i
'Helemaal warm van'
Donderdagavond 3 februari 1966 mochten de leerlingen van de
Dr. Lieflandschool in de Fahrenheitstraat wat langer opblijven om te
kijken naar de verrichtingen van meester Maris van Eijsden in de
populaire televisiequiz van de VARA 'Tel uit je winst'.
Boven: In december 1960
sprak de Schiedamse
Gemeenschap een
vermanend woord over
het gooien van papier
op straat:laten wij,
burgers van Schiedam
(...)ertoch voorzorgen
dat op onze hoofden niet
de schande nederdaalt
van vuiler te zijn dan onze
vaderen! Dooreen klein
beetje oplettendheid
kunnen wij voorkomen
dat Nederland, en dus
Schiedam, in de mond
van alle buitenlandse
toeristen de klank van
een mestvaalt krijgt. Dat
kan namelijk ook onze
portemonnaie wel eens
beïnvloeden, en op dat
punt zijn wij toch allen
gelijkelijk gevoelig.' (GA
Schiedam)
Rechts: Cornelis de Bruin
was als broodbezorger
werkzaam bij Bakkerij de
Geer, gevestigd in de Van
Deventerstraat17. Met
een elektrowagentje, de
'ijzeren hond', kwam hij
beginjaren zestig aan
huis in de nieuwe wijk
Groenoord. (Pc)
Groenendaal was er duidelijk over:
"t Is afgelopen. De zangkoren, de
toneelclubs, de culturele kringen
kunnen wel inpakken. Ze zijn uit de
tijd! Thuis knutselen? Thuis muziek
maken? Mijnheer, sta mij toe dat ik
even lach. Naar de schouwburg? Ja, ik
ga daar een beetje naar de schouwburg!
Een boek lezen? Wanneer moet dat?
Naar een lezing? Ik verstond u zeker
niet goed; ik dacht warempel dat u zei:
lezing. Tussen twee haakjes: hoe lang
blijft u nog? Niet te lang hoop ik,
want we moeten de hele kamer nog
omzetten, begrijpt u, want straks
komen Mien, Piet, Trees, Bep, Jan, Frits
en Gijs. Om te praten? Nee. Om te
kijken natuurlijk. Om te kijken naar de
buis naar de magische buis, het
nieuwe toverding van de nieuwe mens,
het elektronische fata morgana in een
woestijn van verveling, naar het blauwe
weerlichten uit de televisie-hemel.'
De makers van het 'lichtende beeld in de
schemer' met de 'hypnotische kracht'
dragen een grote verantwoordelijkheid
voor de geestelijke gezondheid van de
kijker, aldus Groenendaal.
Het culturele maandblad liet onder
anderen Reinier Oort, de directeur van
de Rijks-HBS, aan het woord over de
invloed van televisie in het dagelijks
leven. Een kwart van de leerlingen had
thuis televisie, en zij kregen regelmatig
kijkvrienden over de vloer. Voor Oort
stond het vast dat vele kijkbuis-
kinderen hierdoor niet toekwamen aan
hun huiswerk. Leraren kregen het
steeds moeilijker de leerlingen te laten
werken. In combinatie met alle andere
afleidingen had de televisie een
schadelijke uitwerking. Oort erkende
dat huiswerk niet het begin en eind van
alles was: 'Het kind moet zijn levens
ervaring ook kunnen putten uit iets
anders maar in vele gezinnen is het
tegenwoordig een onrust van jewelste.'
Tevens erkende hij de culturele waarde
ervan. De dienstbode van een collega
keek naar een uitzending over de
schilderijen van Jan Steen in het
Mauritshuis. Zonder televisie had ze er
misschien nooit iets over te weten
gekomen. Oort had zelf geen televisie
vanwege tijdgebrek, maar na zijn
pensionering kwam die er zeker.
Overigens was hij van mening dat de
televisie een rage was, waarvoor de
aandacht zou gaan verflauwen. 'Kent u
dat verhaal van die postbode, die te laat
was met zijn bestelling? Hij was langs
een huis gekomen, waar men de
Om kwart voor negen heetten op
Nederland 1 Theo Eerdmans en zijn
assistente Maud van Praag de kijkers
welkom vanuit de Singerconcertzaai in
Laren vooreen 35minuten durende
aflevering van de quiz waarin zij
deelnemers ondervroegen over hun
specialisme. De 24-jarige Van Eijsden
kreeg vijf vragen gesteld over de Vlaamse
schilder Pieter Bruegel de Oudere,
waarvan hij er vier goed wist te
beantwoorden. Quizmaster Eerdmans had
'het er helemaal warm van', aldus Het Vrije
Volk. De vragen waren zo moeilijk dat
iedereen in spanning toekeek. Op een
onderdeel van de tweede vraag bleef hij
het antwoord schuldig, en bij de laatste
vraag duurde het lang voor hij enkele
bijzonderheden kon opnoemen van het
schilderij 'De engelen val'. Opgelucht
ontdeed de onderwijzer zich van zijn
koptelefoon en onder gejuich van zijn
televisie had aanstaan. Meneer zat
achter de krant en mevrouw zat met de
rug naar het scherm. Maar de postbode
bleef voor het raam staan en kon niet
wegkomen. Hij had zelf nog geen
televisie. Voor de eigenaren van het
apparaat was het verzadigingspunt
echter reeds bereikt
De rage ging niet over. Vrijwel ieder
meegereisde aanhang verliet Van Eijsden
het hokje waarin Maud van Praag hem had
gestopt. Uit haar handen ontving hij 'het
mooiste schilderij'dat Eerdmans kende,
een biljet van duizend gulden.
Wekenlang ontving Van Eijsden thuis in de
Villastraat 3 stapels post: brieven
- waaronder één van burgemeester Harm
Roelfsema -telegrammen en veel
reproducties van schilderijen van Bruegel.
Waaraan de onderwijzer zijn gewonnen
duizend gulden besteed heeft, is niet
bekend. Hij was net getrouwd met Coby
van Duuren en zij waren hun huis aan het
inrichten. Misschien is het geld besteed
aan de aanschaf van een nieuw
televisietoestel. Een 'Philips super
ontvanger met 59 cm beeldbuis,
automatische fijnafstemming en
synchronisatie'kostte eind 1965 bij
Blanken in de Nolens- of Mesdaglaan in
donker en naturel 928, in teak 948 gulden.
Nederlands huishouden bezit een
televisie, meer dan de helft een tweede
en 15% een derde toestel. Er kwam
televisie via de kabel, via de satelliet, er
kwam commerciële, lokale en regionale
televisie. Via de Schiedamse kabel
komen momenteel 39 televisie
programma's in de huiskamer. Het
venster op de wereld staat wijd open.
295