op schoolfoto (19\s/'W
Overleven
Actievoerster Neeltje Melse weet zich gesteund
door haar collega's.
Van onze verslaggever
BART VAN LEEUWEN
SCHIEDAM „Je
^komt in een vreemde
'wereld, mooi en maca
ber tegelijk. Een enor-
rme hal, totaal onbruik
baar en leeg, waarin je
Lje heel klein voelt. Je
hoort de wind fluiten,
een duif fladderen. Je
voelt dat hier geleeft is.
Je ziet werktuigen, ooit
gebruikt, maar nu aan
getast door roest. De
muren druipen van het
water en zijn groen en
vies. De natuur heeft
vrij spel gekregen,
overal groeit onkruid.
Kapot glas..."
Beeldend kunstenaar
Aad Hofman uit Vlaar
dingen stuit in zijn ge
heugen op een golf van
indrukken, die hij op-
Jdeed bij zijn confronta
tie met de verlaten
vGusto-hallen. Tot voor
de laatste zomer waren
de dode restanten van
de werf een monument
aan de Schiedamse
Maasdijk. Een gedenk
teken van ruim zeven
decennia bloeiende
scheepsbouw, waarin
duizenden Schiedam
mers hun boterham
verdienden.
Eigen risico
Inspraak
De Vlaardingse galeriehouders Aad Hofman (links) en Dik Kats: „Je komt in een vreemde wereld.
Kaler
HET VRIJE VOLK
(ftf tij öl(lllH V0O7' CC tl OcKt t'tjc ii*clk> '-ksuIj Ui) foto
huis toe sleepte en die halve
mud aardappelen.
Om met dat laatste te begln-
nen. „De zak was binnen",
schrijft Van den Berg. „Wie
mocht er ook een kilootje? Op
zondag, eens in de veertien da
gen, mochten een vriend van
mijn vader en een vriend van
mij bij ons eten. Omdat het bij
hun minder was dan bij ons.
Eén zo'n maaltijd was belang
rijk. Wij deelden en dat is één
van de beste gevoelens die mij
uit de oorlog resten."
Die winter verwilderde hij
behoorlijk. Overleven was het
devies. Gcrards rapport kel
derde in één kwartaal met der
tig punten. „We zwierven van
het ene schoollokaal naar het
andere, halve dagen school,
heir wiken niet aldus C-t-
11 cli Mond voor
der meeging, bedelde om aard
appelen of peulvruchten en
melk haalde in de Zuidbuurt.
Zo fladdert hij in vogel
vlucht de oorlog door, een ge
schiedschrijving bedrijvend
die door stadsarchivaris Theo
Poelstra "een ego-document",
werd genoemd bij de presenta
tie van het boek. Dat vond
Poelstra „het leuke" van alle
artikelen in het jaarboek: „Het
is het verhaal van levende
mensen. Wat hebben gewone
mensen beleefd in de oorlog?",
aldus de archivaris.
Ook de andere auteurs geven
op die vraag een antwoord. De
heer P. A. L. J. Daemen in zijn
artikel "Verzet in Vlaardin-
gen" en M. den Admirant In
"Vlaardingen in de hongerwin
ter". Het jaarboek bevat ver
der jaarverslagen van de ar
cheologische werkgroep Heli-
niuni, Historische Vereniging
V'rfiihv»- -t r-
en het Visserijmuseum; de
Kroniek van Vlaardingen 1934
en 1984 en een artikel van
Poelstra zelf waarin hij zijn
visie geeft op Vlaardingen tus
sen 1940 en 1945 in algemene
en beschouwende zin.
De laatste regels van dat
verhaal kunnen niet vaak ge
noeg herhaald worden. „Geme
ten naar Hollandse schaal isi
Vlaardingen zeg maar gemid
deld getroffen door de bezet
ting", schrijft hij. „Maar wat
zegt het koel observerende
woord 'gemiddeld'? Er is ook
in Vlaardingen oorlogsleed,
dat nooit is verwerkt, ook niet
valt te verwerken en dus een
dagelijkse realiteit blijft. Le
venslang".
Historisch Jaarboek Vlaar
dingen '85. Negende jaargang.
Red. Theo Poelstra. ISBN
'JO-TÏSOO-OI-S. Verkrijgbaar bij
<ir Vltlll ilir.tl.ir .iilrli
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1985
Van een
verslaggever
VLAARDINGEN Er werd
zó anders gepraat. Bedekt of in
twéé lagen: een oppervlakkige
en één voor de goede verstaan
der. Dat is één van de sterkste
herinneringen van NCRV-pre-
sentator Gerard ('Zo vader, zo
zoon') van den Berg aan de be
zettingstijd. Hij schrijft dit in
het Historisch Jaarboek Vlaar
dingen '85, dat deze week ver-
scheen.
