Met champagne angstig het nieuwe jaar in doen in nieuw Oost aan oude tijd isP Door MARJAN MEIJER SCHIEDAM Een glas champagne direct al bij de ingang, stem mige muziek, een grote drukte en., de dreigende ontslagen bij Wilton Fijenoord kenmerkten de Nieuwjaarsreceptie van het Schiedamse ge meentebestuur afgelo pen zaterdag. Voor het eerst in jaren had de traditionele Nieuw jaarsreceptie van het gemeentebestuur iets van een-feestjV>in het prachtige gebouw De Korenbeurs aan de Lan ge Haven. Honderden bezochten de traditionele gemeentelijk Nieuwjaarsreceptie. Het nieuwe jaar werd ingeluid mét champagne, maar ook met angst om de dreigende ontslagen bij Wilton Fijenoord. (Foto Cor Vos) Toekomst donker Vaker in Beurs Auto Het landje van Bis met negentiende eeuwse krotten. Op de achtergrond: De Singel ":'v Sloppen Boulevard J.H. Bis Hzn, de man die de Schiedammers voor al tijd in hun herinnering hielden dóór dat landje naar hem te noemen. (B.epro's Arie Wapenaar) Dokter Bis op leeftijd: een liberaal heer compleet met horlogeketting en pochet. Heidens karwei Bloemenstalletje w Sloopdreiging De nieuwjaarsborrel was niet alleen zeer druk bezocht, maar functioneerde echt. Ve len uit het verenigingsleven, het bedrijfsleven, de bank-, de kunstenaarswereld, ambtena ren, raadsleden en gewone bur gers drukten elkaar de hand, zoenden er lustig op los en spraken over de plaatselijke situatie. De lokale problemen op 'hoog niveau', vooral de kwes tie Wilton Fijenoord en de dreigende ontslagen voor 800. mensen, waren op ieders lip pen. Al moeten de aanwezigen bij aankomst wel even gedacht hebben dat het heel goed gaat met Schiedam. Bij binnen komst in de hoge statige zaal met de vide en de galerijen, wat eens de beurs voor de moutwijn was, kreeg iedereen een rank glas gevuld met champagne. Dames van de ge meentelijke kantine liepen af en aan met warme en koude hapjes. Er was non-alcoholische en alcoholhoudende drank in overvloed. Niemand werd dronken. In voorgaande jaren gaf dat eens een domper op de feestvreugde toen een beschon ken man door de ruiten ging van de voordeur van oude Stadhuis op de Grote Markt. Er werd vorig jaar zelfs hele maal geen receptie van ge meentewege gehouden. Er werd geen publiek meer ver wacht. Dit jaar waren er meer men sen dan in de tien jaren hier aan voorafgaand. De klassieke, heerlijke verwarmde, locatie De Korenbeurs speelde waar schijnlijk een grote rol in het succes van de receptie. Burgemeester .drs Relnier 'F F-' Scheeres hield geen speeche. Wel sprak hij informeel met vele bekenden. Over de zaak Wilton Fijenoord wilde hij ei genlijk niets kwijt. „Maar ik zie de toekomst donker in," mompelde de burgervader na wat aandringen. Scheeres barstte toch nog los: „Erger nog, ik zie het zeer zwartgallig in. Het-lijkt wel of de werkne mers ook een beetje door apa thie zijn getroffen. Maar ik be grijp het wel. Velen van hen zijn al drie of vier keer eender van baas veranderd, omdat huntoenmalige werkgever failliet ging, of 'hun' werf werd opgeheven. Neem het perso neel van De Gusto ên De Hoop bijvoorbeeld. Die mensen hebr ben 'die film ar vier keer ge zien'. Die rennen niet meer zo hard. Ze geven gewoon toe aan het ontslag." „Dit wordt een drama met Wilton Fijenoord," voorspelde Schiedamfner Jan Simons, Eerste Kamerlid voor de Par tij van de Arbeid. Hij was het die samen met Scheeres naar 'Den Haag' trok om nogmaals te lobby'en bij het kabinet om WF alsnog reparatieklussen toe te kennen., „Het werk is er. Dan redden we tenminste "nog die 200 arbeidsplaatsen. Waar om niet, het-kost niets extra's. C: ij Si ji-ïs tl. '."Zin '-33J *0 fX v. - !>!.