Amateur-archeologen leggen twee
boerderijen bloot uit Romeinse tijd
Stad door gas in rep en roer
l
GGD-Glds schept duidelijkheid
in wirwar hulporganisaties
Het Vrije Volk SCHIEDAM
Inbraak en
vernieling
STEDELIJK MUSEUM:
UNIEK KUNSTPROJECT
Deuren open van bijzondere gebouwen
Inbraak in auto
Fietser geschept
Musical
j Trimfietstocht
Dagverblijf voor
kind werknemer
ws
-PAGINA 14
DINSDAG 21 JUN11988
Spectaculaire vondst in Schiedam-Kethel. Bronzen knop van schild duidt op woning van militair.
Mogelijk sprake van kleine nederzetting
3§
Hieronder volgt deel 2 van een serie
over de geschiedenis van de straatverlich
ting in Schiedam. Deel 1 is gepubliceerd op
zaterdag 11 juni.
Door Ad Hoogerwerf
■i SCHIEDAM De Vlaardingse
en Sshiedamse amateur-archeologen
van Helinium hebben in Schiedam^Ke-
thel een spectaculaire vondst gedaan.
Bij het bouwrijp maken van een stuk
grond kwamen in ieder geval de resten
van twee boerderijen uit de Romeinse
tijd boven water. De voorzitter van de
archeologie-vereniging, Hans van der
Donck, sluit niet uit dat er zelfs een klei
ne nederzetting is geweest. Hoewel er
.voorlopig vanuit wordt gegaan, dat de
aangetroffen huizen boerderijen zijn ge
weest, hoopt de voorzitter in stilte dat
het een militaire post is geweest. „We
hebben namelijk een bronzen knop van
.een schild gevonden," vertelt Van der
Donck. „Maar voor hetzelfde geld heeft
fyïer een gepensioneerde militair ge
woond, die op z'n oude'dag is gaan
poeren'."
De resten van de twee boerderij
en zijn wondermooi bewaard gebleven.
Waar in veel gevallen slechts verkleurin
gen in het zand te zien zijn, steken in
Schiedam de houtresten van paien nog
uit de grond. Ook de vloerresten van
houtskool liggen nog goed geconser
veerd in de kleilagen. Van der Donck:
„Het hoge grondwaterpeil heeft voor
het behoud gezorgd."
Nadrukkelijk vraagt de voorzitter
'ons de lokatie van de vondst niet duide
lijk aan te geven. „We zijn altijd angstig
voor schatgravers, die menen dat hier
waardevolle dingen uit de grond .te ha
len zijn," verklaart Van der Donck zijn
verzoek om geheimhouding. „Maar
schatten vinden we zelden. Het gaat ons
vooral om de plattegrond van de be
bouwing en de functie van de huizen.
JDe scherven en andere vondsten zijn
lëuk voor een juiste datering. Het gaat
gus meer om de gegevens die voorwer
pen prijsgeven, niet zozeer om de waar-
dèi;van het voorwerp."
Volgens de amateur-archeoloog
is het zeker, dat de boeren in het Schie-
"dam van de tweede eeuw na Christus
welgesteld waren. De opgravers maken
dat op uit het aangetroffen aardewerk.
De boer had veel potten en pannen in
huis, gemaakt van terra nigra materiaal:
donker gekleurd Romeins aardewerk
dat in de buurt van Keulen werd gebak
ken. Maar wat nog meer zekerheid gaf
over de rijkdom van de voormalige be
woners, zijn de resten van terra sigillata,
grijs aardewerk met daarin een stempel
van de maker. „Dat was toch wei het
luxere huisraad uit Italië," zegt Van der
Donck.
