m
i
ALGEMEENS SCHfBpA MS CHS COtiAAN fi
LETTER N I E U W S.
Guiana in den Oceaan vloeit,- beet de Aniazoncnri-
vicr (juister Maranon). DéomzaggTijke vlakte, (de
grootftc'welke wit op aarde keetien} die zij doörfcr. ómt,
heet het" Amazpnénland..-.Her'is zeldzaam, dat ffleit in.
'file Wcrèlddte'len Europa uitgezonderd, waar de
Dairies flcciüs: Amazonelikleederen dragèh bet volks-,
Dprookje van .eenenmilitairen Vrouwcnftaat vindt, die
- alle- mpnndn van zich 'uitUuit* Vat! cc Afrikafchc Ama
zonen verhaalt Diodorus wonderdingen de Scythifche
Amazonen eindigden, haren oorlog met de' Scyien door'hu-
wclijken welk, onbeiwiajbaar het veritandigite was
d,e Aziatifché Amazonen waren in de oude wereld de
ixroemdfte de naam van hare krijgszuchtige daden ver
vulde de wereld; zij verdwenen eerst na ds tijden van
Alexander. Tóen de Avonturier Orellana in den jare
-X53S eenen 1-p.ojtógt in de onbekende landen van dea
Marar.on deed wilde hij hier Amazonen gevonden heb
ben» Hij .verkreeg bij zijne terugkomst van hetSpaan-
-, fché. Gcuyernement- den prachtiger? titel.„Gauverneur
Generaal yan de Rivier der Amazonen, ter belopning,
dat hij deze in dén naam van zijne Katplijke Majesteit
onderworpen had: Doch zijn verhaal vond, ondanks
dezen titelweinig geloof. De jefuit Acunja ver n ieuw
de het aandenken aan dit Verfchijnfel en Condamine
ontving nóg voor 50 jaren berigten omtrent dc Ama-
zonen.
.ting, verwerft" en de bdögmóed zijner medeburgers #oï'<fc 1
Zoo vcrfchaft dit eene 'des te' levendiger cn reiner Vreugde b
hoe zeldzamer dcycresojging- van "talent en geluk wórdt
aangetroücn.
In alle levensbefcfirijvingen vart bérbemdé Schrijver*'
vinden de Geleerden den regel bevestigddat zelfs het
gelukkigibe genie door arbeidzaamheid en vïijt onder-
ten heen; hij behandeldede wapetjeu roet de gene handjiieund'moet worden en dat bijna alle uitftekend: toérs
zoo wel als met deanderé even gcnj'akkeigic.- Hij had eene ken vruchten van den tijd liet- geduld en van moeijelijjce
zeer fehooitc fte'm, en fpcelde op verféhcidehe" inftru-1011derznekingen waren. De Reh van Anacharfis wak
inenten- Hij ortderfcheidde zich niet minder -dóór. de het'reiultaat yan eenen dertigjarigenarbeid, -ds Séhtij-
fchoonheid van zijncn perlbon, en 'door de bevalJig-
Op den oiiderdota van twintig jaren had. .hij al de
wetenfchappen beoefend!; zijne moedertaal en tien
vreemde,talen waren' hen insgelijks 'eigen. JZijnèmeer-
derheid bepaalde zich jjiec tot de Letterkunde; hij
muntte ook 111 alle ligehjams Oefeningen uit; dikwijls
vloog bij, ora op zijne tegenpartij onverwacht neer te val
len, met een ligtéiilprong over eene.ruimte van twintig voe-
Tf> li biOMn kil f-vuknii jtnliiu., J ».»n „il aÏ, d.» aawa 1, n a J
AcunjSt» vond namelijk op verfcheidene p'aaifen, zoo
verre hij van Para af de Rivier'op voer, het een item
snige getuigenis voor bet heilaan der Amazonen ook
kwam de ligging van haar eigenlijk verblijf, volgens
dit. bcrigttamelijk over een.
