ALGEMEEN® SCHIEDAMSCHS COURANT.
s'jïtjr
54}
asf
SELANGRYKE BERSTEN-
v' ADVERT E NT'IEN.
16
WISSELCOURS,
Tk AMSTERDAM, den a« January 1807.
Madrid t M.P. 49 8-94 ?|Pary« a M.
Bilboa..do, 49 92 4
-*
•44
Cadix.. do. 49
Lisfaboa .do. t.-
TLiyosmo fi. B.—-91
Genua do.bt.leS.HJÊ
PziïBZigtda. P. 535 54 4
3oTéx.ïM.b.inP;
èM;do.dov
Lofidcn iM>
ngt
Hamburg ilgt B.
1M. Banco.
Sï5 B
31&* f'
Tx PARTS, des 24 January.
Amiterdara Banco 30 dagéa 544
Do. Cour, $6
Hamburg 187*
'Te HAMBURG, des ii January* 1807.
Amftwd, Kasfa Zigt 164!*
Dito x M. 1054
Amft. Bauco Zigt
Dito M.
Bazel db.
Londen do.
Dito Zigt
Madrid eff. ij Ufo
Cadix -eif. duo
33*1
34 A
?5
.89
89
*5*
Boürdeaux is M.
Lisfabon 1 i Ufo
Porto
Genua
Livorno
dito
dito
dito
7,Wepoén .6 Vleten
Praag dito
^ABRsburg dito
Koppenhagen 2 M.
Brcslaü <5 Weken
41..'.
Sol
88?
3°«
300
14'*
149
.SXAMKFOB.T AAN BEN MB1N DEN. 6 JANUART.
j t Brieven. Geld.
Amfterdsm in Cour. S.
'dito 2 "M-
'39*
J.EI7ZIG DEN 17 JANUARY
Geld.
140
Atnfterdam is Banco h Ufo
dito in Cour. a Ufo
Bri
I4»i
MADRID DEN gl DEC,
Amflerdira 99
Vale» Rcales -
KOÏPBNH., DEN iO JAN.
Amft. x M. D. 40 pCt.
Zigt.48 ftCt
Species Cours. 46 pet-
Disconto .5 pCt.
MALLAOA, DEN 10 DEC.
98
41 a 40
Amfbardam
Vaièa Reales
cadix, des ag dep.
Amftérdain'
Valea Reales
46? 47*
benige AARDKYKSKUNDiGE aanmerkingen
OVER POLEN.
De Aardrytokunde jV. zegtde beroemd Danville
(Voorfteller van eene meting éér aarde) beftaatniatls
3, eeo droogeyoorftellïBg van de gedaante en uitgeftrekt-
beid der. landen. 7 Deze wetenfehap onderrigt ons
maar men i» hem'echter hst eemgé algemeene Oyerzigt
vts Polen verfc'aoldigd'. De Vórst Alexander Sapjehs
belooft das een anderhet welk ongetwyfeld beter z»l-
zy£ De Polen hebben nog twee nieuwe Béfchryiiegen
van hun land, de eene vaa WLmrczyde andere van
Séarbbwakijifezilllen wtl-ipen-, dezelvdin;a:La;yn|e
doen vertalcjri Uelaatft e werkendie cr overPolcn ia t
licfet izy.H viffchènepvtizyd die va£ StrudifdefruisSsch
Miniiterder Finaoticnvan Lafontaineeeo Geseesbëer
én Franaeb Vluchteling;' vaa Zoilner en-andere Duit-
fahe .reizigtra meer. t .."2
Het is na. vergclyking vae deze en meer asdere ver
halen welke hét te lang zou vallen op te noemen dat
ik vleye, een nieuw Mifereel vamPolen te kuncen
óstwerpeb. Ik begineenige ttelfkes daarvan te óst-
wikkelen wélke in bét .tegen wdó'rdig óogsnblikvoer
de Staatkundige wereji mUfchie» van belang. zy tiv v~
Buafching. geeft- aan Fcienvoor deszelfs' Schatting
