Stoomtram en
klompenvolk in
de binnenstad
De mooist uitgevoerde en meest gedetailleerde stads
plattegrond die Schiedam heeft laten vervaardigen, is in
1598 voor het bedrag van 121 gulden en 16 stuivers voor
precies negen afdrukken door de burgemeesters Cornelis
Alewijnsz. en Cornelis Pietersz. van den Burg gekocht
van de tekenaar en plaatsnijder Jacques de Gheyn. Voor
nabestellingen mocht hij twintig gulden en dertien stuivers
per afdruk in rekening brengen.
Wandelkaart als document
Redactie: Jef Jansen, Siebrand Krul, Harriët Kruse, Ser Louis, Laurens Priester, Henk Slechte en Frederieke Verheijen.
Tekst: Hans van der Sloot.
Groei van de stad
Op de omslag: In 1966
schetste Octave
DeConinck de aanleg van
Rijksweg A20 vanuit het
noordwesten met op de
achtergrond de 'skyline'
van Schiedam. (Detail
tekening 0. DeConinck/
GA Schiedam)
Links: Het partijtje voetbal
is even onderbroken om
een ijsje te eten aan de
Buitenhavenweg. In 1955
brandde de boven
verdieping af, waarde
opslag van Motoren-,
Rijwiel- en Carrierbedrijf
IDW gevestigd was. De
onderste verdieping bleef
staan en die was groot
genoeg om dit ijsloket
in te vestigen. (GA
Schiedam)
Rechts: De Koemarkt,
zoals die er ruim honderd
jaar geleden uitzag,
gezien vanaf de Lange
Haven. Rechts achter de
Koemarktbrug staat het
station voor de stoom
tram naar Rotterdam, de
molen op de achtergrond
is De Batavier, waarvan
de sloop in 1907 voltooid
werd. (Foto J.van
Diggelen/GA Schiedam)
aan de gebouwen en de gevels. Op de
meeste stadswandelkaarten staan deze
- keurig genummerd - vermeld als
niet te missen bezienswaardigheden.
Diezelfde wandelaars beseffen
doorgaans niet dat ze met deze simpele
toeristenkaart tegelijk een document
in handen hebben waarop de gehele
ontstaansgeschiedenis van de stad is
verbeeld. En dat al vanaf enkele
tientallen jaren voor de stichting van
de stad tot vandaag.
Ook op die weinig gedetailleerde,
hedendaagse Schiedamse wandelkaart,
is de loop van de Schie, de Lange Haven
en de Buitenhaven nog herkenbaar als
een slingerend veenriviertje. Aan het
eind lag een krekenlandschap. De naam
van de wijk 'de Gorzen' herinnert hier
nog aan. Gorzen zijn zandplaten in de
rivier, die bij laag water droog vallen.
Dat krekenlandschap is nu van steen,
maar draagt nog steeds de naam 'de
Gorzen'. De naam van de wijk bestaat
dus al langer dan de wijk zelf. Ook de
eerste straatjes van Schiedam, die nog
stammen van vóór het jaar, waarin
De Gheyn, die ook Rembrandt de kunst
van het etsen onderwees, was op dat
moment een veel gevraagd en wel
gesteld kunstenaar. In 1595 gehuwd
met patriciërsdochter Eva Stalperts van
der Wiele, verkeerde hij in het
gezelschap van notabelen en vestigde
hij zijn naam, behalve als plaatsnijder
en schilder, ook als zakelijk talent die
voor de verkoop van zijn werk
persoonlijk en met succes naar de
vorstenhoven in Engeland en Zweden
reisde. Het tekenen van vogelvlucht-
kaarten waarbij de stad in z'n geheel tot
op het niveau van een duiventil en op
de markt uitgestalde vissen in beeld
werd gebracht, had maar kort zijn
belangstelling. Slechts twee kaarten zijn
bekend, de ene van Schiedam en de
andere van Den Haag. Nog niet zo lang
geleden is De Gheyn geëerd met een
nationale tentoonstelling in Museum
Boijmans van Beuningen. En daar
ontbrak slechts één belangrijk werkstuk.
Precies, de kaart van Schiedam.
Wandelaars in oude binnensteden
meten rijkdom en historie doorgaans af
153
