»Tiï tmSvkirrTfd hr biocteavan;cn ia !rland r gaan> w
LANDEN-EN VOLKENKUNDE-;
MENGELINGEN.
S3»
ALGEMEEN
SCH1EDAMSCH/S C "U R A T"
V,
DRAGEN
TOT DE, K2SSIS VAN HBT
TURKSCHE K E IZ E R R IJ K/
Een Colosfus zonder voeten een ligcliaam zonder
ziel ;-»iic is het sfbeeldfef van bet Turkfehe Keizerrijk',
Overal oplosfing, vervvarring, verwoesting cn verwil
dering- Waar nog voor twintig jaren menfehen huis-
(dendaar heerseht thans diepe en treurige ftiltc. De
velden zijn in dc meeste oorde,n verlatendt t-orpen
verdwijnen en hechts hier en daar ziet men eenen wil
den Barbaar, die al het menfchelijke, dat niet naar
eenen Mahomedaan gelijkt," haat. v
1 Turkije bevat dc hcerlijkfts landen' der wereld
eene fchoonc luehtftreekeen vruchtbare grond, èene
voortreffelijke ligging tot den Koophandel cn deedelte
voortbrengsels verheerlijken hetzelve.. Alles heeft de
natuur voor hetzelve gedaandoch alle gefchenken der
natuur zijn nutteloos, wanneer de rojtnscb dezelve niet
weet te gebruiken. De Hoofdftad van het Turkfehe
Keizerrijk is tot den Koophandel der wereld gcfchikt.
Zij ligt als 't warp tusfehen drie werelddcelen An het
midden niet verre van twee zeeën welke met de
xijkfte gewesten der aarde in verbandftaan Doeh hare
ligging wordt niet behoorlijk gebruikt; de trage,
trotfehe en onwetende lurk weet geen voordeel daaruit
D W E E P E R IJ.
(Vervolg en JJot van Rladz. 230)
Terwijl dit voorvielbezocht de Hertog v'an Cb. het
ceuen geheimen tegenzin daartegen: doch b,sr
trouwen op de braafheid vair den man, e,
voor eenen heiligen Priester van den waar;.
God erkende, en het welk in den eerbied var-'
Fearfon voor hem zijne regtvaardiging voiii1,
verzekering dat dcevan dc zaak wisthetw
eenige vlugtige woorden van deze haar bevestig;,
en door de hoop, binnen" weinige uren v. e>»
huis van, den Baronet, en werd met alle die achting Ite kceren; dit alles gevoegd oij hare onerv
verleidde haaraan 'den voorflag gehoop te
vooraldaar eene -van de kamervrouwen dei
welke daartoe gewonnen was, haar, onder voi.
fel, als gefchiedde het op uitdrukkelijk bevel i
Meiiiouw, zou vergezellen. Zn vond den w;
ontvangen, welke de eer'van zulk een bezoek,aar-
derde Liddij ontging zijnen blikken niet; hij mankte
haar inzonderheid"zijn hof,.sij-fcheen deKoningin van
alle de feesten te zijn. Dit vleide hare ijdelheid, en
zij nam zonder erg de hulde aan, welke haar bewezen
vyerd. JDe Fraiifche Geestelijke maakte den,Hertog bepasldcr urezette zich met hare gelddftcrV
opzettelijk zijne opwachting. De Hertog reisde heen, ZÜ waren nog geen half uur verre gerede ''"'i
en nam'hem tot gczelfchap 'mede. De tijd- naderde', dc wagen fchjjnbsar aangcvalip werd er vielp- «1
ldat Liddij _naar *t vaderlijke huis moest terug Reefcn.-fcbotcn, vermomde perfonen raaakipnzich v.an de J
Op eenen morgen miste men haar, ^zonder dat het Gg® iddij meesteren bragten haar 'e armen
geringde fpoor te ontdekken was. Jhertog Zoo viel zi;als een offer van "het j.