Volgens hetzelve zoudet\'deze merkwaardige vrou
wen naast aan "netland dek GuaCaers vvonenen deze
waren de gelukkige frervelingenwaarvan de wei ge-
vormdfte mansp'erfonen jaarlijks eenmaal door de Ama
zonen tót dief heilige werk des huwelijks voor esnige
dagen werden uitgenoodigd. De Amazonen, zegt Acun-
ja, ontvangen hare gast'n, om in alle gevallen tegen
eenen overval zeker te zijn, met boog en pijlen, in'de
hand.' Doch naauwelijks hebben zij 'hun bepaaldelijk voor
de haren, erkend, of zij voeren hun in hare kano's
naar 'haar. verblijf; verzamelen alle voorhanden zijnde
hangmatten hangen ze in hare hutten cpen elke ver
gast dep haar toegevallen bruidegom in hare hut. Na
dat zij eéhigej dagerfu? dit huwelijk geleefd en hare gas
ten op het beste onthaald hebbenkeeren deze ver
Volgens daar "hun verblijf terug. De daardoor verwekte
kinderen van het vropwelijke gedacht worden als toe*
komfejg tót het gezelfchap der Amazonen behóórde op-
geyoéden zoo welin alle werkzaamhs den'als bijzon
der in dc wapenen geoefend; .«de jóngens in tegendeel
ïcpesteren en verzorgenzij maar een jaaralsdan kee
ren de. tijdelijke eebtgenooten uit den kam der Guacaeiv
tot hun va nrjarig.werk terug en nemen na voitrokkene
bruilóft deze eenjarige mannelijke kindéren mede naar hun
land,'..:" f
Zekerlijk valt op deze wijze de dóór anderen der
Amazonen te last. gelegde onnatuurlijk'; wreedheid weg,
volgens welk zij zich niet alleen' van den beezem be
roofden, maar ook mannelijke kinderen terkond na de
grboorte dooddendan de, zaak zelve fchijat toch (leeds
den (tempel van een door toeval ontftaan verdichtfej te
dragen. Ook zou zij bezwaarlijk in nieuwere tijden
weder ter ba.ne gebragt zijn, haddc niet een zoohaiten-
gewoon Onderzoeker, 'dien het werkelijk.om waarheid
en grondige onderrigting te doen was, als Condamine,
de Amazonen op zekere wijze in 'óefchtrming genomen
"Want offchoq.0 hij aan de Verhalen derjndianen niet in alle
zaken geloof toekent, zoofchijnt hij toch de hoofdzaak
nam.'-lijk een gezelfchap van vrouwendie zonder man'
nep. leven en zich zelve beftüren, in het binnènlie van
Zuidamcrika tc willen aannemen.
Het zou ook niet geheel onwaarfchijnlijk zijn, dat
bij de ontzettende mishandeling, die hetandéregeflaehé
bijna onder alle Wilden van Amerika heeft uit teftaah,
eens eene foort van zamenzwering tegen de mannen of
'ten rninfte, eerie overeenkomst van verfcheidene moedige
tot het uiterfte gebragte vrouwen plaats hadde'gevonden
om zich op eenigerhandè wijze aan deze flavernij te ont
trekken daarna hadde zich vervolgens eenaar.tal Acrzel-
vén volkomen geifolecrden zoo haar leven a gezonderd
in, den befiisfendften haaten van daar ook welin beften-
digc vijaridfehaptegen hare voormalige tirannen door
gedrag:. Hieruit laat, zich ten fninftc eene tijdelijke
Amhzónetifcpublick:'verklaren, 'die, daar. zij hier vcei-
Jigt verfciietdène jaren duurde, het fproottje van eene
bëftendige 'Vrouwenrepubliek verwekte. Gok gelooft
zelfs, Condamine niet, dat dergelijke nog ten zijnen
tijde voorhanden!geweest is, maar alleen dat zij wel,
in andere tijden eenmaal in deze (treken beffiaan hebbe.