Helinium is ai sinds eind vorig
jaar van de boerderij op de hoogte. De
afdeling 8 van de Archeologische Werk
gemeenschap van Nederland Helinium,
met als werkgebied Schiedam, Vlaar-
dingen, Maassluis, Maasland en Hoek
van Holland, heeft overal leden rond
struinen, op plaatsen waar grond wordt
weggehaald, hetzij voor bouwwerk
zaamheden, hetzij bij sloopwerkzaam
heden. Een van de leden trot in Schie
dam verkleuringen in de grond aan die
behalve paalresten een duidelijk profiel
te zien gaven. Helaas is er veel tijd ver
loren gegaan met het aanvragen van de
fe! begeerde graafvergunning bij de offi
ciële instanties. Wii de vereniging er
gens graven, dan moet de Rijksdienst
voor Oudheidkundig Bodemonderzoek
toestemming geven. Deze kwam vrij
laat, waarna de eindverantwoording van
de klus werd overgenomen door het Bu
reau Oudheidkundig Onderzoek in Rot
terdam (BOOR).
Het BOOR stelde twee dagen
een broodnodige graafmachine be
schikbaar, waarmee in mei de boven
laag werd weggeschraapt. Het eigenlijke
veldwerk, het meter voor meter weg
schaven van de grondlagen, wordt door
de vrijwiligers van Helinium verricht.
Omdat er maar tot eind augustus, ais
alles meezit tot begin september, gespit
kan worden, werken de leden uit alle
macht. De Vlaardingse veldcoördinator
Toon Elrinks is zelfs dagelijks bij de put
in de weer.
„Het is min of meer een noodop-
gravingvertelt Van der Donck. Hij
i
's™Ly-
Over een kleine twee maanden moet de noodopgraving voltooid zijn. Dan eist de aannemer het bouwterrein weer op.
Vandaar dat Helinium voor deze belangrijke vondst zelfs hulp krijgt van leden uit andere archsologie-verenigingen.
zegt het met spijt in z'n stem, want hier
had hij met liefde meer aandacht aan
willen besteden. „Het is de belangwek
kendste vondst sinds jaren. De Romein
se boerderij bij de vijf Sluizen in Vlaar-
dingen was zo'n beetje de laatste. En
zeker in Schiedam is het lang geleden
dat we zoiets hebben gevonden." Het
werk wordt vooral in de avonduren en in
de weekenden gedaan, waarbij Helinium
steun krijgt van afdelingen uit buurre-
gio's. Over ruim twee maanden moet
het karwei geklaard zijn. Dan zal de
aannemer het land willen bebouwen. De
archeologen zullen daarom waarschijn
lijk nooit weten, of er inderdaad sprake
is van een kleine nederzetting.
Behalve de Romeinse iaag lag er
boven de resten uit de tweede eeuw na
Christus ook een woonlaag uit de Mid
deleeuwen. De amateur-archeologen lei
den dit af uit het Pingsdorf-aardewerk,
genoemd naar het dorp in Duitsland,
waar deze gebruiksvoorwerpen werden
gemaakt. Uit ongeveer dezelfde middel
eeuwse periode moet het skelet van het
Voorzitter Hans van der Donck en Vlaardinger Toon Elrinks (links) van de
archeologie-vereniging Helinium, bekijken enkele scherven die ze tussen de
resten van twee boerderijen hebben gevonden. Uit de herkomst van de
scherven kan worden afgeleid, dat de woningen uit de Bomainse tijd afkom
stig zijn. Mogelijk Is er zelfs sprake van een kleine militaire nederzetting.
paard stammen, dat stukje bij beetje
wordt blootgelegd.
In het vroege stadium waarin de
opgraving zich nu bevindt, bestempelt
Van der Donck de'vroegere bewoners
nog als boeren in goede doen. „Moge
lijk gaat het om een militair, die na z'n
diensttijd in bijvoorbeeld het legerkamp
bij Valkenburg een lapje grond is gaan
bewerken. Hij zal veeteelt en wellicht
wat hande! hebben bedreven. Maar stel
je voor dat hier een legerpost in het
achterland heeft gelegen, dat zou ge
weldig zijn," aldus van der Donck.
We lopen nog even langs de
donkere profielen in de afgegraven aar
de. Enkele paien geven aan waar de
boerderij werd gestut. De vloer van
houtskool ligt gekromd in de bodem
laag, tientallen scherven komen na 17
eeuwen weer in daglicht. De voorzitter
schetst de toenmalige omgeving: „De
monding van de Maas bestond uit tien
talten kreken, die op de rivier uit kwa
men. De bewoners zochten in die dagen
altijd de kreekruggen op."
