3
NIEUWS
Het naar zijn bodemgesteldheid zeer geva
rieerde Gelderland heeft - het zal na lezing
van het vorige niet verwonderen - overwe
gend een plattelandskarakter. Landbouw,
tuinbouw, veeteelt zijn belangrijke bestaans-
bronnen. Het lijkt de moeite waard te ver
melden, dat in deze provincie - met 500.000
ba de grootste van ons land - ondanks de
grote lappen bos, hei en stuifzand tocli niet
minder dan bijna 1/7 van het totaal aan Ne
derlandse cultuurgrond is gelegen.
Zoudt U bij een spelletje hersengymnastiek
hebben durven schatten, dat deze provincie -
3/5 zand en 2/5 kleigrond - 1/6 van de Ne
derlandse rundveestapel, 1/4 van de nationale
varkensstapel en 1/3 van de vaderlandse
pluimveestapel telt? De paardenfokkerij is
hier, evenals in enkele andere streken van
ons land, van belang: het type Gelders paard
is gerenommeerd.
Van de 70.000 ha oppervlakte fruit, die ons
land rijk is, liggen er ruim 21.000 in deze
provincie. Een weelde van ooft, via 20 vei
lingen in het rivierengebied uitgestuurd over
geheel de wereld, is de opbrengst van een
steeds meer naar perfectie groeiende teelt.
Toch - ook dit zou men waarschijnlijk niet
verwachten - vinden meer Geldersen hun be-
staansbron in de nijverheid dan in de land
bouw. In bijna 50 jaar tijds is het aantal per
sonen, werkzaam in industrie en ambacht,
verdrievoudigd. Speciaal de Veluwezoom van
Wageningen tot Brommen bezit tal van fa-
O O
brieken en werkplaatsen.
Zeer oude eij thans nog belangrijke Gelderse
industrieën zijn de steenbakkerijen en de
papier„molens". Reeds in 1420 kende Arn
hem een pannenbakkerij. Elke derde pan
gratis, zo bepaalde het stadsbestuur, voor een
ieder, die riet of strodak voor pannendak
zou laten plaats maken. Thans komt bijna
60 van de totale Nederlandse steenproduc
tie uit bet rivierenland en practiscli alle va
derlandse wegen van straatklinkers vinden
in de Betuwe liun geboortegrond.
Tien tegen een, dat het fraaie handgeschept
papier uit een oude vaderlandse foliant op
de Veluwe is bereid. Het heldere water uit
de Veluwse sprengen en de mogelijkheid om
door het geaccidenteerde terrein een water
rad te gebruiken brachten de Veluwnaar op
het idee van een papiermolen; rond 1740
stonden er reeds 170 met een productie van
150.000 riem per jaar. De molen werd voor
ruim 100 jaar fabriek; thans staan er onge
veer 20 in het Gelderse.
Wat het aantal arbeiders betreft, is de Gel
derse metaalindustrie het belangrijkste. De
oudste in ons vaderland opgerichte ijzergie
terijen lagen in Achterhoek en Lijmers. Daar
Electrische 2-wagentrein in de omgeving van
Arnhem.
stonden vroeger onze hoogovens. De Achter-
hoekse bodem leverde zelf de grondstof, het
ijzeroer. Volgens de bekende stad- en land
beschrijver Tirion maakte men in de giete
rijen veel ijzerwerken voor huishoudelijk ge
bruik en verder kogels en handgranaten tot
bommen toe.
De opsomming in oude boekwerken van vroe
gere Gelderse nijverheden doet steeds weer
op textiel stuitenkatoenspinnerij, linnen
weverij, blauwververij, wolkaminerij, katoen
drukkerij, draperij, linnenblekerij. Ook hier
werd de lijn van het verleden doorgetrok
ken: 21000 Geldersen werken in de textiel.
Het is hoofdzakelijk de kunstzijdeindustrie,
die grote opgang heeft gemaakt.
Moet ik nog vertellen, dat er tal van was
serijen op de Veluwe zijn? U kunt het weten
door de reclames op de met manden en zak
ken bepakte vrachtwagens, die door het
ganse land rijden.
Een grote rundvee- en varkensstapel en een
overvloed aan hongerden. Vandaar: vlees-
warenfabrieken en fruitverwerkende bedrij
ven. Ze zijn veelvuldig in deze streken. U
kent natuurlijk de Gelderse worst, van ouds
beproefd. Een vlotte kans, dat het etiket van
het jampotje op Uw tafel een Betuwse firma
vermeldt.
Genoeg over de industrie. Eén bedrijf, enig
in ons land, moet ik nog noemende KEMA
te Arnhem, N.V. tot keuring van electro-tech-
nische materialen. In haar gebouwen ge
schiedt de beproeving van machines, toestel
len en materialen, gebruikt door de in ons
land werkzame electriciteitsbedrijven, maar
ook artikelen als huishoudelijke toestellen
en verlichtingsarmaturen worden hier ge-
