Eerste volks
tuinen van
Nederland
Dwangarbeid
Bommen
vierkante meter per tuin
uitgegeven op het terrein
waar nu de Havenstraat
ligt. In het Sterrebos
werden de zogenoemde
familietuinen aangelegd.
Eén van de huurders
kwam op het idee (het
was distributietijd en
brandstof was op
rantsoen) om moerasgas
op te vangen. Met nogal
wat geduld kon daarmee
het voedsel uit de tuin
worden bereid en was
goed van thuis worden
gestreken. De Schiedamse
tuinarchitect Jacob
Dominicus, die van 1898
tot 1936 bij de gemeente
werkte, kon daarover
smakelijk vertellen.
Dominicus, waarvan hier
een portret,ontwierp
onder andere het Sterre
bos, het Volkspark, het
Julianaparkende
Algemene Begraafplaats.
(GA Schiedam)
Links: Het motorschip
'Blitar' bij scheepswerf
Wilton-Fijenoord tijdens
de afbouw in 1949. (GA
Schiedam/foto C. Breur)
Onderen linksmidden:
Schiedam was de eerste
stad in Nederland waar
volkstuinen in huur
werden uitgegeven. In
1908 werden 36 arbeiders-
tuinen met de enorme
oppervlakte van duizend
kreeg Schiedam veertien grote en
enkele kleinere luchtaanvallen te
verduren, bijna steeds gericht tegen de
bedrijvigheid aan de Nieuwe Waterweg.
Het dichtbij gelegen westelijk deel van
Schiedam kreeg hiervan zijn deel. De
rest van Schiedam bleef vrijwel buiten
schot. Met enige overdrijving is voor
veel inwoners van Kethel de inlijving
van de gemeente Kethel en Spaland op
1 augustus 1941 bij Schiedam het ergste
dat hun tijdens de oorlog is overkomen.
De aanval op Wilton-Fijenoord op 22
juni 1943 bleek het laatste bombarde
ment te zijn dat Schiedam trof. Meer
dan 120 Schiedammers stierven als
gevolg van de bombardementen.
De bezetter had steeds meer arbeiders
nodig voor zijn oorlogsindustrie. De
gedwongen tewerkstelling in Duitsland
(Arbeitseinsatz) gold vanaf 1942 ook
voor werknemers die al een baan
hadden. Naarmate de oorlog voor
Hitier en de zijnen ongunstiger verliep,
kreeg dwangarbeid een grotere
betekenis. Op 10 november 1944
bevalen de Duitsers dat de Rotterdamse
en Schiedamse mannen van 17 tot en
met 40 jaar zich moesten melden voor
de arbeidsinzet. Grote delen van beide
steden begon men met 8.000 man af te
zetten. Duizenden mannen werden
opgepakt en naar Duitsland gestuurd,
kunstbenen. Toen de oorlog op
11 november 1918 ten einde was, ver
trokken ze naar huis. Op 20 december
verlieten de laatste veertig, waarvan
zestien op nieuwe kunstbenen,
Schiedam.
Om tien uur in de morgen van 14 mei
1940, op de vijfde dag van de oorlog
met Duitsland, vielen de eerste
bommen op Schiedams grondgebied,
waarbij de Parallelweg en omgeving
voltreffers kregen te verduren. Er
vielen zestien doden, 34 woningen en
een waterstokerij gingen verloren, 48
panden hadden schade. Het bombarde
ment op Rotterdam later op die dag
had een toeloop naar Schiedam - waar
veel huizen leeg stonden - tot gevolg
van meer dan 1.500 Rotterdammers die
hun huis hadden verloren.
De eerste bezettingsjaren waren voor
Schiedam economisch niet slecht.
Wilton-Fijenoord en Gusto bleken
bereid oorlogsmaterieel voor de
Duitsers te bouwen. De werkloosheid
daalde, niet alleen door deze orders.
Onder de dreiging van stopzetting van
de financiële steun aanvaardden
werkloze arbeiders werk in Duitsland.
De keerzijde was dat de Schiedamse
scheepswerven herhaaldelijk het doel
wit waren van Amerikaanse en Britse
bombardementen. In de bezettingsjaren
Sterrebosch met
familietuintjes, Schiedam
28
