De Weense methode
f EN CR* (j lir- h AftElE*
KONINGSGIST
Het bedrijfstype veranderde na 1850.
Toen maakte De Hollandse branderij,
met zijn karakteristieke ronde beslag-
bakken, plaats voor de Weense
branderij. Die werkte met andere,
rechthoekige bakken, een ander graan-
mengsel en vooral een hoger tempo.
Een nieuw nevenproduct van de
Weense methode was jenevergist, beter
bekend als bakkersgist, en al snel een
zelfstandig product met een eigen
afzetgebied. 'Koningsgist' herinnert
aan de Schiedamse branderij De
Koning, eigendom van de gelijknamige
familie, en een voorbeeld van een
persoonsnaam die in de loop der tijd
een soortnaam wordt. Een ander
voorbeeld is 'Berenburg', de kruiden
bitter die de Amsterdamse apotheker
Hendrik Berenburg omstreeks 1860
voor op Friesland varende schippers
trok. De laatste brander volgens de
Weense methode was Frans Geerdes,
directeur van de branderij Hollandia,
een ernstig en zwart doorrookt gebouw
dat ontworpen was door de Schiedamse
architect Coen Kramers, telg uit een
geslacht van branders. In 1986 viel de
beslissing om Hollandia te sluiten.
De opkomst van de Weense branderij
valt in de periode van opleving tussen
1850 en 1900. De etiketten uit deze
periode tonen duidelijk hoe inventief
de distillateurs met hun nieuwe
markten omgingen. Herman Jansen
introduceerde een nieuwe producten-
lijn met het merk Cardinal, een vogeltje
dat vrijwel uitsluitend voorkomt in het
zuiden van de Verenigde Staten. De
brave Graauwe Hengst van Daniël
Visser, die in Nederland als Zeeuwse
Linksboven: Op de Noord-
vestsingel, tegenover de
Noordmolen, staan zeven
karakteristieke
gebouwtjes-met-puntdak
naast elkaar: oorspronke
lijk kleine branderijen uit
de tweede helft van de
19de eeuw. In het tweede
en derde pand was de
Weener Gistfabriek'De
Atlas' gevestigd, eigen
dom van gemeenteraads
lid voor de Liberale Partij
tot 1910, Matthijs Franken.
(GA Schiedam/foto J. van
Diggelen)
Hierboven: Aan de andere
kant van het water, vlakbij
de molen De Noord was
de branderij en
gistfabriek van A. de
Koning, een brander die
nogal wat 'nieuwigheden'
in het brandersvak
introduceerde. Bekend
werd zijn Koningsgist dat
door veel bakkers werd
gebruikt. (SMS)
Links: Tegenover de
Beurs, op Dam 2, staat het
pand dat jarenlang het
'Koffijhuis' was waar
graanhandelaars en
branders, na gedane
arbeid, een kopje koffie of
liever een borreltje, al of
niet met suiker, kwamen
drinken. De foto toont
enkelen van hen, keurig
gekleed met (hoge) hoed.
Het verschil in
maatschappelijke positie
met de man die klompen
draagt, is duidelijk. (GA
Schiedam)
44
