Waar nu de Dam loopt, ter hoogte van de afrol naar de Oude Sluis, ontstond omstreeks 1250 Schiedam in een polder aan de benedenloop van de rivier de Schie, toen de Scye. De edelman Dirk van Bokel legde een 'nieuwe dam' in zijn polder die lag tussen de huidige Hoogstraat, Boterstraat en Singel. De schippers die toen niet meer de Schie konden opvaren, sloegen bij deze dam hun lading over op schepen die verder landinwaarts trokken. Dat betekende werk en dus vestigden zich bij de dam handelaren, schippers en ambachtslieden. De nieuwe nederzetting kreeg de naam 'Nuwer Scie'. De polder heette 'ambacht Riviere'. Een ambacht is een gebied dat een ambachtsheer namens de landsheer bestuurt. Riviere is oud-Frans voor oeverland. Vrouwe Aleida Redactie: Jef Jansen, Siebrand Krul, Harriet Kruse, Ser Louis, Laurens Priester, Henk Slechte en Frederieke Verheijen. Tekst: Laurens Priester en Henk Slechte. Roemrucht verleden Links: De Korte Haven met rechts de fabriek van Dralle waaronder meer 'Haarwater' werd gemaakt. Een welriekende lotion die in de jaren vijftig goed werd verkocht. Ineen gezin waarvan de vader in het bedrijf werkte, konden de kinderen er zich bijkans in wassen. (GA Schiedam/ tekening Octave DeConinck) Boven: Het beeld van Vrouwe Aleida is in 1991 gemaakt door de in Schiedam geboren kunstenares Theresia van der Pant. De landsheer was graaf Willem II van Holland. Willems zuster Aleida trouwde in 1246 met Jan van Avesnes, graaf van Henegouwen. Het was een politiek huwelijk. Volgens de middel eeuwse kroniekschrijver Melis Stoke was het desondanks gelukkig. Door de dood van haar broers Willem en Floris en haar echtgenoot Jan kreeg Aleida in 1258 de zorg over het graafschap Holland en over de opvoeding van de opvolger van graaf Willem II, de pas vier jaar oude Floris V. Aleida kocht de polder van Dirk van Bokel en liet vlak bij de Schie een kasteel bouwen, het Huis te Riviere, waar zij met haar zeven kinderen ging wonen. De ruïne van het ooit trotse gebouw staat nu weggedrukt in de schaduw van het Stadskantoor en het Theater aan de Schie. De Hollandse edelen vonden het vreselijk dat een vrouw hen regeerde. Zij ontnamen Aleida het regentschap en haar bezittingen, waaronder haar 'woninghe ter Nuwer Scie'. In 1266 nam de twaalf jaar oude Floris V als 'meerderjarige' zelf het bestuur van zijn graafschap ter hand waarna Aleida haar kasteel terug kreeg. Toen begon de bemoeienis van Vrouwe Aleida met Schiedam pas goed. Ze had in 1262 al een kerk in de nederzetting gesticht, maar in 1270 legde ze met het geven van het marktrecht aan de inwoners de basis voor de bloei van de stad. In 1275 gaf zij, namens de graaf, de neder zetting zelfs een keur (wet) die van het dorp Nuwer Scie met zijn paar honderd inwoners de stad Schiedam maakte, met een eigen bestuur en rechtspraak. Daarna volgde een gasthuis voor de verzorging en opvang van zieken en armen, de voorloper van het huidige Sint Jacobsgasthuis aan de Hoogstraat, sinds 1940 zetel van het Stedelijk Museum. Vrouwe Aleida is dan wel niet de echte stichteres van Schiedam, maar toch heeft zij recht op deze eretitel. Dankzij haar kon de stad snel een plaats onder de Hollandse steden verwerven. In 1299 kwam Schiedam met het kasteel onder rechtstreeks bestuur van de graaf van Holland doordat Aleida's zoon Jan, heer van Schiedam, vanaf toen als Jan II het graafschap Holland regeerde. Het Huis te Riviere kwam in 1339 als leen in handen van de edelman Dirk van Mathenesse. Vandaar dat het ook wel slot van Mathenesse heet. In 1688 kreeg de stad Schiedam de ruïne van het kasteel in eigendom. De ontwikkeling van Schiedam stagneerde na de moord op Floris V in 1296. Wolfert van Borselen, voogd van de ziekelijke en minderjarige Jan I, zoon van Floris V, gaf in 1299 Rotterdam stadsrecht en begon met het graven van een kanaal van Rotterdam naar de Schie bij Overschie. Dat had Wolfert beter niet kunnen doen. Jan van Avesnes, heer van Schiedam, werd zo kwaad dat hij Wolfert liet vermoorden. Bovendien volgde hij Floris' gestorven 5

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Ach Lieve Tijd (tijdschrift) | 2001 | | pagina 7