IN EN OM DE GIETERIJ.
V.
Tot nu toe werden eenige artikelen
gewijd aan het vormen en gieten in
de ijzer- en kopergieterij. Deze heb
ben een vluchtige blik gegeven in het
gieterijbedrijf. Het lijkt mij goed, nu
een meer algemeener beschouwing te
laten volgen over de gieterij-industrie.
De gieterij-industrie in ons land is
betrekkelijk klein en heeft haar ont
staan te danken aan dezelfde oorzaken
als waardoor onze gansche metaalin
dustrie in het leven geroepen is. We
moeten ons immers wel afvragen, hoe
een dergelijke nijverheid zoo'n groote
vlucht kon nemen in een land, dat uit
gesproken agrarisch is. Kunstmatige
omstandigheden hebben er toe geleid
een industrie te scheppen, waarin dui
zenden leden van het Nederlandsche
volk hun bestaan vinden.
De voornaamste feiten zijn alge
meen bekend; in het kort worden hier
enkele genoemd. De lage landen bij
de zee vormden een geschikte plaats
voor verscheping van goederen uit het
Europeesche achterland en van over
zee. Hierdoor kon de ondernemings
lust van energieke reeders productief
gemaakt worden, en werden de
Hollanders de vrachtvaarders van
Europa. De scheepvaart bracht van
zelf de noodige behoeften en eischen,
waardoor naast het eigenlijke repara
tie-bedrijf ook de scheeps-nieuwbouw
ontstond. Uit de hoogtij-eeuwen van
Neerlands' geschiedenis herinneren
we ons allen den bloei van de
scheepsbouw-nijverheid in de Zaan
streek, waar zelfs Czaar Peter de
Groote kwam, om dit vak te leeren.
De modern ingerichte werven lee
ren ons uit eigen aanschouwing, wat
de stichters en bestuurders van
scheepswerven tot stand brachten. In
deze ontwikkeling van de metaalindu
strie van eigen heem, is het gieterij
vak achteraan gekomen.
Vooral voor een bedrijf als W1L-
TON-FIJENOORD is de gieterij een
onmisbare schakel in de struggle for
live, zooals die behalve voor personen
ook voor bedrijven gevoerd moet
worden.
Niet alleen de verlaging van den
kostprijs van een enkele bewerking,
hier dus van het gieten, verlaagt den
kostprijs van het geheel, maar ook
andere factoren, zooals geringer
transport, het regelmatig afleveren
aan de volgende werkplaatsen, vooral
van grootere stukken, het naar be
hoefte vervroegen of vóór laten gaan
van bepaalde stukken, enz. maken,
dat het eindproduct bij eigen fabrica
tie goedkooper kan zijn.
Vooral bij reparatie zullen deze fac
toren van groot belang zijn.
Het is dus begrijpelijk dat ook onze
werf een gieterij heeft, ook al is deze
streek niet het „land der gieterijen
Hoe meer werk een gieterij heeft, hoe
meer de gelegenheid aanwezig is, om
de productie per eenheid goedkooper
te maken, zonder dat daarbij de kwa
liteit van het product mag verminde
ren. In het begin zeide ik reeds dat de
Nederlandsche gieterij-industrie be
trekkelijk klein is. Veel belangrijker
en grooter is deze echter in de ons om
ringende landen, waar het immers
geen kunstmatige doch natuurlijke
oorzaken zijn, die de gieterij-industrie
hebben ontwikkeld. Lange jaren heb
ben de buitenlandsche gieterijen groo-
tendeels onze markt overheerscht.
Langzamerhand is daarin een kente
ring gekomen. Door de grootere be
kendheid en het grootere vertrouwen
door de goede kwaliteiten van het pro
duct werd het mogelijk, het eigen
gietwerk ingang te doen vinden. Dit
was en is geen strijd op eikaars ver
nietiging, maar een edele strijd, die wij
moeten zien en die wij moeten voeren
in den geest van het gilde! Wij kun
nen veel leeren van onze voorvaderen.
Het gildewezen was een glorietijd in
de ontwikkeling van het ambacht. De
hoogste eischen werden gesteld om het
vak te vervolmaken.
In wezen leeft dit idee weer op in
onzen tijd van mechanisatie. Tentoon
stellingen, congressen en vakwedstrij
den, onderwijs in de theorie en de
practijk van het ambacht, zijn er op
gericht de vakbekwaamheid hooger op
te voeren. Op gieterijgebied wordt in
dit opzicht in alle landen veel gedaan,
en de resultaten worden internatio
naal uitgewisseld. Geen grenzen heb
ben of zullen dit kunnen verhinderen.