«:nsö!uh;K: Werklozen kosten welgoud, vooral san de gemeente." vond Simons. - Scheeres: „De waarheid is dat Wilton Fijenoord niet kan blijven bestaan als nieüwbouw- of als reparatiewerf alleen. Dan kunnen ze de klussen: die er net tussen inzitten, zoals het ombouwen van die grote ferry- boten vorig jaar, wel vergeten. Ze kunnen ook nooit meer swit chen met personeel ais het op de ene afdeling minder druk is. Nee, wanneer het kabinet niet snel de goede beslissing neemt en Wilton reparatiewerk gunt, ■dan zié ik WF binnen een paar jaar totaal van het toneel ver dwijnen. Dan hebben we pas goed de poppen aan het dan sen, 'al. is slechts de helft van de met ontslag bedreigde per soneelsleden afkomstig uit Schiedam." Ondertussen liep het bar stensvol in De Korenbeurs. De muzikale omlijsting werd vak kundig verzorgd door het trio van de Schiedammer John Paay. De 'pa van Patries' Paay speelde viool en sax, Harry Mars zat achter de pia no en de synthesizer en Jan van Alphen blies op sax, klari net of speelde de bas. „We gaan De Korenbeurs van nu af aan meer gebruiken bij officiële ontvangsten," was van gemeentewege te horen. Iedereen was het er over eens: „Wat een prachtig gebouw, dat we hier nog ooit iets eerder mee gedaan hebben als ge meente. Het staat er voor en leent zich ervoor." Velen vergaten, of waren on kundig van het: feit, dat al in de jaren zestig een groep jonge mensen, waaronder de film makers Hans de Ridder en Jan Schaper voorstellingen en poli tieke bijeenkomsten (de aller eerste hoorzittingen in Neder land) organiseerden in het voormalige 'beursgebouw. De twee eeuwen oude Korenbeurs werd in 1952 gerestaureerd. Toen werd ook het dak dicht gemaakt. De laatste jaren huist de Tafeltennis Vereni ging De Korenbeurs er. Er worden vaak wedstrijden' ge tennist in de hoge grote ruimte met galerijén.;" iZ£fJo - A i ÏO i ft x| Wout den Breems, coördinator van de Commissie Industrieel Erfgoed Vlaardingen, in de Willem Beu- kelssoonstraat: „Hé, voor dat redershuis staat zo'n hekje met van die krullen, ook even meepakken (Foto Arie Wapenaar) - 'V +r!">-r- 1 j wi -.'i Jf Door HAN VAN DER HORST SCHIEDAM Er gaat in Schiedam haast geen maand voorbij, of er wordt wel een vertrouwd pand gesloopt Maar soms doet de gemeente een heel klein beetje terug om 'nog iets van vroeger voor de stad te behouden. De com- missie die de straatnamen vaststelt, speurt ijverig naar aanduidingen van weleer en als die passen worden ze min of meer in ere her steld, Dat gaat binnenkort in Schiedam Oost weer gebeu ren. Daar komt een Land van Ris. De bestuurderen hopen zelfs een plan te realiseren dat hun voorgangers van ver voor de oorlog lieten liggen: ze willen er eindelijk voor zorgen, dat er een Kepler- straat komt. Heel oude Schiedammers moeten door die plannen mis schien denken aan hun jeugd, toen de Broersvest nog geen doorgaande weg was, maar een langwerpig plantsoen, omzoomd door lage huisjes. En toen roestige tramrails de herinnering levendig hielden aan de bescheiden Schiedam se .Tram weg Maatschappij die een paardentram exploi teerde tussen hetstation en het Hooft. Maar je moet wel zeer hoog bejaard zijn om nog te .hebben gezien, hoe:dokter Ris op weg naar zijn patiënten in de eerste, en lange tijd de enige, auto; van Schiedam door de straten hotste. Is de aanduiding Land van Ris bedoeld om de herinne ring aan deze legendarische huisarts in leven te houden? Nee,; want het gaat hiér om boer Ris, die in de negentien de eeuw langs de Singel een stuk weiland had. Dat Is bij na» jammer, want dokter Ris' wel familie van de boer - heeft eigenlijk wel een straatnaam'; verdiend. Zijn betekenis voor de plaatselijke gezondheidszorg is niet ge ring. Dokter Ris praktizeerde rond de eeuwwisseling, toen Schiedam een doodarme ver vallen stad was, waar