KWEEKELING
Aan ifi School voor Ger. Mmi,
Schoolreisje 1879
Uit de Schiedamsche Courant van 4 augustus 1879: 'De leerlingen der
hoogste klasse van den heer W. Brouwer, onderwijzer alhier, hebben
voor een paar jaar het plan opgevat om jaarlijks gezamenlijk een dag
uit te gaan; ieder hunner bespaart daarvoor wekelijks 3 centen, die
door den onderwijzer worden bewaard, totdat de gewenschte dag is
aangebroken, om er dan zooveel mogelijk van te genieten.
W. J. A. KRUIJER.
Bewaarschool
Het vorig jaar ging de reis naar de
Diergaarde te Rotterdam. Gisteren naar
Den Haag en Scheveningen. Per spoor
trein van 9.27 vertrokken, wandelden de
leerlingen onder begeleiding van hun
leermeester en een hulponderwijzer vroolijk
en prettig gestemd naar het Haagsche
Bosch, waar enige ververschingen werden
gebruikt, vandaar werd een wandeling door
de stad gemaakt, de paleizen, stand
beelden en enkele voorname winkels in
oogenschouw genomen, waarna men het
middagmaal gebruikte in de ook voor
dergelijke gelegenheden zeer aan te
bevelen volksgaarkeuken in de Torenstraat,
dat smakelijk toebereid, de jeugdige
reizigers voor den tocht naar Scheveningen
bekwaam maakte. In alle opzichten daar
voor toegerust ving de reis naar
Scheveningen aan, door de boschjes heen.
Onderweg werden de duinen beklommen,
ruikers gezocht, en zooveel mogelijk pret
gemaakt, tot het jonge volkje aan
Scheveningen genaderd, zich geheel en al
overmeesterd gevoelde door het treffend
schouwspel, dat de zee hun aanbood en
bij hen verschillende gewaarwordingen
opwekte, ook die van angst en vrees.
Nadat men zich eenigen tijd op de duinen
vermeid en opgemerkt had, dat er
menschen langs het strand wandelend, ja
zelfs een eindweegs zich in zee begaven,
zag men er niet meer tegen op zich van de
duinen strandwaarts te begeven en het
zeewater over de voeten te laten komenin
één woord, het strand en de duinen gaven
hun zooveel genot, dat de jongelui er
moeilijk van scheiden konden. Toen het
oogenblik van vertrek was aangebroken
begaf men zich in drie open rijtuigen -
waarvoor de gelegenheid zich zeer
ongezocht en bijzonder voordeelig
aanbood-naar Den Haag vanwaar men
per spoor van 7.40 alhier aankwam,
erkentelijk aan den onderwijzer die hun
zooveel genoegen had verschaft.
gewoon schoolhoofd. 'Toewijding en
zelfopoffering zijn zijn beste eigen
schappen. In en buiten de school voelt
de jubilaris zich aangetrokken tot het
kind wiens liefde hij steeds weet te
winnen, getuige de massale kinder-
zanguitvoe ringen.'
Schiedam was een echte arbeidersstad.
De meeste inwoners verdienden
weinig, zodat meer dan driekwart van
de kinderen de kosteloze scholen of die
met een laag schoolgeld bezocht. Door
Tuinlaan alhier, wordt een
gevraagd, tegen een salaris van f 50 of meer
naar bekwaamheid.
Adres, den Hoofdonderwijzer
ruimhartig te zorgen voor gratis dan wel
goedkoop onderwijs, slaagde Schiedam
er in om ver voor de invoering van de
leerplicht in 1900, bijna alle kinderen
tot 12 jaar lager onderwijs te laten
volgen. Uitgerekend daarop was
kritiek. De Schiedamsche Courant
publiceerde in 1893 drie artikelen over
de toestand van het onderwijs, waarin
de schrijver stelde dat de Schiedamse
schoolgeldregeling voor de arbeiders
kinderen te royaal was en, naar zijn
oordeel, in het nadeel van de scholen
voor betalende leerlingen werkte: 'van
de 2300 kinderen 1400, die 's winters
door particuliere liefdadigheid met
soep en karnemelksepap bij elkander
moeten worden gehouden! Is
Schiedam dan in een groot armenhuis
veranderd? Van de 2300 kinderen
slechts 140, voor wie door de ouders
uitgebreid onderwijs verlangd wordt?
Ligt Schiedam dan in de binnenlanden
van Afrika?'
In 1777 besloot de vroedschap voor
kinderen van drie tot zes jaar twee
'klijne kinderschooltjes' te stichten.
Later kreeg dit schooltype de naam
bewaarschool.
Dankzij de methodes van Friedrich
Fröbel drong in de eerste helft van de
19de eeuw het besef door dat het bij
peuters ging om meer dan 'bewaren'.
Maria Loopuyt, dochter van bankier en
burgemeester Jan Loopuyt en daardoor
een welgestelde Schiedamse, stelde in
1842 het pand Nieuwstraat 22 gratis
ter beschikking aan het 'Nut' om
daarin zo'n bewaarschool volgens de
opvattingen van Fröbel (van deze
methode komt het werkwoord fröbelen)
te stichten. In 1883 kreeg het 'Nut' het
gebouw van haar erfgenaam in
eigendom en als dank kreeg de school
vervolgens de naam Mariabewaar-
school.
tiet 'Nut' opende in 1864 in
de Leliestraat in de Gorzen de Alida-
bewaarschool, een schenking van
Maria's zuster Alida. Aan haar graf
benadrukte dominee Francois
Haverschmidt in 1875 'dat de hulp
vaardigheid van de overledene even
ver strekte als het vermogen haar
toevertrouwd'. De school deed dienst
Boven: Willem Brouwer,
schoolhoofd in de Gorzen,
dankte zijn bekendheid
vooral aan het boekje
'De geschiedenis van
Schiedam' dat hij in 1897
schreef. Hiermee maakte
de Schiedamse school
jeugd kennis met de
geschiedenis van de
eigen stad. Niet alleen
kreeg hij een eigen
straatnaam, maar ook
werd een school naar
hem vernoemd. (Foto
J. van der Ploeg/
SMS, schilderij van
E. Hamutman-Schlitte)
Linksonder: Hoewel er
In 1848 al vrijheid van
onderwijs was, duurde
het tot 1889 voordat het
bijzonder onderwijs
subsidie kreeg. Dit
maakte het confessionelen
mogelijk een eigen school
te stichten, zoals in dit
geval het gereformeerd
onderwijs dat in 1891
plaats had vooreen
'kweekeling'. (GA
Schiedam)
138