De grens van het Romeinse Rijk
lag in de tweede eeuw na Christus bij
wat nu de oude Rijn is. Noordelijker wa
ren de volken gedurende lange tijd Ro
mein-vriendelijk. Ze waren niet onder
worpen maar hadden een soort vriend
schapsverdrag gesloten. De riviermon
ding en Noordzee werd verdedigd door
de legerkampen bij Valkenburg, Voor
burg en Katwijk. Daarachter lagen klei
nere posten, waarvan Schiedam -zo
hoopt Van der Donck diep in zijn hart
er mogelijk een van was.
Om de geheimhouding te com
penseren, geeft Van der Donck enkele
telefoonnummers, waar geïnteresseer
den informatie kunnen verkrijgen. Zelf is
hij te bereiken op telefoonnummer
01899-22436, zijn veldcoördinator Toon
Elriings heeft nummer 4354238.
tc
SCHIEDAM - Bij de Humanisti
sche Stichting Hulp Voor. Bejaarden
Schiedam (HSHVB) aan de Nieuwe
Damlaan is Ingebroken.. De daders be
traden het pand via de fietsenstaliing en
namen een tekstverwerker met toebe
horen, een kleurentelevisie en kasgeld
mee. De waarde hiervan wordt geschat
op 10.000,-. Daarnaast richtten ze ver
nielingen aan. De totale schade be
draagt ongeveer ƒ22.000,-.
- In café Het Centrum aan het
Broersveld is ingebroken tussen 18 en
'20 juni. De daders forceerden de keu
kendeur aan de achterzijde van het
pand. Er is voor ƒ300,- aan kasgeld
.weg.
SCHIEDAM Uit een auto is
.gisteren voor ƒ10.000,- aan elektrisch
'gereedschap gestolen. De auto stond
geparkeerd op de parkeerplaats aan het
;Van Rijkpad. De daders forceerden het
"portier.
SCHIEDAM Een 63-jarige
jnan is gisteren iicht gewond geraakt,
nadat hij werd geschept door een auto.
Het slachtoffer, een inwoner van Schie
dam, fietste op het fietspad van de Wil
lem de Zwijgeriaan. Iets voorbij de krui
sing met de Prins Bernhardlaan werd de
man geschept door een bruine Honda
Record. De auto reed door. De fietser
mocht na behandeling in het Sehieland-
jiekenhuis weer naar huis.
SCHIEDAM - Op woensdag 22
juni voeren leerlingen van de openbare
pasisaschool De Kring onder leiding van
Peter Oole de musical 'Revue' op. Het
.stuk wordt gespeeld in het Passage-
Iheater om 20.00 uur. De toegang be
draagt ƒ5,-.
J SCHIEDAM De fietstoerclub
Rijnmond organiseert op zondag 26 juni
>een trimfietstocht over 100 kilometer,
jpe tocht zal door ervaren fietsers wor
den begeleid. De deelname staat voor
Jiedereen open.
i Gezien de snelheid waarmee
|wordt gefietst, 25 kilometer per uur, is
,het verplicht deel te nemen op een
•race- of trimfiets. De start van de tocht
'zal plaatsvinden om 09.00 uur bij de
•kantine van de Wielerbaan Schiedam
;aan de Olympiaweg in het sportpark
tHarga. De verwachting is dat de deelne-
Jmers om circa 14.00 uur weer terug zijn.
rDe kosten voor deelname aan deze
•tocht bedragen ƒ4,50 per persoon. Er
wordt gefietst door Midden-Delfland en
•het Westland.
Door Petra Heemskerk -1'
SCHIEDAM Gas als ener
giebron boezemt ons geen angst in.
De moderne mens maakt er iedere
dag gebruik van en we zijn er zo aan
gewend dat we vaak niet eens alle
veiligheidsvoorschriften in acht ne
men. Het komt dan ook nog wel
eens voor dat een gasexpiosie een
ravage aanricht. Zelfs een dergelijk
ongeluk kan ons niet bang maken
voor gas, wij zijn immers met dit
vluchtige goedje vertrouwd geraakt.