"Verbeeld,"U de ontftcltcnis in het huis van den Faro istwijl hare tniujVfoqze geleid»
ner. Men zond fnionnen op alle wegen uit, doeh h« dca^rftc^.s, "dtoop-£M|
men kon niets vetficacn, dan dat men dezen morgen zicl"af M' JC* 0m verm'
eenen vreemden wagen met ze? paarden nice verre. u'_. - '~i\ «.'.-a
van het park gezien had. Dat was alles. De .Baronet ,He"f van h« j
vloog zelf "naar mijnen zwager, om hem de fchuiike-t I LlddlJ *trd to><*
lijke boodfehap over te breugem Welkeen b'edwel- £e" u
mende flag'voor den ongelutóigenOm eenig dénk-wt If r blJ B
beeld te'vormen, werden hem door de Ladij zelveultêrfte ontfte]d cn verontrust over het ongeluk
Lijken binnen cemgc dagen weder te komen-en hat
die over het voorval ten uiterfte gebelgd was, dc om- rïad jCr 8odteiodzen* 2
te trekken; voor hem is alles vruch'eioos waartoe "ftilndiS'heden'" welke ik U medegedeeld_hcbopgegeven hm Cf. .T",0'" T^U
hog eenige foort van werkzaamheid vereischt wordt,
Te verwoesten weet hij wel, doch niet op te houwen;
te genieten, doch niette arbeiden. Zich zclven mis
kennende veracht hij alleswat geen Mahomedaan is
cn behandelt het met de grootfte onmenfchejijkheid.
Zulk een lui volk, als dc Turken zijn, verwaarloost
alle Kun (ten en Wetenfchapppnallen handel en" alle
handtering Ee akkerbouw bevindt zich in het diepte
vervalzelfs in de nabijheid van groote lieden zijn de
iKkca iooiue oinnen cemgc oagen weder te komen,-cn hai
- wenseh ie vervullen, doch nam haar eenen vreesfelijÈ,
Schrikkelijk; en werd het vermoeden /gegrond eed af, dat zij van dit voorval nimmer 'koude fprctó
bevonden - De ongelukkige bleef aan haren watihónp overgelauf
Dat is niemand m ftaat te beflisfeji dan Liddij met weinige gumjei f welke de ellendige haar ovi
zclv«' hand"'gd had. Geheel onbekend met Londen.peêsd
p Hoe? Gij weet het met. bogen doof haar noodlot, waagde zij niet, zich a
Niets meer, dan hetgeen Gil van mij gehoord hebt. iemand te ontdekken, toen verfcheidcne da"cn vei
Voor weinige weken keerde William uit Duitsehland pcIi en geenPricker z:eh zien tiet. Daaraan ft
velden niet behoorlijk bebouwd en'de Dorpen, die zich. terug. Verbeeld U het gevoel van den* ongelukkigcn de fehandelijke nu zekerlijk min of meer onfehul#
op eenen afltalid daarvan bevinden, woïden hoe langs toen deze verpletterende kraal zijn beminnend hart Wanc de lijding, welke hij door zijne vertrouwde j!
lioe meer door hunne inwoners verlaten, naardien sij^rof Hij zette hemel en airdein beweging, om iets ftet^op hem gevallene vermoeden in het huis van is
door de ambtenaren mishandeld en uitgezogendoor de! van het lot der ongelukkige te vernemen, en daar Baronet .ontving, dwong hem, zijner eigene zefc
foldaten en roovers geplunderd en vermoord worden, 'jzicb in die ilreken niets liet opfporen zoo nam hij heldshalve op het fpoedigfte derwaarts teug te keeik
'het bcfluit in tonden de onwaarfchïjnlijke proef te j>oc;h hjj fchreef aan den Priester In Ierland wil
kl.'.t fte- .V ,^-Ê t 5 rt
De regering' Is zonder aanzien en zonder kracht,
dewijl de hooge Ambtenaren nog bekwaamheid nocii
energie bezitten. 2ij zijn ruweTuven van zinnelïjken
lust; zij dienen de laagte "hebzucht en zijn voor elk bod
tc koop. Zij hebben daardoor alle achting vrloren
van daar gehoorzaamt geen Facha meer. Sommigen
hebben zich zoo goed als onafhankelijk gemaaktb. v.