heden van zijn gedrag,
Hij ging. op reis(e iParys gekomen deed hij op de
poort van het Collegie van 'Navarre, ecnó foort yan
'Gartel aanplakken, in hetwelk hij al de'Geleerden van
deze Unfverfiteit uitnoodtgdc om met hem: te redetwis
ten, hun de keus latende van tien talenen van al "dé wc
tenfehappen. Na eenen zoo gewaagd-n cn voor eencn
jongeling van zijne jaren zoo- verbazenden ftapverre
van zich Voor te bereidenof 'ten minde in zijp geheu
gen de vérfchillcndé vuarwerpcn' van zijne ftudien terug
tc roepen, fleet hij den tijddie er tot den-bepaal
den dag veriaopen morst, in.de vermaken, zoo dat de
Studenten onder aan zijne affiche: fchreyen, ..dat, om dit
molliter- van volmaaktheid te vindenmen zich. flechts
naar het éeoe of andere huis! yan losbandigheid te bege-j
yen had. Doch hij bleef niet in gebreke zijne eerté
handjiavenhij hield.,de redetjvist gedurende negén uren!,
tegen vier Leeraars én vijftig Meesters ider.Kiinftenin
de tegenwoordigheid yan meer dan drie cuizcnd tas-
ver zegt nogians: het. fpijt mij, dat ik niet iö jaren
vroeger aangevangen en tien jaren later geëindigd, heb.'" De
wijs zijner vorming ondcf een hoogst pedanrisch leer*
aa Ti die over het weggelaten punt vari eene zijne aan
merkingen piaaktc en hem tot voortdurende vlijt aan-
fpoorde de befcheidtnhe^ -waarmede hij zich Zelireri,
beoordeelde,, en de hoogc msenirig, welke bij van dc
verdiénflen van .anderen' voedde deden hun boven a!14
geleerden van zijnen tijd Uitmunten. Had Barthcieroy
de höoge mecning. vanzich' zeiven den hoogrnoed en
de nalatigheid in 'r arbeiden gehad, die> den mcésten.'
fcJioonën geesten gewoonlijk eigen is, hij zou, gelijk zij j
zijn talent in onbeduidende'tijdfehriften verkwistmaar
zich nóóit het fchoooc en duurzame gèdenkteeken r.eby
ben gc.biclïtWelk algemeen als ccn fieraad'der letter*
kunde van de acbtiende ceuyv berenotTwrr->.-.u»—-y.
zijn ganfche leven was hem het gelukgunftig, Künftêm.
en Wctcnfchappcn verhelderden zijne dagen, nijd êhi
kabalen lieten hem in ruit eri het lot overlaadde hem
m« geluksgoederen., 'Zeldzame uitzondering ia't ief*
iioordercri, uit;'-mep bood hem, met de levendig^ ferkundiS= levCn Eerst tegen het einde van zijne loop.
toejuichingen een edèfgefteèmc. en eeaegoudbeurs aan ,!baan ^Utcrde hem dc. roem hij was langzaam en be^.
'fchcidcn. deze hougite^beloonmg van d:n Geleerden te
eu een van: zijne tegenpartijen kun zich niet onthou
den tc- beweeren, 'dat' hond;rd jaren 'in dc'vlijtlëfte'ecmöec S?SsZn' Jn - J" Ö2|£?
al- te kort fcheri'en zijn ganfche' leven d,
!y JAMES CRiCHTON.
Indien het getuigenis van verfcheïderie gcïijklevende
Schrijvers het zonderlinge beftaan niet hadde bevestigd
yan den perfoon, in' de. zcftiénde eeuw békend onder
den naam van dsn verwonderlijken Chrichionzou het
wonderbarewaarmede mtn zijne gedachtennis onigeyen
heeft. ins. dit beitaan als een verdichtfd doen verwcr-
pc?.,. .jet is den menfehen eigen', al wat groot is te
verh ;f n cu het middelmatige te verlagen de buiten*
fp x.ge dingen,., welke men ons vari Crichton heeft diets
.y -:a,!:t, móeten ons echt' niet beletten ,'»van de weer*
g». Dize vermogens" te gewag. nwelke hij ons tpefchijnt
m c'r dajd te. hebben bezeten.!
Kien' weet niét met zekerheid het tijaftip zijner ge-
0' ..c dc Graaf van Buchan Relt het in 1560.-Zijn Va-
d-. werdkorten'tijd daarna. Lord Advöcaat van Schot
land; zijne Aioeder was varo de Koninklyke fami ic der
Stuarts. Hij werd OpgevOrd met Jacobus Ien volbragi
-zijne 1 - teroefeningen ondtr Buchanan "j en de 'oyerige
Leem.»'stars yan zijse Majesteit.
lette:oefening dóorgebragc, hem
zoo veel kennis tc verkrygen.