zo constateerden kritische on derwijzers de kinderen re gelmatig zonder eten naar school gestuurd werden. Smerige"»» grachten en open riolen doorsneden de Bran- dersbuurt. De sloppen en- steegjes achter de paar bre dere straten waren een broedplaats voor TBC en an dere volksziekten. M Midden in de. oude binnen stad op de Laan stond een vochtig en vervallen zie kenhuis, dat elke Schiedam mer meed als de pest, zou je haast zeggen omdat het met zijn zelfs voor dié tijd schandalige outillage: een voorportaal was van de dood. Dokter Ris heeft zich ja renlang in. de gemeenteraad ingespannen voor een nieuw, aan de eisen des tijds aange past ziekenhuis, en het is niet in het minst aan zijn drijven 'en.stug volhouden te danken, dat het er eindelijk na meer dan twintig jaar soebatten en zeuren eindelijk is gekomen. Een Risstraat zit er echter niet in. De Schiedamse i straatnamencommissie is te genstander van verwarring enhet daaruit voortkomend verdwalen in de nieuwbouw. In Schiedam mogen de straatnamen nooit op elkaar lijken. De terugkeer van het Land van Ris heeft: trouwens zijn charmante kanten, want het doet weer denken aan de ma nier waarop» de Schiedam mers tot aan de Tweede We-, reldoorlog hun steden, slop pen en hofjes benoemden. Want dóAr kwam de gemeen te zelden aan te pas. De belangrijker straten luisterden naar eeuwenoude namen. Toen vanaf het begin van de negentiende eeuw kleine speculanten de achter tuinen vol krotjes begonnen te proppen, bekreunde nie mand zich erom, dat die ei genlijk een naam moesten hebben. De bevolking doopte zé dan maar naar de bouwer of anders naar de bewoner van het eerste huisje. Er be staat in Schiedam nog één zo'n slop. Ergens achter de Lange Nieuwstraat ligt nog de Burgersbuurt die dood- loopt op het water van de Lange Haven. De bewoners hebben de oude naam daar van op het eerste huisje ge schilderd. Zo kwam boer Ris aan zijn roem. Veel van zulke hofjes lagen tot in de jaren twintig aan de oostzijde van de Broersvest. Daar vond sinds de komst van de spoorweg tussen Den Haag en Rotterdam een aar zelende, voorzichtige stads uitbreiding plaats. En dat ging ondanks het weidse platteland dat zich toen nog tot het centrum van Rotter dam" uitstrekte op de'., ouder-.. wetse hofjes- en slopjesma- nier. Die langs de Broersvest zijn allemaal aan de slopera- hamer ten offer gevallen, toen de gemeente zo'n zestig jaar geleden besloot de Broersvest om te vormén van een gezellig plantsoen tot een, moderne grootsteedse boulevard. Het bleef een hal ve boulevard naar nergens, dat wel, want de toenmalige nieuwbouw kwam niet verder dan de Singel. Maar toch ging. het hier om de eerste grote sanering uit de Schie damse geschiedenis. De- buurt direct achter de Broersvest is tot in de jaren tachtig redelijk ongemoeid gelaten.-Daar hadden aanne mers vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw om de hier en.daar al bestaande hofjes en sloppen heen een redelijke moderne buurt ge bouwd. De Schiedamse over heid, die daarin wellicht een teken van vooruitgang zag, noemde de nieuwe straten naar de grondleggers van de natuurwetenschap.' Archimedes, Copernicus/ Laurens Coster, de uitvinder van de boekdrukkunst, wer den allemaal met een straat geëerd en Kepler stond op de nominatie. Hij zou de lange straat, krijgen die was ge pland tussen de Singel en de J Van Swindensingel. Maar om de een of andere reden is die straat helemaal nooit ge bouwd. Aan de Singelzijde la gen wat hofjes met lage huis jes, die 'inmiddels zijn afge broken. De rest van het ge- v ij itómetdövg pS- /issrf 5 bied je bleef, onbebouwd,/; Öp den -duur kwamen 'er een/ soort volkstuintjes en voor de kinderen uit de buurt kreeg de nooit gebouwde