In tijden toen dergelijke on
gevallen nog niet voorkwamen had
de mens echter een dodelijke angst
voor elke vorm van gas. De inwoners
van Schiedam vormden hierop geen
uitzondering. Dit kwam duidelijk
naar voren toen de stad Schiedam
in 1845 een verzoek kreeg om wat
straatverlichting betreft over te
schakelen van raapolieverlichting op
gasverlichting. De stad raakte in rep
en roer. In Amsterdam was men al
overgeschakeld op verlichting door
middel van koolgas en dat was al
bijna uitgelopen op rellen.
Nu moet gezegd worden dat
de gasverlichting In die tijd niet veel
voorstelde. De blauwe vlam van de
zogenaamde 'vleermuisbrander' gaf
nauwelijks meer licht dan de raap
olielantaarns. De fel brandende gas
lamp, zoals wij die kennen, werd im
mers pas aan het einde van de ne
gentiende eeuw uitgevonden. Het
feit dat de gaslamp weinig licht ver
spreidde was echter niet het groot
ste bezwaar voor de bevolking.
Belangrijker was dat er voor
deze vorm van verlichting een net
werk van ijzeren buizen moest wor
den aangelegd. Voor de aanleg van
zo'n netwerk moest een hele stad
worden omgeploegd, wat een hoop
overlast zou veroorzaken. Bovendien
zagen de ijzeren leidingen er niet zo
stevig uit en een breuk in een gaslei
ding was natuurlijk mogelijk. Bij de
ze gedachte sloeg de fantasie van
menig mens op hol: het giftige gas
zou zomaar over de straten kunnen
stromen en zo dood en verderf kun
nen zaaien onder dieren en uiteinde
lijk zelfs kinderen en volwassenen.
Kortom, het koolgas zou rampen
veroorzaken.
Tegenstanders van de gas
verlichting sprongen op deze ang
sten in en aarzelden niet om een zo
gruwelijk mogelijk beeld te schetsen
van de gevaren ervan. Ze betitelden
het gas zelfs ais de 'brandende
dood'. 2j werden in hun oordeel be
vestigd "doordat er inderdaad nog
weieens wat mis ging met de nieuwe
vorm van verlichting. In Den Haag
had men in 1820 ietwat overhaast
de gasverlichting in gebruik geno
men. Op het Binnenhof brandden
tien dagen lang vier gaslantaarns,
met ais gevolg dat er brand ont
stond boven de gasoven in één van
de kelders van de Ridderzaal. In
Amsterdam gebeurde geen ongeluk,
maar de gasverlichting zorgde wel
s
V^v>
Zo worden de straatlantarens vroeger aangestoken...
voor een hoop klachten. In 1840
werd een gedeelte van de stad ver
licht door gas. De lantaarns gaven
heel weinig licht en de straten waren
slecht begaanbaar geworden door
het vele graafwerk. Reden genoeg
voor de inwoners van de hoofdstad
om zich uitgebreid te beklagen over
de nieuwe verlichting.
Verhalen over deze mislukte
experimenten deden de ronde door
het hele iand en ook in Schiedam
voelde men er dus weinig voor om
van de 'veilige' olieverlichting over te
schakelen op het 'gevaarlijke' gas.
Het verzoek van de Amsterdammer
Nayler, dat de stad in 1845 kreeg,
werd door het stadsbestuur dan ook
opzij geschoven. De Schiedammers
waren wel vooruitstrevend, maar
niet gek.
!n 1855 had ean groot ge
deelte van de burgers zijn mening
over gas inmiddels herzien en in dat
jaar ontving de raad een protest uit
de 'burgerij' tegen het iange uitblij
ven van de nieuwe openbare straat
verlichting. In oktober van datzelfde
jaar kreeg de Raad bovendien een
voorstel om over te gaan op gasver
lichting en de exploitatie van de fa
briek en verlichting in beheer van de
gemeente te nemen. Dat gaf de
doorslag: de gemeente ging aan de
slag. Precies twee jaar" later werd
Schiedam verlicht door 350 gaslan
taarns,'nadat de raapoiieverlichting
175 jaar dienst had gedaan in de
stad. Zolang zou de 'moderne' gas
verlichting het niet uithouden.
Slechts 56 jaar later deed de uitvin
ding van de eeuw zijn intrede in
Schiedam: de electriciteit.