t of 9 miUioencn zielen eana de verdeelihg vac
1771', Hechts J 1 6 millloenen (uitgaaf vapf 179Ïy deel
il, ftiik s, fcladz, 134): hy deed dit in cavolgtrg der
Poolfcüe fchryveren diedopt, ziétéa ajleen boeren
01 Haven vprftonden. Tegenwoordig hxeft een Onge-
ódemdedie, zich ees Pool noemde in zeker dagblad
het getal der injvoner* op r5 tnillioenen begrootr Allé
deze ydele ghnogea doen niets,'dan het 'medelydco
verwekkensvan 'lieden die beter onderrigt zyn. -
De drie Hoven van WeenenPetersburg en Berlyn
namén, by de'ó'pvólgeóde verïeellog vie1 Polenzekere
geographitché grondflagen aan om daarop in ft'ulfné
aanwloftén dle'evèaredigheid ts vestigen waaromtrctit
zy War en overe'eb gékó m enDeze grondflagén werdén
in de ófBcieele of half - officiecle papieren der Rüsfen
es Engélfchen 'bekénd gemaakt; zy werden in de pu
blieke Sfhatftukkeü 'dier natiën aangenomen en de
vérfchillénde Lysteft der bégrootingen voor de gewezene
Provinciën van Polen gevolgd. Volgens dei* grondfla
gen, had Rusland verkregen 334x47 vierkante Mylen
eo £,764,398 Inwoners; Oostenryk, 8196 vierkante
Mylen en 3,600,000 InwonersPruisfen 6707 vierkante
Mylen., cn 5,596,389 In.wone«? -Du»; had. Poler; voor
1773, 11 a ia millioenen inwoners bezeten,
Maar men ziet welhaastdat de drie zanten, de.elende
Hoven in. hunneibereekeningen geene groote, naauwkeu-
righeid hebben aan den dag gelégd; miafchien zelfs
haddén elkander zoëkén te bedriegen,
Oostenryk maaktCr, drie jaren geledeneene officieele
optellingbekenddie de geheele fom der-iBWOuers
vaa Gailicien op 4,91)840 bragt. Men moet daar
van aftrekken 100,aoo Voor de Bukowica,jCen dan
Tiirk^ bntiomén distlikt; het Overige kotnt van Polen.
Te Weenen geeft men voordat menïan de wysneid
vaü hst GbuvernemeSi't dezen aanv/at der bevolking ver-
tauwentot aan de toppen vao dc Karpatifche geberg
ten, welkeen reeks van trappen! Hoeveel fchakcrin-
gen! Zelfa het middelpuot van het land, of Polezië, is
in de lente een groot moeras of liever eeo raeér, welks
wateren -zieb» van den eeuen kent in de Baltifche- Zee
dóofr 'de Niemin ei van den anderen in de Zwarte Zee
door"gen Dmëster uitftorten. Volgens éen oude over
levering vormden deze moerssflge oorden oerfpronkelyk
eene kleine Middcllandfcbe Zee, waaruit zeker Kooir.g
van Ki.ew de wateren deed loopeodoor eenige bergen
te doorboren', dié zé in bunnen loop ftuittés. Maar
Rzaczensky merkt öaarby op', dat men geen fpotwr :varf
deze bergen vindt.