Het jaarboek, een gezamen
lijke productie van de gemeen-
telijke archiefdienst Vlaardin-
gen en de Historische Vereni
ging Vlaardingen, is in zijn ge
heel gewijd aan de. Tweede,
Wereldoorlog. Gerard van den
Berg, Vlaardinger van geboor
te, was toen een kind. De 10e
mei staat in zijn geheugen ge
grift. „We waren onnatuurlijk
vroeg op", schrijft hij.
„Het jonge zonlicht achter
de ramen. De radio op het ta:
feitje tussen de twee hoge ra
men aan de straatkant. Mis
schien is dit wel het ogenblik
geweest, waarop mijn liefde
voor de radio is geboren. Een
mannenstem op de radio. Be
richten zoals die nooit omge
roepen werden en die maar
één ding konden betekenen: de
oorlog was Oitgebroken."
Hoe beleefde een kind de oor
log? Puttend uit zijn geheugen
beschrijft Van den Berg luk
raak voorvallen die hem zijn
bijgebleven: de Duitse soldaten
met wapens („Ik had nog hooit
wapens gezien en ik was een
en al oog"), de gesprekken die
zo anders waren, de pogingen
om niet op te vallen, genot bij
het zingen van anti-Duitse
liedjes, een bombardement op
een Duitse raketstelling bij de
Sunlight-fabriek, het signaal
luchtalarm, de pislucht in de
schuilkelder op het Verplocgh
Chasséplein, de vindingrijk
heid om fietsen rijdend te hou
den en te kunnen blijven voet
ballen („Ik heb één ding het
meest pijnlijk grroi.-t: een
VLAARDINGEN Een 66-jari-
ge voetgangster en een brom
fietser raakten licht gewond bij
aanrijdingen op de Van Hogen-
dorplaan in Vlaardingen. Bei
den zijn voor behandeling
o.eig.brucltl naar het Hoi/zie-
Bromfietser W. werd door een
auto 'gesneden' op de Van Ho-
gendorplaan. De Vlaardingse
automobilist draaide naar
rechts omdat hij zijn voertuig
wilde parkeren. Hij merkte
hierbij niet dat tussen hem en
het trottoir nog tut bitVni.'et-
C -
(Van een onzer verslaggevers)
VLAARDINGEN Neeltje
Melse van de Open School in
Vlaardingen protesteert maan
dag met enkele collega's uit de
regio in Den Haag tegen het
verdwijnen van het vak Engels
uit het basispakket van de
school. Zij heeft er. vooruitlo-
pend op de vergadering van de
commissie onderwijs van de
Tweede Kamer, een gesprek
met een aantal leden van de
commissie. Melse werd ont
vangen met afgevaardigden
van Open Scholen in Goeree
Overflakkee, Hoeksewaard,
Voorne, Putten en Rozenburg.
Minister Deetman van onder
wijs steit voor om het vak En
gels uit de regeling voor dit ba
sisonderwijs voor volwassenen
te halen. Zijn voorstel houdt
verband met het beleid dat hij
voert over de alfabetisering,
culturele minderheden en de
Open School. Alle drie de ter
reinen vallen in de toekomst
onder één regeling. Het vak
Engels zal daarbij niet gegeven
worden, zo stelt de minister.
Bij de Open Scholen in heel
het land is nu de actie „Engels
moet biijven" In stelling ge
bracht tegen het plan van
Deetman.
Volgens docente Cock Koppe
nd van de Open School in
Vlaardingen zijn haar cursisten
„erg boos over de jongste
plannen". „Ze vinden het niet
terecht dat hun kinderen op de
basisschool we! Engels mogen
leren en zij niet. Terwijl het
toch ook om basiseducatie
gaat," aldus Koppenol. Ze on
derstreept dat juist het tweede
kansonderwijs Engels in het
pakket moet opnemen.
Minister Deetman voert aan
dat basiseducatie alleen het
strikt noodzakelijke moet be
vatten, dat als Engels in het
pakket komt 'het hek van de
dam is', dat er een samenhang
in het pakket moet zijn en dat
er geen geld is.
De Open School brengt daar
tegen in dat Engels behoort tot
het strikt noodzakelijke, dat de
cursisten Engels na het vak
Nederlands de belangrijkste
cursus vinden, en dat iedere
Nederlander èen tweede taal
moet beheersen.
SCHIEDAM Dertig fietsen
en vijftien brommers kunnen
worden ondergebracht in de
eerste fietsenstalling die bin
nenkort ais vervangend werk
project in Schiedam-West gaat
draaien. De gemeente heeft
ruim zevenduizend gulden uit
getrokken voor de stalling die
in de buurt van het Fabriplein
zal komen. Een bewoner van
de wijk heeft zich aangemeld
om met behoud van zijn uitke
ring de stalling te beheren.
