bare leeftijd te beoordelen hoe het vroeger was,
maar ik heb de indruk dat de mens van 40 jaar ge
leden zelfstandiger was. De beschermende maat
regelen en verder doorgevoerde overheidszorg voor
de bevolking heeft in het algemeen de verantwoor
delijkheid en zelfstandigheid vervlakt. Bij het den
ken en handelen is deze vervlakking duidelijk
merkbaar in de gedragingen van de mens en de op
vatting van rechten en plichten.
Foute instelling van ondergeschikten ingeval van
bovenstaande zaken vragen van de baas een andere
gedragslijn dan vroeger. Een persoonlijk gesprek,
waarin de verantwoordelijkheid voor de terzake
geldende normen duidelijk wordt gesteld als de
eigen persoonlijke verantwoordelijkheid die voor
ieder geldt in de bedrijfsgemeenschap, vraagt van
de baas een opvoedkundige instelling. Ook in za
ken waar het een groep betreft kan een mondelinge
toelichting of uitleg van maatregelen aan zijn on
dergeschikten verhelderend werken en de teamgeest
versterken. Naast het belangrijke punt: beloning
en waardering zijn er nog tal van andere conflict
mogelijkheden die de verhouding van baas en ar
beider kunnen verstoren waarbij het om de hier
voor vermelde redenen in het bijzonder de taak
van de baas is door overleg het vertrouwen in de
leiding te herstellen.
Leider
Als de keus van hem die als baas is aangesteld
goed is, zal het leiderschap reeds bij vorige status
in het bedrijf waarneembaar zijn geweest. Het is
niet zo, dat ieder die door zijn collega's als leider
wordt gezien, een goede baas zal zijn, want het ver
leden heeft geleerd dat leiderschap zonder de
goede moraal verderfelijke invloed kan hebben op
grote groepen, ja zelfs op volkeren. Doch als de
door zijn omgeving aanvaarde leider beschikt over
de technische en practische kennis en de hiervoor
genoemde eigenschappen, is hij de aangewezen baas.
Het leiderschap dat hij met zijn aanstelling aan
vaardt, is de mooiste functie die hij krachtens aan
leg en ontwikkeling kan verwerven. Dit wordt niet
altijd zo gevoeld, want de moeilijkheden van de
functie oefenen dikwijls een nivellerende invloed
uit op de bevrediging. Leiding geven aan mensen
die kritisch zijn vraagt het voorbeeld en de inspi
ratie. Die leiding moet ook kritiek kunnen verdra
gen. Zoals onze kinderen hun ouders met andere
ogen bezien dan wij het onze ouders hebben ge
daan, zo wordt de baas van de toekomst anders be
keken dan de baas uit het verleden. Behalve zijn
ondergeschikten zijn er nog meer die naar hem kij
ken. Naast hem en boven de baas zal er een staf
van functionarissen zijn die meekijken en kritisch
zijn. Het uitvoeren van tevoren door anderen ge
maakte plannen, zal de baas niet die bevrediging
geven, welke de baas uit het verleden kende. Het
is een aparte verdienste van hem als leider wan
neer hij de teleurstelling voor zijn ondergeschik
ten kan verbergen.
Practicus
Niemand weet hoe in het jaar 2000 de economische
en technische ontwikkeling onze bedrijven zal heb
ben gewijzigd maar vast staat dat de toestand ge
heel anders zal zijn.
Als we de ontwikkeling van de laatste 15 jaar be
zien, ontdekken we dat de functie van de baas be
slist niet overal vergelijkbaar is. In vele gevallen
is die functie vervallen tot controlerende of specia
listen-functie. Mijns inziens gaat het in deze op
dracht niet om de z.g. baas maar om de leider van
het practische werk met een duidelijk omschreven
taak. De baas, als de man van de daad waardoor
hij verantwoordelijk is voor het werk van de ar
beiders.
De man die vertrouwen moet op zichzelf voor de
aanpak van zijn opdracht en vertrouwen in de an
deren, zijn ondergeschikten. De man, die als laat
ste controleur het voorbereide werk doorgeeft.
De man, die in de kille atmosfeer van het bedrijf
der toekomst temidden van zijn practische beslom
meringen, het vaderlijke schouderklopje van de
patroon zal missen, maar juist in diens plaats heeft
te zorgen dat de mens zich in de zakelijke sfeer niet
verloren voelt. Hij zal met open ogen de ontwik
keling der techniek moeten volgen, waarbij meer
theoretische kennis nodig zal zijn.
Het kind van nu
Ik hoor u zeggen, na lezing van het voorgaande,
wat lijkt die baas in het jaar 2000 veel op die van
nu. Wel, dat vind ik prettig, want het is een zoon
van me. Hij is in opleiding. Daar komt meer voor
kijken dan in mijn tijd, maar dat is ook nodig,
want hij moet het beter doen dan zijn vader, of in
ieder geval heel anders. Dat zal hij gemakkelijker
kunnen dan zijn vader, omdat hij goed voorbereid
en een kind van zijn tijd is. Hij zal het ook anders
doen, omdat hij niet weet wat „anders" geweest
is. Als meubelmaker zal hij de poten maken, maar
een ander zal ze lijmen. Als machine-bankwerker
zal hij monteren wat anderen afgetekend en weer
anderen bewerkt hebben. Op zijn plaats wordt hij
een goed vakman. Hij leert waarom het bedrijf zo
is ingericht en wat de taak van de verschillende af
delingen is. Met hem zijn er nog meer jonge men
sen in opleiding voor leidinggevende functies.
Ze zijn zorgvuldig geselecteerd uit afgestudeerde
U.T.S.-ers en komen, als ze alle cursussen met goed
gevolg doorlopen, op pl.m. 30-jarige leeftijd voor
promotie in aanmerking. Hij weet precies op welke
plaats hij komt te staan en wat zijn taak wordt.
Of van te voren vast staat dat zij als baas slagen,
zult u vragen? Dat weet men nooit; ook in het ver
leden waren er goede en minder goede bazen. In
de toekomst zal die minder goede baas zich niet
10
