Met champagne angstig
het nieuwe jaar in
doen
in nieuw Oost
aan oude tijd
isP
Door MARJAN
MEIJER
SCHIEDAM Een
glas champagne direct
al bij de ingang, stem
mige muziek, een grote
drukte en., de dreigende
ontslagen bij Wilton
Fijenoord kenmerkten
de Nieuwjaarsreceptie
van het Schiedamse ge
meentebestuur afgelo
pen zaterdag. Voor het
eerst in jaren had de
traditionele Nieuw
jaarsreceptie van het
gemeentebestuur iets
van een-feestjV>in het
prachtige gebouw De
Korenbeurs aan de Lan
ge Haven.
Honderden bezochten de traditionele gemeentelijk Nieuwjaarsreceptie. Het nieuwe jaar werd ingeluid mét
champagne, maar ook met angst om de dreigende ontslagen bij Wilton Fijenoord. (Foto Cor Vos)
Toekomst donker
Vaker in Beurs
Auto
Het landje van Bis met negentiende eeuwse krotten. Op de achtergrond: De
Singel ":'v
Sloppen
Boulevard
J.H. Bis Hzn, de man die de Schiedammers voor al
tijd in hun herinnering hielden dóór dat landje naar
hem te noemen.
(B.epro's Arie Wapenaar)
Dokter Bis op leeftijd: een liberaal heer compleet
met horlogeketting en pochet.
Heidens karwei
Bloemenstalletje
w
Sloopdreiging
De nieuwjaarsborrel was
niet alleen zeer druk bezocht,
maar functioneerde echt. Ve
len uit het verenigingsleven,
het bedrijfsleven, de bank-, de
kunstenaarswereld, ambtena
ren, raadsleden en gewone bur
gers drukten elkaar de hand,
zoenden er lustig op los en
spraken over de plaatselijke
situatie.
De lokale problemen op
'hoog niveau', vooral de kwes
tie Wilton Fijenoord en de
dreigende ontslagen voor 800.
mensen, waren op ieders lip
pen. Al moeten de aanwezigen
bij aankomst wel even gedacht
hebben dat het heel goed gaat
met Schiedam. Bij binnen
komst in de hoge statige zaal
met de vide en de galerijen,
wat eens de beurs voor de
moutwijn was, kreeg iedereen
een rank glas gevuld met
champagne. Dames van de ge
meentelijke kantine liepen af
en aan met warme en koude
hapjes.
Er was non-alcoholische en
alcoholhoudende drank in
overvloed. Niemand werd
dronken. In voorgaande jaren
gaf dat eens een domper op de
feestvreugde toen een beschon
ken man door de ruiten ging
van de voordeur van oude
Stadhuis op de Grote Markt.
Er werd vorig jaar zelfs hele
maal geen receptie van ge
meentewege gehouden. Er
werd geen publiek meer ver
wacht.
Dit jaar waren er meer men
sen dan in de tien jaren hier
aan voorafgaand. De klassieke,
heerlijke verwarmde, locatie
De Korenbeurs speelde waar
schijnlijk een grote rol in het
succes van de receptie.
Burgemeester .drs Relnier
'F F-'
Scheeres hield geen speeche.
Wel sprak hij informeel met
vele bekenden. Over de zaak
Wilton Fijenoord wilde hij ei
genlijk niets kwijt. „Maar ik
zie de toekomst donker in,"
mompelde de burgervader na
wat aandringen. Scheeres
barstte toch nog los: „Erger
nog, ik zie het zeer zwartgallig
in. Het-lijkt wel of de werkne
mers ook een beetje door apa
thie zijn getroffen. Maar ik be
grijp het wel. Velen van hen
zijn al drie of vier keer eender
van baas veranderd, omdat
huntoenmalige werkgever
failliet ging, of 'hun' werf werd
opgeheven. Neem het perso
neel van De Gusto ên De Hoop
bijvoorbeeld. Die mensen hebr
ben 'die film ar vier keer ge
zien'. Die rennen niet meer zo
hard. Ze geven gewoon toe aan
het ontslag."
„Dit wordt een drama met
Wilton Fijenoord," voorspelde
Schiedamfner Jan Simons,
Eerste Kamerlid voor de Par
tij van de Arbeid. Hij was het
die samen met Scheeres naar
'Den Haag' trok om nogmaals
te lobby'en bij het kabinet om
WF alsnog reparatieklussen
toe te kennen., „Het werk is er.
Dan redden we tenminste "nog
die 200 arbeidsplaatsen. Waar
om niet, het-kost niets extra's.