Crichtondie op dit tijdftip den toenaam van den
verwonderlijken ontvingbegaf zich vervolgens naar
Rome, waar hij op de openbare plaatfen Brieven liet
aanplakken in deze woorden Nas Jacobus Chrich-
tonus., Schatus, cutcum$ue rel pr.opofitac èx im-
provi/o respoHdibimus," Dc Paus; en de Kardinhien
waren tegenwoordig -bij de overwinningdie/ hij ook
hief.wegdroeg. - 1
Hij ging van hier naar Venetie en_Padua, waar hij
dezelfde eer.behaalde Té Alan;ua, kenmerkte hij zich
rioer de wapenende Stad vériosfende Van een :be*
ruchtcn Tweévechtef, die drie burgers in tweegéveckt
had omgebragc. Hij vcrd.clde ve oigens dc gewedde
fom,. zijnde 15OO -pistolen, onder-drie Weduwen,
fchoon zijre'eigcue^zaken, zeer verward warengelijk
blijkt uit eenige; Latynfehe verzendie hij korten tijd
te voren geriwakt.bad. •- .-
Be Hertog" van.Mantua'benoemde hem tot Gouverneur
van. zijnen zoon, (eene eer w;lké zijnen dood' op.de
zcldzsamfté wijs;, veroorzaakte. Chrichton nam dezen
post met verrukking aan; men verhaalt, dat hij zijne
erkent:.lïjkhcid aan den dag lcide door de zamcnftclUng
van eene Comcdie, in welke bij Zelf vijf onderfcheidene
tollen fpcelde. Maar de Ijver., waarmede hij zijne
pligten' wildé vervullen maakte henr-gehaat bij zijnen,
kwekeling, een losbandig en wraakzuchtig jongeling
Op zekeren avond .werd.Chrichton aangevallen door zes
vermomde perfonenhij verdedigt zich hij jaagt hun
op de'vJucht; hij ontwapent en houdt den aanvoerder
vast... Zijnemóm'afnemende zsgtdeztlaaj.dezijn kwee-
keling te zijn-, en bidtom zijn teven, Chric'ntoa (trekt
de 'edelmoedigheid nog verd- r uit, hij geeft zijnen de
gen aan den Prins, hém zeggende, dat hij nög fteeds.
meester van zijn léven is, en';deze"(toot hem den-
iju óafts jaar gaf.hij herwerk uit,,
oor had bezig gehouden'.
en zijn Vaderland wees hem eenfteromig eene eetvólle
plaat: ader de berocme mannen van zijn:n tijd aan.
Zijnen roem heeft hij alleen aan zijne werkzaamheden té.'
danken, zijn gerust leven aan zijn edel karakier, en ZijóS
geluksgoederen aan dc yriendfehap van den Heer Choi-
féu'l én aan dc b.-ftcndige welwillendheid van 'dit be
roemde huis, welk van ouds af de wetenfehappen bê-
gunftigd en dc Geleerden'kraciitdidig ohdcrftëiind. heeft.
- SCH OOLNJEUWS.
ONDERSCHEIDENE BERIGTEN AANGAANDE
HÉT SCHOOLWELEN IN HET KONINGR.TK
HOLLAND/.
{In Maart.) I
Bij* Decreet van Z. M.den Koning van Holland is ia
het vierde Distrikt van het Departement Groningen"*
doch buiten bezwaar' van 's Lands Kas', als tweede
Schoolopziener aaugefteld de Heer T. van SvyL.deren»
Advokaat te Groningen.
De ScbnolopÉiciu>*—i». p. wnrar-r","Tör tius verre'liet
opzigt over het eerfte Schooldist ikt van Hollands Zui
delijk gedeelte met den Schoolopziener B. Spoèl-
ftra' gedeeld btbbendé.'is 'cp deszelfs verzoekuh
hoofde van zijne andere bezigheden,-die hem beletten
zijnen post naar behooren waar te nemen, eervol
van dit zijn ambt ouiilageri', terwijl, ingevolge hiervan-,
aan gem.eiden Heer Spoclftra is opgedragen!, om voor
taan het opzigt óver het eer'ftc Distrikt.van Hollands
Zuidelijk deel gehetl en alleen op zich te nemen.
Er ziet thans .eok ccn - Huishoudelijk School-Regle-
ment voor het Departement .ftad en landen van Gronin»
gen het licht; en het Adinar dés Landfchap.s Dtei...ie
heeft eene Publicatie gearresteerd, houdende cenigc
nadere bepalingen omtrent het huishoudelijk. Schoolj-
zelven in, de borst,- Hij had naauwelijks den. ouderdomfReglement binnen dat Landfehap.4
van 32 jaren bereikt.^
~"N
GELE E R D E ZAKE N.
J, j. BAR.THELEMY.