Eigenaars van tweewlelers
kunnen hun vervoermiddel da
gelijks In de stalling kwijt. Uit
een onderzoek is gebleken dat
er vooral In de oude wijken in
Schiedam grote behoefte be
staat aan stalling. Diefstal van
fietsen wordt tegengegaan en
de tweewielers verdwijnen voor
de deuren van de woningen die
vaak geen schuur hebben.
„We zijn naarstig op zoek naar
iemand die een stalling in
Schiedam Centrum wil behe
ren," zegt een woordvoerder
van de gemeente.
Volgens hem is er in Schiedam
geen sprake van concurrentie
vervalsing. „Er zijn alieen maar
stallingen bij de NS-stations.
Die trekken een bepaald pu
bliek."
De hallen, waar arbeiders in
1978 nog een boorschip fabri
ceerden, het afscheidsproduct
van Gusto, waren in de jaren
tot de sloop gemakkelijk toe
gankelijk. Geen hoge hekken
met prikkeldraad, maar een
enkel dreigend bordje met het
opschrift „Betreden op eigen
risico" moest nieuwsgierigen
buiten houden. „Het was echt
'link," erkennen de kunste
naars, die aan-'de waarschu
wing geen boodschap hadden.
;,Je kon elk moment iets op je
hoofd krijgen, een dakdeel of
zo."
Toch brachten Kats en Hof-
'man geen"'minuut langer op
het Gusioterrein door dan
noodzakelijk was. „Het was
een paar fotorolletjes volschie
ten en/wegwezen. Je zag daar
zo waanzinnig veel, al die in
drukken waren niet te bevat
ten,'of je moest er dagen gaan
zitten tekenen met alle geva-
i ren van dien." De keren dat zij
op de werf ronddwaalden was
het slecht weer, als vals licht
"door gaten en kieren scheen en
SCHIEDAM „Het mooiste is
een plek waar nog niets staat.
In Spaland bijvoorbeeld. Als u
daar nu eerst een woonwagen
kamp bouwt, dan kunnen de
mensen later zelf beslissen of
zij daar in de buurt wilien gaan
wonen." Deze suggestie kreeg
de Schiedamse wethouder
Luub Hafkamp (welzijn) giste
ren voorgeschoteld door bewo
ners van de Delflandseweg in
die gemeente. De bewoners
protesteren tegen de mogelijke
aanleg van een woonwagen
kamp in de buurt van hun wijk.
Om de actie kracht bij te zet
ten overhandigden zij de wet
houder een lijst met 322 hand
tekeningen die zijn opgehaald
in de wijk.
Hafkamp bleek overigens niet
vatbaar voor de ideeën van de
bewoners. In soms felle be
woordingen legde hij uit dat er
nog genoeg mogelijkheden
voor de bewoners zijn om be
zwaar te maken tegen zijn To
taalplan Woonwagenlocaties,
in dit plan wordt de Overschie-
seweg, op een steenworp af
stand van de Delflandseweg,
als mogelijke plek genoemd.
,,Als ik een lokatie aanwijs, zijn
er altijd mensen die vinden dat
het te dicht bij hun huis is.
ledereen wijst altijd naar het
andere deel van de stad," al
dus Hafkamp die de afgelopen
week zijn plan in de begro
tingsbehandelingen heeft moe
ten verdedigen tegen de kritiek
van de kleine linkse partijen.
Zoals ai uit eerdere verkla
ringen bleek, is het de bewo
ners vooral om de „rust" in de
wijk te doen. Volgens de
woordvoerster van de bewo
ners, wonen er aan de Delf
landseweg mensen met een
gemiddelde leeftijd van rond
de zeventig jaar die „niet kun
nen integreren" met woonwa
genbewoners. „u wilt ouderen
zo lang mogelijk zelfstandig la-
Behalve over de plannen zeif,
zijn de bewoners ook nog eens
gegriefd omdat de wethouder
volgens hen niet voldoende
overleg met hen pleegt. „Wij
zijn de meest betrokkenen,"
vond de woordvoerster giste
ren. „Net," sprak Hafkamp."
Dat zijn de woonwagenbewo
ners. Pas als er plannen zijn
gemaakt, kunt u uw bezwaren
maken. Als ik telkens van tevo
ren moet informeren, komt er
helemaal niets meer van de
grond."
ten wonen, maar dat moet dan
we! mogelijk zijn," kreeg Haf
kamp te horen. „Wij willen ab
soluut niet het risico lopen dat
er een kamp bij ons in de
buurt komt."
De bewoners klagen over het
feit dat 'n woonwagenkamp
aan de Overschieseweg alleen
via hun straat bereikbaar is.
„De sociale controle in de wijk
is bijzonder groot. De enkele
vreemde die zich overdag,
maar soms ook 's avonds in de
wijk ophoudt, wordt direct ge
signaleerd en in de gaten ge
houden," zo lieten de bewo
ners in eerdere verklaringen
weten.