C: ij Si ji-ïs tl. '."Zin '-33J *0 fX
v. - !>!.«:nsö!uh;K:
Werklozen kosten welgoud,
vooral san de gemeente." vond
Simons. -
Scheeres: „De waarheid is
dat Wilton Fijenoord niet kan
blijven bestaan als nieüwbouw-
of als reparatiewerf alleen.
Dan kunnen ze de klussen: die
er net tussen inzitten, zoals het
ombouwen van die grote ferry-
boten vorig jaar, wel vergeten.
Ze kunnen ook nooit meer swit
chen met personeel ais het op
de ene afdeling minder druk is.
Nee, wanneer het kabinet niet
snel de goede beslissing neemt
en Wilton reparatiewerk gunt,
■dan zié ik WF binnen een paar
jaar totaal van het toneel ver
dwijnen. Dan hebben we pas
goed de poppen aan het dan
sen, 'al. is slechts de helft van
de met ontslag bedreigde per
soneelsleden afkomstig uit
Schiedam."
Ondertussen liep het bar
stensvol in De Korenbeurs. De
muzikale omlijsting werd vak
kundig verzorgd door het trio
van de Schiedammer John
Paay. De 'pa van Patries'
Paay speelde viool en sax,
Harry Mars zat achter de pia
no en de synthesizer en Jan
van Alphen blies op sax, klari
net of speelde de bas.
„We gaan De Korenbeurs
van nu af aan meer gebruiken
bij officiële ontvangsten," was
van gemeentewege te horen.
Iedereen was het er over eens:
„Wat een prachtig gebouw, dat
we hier nog ooit iets eerder
mee gedaan hebben als ge
meente. Het staat er voor en
leent zich ervoor."
Velen vergaten, of waren on
kundig van het: feit, dat al in
de jaren zestig een groep jonge
mensen, waaronder de film
makers Hans de Ridder en Jan
Schaper voorstellingen en poli
tieke bijeenkomsten (de aller
eerste hoorzittingen in Neder
land) organiseerden in het
voormalige 'beursgebouw. De
twee eeuwen oude Korenbeurs
werd in 1952 gerestaureerd.
Toen werd ook het dak dicht
gemaakt. De laatste jaren
huist de Tafeltennis Vereni
ging De Korenbeurs er. Er
worden vaak wedstrijden' ge
tennist in de hoge grote ruimte
met galerijén.;"
iZ£fJo - A i ÏO i ft x|
Wout den Breems, coördinator van de Commissie
Industrieel Erfgoed Vlaardingen, in de Willem Beu-
kelssoonstraat: „Hé, voor dat redershuis staat zo'n
hekje met van die krullen, ook even meepakken
(Foto Arie Wapenaar)
- 'V +r!">-r- 1 j wi -.'i Jf
Door HAN VAN DER HORST
SCHIEDAM Er gaat in
Schiedam haast geen maand
voorbij, of er wordt wel een
vertrouwd pand gesloopt
Maar soms doet de gemeente
een heel klein beetje terug
om 'nog iets van vroeger voor
de stad te behouden. De com-
missie die de straatnamen
vaststelt, speurt ijverig naar
aanduidingen van weleer en
als die passen worden
ze min of meer in ere her
steld, Dat gaat binnenkort in
Schiedam Oost weer gebeu
ren. Daar komt een Land van
Ris. De bestuurderen hopen
zelfs een plan te realiseren
dat hun voorgangers van ver
voor de oorlog lieten liggen:
ze willen er eindelijk voor
zorgen, dat er een Kepler-
straat komt.
Heel oude Schiedammers
moeten door die plannen mis
schien denken aan hun jeugd,
toen de Broersvest nog geen
doorgaande weg was, maar
een langwerpig plantsoen,
omzoomd door lage huisjes.
En toen roestige tramrails de
herinnering levendig hielden
aan de bescheiden Schiedam
se .Tram weg Maatschappij
die een paardentram exploi
teerde tussen hetstation en
het Hooft.
Maar je moet wel zeer
hoog bejaard zijn om nog te
.hebben gezien, hoe:dokter Ris
op weg naar zijn patiënten
in de eerste, en lange tijd
de enige, auto; van Schiedam
door de straten hotste.
Is de aanduiding Land van
Ris bedoeld om de herinne
ring aan deze legendarische
huisarts in leven te houden?
Nee,; want het gaat hiér om
boer Ris, die in de negentien
de eeuw langs de Singel een
stuk weiland had. Dat Is bij
na» jammer, want dokter Ris'
wel familie van de boer -
heeft eigenlijk wel een
straatnaam'; verdiend. Zijn
betekenis voor de plaatselijke
gezondheidszorg is niet ge
ring.