De natuur zelve heeft d|t tand gekenmerktals gé-,
febikt om eene gemeenfehap te vormen tusfehen de Bal
tifche en de Zwarte Zee. Verfchilletsêe KaraUn zya
voorgeflagen cn zelfs uitgevoerd maar wy hebben voor
het tegenwoordige nog geen# voldoende 'berigten om
trent den fiaat dezer werken. De ongfclukkige verdee-
lisg heeft voor hét overige ain-déze tniddeleil vats ge-
nieenfcliap een graot deel van hunne nuttighëidbntnbtn'en
de bjzondère 101 les verftikken den. inwendigen handel
van (ïet janë.j v
Ruslandheeft in zy he PcolTche Gtwestën een derge-
gelyk Omwerp uitgevoerd. Eeo Kanaal vereenigt de
Dana met - de Bernriaa, die zich im den ^Dniester ont
last. r7";'
Ondanks mt deze middelen vsa gemeeafehapis het
altoos noodzakclylc voor-Polen'; meester te zya, niet,
alleen van .de -havens vats Dsnzig en Memel..mjAr.oolc
van Odesfaten .van.Cfierfan.,' Podolie en Wpfbynie .zul
len altoos met meer. .voordeel hunaégrnnên .dnor de
Zwarte Zee uitvoerend, Ket ia daar door, dat dé Koning
Leucon zoo veel voór.r^aad., aan dé Atheniepfers deed
toekomen. Het was door Akernan of Bialagro, ést
de JKoni'hg Uladisljtfe'Jagéilon^koora na|t|'J|£onfta*ntj-
nopel én Cypriis zond. De Venctiate» fmeektea de*
Koning,figismundht|a t^te ftaan dezen ban'ieijweg
weder té openenoiykcnsS'arnickia Jsarboekca va*
■Polen. De óyz.oaderhedenwelke dc Heer bialkeuski^
een Paoi, en^dci.Hecr ^Antoine, een J'rsasehmin»
omtrent, dé tégcVwpo;rdjge.hëtftelling van dien handel
hebbenjgeieyiërdV-^W^t, «W *«e4» D». ïUe de^Aiïiïï^
iafekryyinges, -5.,.v;;-7
1* wcccas 4en eatA VolEcja. dc gcilctiihciu drrSta-
ten, de natuurlyke rykdommen.van elk land, en de
meerdere of mindere syverheid der tnenfehen die
Z over 'de verfchillende deelén dér wereld verfpréidzyn,"
De vorderingender GcfchiedhundigeAardryksbefchryving
vormen alzoo eene der wczenlykfte trekken der be-
fchaviog. - vi 1 f' v.
- Polen isuit dat oogpunt 'oefchouwd, ver ten aehte-
jten. Terwyl de Zweden en Noorwegers de Plaats-
befchryvisg zelfs, yan, Lapland, deden vervaardigen
•hebben de bewoners van de vruchtbare viakten, welke
.door den Weichfel en Dniester befpoeld worden ,®mts
gelevctd iaa behoeftigebouwftsffen tot dc beTcary ving van
hun Vtderland.
De korte fchetfen.. van Cromer en Guagntni laten
zich genoegelyk lezen; bet even zoo korte Begrip,
ocs door Scarovalskl gegevenis van eene byzendere
naauwkeurigkeidmaar deze Tefchryvingen zyn zooda
nig verjaard, dat méé zich .daarvan niet,dan met de
hooefta omzigtigheidkaa bedienen. Sarnickl en Op»r
ienski fehynen «eer geêatdrift dan kennisen meer
geleerdheid' dan oordeel', te hebben bezeten. De Hoogr
duitfehe Ctllarius gaf in ha Luty n eeo zeer kort Uittrejc-
fel vsu deze, en eene menigte andere 3chryvera, die
niemand'buiten Polen kénde. Een ander Duitfcher
Eratelleverde eene uitmuntende Natuur- én Geneeskun-
iizc Plaatsbefchryvlng van Warfchau. Busfehmg verza
mejêe met ket geduld en ooi deel, welke men hem toe,
-keet t flog andere bcrigtcn maat tevens ract djc droog
beid «elke zync werken ongelezen doet blyvtnen
verwaarloosde voor,het overige geheel de Natuurkundige
béfchryving van dat iaod. j
Wy hébben echter eenen fchryverdten de Polen
bunnen Plinius noemenRzaezinsky. Zyne natuurlyke
Hiitorie waarvan ik- alleenjde uitgave ken van 1731
is eene verzameling van juiste aanmerkingen cn'belag-
chelyke verdichtfclenmen vindt et, .de. bygeloovighe,
den der vyftiende eeuw fpoken voorbedutdzelen enz.
Hy haalt zonder eenige keus een groot aantal fcnryvcrs,
meestal Polen, aan; en in dat opzigtia zyn|verhaal
van waarde; maar hy verminktfomwyien defchryvers,
eoo als by voorbeeld in- het artikel f7r«r, hetgeen
Buffon.. op den dwaalweg bragt- De oude Poolfcbe
Schryrets zeggen geheel iets ander», en§evendriemaal
éoo veel byzonderheden over dat gedeelte der Natnurlykc
^'carnfi', Terber en Haguetdeden ons eindeljk foaffiigc
deelen'van de Delfftofkande van Polen kennen. Dc
«erfte-allee» .1» inlandich. Daar is nog een =.Doif-
fcher (Schober). die de bestebefchryvirg gegeyen.hert,
ae bergwetkea van Bocboia en Wtclic-zu, waarvar.