Kepler- straat de rol van een soort oerwoud, waar je opgejaagd door de pachtersvan de volkstuinen Tarzan kon spe- len. -r-i:' Tegenwoordig is de groen strook verparkt. En nu, nu wil Schiedam toch niet de eenentwintigste eeuw naderen zónder een échte Keplerstraat.Maar voor mensen met heimwee naar: het oude Schiedam- is dat een schrale troost; VLAARDINGEN Denkend aan het oude sluizen- en brug- gencomplex in de Buitenhaven dat nu vervangen wordt zal de doorsnee Viaardinger waar- schijniijk niet warm of koud worden. Voor Wout den Breems, coördinator van de Commissie Industrieel Erfgoed Vlaardingen (CIEV), iigt dat an- ders. Het gaat tever om te stel len dat hij lyrisch kan uitweiden over de machinekamers van de sluizen en de bijzondere staal constructie van de spoorbrug, maar onmiskenbaar maken de ze onderwerpen enthousiasme bij hem los. Zelfs een foto van de onderkant van de brug boe zemt hem belang in. „Eerst denk je: ach, sluizen," zegt Den Breems schouderop- halend, „maar als je dan op de bouwtekeningen ziet wat er on der water allemaal gebouwd Is! - Een machtige constructie, vre- - selijk Interessant eigenlijk. Dan besef.je ook dat er meer ge- ')'y beurtydan deurtje open en itféurtj^ciicht. Nu zeg ik: jam-' :.;'"',rnèr dat lièit verdwenen is. Wist jéftroüwehs.dat het precies hónderd jaér geleden is dat daar het eerste sluis- en spoor- wegcomplex werd aange- --,legd?"-t- -'•* 'DótóirhrnisSie had de teloor- gang van de constructie echter niét'afgewacht. Ruim voor het begin van de werkzaamheden was het complex tot in de de tails gefotografeerd en be- schreven. Men nam de maten, bekeek hoe het allemaal werk te en zocht uit wanneer en waarom het aangelegd werd. Met de aldus vergaarde infor- /iv matie werd een documentatie-." map aangelegd. Het brug- en sluizencomplex is slechts een van de vele objec ten waarmee de zes man ster ke CIEV, een onderafdeling van de Historische Vereniging Vlaardingen, zich de afgelopen maanden heeft beziggehouden. Gewapend met een fototoestel doorkruisten de commissiele den in groepjes van twee een sector van de stad, op zoek naar monumenten van bedrijf en techniek. Daarbij keken de amateur-historici niet alleen naar fabrieksgebouwen, pak- huizen, winkels en arbeiders- woningen, maar ook naar ma chines, havenstructuren, pro ducten, gereedschappen en straatmeubilair. Geen detail wérd overgesla gen. Den Breems: „Je zet niet alleen het hele pakhuis op de foto, maar ook de mooie rozet op de deur. En hè, voor dat re dershuis staat zo'n hekje met van die krullen. Dat pak je alle maal mee." Doel van de hele operatie: het vastleggen voor het nageslacht van de rijke ambachtelijk/Industriële ge schiedenis van Vlaardingen.- Nu de eerste fotografische inven tarisatie is afgerond bréekt de volgende fase aan: het mlnlti- eus beschrijven van de objec- ten en hun geschiedenis. „Dat wordt een heidens karwei, daar zijn we nog wei een paar jaar zoet mee," weet Den Breems nu al, „We wérken met een speciaal inventarisatieformulier waarop we alle gegevens in kunnen vullen. Uiteraard de huidige functie én de naam van de eigenaar/gebruiker. Als het om een gebouw gaat meten we de hele boel zelf nog eens pre cies op, van binnen en van bui ten. We proberen zoveel mo gelijk bouwkundige en techni sche informatie te verzame len." - Door archiefonderzoek pro beert men de oorspronkelijke functie van het object te ach terhalen, alsmede de namen van ontwerpers, bouwers en eigenaren. „Ongelooflijk hoe die functies kunnen wisselen. Wie had in 1700 ooit kunnen voorspellen dat de Vlsbank an no 1987 een bloemenstalletje zou zijn? Dat staat over hon- derd jaar in de boeken. Toch' blijft het een prachtig gebouw. En wie weet hoe het er over een eeuw