Roddeltante
Hierboven: Vrouwe
Justitiamet een Janus
kop en een weegschaal
uit evenwicht verbeeldt
de 'aardse gerechtigheid'.
Het is een kritiek op de
bestaande rechtsongelijk
heid. Afbeelding uit Joost
de Damhouders'Praxis
rerum civilium' gedrukt te
Antwerpen in 1567.
Rechtsboven: Dit pand uit
1581 stond op de hoek
van de Grote Markt en de
Hoogstraat en was van
1851 tot 1859 hoofdwacht
van de politie. In 1859
werd het afgebroken en
bouwde men op die plek
het Hoofdbureau van
Politie. Nu is café Van
Diggelen er gevestigd.
(Tekening L. van der
Tas/GA Schiedam)
Rechts: Als men dacht
dat een gevangene
vluchtgevaarlijk was,
kreeg hij of zij voetboeien
(links) en vaak ook nog
handboeien (rechts) om.
Het was niet ongewoon
het slachtoffer daarmee in
de cel op te sluiten. (SMS)
houten schavot, maar als ze vonden
dat het vermaan alleen de betrokkene
aanging, wikkelden ze de zaak binnens
huis af, bijvoorbeeld in de kamer van
de vierschaar. Dit gebeurde met de
zaak van de Schiedammer Jan van
Alphen die in 1712 een veroordeling
kreeg voor 'straatschennerij en
dieverije'. Kennelijk vond de rechtbank
het niet nodig hem ten aanschouwe van
heel Schiedam aan de galg te binden en
te geselen. In plaats daarvan beslisten
de rechters dat hij moest worden vast
gemaakt aan de ijzeren haak in het
plafond en 'in besloten earner mette
roeden op sijn bloote bille (moest)
werden geslagen'. Jans broer Gijs, die
ook een 'goddeloos, ergerlijk en
ontuchtig leven' leidde, kwam er met
een minder pijnlijke straf af. Hij kreeg
vier weken eenzame opsluiting op
water en brood in de bedompte en
donkere hokken op de zolder van het
stadhuis.
Voor het voltrekken van doodvonnissen
maakten de Hollandse steden gebruik
Dat de Schiedammers lasterpraat niet op
prijs stelten ondervond in 1618 Bastiaentje
Pieters die leugens over haar medeburgers
had rondverteld. Zij werd daarom 'aan de
kaak gesteld'. Dat betekende dat ze op het
schavot te kijk moest staan met de roeden
- de stokken waarmee de beul
veroordeelden geselde - om haar nek. Het
publiek mocht de roddelaarster uitjouwen
en met vuilnis bekogelen. Bastiaentje had
wel heel vuige laster verspreid en moest
daarom bovendien op haar knieën God en
het gerecht om vergiffenis vragen voor het
door haar aangerichte leed.
van de rondreizende scherprechter die
in dienst was van de Staten van
Holland. Ter bescherming van zijn
begrijpelijke anonimiteit betaalde de
baljuw hem direct uit. Dat de scherp
rechter ook in Schiedam zijn werk
deed, blijkt uit de rekeningen van de
baljuw over 1593 en 1598. De bode van
Schiedam moest achtereenvolgens naar
Delft, Haarlem en Vlaardingen reizen
om hem op te sporen en te vragen de in
Schiedam uitgesproken doodvonnissen
te voltrekken. Alle andere lijfstraffen en
de folteringen om een bekentenis los te
krijgen, behoorden tot de taken van de
dienaren van de schout die ook als beul
optraden.
De verslagen van verhoren, vonnissen
en terechtstellingen lopen van 1398
tot 1811In dat jaar liet Napoleon alle
stedelijke rechtbanken en andere
colleges ontbinden en voerde een
algemeen wetboek van strafrecht in.
Criminele zaken vielen in deze regio
107