Van de Voyage du "Jeune, udnacharjis en-Greet par
J. J. Barthelemy is thans in ïarys eene nieuweDit-
gaaf yerfc'nenen. Zij onderfchcidt zich.van de voorgaande1
inzonderheid door wetenswaardige Berigten omtrent hc:
leven van den beroemden Schrijver dsor hem. zeivenj
in de jaren 1792. en T793 gefchreven. De Biographie
van een beroemd Schrijver is voor den Geleerden even
zoo leerrijk, als voor het ganfche.publiek belangrijk
Wie wensebt niet den zc ld zanten man te l-.eren kennen
aan wien'wij het'reinfte vermaak, de .onderhoudendfte
leering tc danken* hébben die ons door zijnen geest
boven "zoo -liicnige" drukkende omftandigbeid verheft,
door verbazende vlijt en bcvalligc'-daarftclling ons van
de'.'moeite van eigen ..onderzoekt ontheft en ons weten
verrijkt Wie- is niet begeerig, te vernemen langs
welke-trappen zijn. talent den graad var molntaaktheid
en.roem naderde dién hij eindelijk: bjereikt heeft
Zelfs de hinderpalen wensebt men te.'ieeren kennen
die hij op-zijns loopbaan aantrof, zoo wél als.de ver-
ligtingen, waarmede het lot en de omfcandighedên zijne
pogingen bcgttnftigdcn. Eén Geleerde, die. met heton-
gunftiglte lot worftelt'en meckabelcn ftrijdt, is een zeer
gewoon verfchijnfel; maar'nt>gtan9 is 'zijne levensbe-
fchrijving yoor demlezer belangrijkdie den Schrijver des
te meer liefkrijgt, hoe meer hij gewaar wordt, dat
dc werken.,'die hem verrukken, de vruchten van dcor-
waakrcjnaciitcn en van enkele als 't ware afgebrokkelde
uren zijn. Doch wanneer vlijt en talent door gunftigc
omllandigheden ondcrftcund wordenwanneer alles de
loopbaan van den man begunfiigt, dk de openbare ach-
I11 de Bij dragen yoor het Schoolwezen .dezerMaand
leest men eene breedvoerige lijst van df tot dus verre,
door eenig Schoolbeftuur of Commislic van Onderwij?
geëxamineerde Onderwijzers meg, aanwijzing-van hun
nen rang: uit dezelve blijkt, dat men tot neg.toe één
Schoolonderwijzer heeft, van den eerden of hoQgftea
tang (namelijk J. L. Nauta oud 26 jaar, thans open
baar Fransch en Nedcrd. Sch'.oihouder te Doctichem
géaxamineerd door de Commisfie van Gelderland den 1-5
Oe:ober iSoó), 133 van den tweeden rang, 161 vaa
den derden, en 105-Schoolmeesters, van den vierdenrang»>.
Tc Apeldoorn iu dc School van den Onderwijzer E,
Haring, et? te ZutLn in de drie openbare ScholeA
van dc Onderwijzers A- ten Bosch L. Soeters, en' G,
H. Kokhebben Examensvan plcgttge Prijsuitdeelin-
gen vergezeld, plaats gevonden. ..-'!*<
Te Kollumerland en WestdongcrsdccIin Vriesland',
zijn Schooiondérwijzers-Gezelfchappcn öpgcWgf: ook
iD Ferweróeradeel Dantumadcel cn öostdor.getadeel',
mede-1 in. Vriesland zijn door den.-Schpolppzienet- de
gronden tot foórtgelijke gézclfcbappeni aangewezepl -e
Te Rlnsmageistin Vriesland, wordt hetSchoolh!t(iS"
én Sehoaivertrck van den Onderwijzer yerniéuyyd, tér-
wijl te Birdaard het Sèhoolycrirèk behoorlijk vergroot
wordt.
Te Ruinerwold en Meppel,'. irP Drenthe, zijn pla«-
fel'ijke School-Commisfien aangefteld.
B O E iC- E a KUNST B E RIG T N,--
De Boekhandelaar Vosz te Leipzig' heeft onlatlgS
Uitgegeven: jdnteUung zur Mnemonih 6der' 'Gedacht-'
nifzkunst jiir die Jugend Zilm gebrauch jtfr Scha*
ien and den Privat-Untes'richtNdat isdarsièiSirig
tot - de Mnemóniek of Geheugenkunst vior de Jeugd
ten gebruike tlèr Scholen en bij het Privaat-Onder
wijs. Dit Werkje door den Heer C. A» L - Kaatner
vervaardigd en met 50-toegefelijke plaatjes voorzien
is eene belangrijke Bijdrage tot de Sehoplfclle Leuef J
kunde, ea kost i Rijksd.
