wmm
Haverschmidt herdacht
Op 19 januari 1894 hing de vrijzinnige dominee Frangois
Haverschmidt alias de dichter Piet Paaltjens zich om tien uur
's ochtends met een gordijnkoord van zijn bedstee op.
SCHIEDAM, H.A.M.ROELANTS
Hij hield druk bezochte lezingen en schreef
ironische en geestige gedichten, maar was
een somber mens. Hij twijfelde voortdurend
tussen geloof en ongeloof en had, vooral
na de dood van zijn vrouw in 1891, diepe
depressies. In Schiedam heeft hij dertig
jaar een opvallende rol in het kerkelijk en
maatschappelijk leven gespeeld. Zijn
orthodoxe collega's maakten de vrijzinnige
predikant het leven zuur, maar Haverschmidt
bleef actief als predikant en zielzorger en
was lid van alle liefdadige verenigingen in
Schiedam, van de Commissie van de
Spijskokerij voor Protestanten tot en met de
Maatschappij tot Nut van den Javaan. Zijn
dood is in 1993 en 1994 in Schiedam
herdacht. De theoloog Herman Noordegraaf
schreef het boek Frangois HaverSchmidt
en Schiedam, zijn dichtbundel Snikken en
Grimlachjes werd herdrukt, de toneel
spelers van SCHAT (Schiedams Historisch
Amateur Toneel) beeldden zijn leven uit op
een plankier over het water van de Lange
Haven voor zijn huis op nummer 134, en
acteur Henk van Ulsen droeg aan
Haverschmidts sobere graf op de
Algemene Begraafplaats herinneringen
vooraan de begrafenis in 1894.
Bordewijk was advocaat in Schiedam.
In zijn verhaal 'Verbrande Erven'
beschrijft hij de oude binnenstad. Hij
heeft als eerste voor Schiedam de
bijnaam 'Zwart Nazareth' gebruikt.
Met zijn vriend Marinus van Praag,
directeur van de woningdienst en
literair medewerker van de Nieuwe
Rotterdamsche Courant, heeft hij veel
artikelen over Schiedam geschreven.
De schrijver Adriaan van der Veen
groeide op in Schiedam. 'De Man met
de zilveren hoed' speelt in Schiedam en
heeft als hoofdpersoon de Delfshavens-
Schiedamse Koperen Ko met z'n
trommel op de rug en zijn koperen muts
met rinkelbellen. De Vlaamse schrijver
Willem Elsschot tenslotte werkte in de
jaren dertig als boekhouder bij de werf
Gusto en beschreef in zijn gedicht 'Brief'
de gehate directeur van die werf
beeldend en in maar liefst acht strofen.
Schiedam heeft ook schrijvers voort
gebracht, wier roem tot de stad beperkt
is gebleven, zoals Henri Hartog en
Daan van der Zee. Henri Benjamin
Hartog debuteerde in 1896 met het echt
Schiedamse verhaal 'Eene bevalling'.
Hij woonde aan de Hoogstraat, het
Broersveld en de Buitenhavenweg en
vertrok in 1897 naar Rotterdam. Na
de kweekschool, kwam hij terug naar
Schiedam waar hij onderwijzer was en
socialist werd. In de bundel 'Sjofelen'
staan verhalen die een sociaal bewogen
beeld geven van het leven aan de
Schiedamse maatschappelijke onder
kant omstreeks 1900. Ze spelen in
branderijen en mouterijen en onder de
brandersknechts en hun vrouwen in de
inmiddels allang verdwenen sloppen
en hofjes in de oude binnenstad. Daan
van der Zee was een zoon van de
Schiedamse kurkenfabrikant Bernard
van der Zee. Hij is als kind door
dominee Haverschmidt in zijn kraag
gevat, toen hij aan de Dam belletje trok
en zat op de christelijke school aan de
Plantage, waar Henri Hartog onder
wijzer was. Hij kwam dus al jong in
contact met zijn schrijvende stad
genoten. Daan werd ambtenaar en
bleef dat tot zijn vertrek uit Schiedam
in 1902. Hij was lid van de christelijke
jongelingsvereniging 'De Heere zal
't voorzien' die een letterkundige
afdeling had onder leiding van onder
wijzer Herman Wilkeshuis, en later van
Geheel boven: De
bekende 18de-eeuwse
landbouwer en dichter
Hubert Kornelisz. Poot
(1689-1733), die in zijn
gedichten het boeren
leven bezong, heeft de
eerste beginselen van het
dichterschap geleerd in
Kethel, waar hij lid was
van de rederijkerskamer
De Sonnebloem. (Gravure
van J.Houbraken naar
een schilderij van T. van
der Wilt/GA Schiedam)
y&
Hierboven: Een veelzijdig
kunstenaar was
Christoffel Pierson (1631-
1714), die niet alleen
schilder was maar ook
dichter, toneelschrijver
en vertaler van klassieke
literatuur. (Miniatuur
portret door Arnout van
Halen/ Rijksmuseum
Amsterdam)
Links:'Rika koos een dik
boek met veel platen en
geschiedenissen erin en
las Teun een mooi verhaal
voor.' Het kinderboek
'Rika Aalberts', dat
H.A.M. Roelants
omstreeks 1900 uitgaf,
vertelt hoe een meisje
als Rika ondanks haar
armoede toch veel kan
geven. (H.A.M. Roelants/
GA Schiedam)
210
