Oudste man van Nederland
Mattheüs Laurentius Honnerlage Grete (Schiedam, 1846-Breda, 1949),
behoort tot de weinige burgemeesters die eerst wethouder waren in
dezelfde gemeente.
'liever Turks dan Paaps', en stuurden
een verzoekschrift vergezeld van 5.200
handtekeningen naar de koningin om
in plaats van een katholiek toch vooral
een protestant te benoemen. Het hielp
niet, en Van Haaren groeide ondanks
de valse start uit tot een populaire
burgervader. Na afloop van zijn
zesjarige ambtstermijn ontsloeg de
Duitse bezetter Van Haaren. Vlak voor
de bevrijding, op 13 april 1945, stierf de
oud-burgemeester, die woonde in het
bejaardenhuis van de Sint-Liduïna-
stichting aan de Nieuwe Haven, in de
dr. Noletstichting.
Eén van zijn laatste daden als burge
meester was de verwelkoming van
2.243 nieuwe Schiedammers per
1 augustus 1941, als gevolg van de
inlijving bij Schiedam van de gemeente
Kethel en Spaland. Tekenaar Jaap de
Raat (1916-1996) schreef bijna veertig
In 1910, hij was toen al 64 jaar, ontving
Honnerlage Grete zijn benoeming als
burgemeester van Schiedam welk ambt
hij negen jaar uitoefende. Honnerlage
Grete was één van de oprichters in 1866
van de Koninklijke Zangvereniging
Schiedams Mannenkoor Orpheus.
Ter gelegenheid van zijn honderdste
verjaardag op 10 augustus 1946 trok een
gezelschap van 430 Schiedammers, leden
van Orpheus en van het orkest Oefening
Baart Kunst, naar zijn woonplaats Breda
om de eeuweling een serenade te brengen.
Drie jaar later stierf Honnerlage Grete, toen
de oudste man van Nederland.
In de 'Schiedamse Gemeenschap' van
februari 1957 zette Gijs Berkelaar zijn beeld
van de geliefde burgemeester op rijm:
Tussen twee witte bakkebaarden schreed
hij voort,
gezien van onze laagte uit, zeer rijzig,
Bij 't strakke zwart en wit van deze hoed, dit
boord,
dees jas, werd alles groezelig en grijzig.
Stralend besteeg hij trappen, (ons
verboden
op straffe van het zwaarst politioneel
geweld!)
gevolgd doorzijn half-hoog-gehoede bode,
maar méér door onze grote ogen
vergezeld.
't Verschil, wie ons bij 't zondig trap-
betreden
betrapte: Die agent joeg lijf en ziel vol
schrik.
Maar hij zei: Kom eens hier. Vertelde als
nieuws de reden
waarom 't niet mocht, groette en gaf je
wang een tik.
Een tijdlang scheen dit één, voorzeker
jong geweten:
Gods goedertierenheid en Honnerlage
Grete.
jaar later in bittere bewoordingen over
de ondergang van het dorp Kethel, de
annexatie: 'Het woord "inspraak" was
toen nog niet uitgevonden, en aan het
woord "annexatie" zou ik "exploitatie"
willen toevoegen. Exploitatie van al het
mooie en nuttige, ons door de
Schepping toebedeeld en waaraan vele
geslachten cultiverend meer vorm
hebben gegeven. Het raadhuis van
Kethel degradeerde men tot "Hilfs-
kanzlei Kethel und Spaland der
Gemeinde Schiedam." Zo wordt
"Ketheltje zoetendal" in die duistere
tijd "ausradiert" met behulp van de
Duitse laars.' De hoop van De Raat dat
na een Duitse nederlaag de annexatie
van de baan zou zijn, bleek een illusie.
Kethel ging definitief ten onder als
zelfstandige gemeente, maar slaagde er
wel in het eigen karakter te behouden.
Seyss-Inquart, rijkscommissaris voor
het bezette Nederlandse gebied,
beëdigde op 9 augustus 1941 in Den
Haag de pro-Duitse generaal-majoor
b.d. Dirk G. Draaijer als nieuwe burge
meester van Schiedam. De buiten-
werkingstelling van de gemeenteraden
en de colleges van B&W door Seyss-
Inquart met ingang van 1 september
1941 betekende dat Draaijer hoofd van
de gemeente was en in zijn eentje
beslissingen kon nemen. Draaijer bleef
aan tot zijn arrestatie op bevrijdings
dag, 5 mei 1945. In 1947 veroordeelde
het Schiedamse Tribunaal hem tot tien
jaar ontzetting uit het actieve en
passieve kiesrecht. Deze lichte straf
geeft de goede naam weer die hij
Boven: Op bevel van de
Duitsers annexeerde
Schiedam de gemeente
Kethel en Spaland, met
als gevolg dat de
burgemeester en
wethouders alsmede de
gemeenteraad van het
dorp verdwenen. Op
31 juli 1941 kwamen ze
voorde laatste maal bij
elkaar in het Raadhuis
aan de Schiedamseweg,
inclusief de echtgenotes
van enkele aanwezigen.
Burgemeester J.J. van
der Lip (met de ambts
keten om die hij later
met veel moeite aan
Schiedam afstond) zit
achter de afscheids-
bloemen, geflankeerd
door gemeentesecretaris
Cees Brunt (rechts) en
wethouder Jan de Jong
(links).
Pogingen na de Tweede
Wereldoorlog, onder
andere door tekenaar en
publicist Jaap de Raat,
om Kethel en Spaland de
zelfstandigheid terug te
geven, bleken tevergeefs.
(GA Schiedam)
