Geloven in cijfers
Vreemde arbeiders
RL
Bevolking naar gezindte
18 65
1885 1908
1920
1930
1978
Nederlands Hervormd
8.830
13.372 15.731
17.715
17.800
15.701
Waals Hervormd
6
14 9
16
18
2
Rooms-katholiek
7.171
10.050 11.597
14.240
17.452
24.647
Oud-katholiek
57
67 101
110
144
126
Luthers
358
680 1106
1.228
1.145
841
evang. en hersteld ev. samen
Doopsgezind
6
10 64
71
83
7
(1978: overige)
Remonstrant
2
8 43
98
183
7
(1978: overige)
Algescheiden
310
523
resp. Gereformeerd
2.428
3.573
4.571
4.357
Chr. Gereformeerd
146
388
441
367
Ger. Gemeente
7
169
(tlm 1930:
overige)
Vrijgemaakt Ger.
519
Israëlieten
79
112 55
54
68
7
(1978: overige)
Apostolisch
288
(t/m 1930: overige)
Jehova's Getuigen
123
(t/m 1930: overige)
Leger des Heils
12 7
(t/m 1930: overige)
Islamitisch
2.549
Pinkstergemeente
48
overige
1
2 8
714
1198
1.356
geen
6 121
2.262
9.597
24.021
totaal
16.820
24.844 31.409
40.469
52.805
75.241
(U/t. A. van der Blom, J.J. Donkers Azn, De Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk van Schiedam, p. 108,
109)
werd geen rustplaats gegund in de stad
waar zij woonden. Op 19 oktober 1942
kwam in Auschwitz een eind aan hun
leven.
Om aan de dringende vraag naar
arbeidskrachten te voldoen gingen
Nederlandse firma's in de jaren zestig
arbeiders in Turkije werven. Voor het
minst geschoolde werk op de werven
en het schoonmaken van kantoren
haalden werkgevers ze naar Schiedam.
Omdat ze slechts tijdelijk naar
Nederland zouden komen, bracht men
hen onder in kleine pensions, waar
ze soms met zes man in een kamer
woonden. In Schiedam-Oost, -Zuid en
-West hadden veel huiseigenaren er
geen bezwaar tegen deze vreemde
arbeiders tegen flinke prijzen te huis
vesten. Het grootste deel van hun
verdiensten stuurden ze naar hun
familie thuis en na een paar jaar, zo
was de gedachte, zouden ze wel weer
retour Turkije gaan.
Ver van huis wilden ze vasthouden aan
de gewoonten van thuis. De Turken
waren vrijwel allemaal islamieten en
juist de godsdienstige riten maakten
dat ze zich met het thuisfront verbonden
bleven voelen. Sterker dan ooit tevoren
ervoeren ze de kracht van de vaste
gebedstijden, de vastenmaand
Ramadan, en het bezoek aan een eigen
gebedsruimte. Vanaf 1974 hadden ze
zo'n ruimte in een lege loods aan de
Mariastraat. Toen duidelijk werd dat
ze hier zouden blijven, kwamen hun
gezinnen over. De islamitische groep
groeide letterlijk uit de moskee en vond
een nieuwe ruimte aan de Raam. Na de
Turken kwamen de Marokkanen, ook
moslims, maar uit een andere traditie.
Ook zij zochten en vonden een eigen
gebedsruimte. In 1978 telde Schiedam
2.549 islamieten. Dat aantal is sindsdien
aanmerkelijk gegroeid en aan de
Schaepmansingel staat sinds kort een
nieuwe moskee. Hoewel de religie niet
meer in de gemeentelijke bevolkings
administratie voorkomt, zijn de ruim
6.000 Turkse en 1.500 Marokkaanse
Schiedammers van 2001 bijna
allemaal islamieten. De Surinaamse,
Indonesische en Pakistaanse islamieten
gaan liever naar Rotterdam, waar zo
ongeveer elke nationaliteit wel een
eigen moskee heeft. Het heilige boek,
de Koran, is dan wel overal gelijk, de
manier waarop mensen met elkaar
omgaan wordt toch wel sterk bepaald
door de achtergrond en het moeder
land.
Nog meer vreemdelingen vestigden
zich in de jaren 1970 en '80 in
Schiedam, waaronder arbeiders uit
Griekenland en Spanje die Grieks
orthodox of rooms-katholiek zijn, en
vluchtelingen uit het voormalige
Joegoslavië, die islamitisch, rooms-
katholiek of Grieks-orthodox zijn. Ze
zochten allemaal een eigen plek voor
hun geloof. Enkelen sloten zich aan bij
een van de plaatselijke kerken in
Schiedam, maar de meesten vonden
zo'n plek in Rotterdam.
Betekenis van de gebruikte afkortingen:
GA Gemeentearchief
Pc Particuliere collectie
SMSStedelijk Museum Schiedam
2002 Uitgeverij Waanders b.v., Zwolle
Druk: Waanders Drukkers, Zwolle
www.waanders.nl
Boven: Toen er in de jaren
1980 plannen waren voor
nieuwbouw aan de
Vijgensteeg, waardoor
de moskee dreigde te
moeten sluiten, kwam de
islamitische gemeente in
opstand. (GA Schiedam)
Rechts: In 1956 vierde
deken Reinerus J.J.
Reijnen zijn veertigjarig
priesterfeest. Hij kwam
in 1944 naar Schiedam,
waar hij zijn intrek nam
in de pastorie van de
Frankelandsekerk.
Behalve dat hem het
officiersschap van de
Orde van Oranje-Nassau
werd verleend, viel hem
een televisie ten deel.
(Foto Chr. Breur/GA
Schiedam)
Op de omslag: De werken
van de duivel werden in
deze vroeg 20ste-eeuwse
centsprent uitgebeeld.
(Imagerie Pellerin
Epinal/GA Schiedam)
272