Dokter Ris praktizeerde
rond de eeuwwisseling, toen
Schiedam een doodarme ver
vallen stad was, waar zo
constateerden kritische on
derwijzers de kinderen re
gelmatig zonder eten naar
school gestuurd werden.
Smerige"»» grachten en open
riolen doorsneden de Bran-
dersbuurt. De sloppen en-
steegjes achter de paar bre
dere straten waren een
broedplaats voor TBC en an
dere volksziekten.
M Midden in de. oude binnen
stad op de Laan stond
een vochtig en vervallen zie
kenhuis, dat elke Schiedam
mer meed als de pest, zou
je haast zeggen omdat het
met zijn zelfs voor dié tijd
schandalige outillage: een
voorportaal was van de dood.
Dokter Ris heeft zich ja
renlang in. de gemeenteraad
ingespannen voor een nieuw,
aan de eisen des tijds aange
past ziekenhuis, en het is niet
in het minst aan zijn drijven
'en.stug volhouden te danken,
dat het er eindelijk na meer
dan twintig jaar soebatten en
zeuren eindelijk is gekomen.
Een Risstraat zit er echter
niet in. De Schiedamse
i straatnamencommissie is te
genstander van verwarring
enhet daaruit voortkomend
verdwalen in de nieuwbouw.
In Schiedam mogen de
straatnamen nooit op elkaar
lijken.
De terugkeer van het Land
van Ris heeft: trouwens zijn
charmante kanten, want het
doet weer denken aan de ma
nier waarop» de Schiedam
mers tot aan de Tweede We-,
reldoorlog hun steden, slop
pen en hofjes benoemden.
Want dóAr kwam de gemeen
te zelden aan te pas.
De belangrijker straten
luisterden naar eeuwenoude
namen. Toen vanaf het begin
van de negentiende eeuw
kleine speculanten de achter
tuinen vol krotjes begonnen
te proppen, bekreunde nie
mand zich erom, dat die ei
genlijk een naam moesten
hebben. De bevolking doopte
zé dan maar naar de bouwer
of anders naar de bewoner
van het eerste huisje. Er be
staat in Schiedam nog één
zo'n slop. Ergens achter de
Lange Nieuwstraat ligt nog
de Burgersbuurt die dood-
loopt op het water van de
Lange Haven. De bewoners
hebben de oude naam daar
van op het eerste huisje ge
schilderd.
Zo kwam boer Ris aan zijn
roem.
Veel van zulke hofjes lagen
tot in de jaren twintig aan de
oostzijde van de Broersvest.
Daar vond sinds de komst
van de spoorweg tussen Den
Haag en Rotterdam een aar
zelende, voorzichtige stads
uitbreiding plaats. En dat
ging ondanks het weidse
platteland dat zich toen nog
tot het centrum van Rotter
dam" uitstrekte op de'., ouder-..
wetse hofjes- en slopjesma-
nier.
Die langs de Broersvest
zijn allemaal aan de slopera-
hamer ten offer gevallen,
toen de gemeente zo'n zestig
jaar geleden besloot de
Broersvest om te vormén
van een gezellig plantsoen tot
een, moderne grootsteedse
boulevard. Het bleef een hal
ve boulevard naar nergens,
dat wel, want de toenmalige
nieuwbouw kwam niet verder
dan de Singel. Maar toch
ging. het hier om de eerste
grote sanering uit de Schie
damse geschiedenis.
De- buurt direct achter de
Broersvest is tot in de jaren
tachtig redelijk ongemoeid
gelaten.-Daar hadden aanne
mers vanaf het laatste kwart
van de negentiende eeuw om
de hier en.daar al bestaande
hofjes en sloppen heen een
redelijke moderne buurt ge
bouwd. De Schiedamse over
heid, die daarin wellicht een
teken van vooruitgang zag,
noemde de nieuwe straten
naar de grondleggers van de
natuurwetenschap.'
Archimedes, Copernicus/
Laurens Coster, de uitvinder
van de boekdrukkunst, wer
den allemaal met een straat
geëerd en Kepler stond op de
nominatie. Hij zou de lange
straat, krijgen die was ge
pland tussen de Singel en de
J Van Swindensingel. Maar om
de een of andere reden is die
straat helemaal nooit ge
bouwd. Aan de Singelzijde la
gen wat hofjes met lage huis
jes, die 'inmiddels zijn afge
broken. De rest van het ge-
v ij
itómetdövg
pS- /issrf 5
bied je bleef, onbebouwd,/; Öp
den -duur kwamen 'er een/
soort volkstuintjes en voor de
kinderen uit de buurt kreeg
de nooit gebouwde Kepler-
straat de rol van een soort
oerwoud, waar je opgejaagd
door de pachtersvan de
volkstuinen Tarzan kon spe-
len. -r-i:'
Tegenwoordig is de groen
strook verparkt.