SCHIEDAM - Zelfs de verschil
lende Patiënten Belangen Verenigingen
in de regio Nieuwe Waterweg Noord
konden geen wijs meer worden uit de
vele hulporganisaties voor patiënten.
Vandaar dat de GGD een boekje heeft
samengesteld, met daarin een overzicht
van patiënten-, vrijwilligers- en zelfhulp
organisaties (de zogenoemde PVZ-orga-
nisaties) in Schiedam, Vlaardingen en
Maassluis.
Behalve de vermelding van het
adres, wordt er in het kort aangegeven
waar de diverse organisaties zich mee
bezig houden. De professionele gezond
heidszorg hoopt op deze manier de pa
tiënten beter te kunnen verwijzen naar
hulp-instanties.
Volgens de samensteller van het
boekje, Roeiof Mevius, bestaat er
steeds meer interesse bij het publiek
voor gezondheidszorg. Het gevolg hier
van is een toeneming van het aantal
zelfhulporganisaties. De patiënt is mon
diger en wil meer weten over zijn of
haar toestand. De PVZ-organisaties
springen daar op in.
Vlaardingse klachten kunnen
sinds kort ook gedeponeerd worden bij
het onlangs geopende patieëntenvoor-
lichtingsbureau in het Holy-Ziekenhuis.
Toch blijkt er daarnaast veel behoefte
aan zogenoemde lotgenoten-contacten.
H. Guyt van het Patiënten Belangen
Platform Maassluis: „Wij vangen bij
voorbeeld vrouwen op, die borstkanker
hebben. Vrouwen van wie zelf de borst
is geamputeerd en met een prothese le
ven, kunnen een .kankerpatiënt, die een
operatie voor de boeg heeft, moed in
spreken. Een arts moet dan wei weten
waar zo'n club van lotgenoten te berei
ken is. En daar is dit boekje voor op de
markt gebracht."
De verschillende organisaties in
Maassluis, Schiedam en Vlaardingen,
streven ernaar, in de toekomst de
krachten meer te bundelen. Want met
de uitgave van het boekje kan een beter
beeld worden gevormd over de bezig
heden van de diverse instellingen. Over
lappingen komen eerder aan het licht,
waardoor samenwerking sneller moge
lijk wordt.
Van Broeke, van de Patiënten
Belangen Vereniging Schiedam, wijst
erop, dat de eerste belangenverenigin
gen al in de Middeleeuwen onstonden.
„De zieken werden buiten de stads
poorten gezet, waar ze de handen ineen
sloegen. Een leprapatiënt kon in Haar
lem een bewijs halen, dat hij echt lepra
had. met zo'n veiibrief werd hij ais iid
van de lepralijders toegelaten en mocht
hij officieel bedelen," aldus Van Broeke.
Nu vindt een bundeling van krachten
volgens hem veelal plaats uit positieve
betrokkenheid bij de gezondheidszorg;
in de Middeleeuwen meer uit negatief
oogpunt. Ook de vroedvrouwen werkten
samen in hun strijd tegen de in die tijd
slechte praktijken van artsen en chirur-
gijnen.
Hoewel het boekwerkje een op
somming is van bestaande patiënten
clubs, geeft de GGD geen oordeel over
de kwaliteit en kennis van de vermeide
verenigingen. Een patiënt moet geen
beroepskennis bij de betrokken voor
lichters verwachten, want het blijft vrij
willigerswerk. We! menen de vertegen
woordigers van GGD en belangenclubs,
dat een slechte belangengroep vanzelf
zal doodbloeden.
De informatiegids wordt onder
andere verspreid onder hulsartsen,
kruisverenigingen, ziekenhuizen, apo
thekers, dienstencentra en bibliotheken.
Omdat er bij de vrijwliige hulpverlenen
de instanties vaak uitgebreide kennis
over specifieke vragen en problemen
aanwezig Is, kunnen de PVZ-organisa
ties en werkers in de professionele ge
zondheidszorg elkaar goed aanvullen.
•De gids is verkrijgbaar door storting van
een tientje (exclusief portokosten) op gi
ronummer 5244736 t.n.v. GGD-NWN,
onder vermelding van PVZ-gids.