QuettardLid van deAkademiede
Weéen fchappe» h tiikwyls door zy te verke.er.de maale;
^"^rcimcn op h« dwaalfpuor gebragt geworden
fchuliigé is.
Pruisfen erkeftdejopenlyk eene bevcising-óaa 1,387,800
individu's in dat gedeelte van Polen, het welk Zuid-
Ptuisfcn gensatnd wordtjiin'plaats vanh,139,389zoo
als de lyst van verdeeling opgaf. De overige Provin
ciën van het gewezen Polen bevatten insgelyks meer
inwoners; maar de regislers 23'n nog nietnaauwkcurig
bekénd gemaaktzy behooren hét Pruisfisch Polen
op drie ^iUioenentanVoners te 'brengen.'
Een kaart der Frentieren yah Rusland, welke order
do uitdrukkelyké goedkeuring Van het Ruifisch Gouverce-
ment is bekend gemaakt, bevat eene oaauwkeurige aaa-
teekeningvolgens welke deze- Mogendheid by de
eerfte vérdecling heeft gewonnen 1,576,966 onder
dacen; by de tweede 3,745,6634 by de, zoogepasmd
vrywillige,- onderwerping van Courland, 387,9a»; en
by de derde verdeeling, 1,407,40»; hetgeen over hel
geheel eene bevolkicgr<v*n 6,767,953 ziele» voor Rus
risch Polen nitraiakt,
Ia aanmérkingi'bemeiide *lle -dt «iücieele bengteo
en alle de geloofwaardige fchattiagenviadjk in Polen,
vóór 177a, eene dadclyke bevolking van 14,489,798
individu's. v:'
Het klimaat'van Polén levert treffende byzonderheden-
op. De winters zyn aldaar fomwyien ftreagerdan
die van Zwedêa. In dén Jarc 1654, 'bedierf eene fnelic
vorit al hét koorn, op den dag zelfs van Pinkateren.
Men ging tc paard van Dantzig naar Lubekop het ye
va» de Baltifche Zee. Op andere tyden vertoonen de
Wintermaanden het verfchynfel van eanen voorfpoedigep
groei. -
In 1568 zag meute Danzig allede rozenboomen te-
zen bet eiide van October op nieuw bloeijen hetzelfde
had plaats, in 1588, in de mtacd van'December; in
r659deed de zachtheid van den winter de hooigbyfcn
met geheele zwérmen uitgaan. De Gefchiedfchryver van
Littauwen, Kwraiowlcz, 'befchryft in byzocderheden de
winters van 1414 en van 149»ffien zag onder den 55
graad van breedte dé vélden in bet midden van January
met bloemes 'prykendc kouraakkers yerhictcn hsn
hoofd; de vogels deden overal hun gezang hoeren én
bouwden hunne nesten. "De mnacd van Maart voerde
oogenblikkeiyk de'ftrengfte koude aan. ic een enkelen
oachtwerdén.'alle de rykd«mmen van dezen vroegty-
digen zomer vernietigden i» den loop van het jaar;
kon de uitgeputte natuur ze niet weder voeltbrcr gen.
