'ËMmMM.
Nieuwkomers
meter van de gemeente Schiedam kon
kopen. De werf ging open in juli 1905,
onder de naam N.V. Werf Gusto v/h
A.F. Smulders. De vestiging van Gusto
- de naam is een samentrekking van de
koosnamen van Smulders' zonen
August en Toon - markeerde het begin
van Schiedam als industriestad. Als
leverancier van baggermolens en
andere speciale vaartuigen, kranen,
bruggen en andere staalconstructies
ontwikkelde Gusto zich tot een
wereldbedrijf dat aan veel
Schiedammers werk bood.
Na de Eerste Wereldoorlog werd de
scheepsbouw de overheersende
bedrijvigheid in Schiedam, vooral door
de komst van het Rotterdamse scheeps-
reparatie- en nieuwbouwbedrijf Wilton.
Het kocht in 1916 maar liefst 68 hectare
grond in Schiedam en bouwde daar een
nieuwe werf. Na de fusie in 1929 met
het Rotterdamse scheeps- en werktuig
bouwbedrijf Fijenoord groeide Wilton-
Fijenoord uit tot de grootste werkgever
van Schiedam. De stad groeide mee:
van 50.000 inwoners in 1930 naar bijna
63.000 tien jaar later. In 1929 stortten de
beurzen in en kwam een harde
terugslag. Op het dieptepunt van de
economische crisis van de jaren dertig
stonden meer dan zesduizend
werklozen dagelijks in de rij om te
stempelen. In mei 1940 telde Schiedam
6.053 werkloze mannen, waarvan 1.994
van Gusto en Wilton-Fijenoord.
Tussen 8 en 12 oktober 1914 kwamen in
Schiedam 550 Belgen aan. Zij vluchtten
voor de oorlog in hun land naar
Nederland dat neutraal bleef tijdens de
Eerste Wereldoorlog. Men ontving hen
gastvrij en bracht hen onder in
mouterijen, in de tabaksfabriek van
Schuyer en Rakemann aan de Noord-
vest en bij particulieren. Drie maanden
later waren de meesten weer vertrokken.
De honderd die achterbleven, leidden
een vrij onopvallend bestaan.
Dat gold niet voor de Poolse en
Russische krijgsgevangenen die vanuit
Duitsland vluchtten naar Nederland en
in Rotterdam terecht kwamen. De
Russsiche consul aldaar behartigde hun
belangen. In januari 1917 waren er zo'n
3.000 Russen en Polen in Rotterdam. De
overlast - men hing de hele dag rond -
nam zodanige vormen aan dat de
burgemeester van Rotterdam zijn
Schiedamse collega, M.L. Honnerlage
Grete, verzocht 1.000 Oost-Europeanen
op te nemen. Tot groot ongenoegen van
vele Schiedammers ging het Schiedamse
bestuur op het verzoek in. Enkele
panden bracht men in gereedheid:
Musis Sacrum aan de Lange Haven 115,
Korte Haven 15, de voormalige
Apotheek, Korte Haven 17, gebouw
Irene, en Korte Haven 3, het voor
malige huis van de distillateur en
majoor van de schutterij Gerrit Visser.
Op 7 februari 1917 namen 200 Polen en
Russen hun intrek in Musis Sacrum.
Het ging meteen mis. Er was te weinig
eten, reden voor de mannen in opstand
te komen. Toen inspecteur Van Veen 's
avonds poolshoogte nam, werden hij
en zijn mannen met huisraad bekogeld.
Met sabel en revolver werd de orde
enigszins hersteld, waarop de Polen
besloten om hun beklag te doen bij de
consul in Rotterdam. Op de Rotter-
damsedijk aangekomen bedachten ze
zich, waarop de politie hen uiteenjoeg.
Om te voorkomen dat de groep tussen
Schiedam en Rotterdam heen en weer
werd gestuurd, keerden veertig van
hen terug naar Musis Sacrum. De rest
bracht de nacht door op het hoofd
bureau van de Rotterdamse politie.
Een oplossing kwam er niet. De Polen
en Russen - hun aantal groeide tot
1.000 - verveelden zich in overvolle
panden en barakken, dronken teveel en
zorgden voortdurend voor overlast,
Boven: Scheepswerf De
Nijverheid, opgericht in
1835, bouwde houten
Oost-lndiëvaarders op
een werf op het vroegere
Galgoord. In 1852 werd
hier een sleephelling aan
toegevoegd. Het was een
slechte investering want
het tijdperk van houten
schepen was voorbij. In
1885 werd tot liquidatie
besloten. (GA Schiedam/
foto J. van Diggelen)
Links: Jarenlang werden
op Schiedamse scheeps
werven schepen te water
gelaten, afgebouwd en
getest. Werfarbeiders,
maar ook de 'hoge heren'
waren er graag bij. Hier
enkelen van hen tijdens
een proefvaart op een
schip dat omstreeks 1937
bij Wilton-Fijenoord te
Schiedam werd gebouwd.
Vierde van links (met
strikje) is William Wilton,
directeur van de werf en
zesde van links, met
gleufhoed, F.L.J. van
Haaren, burgemeester
van Schiedam. (GA
Schiedam)
26