ROTTERDAM Het nieuwe kin
derdagverblijf Kwispel in de Maurits-
straat in Rotterdam een voorziening
voor kinderen van werknemers van be
drijven is gistermiddag officieel geo
pend. Het is het veertiende dagverblijf
van de Stichting Kinderopvang Neder
land (SKON), een organisatie die voor
opdrachtgevers voorzieningen voor kin
deropvang opzet en exploiteert.
De SKON speelt in op het feit dat
steeds meer werkgevers behoefte krij
gen aan professionele kinderopvang.
Dit, om waardevolle medewerkers te
kunnen werven en behouden. Het op
zetten van een goede voorziening is
voor de meeste ondernemers een be-
drijfsvreemde activiteit. De SKON zorgt
via bijdragen van werkgevers en
werknemers en fiscale mogelijkheden
voor de financiering van huisvesting,
voor personeel, inrichting en admini
stratie, en voor continuïteit van de kin
derdagverblijven.
SCHIEDAM Op vrijdag 24
juni wordt in het Stedelijk Museum
Schiedam een eenmalig kunstpro
ject in werking gesteld, dat het hele
museum in beslag neemt. Het is een
project van Giny Vos, getiteld '12
sculpturen met bewaking', een beeld
voor de suppoost. De openingshan
deling zal worden verricht door
twaalf suppoosten uit eif verschillen
de musea.
in vijf lege zalen en enkele
kleine ruimten van het museum zul
len grote tot zeer grote houten
sculpturen, neergelegd en opgericht,
te zien zijn. Hiermee wordt met de
bestaande bewakingsapparatuur
een totaalbeeld gecreëerd.
Het thema van de tentoon
stelling is afgeleid van het beeld dat
mensen hebben van een museum.
Het museum wordt door velen be
schouwd als een Instituut waar kunst
wordt verzameld, bewaard en be
waakt. Dit bewaken of in de gaten
houden is een taak van de suppoost,
hierin bijgestaan door bijvoorbeeld
gesloten video-systemen.
Het Stedelijk Museum Schie
dam is gekozen, omdat dit museum
het enige museum is dat wat archi
tectuur en bewakingssysteem be
treft voldeed aan de plannen van de
Amsterdamse kunstenares.
De tentoonstelling duurt van
25 juni tot 4 juli. De toegang is gra
tis. Het Stedelijk Museum Schiedam
is van dinsdag tot zaterdag geopend
van 10.00 tot 17.00 uur. Zondag is
het museum geopend van 12.30 tot
17.00 uur.
ROTTERDAM Ruim veertig
Rotterdamse gebouwen 'met een hoge
architectonische kwaliteit van exterieur
en interieur', die gewoonlijk nauwelijks
toegankelijk zijn, staan op vrijdag 1 juli
open voor het publiek. Deze openstel
ling van onder andere de Medische
Faculteit van de Erasmus Universiteit,
de nieuwe woontorens aan de Boom
pjes, de aankomst- en vertrekhal van de
Holland Amerika Lijn en van het drink-
waterleidingbedrijf op de Berenplaat
is een van de attracties van de Europe
se Dag van de Architectuur, die dan
voor de derde keer wordt gehouden.
Bij alle deelnemende gebouwen
en wonigbouwprojekten zoals het
Justus van Effenbiok, Het Witte Dorp,
De Kiefhoek en De Kossel zijn de he
le dag deskundige gidsen aanwezig die
geïnteresseerden tijdens rondleidingen
tekst en uitleg geven. Van ai deze ge
bouwen en projekten afzonderlijk Is een
gratis folder met informatie beschik
baar.
Tijdens de komende Dag van de
Architectuur een evenement dat vo
rig jaar in Roiterdam ongeveer vijfdui
zend mensen op de been bracht
kunnen belangstellenden een boottocht
maken langs 'de nieuwste oeverontwik
kelingen aan de Nieuwe Maas'. Daarbij
worden onder andere de (Rotterdam
'88-)vuurtorens van architect Aldo Ros
si, het Nedlloyd-gebouw Willemswerf
van architect prof. W. Quist en de Nieu
we Willemsbrug aangedaan.