De gieterij-industrie gedenkt met eere
pioniers als Sorby, Martens, Mayer,
Wüst, Roozeboom, le Chatelier,
Austen, Tammann en zoovele anderen,
die ons nader gebracht hebben tot de
kennis van het materiaal en het vak,
dat aan ons immer problemen zal
voorleggen. Elk tijdvak brengt ons
een stap verder, doch maakt ook
steeds nieuwe velden vrij, die ontgon
nen moeten worden. Het gieterijvak
ziet, als elk ander vak en als elk an
der bedrijf, vele van zulke velden,
waarvan de ontginning slechts stap
voor stap mogelijk is.
Elke teleurstelling kan en mag niet
anders zijn dan het stalen van den
wil, om den moed te behouden en de
arbeidsvreugde te vergrooten. Want
dan eerst leven wij in ons werk niet
voor niets, en voelen wij, wat het lied
van het Duitsche gieters-gilde be
doelt, wanneer het haar schutspatroon
bezingt:
Er ist's, der unsre Zunft beschützt,
Er will, dasz jedem Gieszer
Das Herz am rechten Flecke sitzt,
Er leidet keine Spieszer.
d.B.
DE VERVAARDIGING VAN
SLIJPSTEENEN.
Een slijpsteen is opgebouwd uit een slijp-
middel en een bindmiddel, het eerste is fijn
verdeeld en zeer hard, het tweede is veel
minder hard en dient om het onsamenhan
gende slijpmiddel bijeen te houden en dus
om de steen zijn vorm te geven.
De slijpmiddelen.
Voor slijpsteenen worden, op enkele uit
zonderingen na, kunstmatig vervaardigde
slijpmiddelen gebruikt. Het meest bekende
natuurlijke slijpmiddel is amaiil, dat voor
ongeveer 63 zuiver is (d.w.z. 60 alu-
min umoxyde bevat) en o.a. gevonden wordt
op het Grieksche eiland Naxos. Het is zeer
geschikt als polijstmiddel, doch voor de
fabricage van slijpsteenen is het te on
zuiver.
Electro-corund is de meest gebruikelijke
naam voor kunstmatig vervaardigd alumi-
niumoxyde (Al2 03). Er wordt onderscheed
gemaakt tusschen electro-corund, dat voor
95 zuiver is en edel-corund, dat voor 99
zuiver is. Het eerste is iets minder hard en
daardoor taaier, en wordt gebruikt voor on
geharde materialen,, het tweede is zeer hard
en bros en is dus speciaal geschikt voor het
slijpen van geharde of hoogvaste staal
soorten.
De grondstof voor de fabricage van elec
tro-corund is bauxit, dat in de natuur ge
vonden wordt. Het bauxit wo-dt eerst
verkleind en eenigszins gezuiverd, waarna
het in elect-ische ovens, met groote nastel-
bare electroden, bij ongeveer 2003° C. ge
smolten wordt, onder toevoeging van cokes
en enkele andere stoffen. Laat men het op
deze wijze gesmolten corund langzaam
afkoelen, dan ontstaat een grofkristalijn
product, terwijl door het „afsteken van de
vLeiba" e massa (waarvoor het smeltproces
niet onderbroken behoeft te worden, daar
de oven warm blijft) en de daardoor optre
dende snelle afkoeling, een corund met een
fijne kristalstructuur verkregen wordt.
Het gestolde corundblok, dat een gewicht
van eenige tonnen heeft, wordt onder de
valhamer vergruizeld. De hierdoor gevorm
de stukken worden in steenbreke-s voor en
na gebroken en vervolgens grof en fijn ge
malen, waarna het product over magneten
gevoerd wordt teneinde de met ijzer ver
ontreinigde korrels af te scheiden. Ter ver
mijding van spanningen in de grootere korrels
en ter verhooging van de zuiverheid, wordt
het corund vervolgens in een draaiende oven
bij hooge temperatuur gegloeid, waarna het
nogmaals over de magneten geleid wordt.
In schudzeven worden de korrels volgens
grootte gescrtee-d, de kleinere maten wor
den in rotperende zeven afgescheiden, ter
wijl de allerkleinste korrels volgens het
berinkoroces worden afgezet.
De kleur van het op deze wijze verkregen
electro-corund is glanzend bruin tot donker-
griis
Voor de vervaardiging van het voor 99 /o
zuivere ede'ccrund, wordt zuivere toon
aarde gebruikt, terwijl het fabricageproces
hetzelfde is, als hierboven beschreven. Ten
gevolge van de grootere zuiverheid is het
edelcorund doorschijnend kleurloos tot hel
der rose of helder violet van kleur. Het is
harder dan het gewone electro-corund, doch
ook losser.
De bovengenoemde corundsoorten worden
in beperkte mate naast amaril gebruikt
(vooral in de optische industrie), terwijl een
electro-corund met een zuiverheid van
8590 %o, dat voor de fabricage van slijp
steenen ongeschikt is, als zoodanig een
groote verbreiding heeft gevonden.
Silicium carbide of carborundum (SiC)
wordt in electrische ovens vervaardigd uit
kwartszand van zoo groot mogelijke zui
verheid en cokes. Het is het hardste en
tegelijk meest brosse slijpmiddel. Voor de
