Moderne kerkbouw
i
ZONDAGSCHOOL
De hervormden waren de eersten die, in 1959, in de nieuwe wijk
Nieuwland een kerk bouwden. Het architectenbureau Van den Broek
en Bakema tekende een kerk met ramen die ruim zicht gaven op de
buitenwereld, een avondmaalstafel die een vaste plaats had, en zalen
die de kerk ook tot een huis voor door de week maakten.
Nieuwe scheuring
Ze noemden deze kerk de 'Opstandingskerk'
en verwezen daarmee naar Pasen, en
Gods overwinning op de dood. Kort daarna
voltooiden de gereformeerden hun kerk,
een paar honderd meter verderop. Die kerk
heet Magnalia Deïkerk, omdat na Pasen
Pinksteren komt, het feest van de uitstorting
van de Heilige Geest die de gelovigen helpt
de grote daden van God, in het Latijn
Magnalia Dei', onder de mensen te
brengen. De Opstandingskerk is in 1996
door de hervormde gemeente verlaten. In
2000 besloot de kleinschalige en half
gemeentelijke projectontwikkelaar De
Vernieuwde Stad in dit monument van Het
Nieuwe Bouwen appartementen te bouwen.
Toen Schiedam-Noord in de jaren tachtig
en negentig steeds sneller ging groeien,
was de oude dorpskerk van Kethel te klein
om alle hervormden 's zondags onderdak
te bieden. Die konden intrekken bij de
jonge rooms-katholieke Martinusparochie
aan de Willem Andriessenlaan, waar men
gezamenlijk een oecumenisch-katholieke
liturgie ontwikkelde, die goed paste bij dit
moderne katholieke gebouw.
In Schiedam-Zuid, 'de Gorzen', daarentegen
kromp in de jaren negentig de hervormde
gemeente en werd de Bethetkerk aan de
Nieuwemaasstraat te groot. Op haar plaats
kwam een wooncomplex voorouderen te
staan; een eenvoudige kapel op de begane
grond van dit gebouw nam de plaats van de
kerk in, en heet dan ook 'Bethelkapel'.
Plantagekerk eerst door de
Afgescheidenen alleen, daarna door de
Afgescheidenen en Dolerenden samen,
en sinds 1959 door de Stichting tot
Verbreiding van de Gereformeerde
Leer volgens de Synode van 1618-19
gebruikt is. De Afgescheidenen hadden
Een tiental Dames in deze stad hebben het voor
nemen opgevatom binnen kort eene zoogenaamde
te openen. Zij wenschen eiken Kondutf namiddag,
van 18'/2 tot tl/2 uur, in een nader hiertoe aan te
wgzón lokaal kinderen der Protestantsche Gemeenten
van zes- tot twaalfjarigen leeftijdin godsdienstigen
zin bezig te honden hun godsdienstige kennis mede te
deelenhen godsdienstige indrukken te doen ontvangen.
De ouders, die hiervan voor hunne kinderen wenschen
gebruik te makenworden uitgenoodigd in den loop
dezer week van S3 tot 30 October, des voormiddags
van O tot tS uur, zich persoonlijk bij een der
ondergeteekenden met dat verzoek aan te melden.
Mevr. HOOYKAAS, Oort
Lange Haven.
Mevr. PIGEAUD, Dermoot,
Lange Haven.
Mej. M. KNAPPERT,
Frankeland.
een zekere mystieke inslag: de beleving
van het geloof was onderwerp van
iedere preek en gesprek. Het ging niet
alleen om geleerdheid en kennis van de
geloofsleer, maar ook om de weg die
een mens met God gaat. Zo kon het
dus gebeuren dat een ongeschoolde
arbeider of een eenvoudige huisvrouw
meer te vertellen had dan een geleerd
gemeentelid dat geen bekeringsverhaal
kon vertellen.
Een geheel andere sfeer heerste in een
tweede groep die zich in 1886 afscheidde
van de hervormde Grote Kerk. Hun
landelijk leidsman was Abraham
Kuyper. Ook hij was ontevreden met de
koers van de Nederlandse Hervormde
Kerk. In een grote maatschappelijke
actie, waarbij hij ook voor de oprichting
van een eigen 'Vrije' Universiteit
zorgde, profileerde hij zich als voorman
van 'de kleine luiden'. In Schiedam
vond hij medestanders. Toen de
hervormde dominee Hendrik Hoyte
Veder die in 1883 naar Schiedam was
gekomen, in 1887 door de Hervormde
Kerk geschorst werd, volgden veel
gemeenteleden hem. Ze noemden zich
de 'Dolerenden' wat betekent: degenen
die zich beklagen over de toestand
waarin de kerk verkeert. In plaats van
het reglement, waaraan Koning Willem
I in 1816 de 'Vaderlandse kerk' had
gebonden, wilden ze de oude Dordtse
Kerkorde van 1618 weer als leidraad
gaan gebruiken. Ze organiseerden zich
snel volgens die oude richtlijnen,
vormden een kerkenraad en lieten in
1889-90 de Schiedamse architect
J. Feteris aan de Rotterdamsedijk een
kerk bouwen die tot 1986 gebruikt en
daarna gesloopt is. Hoe verschillend
beide kerken ook waren, het duurde
niet lang of ze probeerden te fuseren.
Op landelijk niveau ging dat tamelijk
snel: al in 1892 verenigden zich een
deel van de Afgescheidenen en de
Links: Kort na de opening
van de Opstandingskerk
in 1959 gaf het Engelse
'Kettering Citadel
Muziekkorps' een concert,
dat zorgde voor een volle
kerk. (Foto Maltha/GA
Schiedam)
Boven: In 1869 namen
tien dames het initiatief
voorde stichting van
een zondagsschool waar
kinderen van de verschil
lende protestantse kerken
godsdienstonderwijs
konden volgen. Het is de
vraag of al de genoot
schappen hiervan gebruik
maakten. Mevrouw
Hooykaas was namelijk
de vrouw van de vrijzinnig-
hervormde dominee,
terwijl ook mevrouw
Pigeaud en mevrouw
Knappert vrijzinnig
waren. De vrijzinnige
dominee Frangois
Haverschmidt, voelde
zich zeer betrokken bij
het zondagsschoolwerk.
Hij hield er regelmatig
toespraken en vertoonde
met een toverlantaarn
bijbelse taferelen. De
zondagsschool kwam
eerst bijeen in het
Broersveld en later in het
gebouw van de Vereniging
Paulus aan de Korte
Haven. (GA Schiedam)
266