Ali, Pacha van Janina, de Pacha \an Bagdad; anderen
worden oproerig, zoo het hun in de gedachten valt en
"huichelen weder gehoorzaamheid, zoo dra zij hun doel
bereikt hebben of zoo dra zij gevaar voor bun be,laan
vreezen.
Het leven dat nog in het Turkfdhe Keizerrijk
heerseht, onderhouden de Grieken, de Armeniërs, de
Joden cn anderen. Deze drijven den meeste» Koophandel
en in Europaaseh Turkije maken de Grieken en Bulga
ren het grootte aantal der landlieden- uit.
Hetgeen in Turkije door den mensch niet verfbord
wordtdat word: door de pest en andere gevaarlijke
Ziekte tot eene woestijn gemaakt. Het geloof aaneen
wagen, daar veelligt een fpoor te ontdekken. heimelijke zamenkomften Liddij met hare bloedve'rwgui
En waar w*s de Bertog van Cb.- 'had bijgewoond, cn droeg hem op, het arme «aje
Hij begaf z'ch kort daarop aanboord van een Fregat, naarWesrindie bij den Hertog van Ch, te brengen,"
en ging naar Westïndien, j* Tegelijk ontdekte ^hij hein de galifche tocriragt vani
En de Franfcfie Geestelijke?"- 'ken^ftelde hem voor, line gevaarlijk het voor jj.
Is terug gekeerd in het fiuis van zijne weldoender welzijn der Kérke ware, wanneer Liddij jn Brittaj
met allen fehijn van ontteltenis en on'fehuld, en heeft bleefcn men dus (beds m gevaa.r moest z wc vei,
zich van eik vermoeden in hare oogen weten te zui- door haar verraden te worden. Het gewigt dstjjaal^
veren, ja, men heeft niet eens g-wa2gd, tegen den waarbij nog daarenfco.cn zijie eirene zeksri;ci!f|nj"a
heiligen man het -vermoeden te uiten. vaar geraakte, bewoog Dr. Har ia*
„Schandelijk! Affehuwelijk riep ik uit, Arme te reizen. BI? komt eeiügc uten naderhand aap,'
Liddij! Mijn arme Vriend- (Liddij door Uwe zorgvuldigheid nare woning weran
derd had. Zijne ontteltenis was met klein toenf
Des avonds liet mij de Doctor tot zich roepen, haar niet vond, en niemand hem wist te zegge»,
Mr, Fernhardzeide hij,* ik denk morgen met waar zij gebleven was; "echter fpoorde hij eindclf
Liddij de reis naar Schotland aan ts nemen, en geefden voerman op, die haar gereden bad, en versa!
aan Uwe vriendfehap mijnen Neef over." j4°«r dezen Ciddij's verblijf ijj bet htus van FulR'
Dus wilt Gij werklijk'deze twee harten1'fcheiden, Hij S'nS daarheen, en zijne vcrfehijniiig kvas in<£
Doctor? antwoordde ik, Joogen der ongelukkige de verfehijning van eenen Eu»
Voor U, die een zoo edel deel aan onslotneemt ."^c!zij zonk aan zijne voeten, 'en gaf aan zijaa
vooraf bepaald noodlot maakt^den Turk onverfelülligjhÊrva1-te hij^ voor^U- mag ik den f.uijer wegtrekkenvoorfiag met hem naar letland te gaan met vreugds
omtrent de mrddelen zijn leven te behouden. deze ongelukkige gebeurtenis rust. Ik weet gehoornaardien thans haar eenige wenseh was» 3ulf
fefchiedtdat is voor hem de wil des noodlots, aanj^j)an^ t!eri geheelen duivelfchen zamenhang van Liddij's muren van een LI oester zich geheel aan het aanfcketK
et welk niemand ontgaan kan._ Ditónzalige bïjgejoof v=rdwijnen uit het huis van den Baronet." |«cn der Godheid en_ boetdoepiDgen te-wijden, i
Hoe,"heeft U Liddij Scv0'g weet Gij, gibg Doctor Longuood vdort
Neen, zij beeft haren eed gehouden, doch Gij'Vsn dc fchandelijk oogmerken met haar overtuigdj;
lie was bit Dr. Harris en van hem heb ik sDc.UdiJlJ van haren waan tcrufr Er'-
verhindert alle vorderingen in 't goede en ii een ver
gift voor befchaving en verlichting.'