En nu, nu wil Schiedam
toch niet de eenentwintigste
eeuw naderen zónder een
échte Keplerstraat.Maar
voor mensen met heimwee
naar: het oude Schiedam- is
dat een schrale troost;
VLAARDINGEN Denkend
aan het oude sluizen- en brug-
gencomplex in de Buitenhaven
dat nu vervangen wordt zal de
doorsnee Viaardinger waar-
schijniijk niet warm of koud
worden. Voor Wout den
Breems, coördinator van de
Commissie Industrieel Erfgoed
Vlaardingen (CIEV), iigt dat an-
ders. Het gaat tever om te stel
len dat hij lyrisch kan uitweiden
over de machinekamers van de
sluizen en de bijzondere staal
constructie van de spoorbrug,
maar onmiskenbaar maken de
ze onderwerpen enthousiasme
bij hem los. Zelfs een foto van
de onderkant van de brug boe
zemt hem belang in.
„Eerst denk je: ach, sluizen,"
zegt Den Breems schouderop-
halend, „maar als je dan op de
bouwtekeningen ziet wat er on
der water allemaal gebouwd Is! -
Een machtige constructie, vre-
- selijk Interessant eigenlijk. Dan
besef.je ook dat er meer ge-
')'y beurtydan deurtje open en
itféurtj^ciicht. Nu zeg ik: jam-'
:.;'"',rnèr dat lièit verdwenen is. Wist
jéftroüwehs.dat het precies
hónderd jaér geleden is dat
daar het eerste sluis- en spoor-
wegcomplex werd aange-
--,legd?"-t- -'•*
'DótóirhrnisSie had de teloor-
gang van de constructie echter
niét'afgewacht. Ruim voor het
begin van de werkzaamheden
was het complex tot in de de
tails gefotografeerd en be-
schreven. Men nam de maten,
bekeek hoe het allemaal werk
te en zocht uit wanneer en
waarom het aangelegd werd.
Met de aldus vergaarde infor-
/iv matie werd een documentatie-."
map aangelegd.
Het brug- en sluizencomplex is
slechts een van de vele objec
ten waarmee de zes man ster
ke CIEV, een onderafdeling
van de Historische Vereniging
Vlaardingen, zich de afgelopen
maanden heeft beziggehouden.
Gewapend met een fototoestel
doorkruisten de commissiele
den in groepjes van twee een
sector van de stad, op zoek
naar monumenten van bedrijf
en techniek. Daarbij keken de
amateur-historici niet alleen
naar fabrieksgebouwen, pak-
huizen, winkels en arbeiders-
woningen, maar ook naar ma
chines, havenstructuren, pro
ducten, gereedschappen en
straatmeubilair.
Geen detail wérd overgesla
gen. Den Breems: „Je zet niet
alleen het hele pakhuis op de
foto, maar ook de mooie rozet
op de deur. En hè, voor dat re
dershuis staat zo'n hekje met
van die krullen. Dat pak je alle
maal mee."
Doel van de hele operatie: het
vastleggen voor het nageslacht
van de rijke
ambachtelijk/Industriële ge
schiedenis van Vlaardingen.- Nu
de eerste fotografische inven
tarisatie is afgerond bréekt de
volgende fase aan: het mlnlti-
eus beschrijven van de objec-
ten en hun geschiedenis. „Dat
wordt een heidens karwei, daar
zijn we nog wei een paar jaar
zoet mee," weet Den Breems
nu al, „We wérken met een
speciaal inventarisatieformulier
waarop we alle gegevens in
kunnen vullen. Uiteraard de
huidige functie én de naam van
de eigenaar/gebruiker. Als het
om een gebouw gaat meten we
de hele boel zelf nog eens pre
cies op, van binnen en van bui
ten. We proberen zoveel mo
gelijk bouwkundige en techni
sche informatie te verzame
len." -
Door archiefonderzoek pro
beert men de oorspronkelijke
functie van het object te ach
terhalen, alsmede de namen
van ontwerpers, bouwers en
eigenaren. „Ongelooflijk hoe
die functies kunnen wisselen.
Wie had in 1700 ooit kunnen
voorspellen dat de Vlsbank an
no 1987 een bloemenstalletje
zou zijn? Dat staat over hon-
derd jaar in de boeken. Toch'
blijft het een prachtig gebouw.