Voor één van de Delflanders,
Jan Krabbendam, heeft het
protest tegen het kamp ook
politieke gevolgen. Krabben
dam is lid van de PvdA- Schie
dam. Partijgenoten hebben
hem van „discriminatie" be
ticht. „Die mensen weten niet
wat er in de wijk speeit. Ze dis
crimineren zelf door wel te
zwichten voor tegenstand uit
de Koekoeksiaan," vindt Krab
bendam. Hij doelt op de loka-
tie-Koekoeksiaan die onder
druk van de bewoners van de
koophuizen aldaar van tafel is
geveegd. De huizenbezitters
hebben ruim 650 bezwaar
schriften tegen een woonwa
genkamp in hun buurt inge
diend.
Roest en vals licht
inspireren kunstenaars
een sfeer, van triest verval
compleet was.
Aad Hofman, wiens opa ooit
lasser bij Gusto was (in de tijd
dat het bedrijf nog Smulders
heette, de familienaam van de
oprichters in 1904), moest op
het werfterrein ook denken
aan de ex-werknemers. „Hele
generaties hebben hier ge
werkt, ging er door mij heen",
vertelt hij. „Je hoort vaak op
TV over bedrijfssluitingen.
Maar, toen ik daar stond besef
te ik pas echt wat dat betekent.
Ik voelde de tragiek, de kater j
die velen hebben moeten ver
werken."
r
In 1978 schreven de kranten:
„Gusto is niet meer". Nu, ze
ven jaar later, zijn de giganti
sche opstallen van de werf uit
het Schiedamse stadsbeeld
verdwenen. In de zomer liet
eigenaar Caland Holding die
hallen en fabriekjes slopen,
die, aldus een woordvoerder
van dat bedrijf, „toch geen
functie meer hadden en alleen
vernielzuchtige jeugd aantrok
ken." Geen woord nog over een
eventuele nieuwe bestemming
van de Gustogrond.
Maar: niet alleen zijn de
Gusto-opstallen na de onder
gang van de werf een speelpa-
radijs voorkinderen geweest,
ook waren zij een artistiek
walhalla voor kunstenaars!
Soms, op, een regenachtige
zondag, werden de kunste
naars bij bosjes gesignaleerd.
Gewapend met een schetsblok
of een fotocamera lieten hor
den academici zich inspireren
door de spookachtige, over
woekerde jmgeving, het ge
vaar gewond te raken op de
koop toe iemand.
„Iedereen wist het," vertel
len Aad Hofman (41) en Dik
Kats (42), die samen eigenaar
zijn van de Vlaardingse gale
rie De Duig. Beiden hebben zij
de Gusto-hallen als object voor
een serie aquarellen en olie
verfschilderijen benut. Toen
dat nog kon. Spoedig houden
zij een expositie, waaruit zal
blijken dat Hofman vooral ge
spitst is geweest op details
(verwrongen, doorgeroest
staal), terwijl Kats zijn aan
dacht op de natuur heeft ge
richt (met mos begroeide
werkvloeren).
Kats: „Bij mijn eerste be
zoek dacht ik: 't lijkt wel of
hier een bom is gevallen. De
boel" was half opgevreten door
een oerwoud van rabarberach-
tige planten, een soort bere-
klauw. Honderden ruitjes, in
het dak en in de gevel, waren
kapot. Ik zag plassen olie lig
gen. En dan die geluiden. Dan
kletsten er ergens in die im
mense ruimte ineens twee
stukken metaal tegen elkaar.
Om kippenvel van te krijgen."
Nu de opstallen door de eige
naar zijn verwijderd, zo voor
spelt Hofman, „weet na een
poosje bijna niemand meer
wat er aan de Maasdijk heeft
gestaan, zo gaat dat." Maar
wat hem en.„Dik Kats betreft
zal,Gusto nooit helémaal In de
vergetelheid raken. Om te be
ginnen brengen ze volgende
maand de verlaten opstallen,
met de karakteristieke bogens-
tructuur, in de gevels, in hun
galerie aan de Vlaardingse
Landstraat in herinnering.
Aaii de expositie, die op 21
december om vier uur wordt
geopend, werken ook enkele
andere kunstenaar mee, die
Gusto als thema hebben geko
zen voor enkele werken. Het
zijn de Rotterdammers Hans
Kemner en Hans van der Plas
(gouaches) en de Vlaardingers
Cor Maarleveld (pastels) en
Joop van Dorp (foto's). Kats
en Hofman zoeken nog iemand
die de opening wil verrichten,
het liefst een ex-Gusto-werkne-
mer, „die makkelijk kan pra
ten". Het telefoonnummer van
galerie de Duig is: 359151.