Doch hoe veel ook de Turken en de pest het Turk
fehe Keizerrijk verwoesten en vernielen, zoo is het
aantal van deszelfs inwoners toch nog altoos aanzien
lijk, dewijl de.natuur voor de voortplanting en ver
meerdering der menfehen alles doet/ Turkye bevat
volgens H^Ssfel 49,173volgens Mannen 45.000 vier-
kante mijlen. Het aantal van deszelfs inwoners fchat
gene op z$,330,000, deze zeltk op 38 tot 40 miljoe»
nen. Doch bejde fchattirgen zjjn te hoog, vooral de -
laatft'e. Dit ziet men daaruit, wanneer men de fchat-; geer ten van den Hertog te ontdekkln hetwelk hij
tingcnt der inwoners berejeent, welke fotnxnigenieuwerejbij de reinheid van hare ziel niet waagde, fpreekt hij
reizigers'bij voorbeeld Olivier,, Eton, Scaujour van 'niet haar van het zalige beroep, ter zaligheid dermen-
fommige Turkfehe Steden geWerd, hebben' Doeh de fchen mede|te werken; een beroep gelijk Maria, de
fchatting, welke Eton levert, fchijrit veel te gering'gezegendehad, die God-tot zijn werktuig uitverkoor
te zijn. Hij beweert, dat op het vaste lar.ö van Tur-.om de verzoening van een zondig gefla-lit te bciver-
kije niet veel meer dan tien miljoenen menfehen leven.'ken: Toen hij ziet, dat Lidèij's verbeelding ont-
Liddij's betrekking in het huh van deujws«l*tce dweeperij leiden kan, ziet, hne gc.aarlijk
bekend Zij prikkelde de Jjegeerte- tan aan de verbeelding tc veel -werwigt tc gevenbova
de redeziet de huichelaars ontmaskerd die oató
den fehijn van zorgvuldigheA voor haar eeuwtg heil
liet ganfche geluk van baar leven aan fchandeli&i
'eigenbaat opgeofferd hebben. Het dekrcl n van hate'
oogen gevallen, de betoovcring voor altoos vcrnietlgj*'
Löch zal dan dc ongelukkige alleen het offer wo
denvroeg ik- gefchokt door zon veie g/uwelen
die fchandelijke booswichten
Gij ziet wel in, Air. Bernhard, dat Liddii's eWii
zelve ons veffchoohing gebiedt, ik heb van Dr. Harrsfl
zijne bekentenis fcbriftelijk genomen, en dc belofte,"
Grootbrittanje terftond te verlatencn het nooit we.»
- - - - - - - 1tr tc ®>etredeP v?ot welker uitvoejjjjg jk Zorg zall
Doch waarfcrujnlïjk klimt nog tegenwoordig dc volks-Jvlamt cn haar hart daarnaar fmachtook een zoo«Qragen zoo zal ik ook met den Fratilc^h. jpricstc^
menigte in gansch Turkije tot twintig miljoenen. Zoo uitverkoren werktuig der Voorzienigheid tc wopden ,,hU den Baronet tc weilf gaar,, en den ffertog vanËji.