En wie weet hoe het er over
een eeuw uitziet," zegt de co
ördinator filosofisch. -
Behalve archiefonderzoek be^
drijft de CIEV ook "oral histo-l
ry', het interviewen van men--'
sen die in de bewuste panden
gewoond en/of gewerkt hebvJ
ben. Den Breems: „Je neemt1
de fotootjes die je van hetrob*
ject gemaakt hebt mee errdah
ga je eens een praatje maken
met een sluiswachter of eeiv
oude visser. Dat vinden die"'
mensen prachtig, die vertéllen
dan honderd uit. En niet aileen
over het pand. Maar goed,-dat
neem je dan ook mee." f -
De meeste Vlaardingse monu
menten zijn te vinden in de
sfeer van de scheepvaart, vis
serij en aanverwante industrie
ën: kuiperijen, pakhuizen en
gebouwen van handelsfirma's.
Verder zijn er nog een paar ou
de fabrieksgebouwen bewaard
gebleven: de Pelmolen, de
voormalige melkfabriek Hol-
'landia én dé ROMi. De stad is
in het verleden bijzonder slor
dig met dat erfgoed omge
gaan, vindt Den Breems. „Er is
erg veel verloren gegaan wat
historisch waardevol/was-.- In
tegenstejling tot gemeentes als
Schiedam en'Dëlftbéb'Bën'we
'in Vlaardingen veel-te veel ge
sloopt/,Als commissiebestaan
we, pas vanaf, maart-.1985/ wat
■dat betreft; zijn weer'dus veel
te laat bij.".■/">- s'.r.ïv:.
Den Breems benadrukt dat de
commissie zich'uitsiultend be
zig houdt met het vastleggen,
beschrijven en bestuderen van
bestaande elementen uit het
industrieel verleden. Panden
die a! onder de slopershamer
gevallen zijn. hoe interessant
dan ook, liggen buiten het
wérkterrein van de commissie.
Hetzelfde geldt voor restaura
tiekwesties. Dat betekent ech
ter niet dat als een gebouw
door verval of sloop dreigt té
worden vernietigd, de CIEV dat
lijdzaam aanziet. Ook dat
wordt op het inventarisatièfég
muiier aangetekend en doóij-sj
gespeeld naar de Restauratie
commissie ven de vereniglfl§7
Die bepaaltvervolgens of
zich voor het behoud van Het J
bewuste pand wi! gaan inzet^j
ten. ,.-i»
i m
5S|
„Op die manier hebben we sa
mengewerkt bij de sloop varr»
het Binnensingelviaduct, dat«j
hele mooie, bijzondere trappen
had. Wij hadden die sloopdrei
ging gesignaleerd, de restaura
tiecommissie is ér toen achter
aan gegaan en heeft bewerk
stelligd dat het viaduct syste-}
matisch is afgèbrokert en opf
geslagen. Momenteel wordt ér
gezocht naar een plaats waar?
het herbouwd kan worden,"
vertelt de coördinator, j
Dé commissie bepaalt zelf hoe
ver zij wil gaan met het aanwijs
zen van monumenten. Totnu?
toe hield men zich uitsluitend
bezig met objecten die min-g
stens zo'n vijftig jaar oud wa-£
ren en werd nog geen aan- S
dacht besteed aan dë gebouw
wen die vandaag dé dag het w
industriële aanzicht van dè
stad bepalen, zoals de Suh-
light, het moderne dee! van de
ROM!, de Matex en de Shëli«
Het veld met olietanks vart di9»
laatste maatschappij aan'üe?*
Deltaweg kan zelfs als indüsÈS-
eel landschap binnen de stads
grenzen beschouwd worden.ee
Den Breems: „Niet ledere-viep-
kante fabriekshal is interéssént
natuurlijk, maar ook wij bese^
ten dat wat nu modern is én
vandaag gebouwd wordt oven
honderd jaar industrieel mo-'«
mument is. Daar zullen we Ir#?,
een volgende ronde misschién
aan toekomen."
Middels publlcatiés uit het ver
zamelde materiaal en tentoon
stellingen wil de commissie dé
Vlaardlngers bewust maken
van de waarde van de be
schreven monumenten. „Wij
vinden het van belang dat jé
ten allen tijde kan terugzien
hoe het geweest is," licht Den
Breems toe, een Interesse die
volgens hem ook bij het pu
bliek leeft: „Toen we laatst een
expositie hadden van wat foto
materiaal hoordé Ik veel op
merkingen als: 'hè, verrek,
daar heeft m'n vader gewerkt!'
Dan komen ze los. En dan heb
je daar gewoon wat fotootjes
van oude pakhuizen hangen."
-T