De Luchtkunde van Polen biedt andere aardige ver-
fchynfëleo aan, .Dc' 'Ro'nfng Ul'a'diSTasJagellon fcheeB
eens met zyn geheel gevolg in eeaeélektrïeke mik
gewikkeld 'te* zyn, gelyk hct'ia onze dagen de Heer de
Sausfure geweest is. :.f' -
Eén land zoo •üit'gëftrekt als Polen levert: noodza-
kelyk eece zder groote veffcheidenhïid van grOud' en
oortbrct-gfelcn. Van 'de onmételyke Zandvlakten van Lit-'
V NICOLAUS MONTAUBAN VAN SWTNDREGT,
Makelaar te Rstterdam zalop Donderdagdén la.'Fe*
bruary 1807-, des namiddags teo balf'vier urénvoor
het natemeldeneverkbopen-:Een hept ,-ftrrk - o extra
welgelegen HUIS TUINHUIS en. ERVE-, met eea
Overdekte KOLFBA-AN?, gcapproprieend. tot een Her-
3ERG, van ouds genaamd,HET HUIS\1ERLUCBT.^
Baande en gelegen aan het einde van den-Goudfchen Weg»
even buiten doch onder dc Jurisdictie dezer Stad. Heï
voorfebreven te Veilene zaldaaga voor en op den Ver-'
koopdagdbor een iéder kunnen worden bezigtigd, Zynde
het iyóvebgemeldj teJVeilene inmiddels UIT 'DE HAND
TE KOOP. 'Nader oudtrrigting by gemclden Makelaar»
De naam van Lii^crrtsHeri hééft nérgens beftaao
au in de Maéiftster.ky :'ls éhass-gékérsa>rver:
'alienee7 7
'Daar 'de Heeren F. H. GOEDE en COMP, vaa
de Uitgave zoo weiaJs de Heer W. GOEDE -'van «te
RëdSct'ie ■dezer Caüfdntfeeds met den aanvang vaa
dit jaar geheel hebbenafgezien en onder Approbatie;
dezer 'Stads Regering deze geheele zaak, daar onder
begrepen de aitgave van Thé Mercuryaan oni'Oadef-
geteekenden heboén overgedaan -zoo dat wy dien te®
gevolge, icor voornoerade^Rcgering, met het Privilegie
der uitgave van gemelde Dagbladen zyn begunftigd gewor
den geven wy het Publick ;daar van hier mede behoor-
iyk kennisniet alleen, 'maar 7tevensdit 'wy.,-(reeds
een zéér bekwaam Redacteur voor de SchitiiamfcHa
Courant hebbeede aangenomen, die. ook alreeds gedu
rende deze loopende maand is" werking geweest is,
terwyl de Redacteur van Tke-Mercury dezelfde blyft,;
die dat eesig 'blad vin' dien' aard in di; 'Koniogryk Van -
destélfs aanvang af geredigeerd heeft,) al onze vermó
gens zullen icfpasDep, ómdéM*Ceurmt"éiet fi-chtn'
op dénzelfdénvoet als tot Sier toe vobrt té 'zéttenmaar
ook met eenige andere zoo onderhoudende als nuttige,
Rubrieken, welke, wy naderüullen opgeven, te ver-
meerderen.
Wy voegen hierby dat ook de uitA/erkifigf* der
Rekenkundig* Ofgavtriin deze Courantwsaropreed»
by'de Honderd Isteékenaara zyn eu wélke Inteekéding,
op de bekendé yoórwasTden mstgoeë fucces voortgaat a
doof ónsop deBzelfden voet, als de Héërea F. H.
Goede taConip, ioiidea gedaas hebben zal aitgegevëa
wordenhebSécdë zy. fm.s; hét regt .daar, toe méde- afge-
ftaaD' J. LOCKÈ en W. MOLENAAR.
1 -:.i7 7'
j. DE LIGT, wonende op de Rivierviichmarkt
ovér' ïe LampfteegV- WykGi No. J49, fe Röttifdimad
verteert, dat ten zynen, Kaótore in .de 5 Eerfte Clasfo
der KONINKLYRE HOLLANDSCHE voOrheen 'GE-
NERALITEITS Ï-OTERY, onder anderengetfokk'éa.
fs f één gédïelté'der Prëmié van de 40,000 en vaa
de /55,o0o als mede in de Zesde en'laatfte Clasfe dér
voörn. Lötéry op N®. 18473Devies Uitzigt op Foytuint
mede een gedeelte der Ptcmie voor hef allélaitfte Lot,
'ïyVdélliooo cn .vële 'aanzienlyke Pryzen meer.
Dezelve' debiteert ook in de 86fte UTRECHTSCHS
iiÖTERY waar- van dé'Trekking der fits'Clasfe zal
beginnen op'Mvintag den"9 Fëbr. t8«7, volgcas Noti-
lien die Gratit te bekomen zyp. i
NB. Ten Vdornoemden' Kaótore wordt van beidé' dc
LotefjenGEN ERA AL CONTRA - BOEK gehouden en
'iy a' dagelyks dé geeraktc cn '^efciiréyése Lystéa te zien;