wel het aantal der troepen als de fora der inkomften is,'kondigt hij haar aan, dat fij van God daartoe uigekö-ten affehrift van dc in mij*e lfauden zich bevindende,
hoogst onzeker cn belde worden naar de omftandighe-jzen was; dat zij in het hart van. den Heriog door papieren toezenden
weetik was bij Dr. Harris(,'en van hem heb ik al!c jl Mdij van baren waan terug gekomen. Zij
vernomen,
Baronet is U
den Hertog van Cif.die hij liefde noemde
De Hertog, van oude tijden heen met'de talen en
van den onheüigen Priester in het huis.'var, den Baronet
bekend, wendde zich tot hem, als tot een gefeinkt
werktuig ter bereiking tan zijne wenfehen.' Deze
misbruikte Liddii's vertrouwen Zonder haar de be
den daa verhoogd, dan verlaagd. haar rein kinderlijk gemoed het vuur eener heilige
De Turken zijn behalve die van de Hoofdftad, en dc liefde ««tekén had, en dat zij beroepen 'was, bem
voornamen en rijken --uitgezonderdwelke'zich door Z,oor het ware alleen zalig makende geloof te winnen.
fauHenfporigheden van allerlei aard ontzenuuwd hebbenJ^ouwelyke ijdelneid eene verhitte verbeelding, nel
een krachtig en fterk flag van menfehen en konden in dwecperij maakten hem zijn fpel gtaiakkeUjk
den oorlog veel uitvoeren, wanneer'zij meer kundig-, i telde het haar pis eene gewetenszaak voor, het
heden - bekwamere aanvoerders en meer krijgstucht v' cr bekeering bij den Hertog^ op zich te nemen
bezaten dan. thans nog het geval is. M, "Veelligt is het;en overreedde haar tot eene geheime samenkomst in
een geluk voor Europa, zegt Morrier.'dat allepogin-;eene ,]®Pel' wssr zl' m tegenwoordigheid van geioof-
gen, welke Europ^fche Officiers ter 'betere discipllnc-iwaardige getuige,? het heilige werk verngten zou, om
ring der Turken hebben aangewend, lot dus verre!ze*1'e e£ni: Heilige vereerd te worden. Liddij s
vergeefse!) geweest zijn want let inen op hupnen per-
foonlijken moed hunne ligchamelijke fArkte en hunne
kriigj-zuettige leefwijs, dan vindc men, dat zij aan
'elke andere natie ten mïnfte gelijk zijn, wanneer zij
dezelve niet overtreffen.'"
Eton heeft het beste, juiit; en BelangrijkfieoE-
treut Turkije geleverd.
wensehmet Ladij Fearfon daarover te fpreken wee's
hij van de hand naardien hij voorgaf, dat zij zelve
mede bij de vergadering zou tegenwoordig zijn doch
het'moest wegens haien gemaal ccn diep geheim
blijven.
Men maakte affpraak, dat eenige morgens na het
ee/trek van den He. tog een wagen zou gei eed fiaan,
die haar naar de vmgadern g, en binnen weinige uien
ook weder iciug zou brengen. Liddij gevoelde wel
- Onzen verblinden bloedverwanten
in Ierland zal ik de oogen openenzoo wel als des
Baroneten zijner gemalin, én het overige willen wij
aan de Voorzienigheid overlaten.
(Liddij ging met I-aren oom naar Schotland bjj'eene'
vau hare bloedverwanten daar?ontving, zij de tijding:
van dendood haars yadersdien het verdriet om.d?
de eenjge het hart gebroken had cn zonk in 't graf.)
EENIGE TREKKEN UIT HET' AFZONOERLYKE
LEVEN VAN DEN Bï SAAL.eELD GE-
SNEUVELDEN PRINS LODEVVÏK &E1L-- -
DIN AMD VAN PRUISEN. Ai, J I
ïjrins Lodcwijk, die den 10 October xSop hijiSaalf
feld den dood der helder, ftierf, vertoor.de zicffin zijaf
afzonderlijk leven als een hoogst beminnenswaardig!
gul mensenals emi ten uiterfte vriendelijk,en aange*;
naam lid 111 dt geVUfdvppeoeen dapper foldaat,"
wanneer het vermocht werd, buitendien een ijverig
vereerer der 2angg"dinren, gaarne ireugde ontvan
gende cn gevende; zoo doorleefde hij de dagen zür