uitziet," zegt de co ördinator filosofisch. - Behalve archiefonderzoek be^ drijft de CIEV ook "oral histo-l ry', het interviewen van men--' sen die in de bewuste panden gewoond en/of gewerkt hebvJ ben. Den Breems: „Je neemt1 de fotootjes die je van hetrob* ject gemaakt hebt mee errdah ga je eens een praatje maken met een sluiswachter of eeiv oude visser. Dat vinden die"' mensen prachtig, die vertéllen dan honderd uit. En niet aileen over het pand. Maar goed,-dat neem je dan ook mee." f - De meeste Vlaardingse monu menten zijn te vinden in de sfeer van de scheepvaart, vis serij en aanverwante industrie ën: kuiperijen, pakhuizen en gebouwen van handelsfirma's. Verder zijn er nog een paar ou de fabrieksgebouwen bewaard gebleven: de Pelmolen, de voormalige melkfabriek Hol- 'landia én dé ROMi. De stad is in het verleden bijzonder slor dig met dat erfgoed omge gaan, vindt Den Breems. „Er is erg veel verloren gegaan wat historisch waardevol/was-.- In tegenstejling tot gemeentes als Schiedam en'Dëlftbéb'Bën'we 'in Vlaardingen veel-te veel ge sloopt/,Als commissiebestaan we, pas vanaf, maart-.1985/ wat ■dat betreft; zijn weer'dus veel te laat bij.".■/">- s'.r.ïv:. Den Breems benadrukt dat de commissie zich'uitsiultend be zig houdt met het vastleggen, beschrijven en bestuderen van bestaande elementen uit het industrieel verleden. Panden die a! onder de slopershamer gevallen zijn. hoe interessant dan ook, liggen buiten het wérkterrein van de commissie. Hetzelfde geldt voor restaura tiekwesties. Dat betekent ech ter niet dat als een gebouw door verval of sloop dreigt té worden vernietigd, de CIEV dat lijdzaam aanziet. Ook dat wordt op het inventarisatièfég muiier aangetekend en doóij-sj gespeeld naar de Restauratie commissie ven de vereniglfl§7 Die bepaaltvervolgens of zich voor het behoud van Het J bewuste pand wi! gaan inzet^j ten. ,.-i» i m 5S| „Op die manier hebben we sa mengewerkt bij de sloop varr» het Binnensingelviaduct, dat«j hele mooie, bijzondere trappen had. Wij hadden die sloopdrei ging gesignaleerd, de restaura tiecommissie is ér toen achter aan gegaan en heeft bewerk stelligd dat het viaduct syste-} matisch is afgèbrokert en opf geslagen. Momenteel wordt ér gezocht naar een plaats waar? het herbouwd kan worden," vertelt de coördinator, j Dé commissie bepaalt zelf hoe ver zij wil gaan met het aanwijs zen van monumenten. Totnu? toe hield men zich uitsluitend bezig met objecten die min-g stens zo'n vijftig jaar oud wa-£ ren en werd nog geen aan- S dacht besteed aan dë gebouw wen die vandaag dé dag het w industriële aanzicht van dè stad bepalen, zoals de Suh- light, het moderne dee! van de ROM!, de Matex en de Shëli« Het veld met olietanks vart di9» laatste maatschappij aan'üe?* Deltaweg kan zelfs als indüsÈS- eel landschap binnen de stads grenzen beschouwd worden.ee Den Breems: „Niet ledere-viep- kante fabriekshal is interéssént natuurlijk, maar ook wij bese^ ten dat wat nu modern is én vandaag gebouwd wordt oven honderd jaar industrieel mo-'« mument is. Daar zullen we Ir#?, een volgende ronde misschién aan toekomen." Middels publlcatiés uit het ver zamelde materiaal en tentoon stellingen wil de commissie dé Vlaardlngers bewust maken van de waarde van de be schreven monumenten. „Wij vinden het van belang dat jé ten allen tijde kan terugzien hoe het geweest is," licht Den Breems toe, een Interesse die volgens hem ook bij het pu bliek leeft: „Toen we laatst een expositie hadden van wat foto materiaal hoordé Ik veel op merkingen als: 'hè, verrek, daar heeft m'n vader gewerkt!' Dan komen ze los. En dan heb je daar gewoon wat fotootjes van oude pakhuizen hangen." -T

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1988 | | pagina 1