-Voorbeeld van gr.enzeni.oozs liefdé" 1
LEVENSSCHETSEN
M EN G ELIN G EN
a oo
SEEI.M G I HA N D AR I.
V
De onttrooning vati den Grooten Heer der Otto-
tnannifchc Porte, welke voor ruim driemaanden, in
het tijdbeftek van eeniec dagen (van den 24 tot dep
Wei), door eene handvol Volks' en een paar Priesters,
ïn sllc*ftilteplaats greep; zou, op eiken anderen
tijd/de opmerkzaam:.cid van alle turopeërs levendig
hebben bezig gehouden heden is deze gebeurtenis.
Jachten, ten: hoogde vreezen, zonder met de belassen
eigenheden en krachten van dezelve vertrouwd te zij."
Willekeur, gevoegd bij fterkte, moet dc plaat» de.
Wet- vervangen. Dc Pa.cha in de onderworpene Pro
yiricien- gehoorzaamt aan/deze willekeur en (terkti
flechts.zoo lang, als hem dc magt ontbreekt, zich'aai.
dc Finnans, van den Greoten.Heer teonrtr'ekkfh-' 'Heef
hij die ma gt/eenfnaal .dan mangelt-.item zelden de
wil tot onafhankelijkheid.
...vphdf'r Se'ltm's Regering zag men dc alletfgfche ont
binding "fic'a Turkfcheh/Rijks fnCllcr voortgaan, dan
onder al zijne Voorvaderen. 'Door dc onafhankclijk-
verflonden door h t belaDg vaa veel grootcre cn naderjheid, welke zich de PachaV van JBas.foravan Bagdad
liggende gebeurtenisfeneven'-zoo fpoedig vergeten alsjvan Halep, van St. Jean d'.Acre, cn_.de. dweepachtig?
gefebied. Doen ook deze Epifode 111 het groote Drama Wcchabiten in Arabic aanmatigde n werd de hëcrfchappi.i
der jongde Wercldgefchiedenis blijft den dillen Waar-der Porte in Azie febier geheel verniecig'd. Daaroij
nemer der Eeuwen niet- ongcwigtig.Wij .declcn.,onzcn|kwamen de geweldige, inyaljsiv.dcr Rusfeu in.-de Turk-
Lezers cerr'gc berigtén omtrent den'onttroonden Mo ifche .Provinciën aan den Kaakafus 5 hunne veroveringen
uarcli mede
Sclim Gihandari, Zoon van Sultan Mustafa1 III-,en
'Neef van .den jaatftên. Keizer Abdul Hamid werd de'11
34 December ijéi'. geboren,. Gelijk ^!ic Turkfchc
Prinfen,, moest hij.,in.'t'binncnftc van.het groote Serail
zijne, dagen doorle^Or awartc Koniichcu-c"
Vrouwen," van/wier onvruchtbaarheid men overtuigd"
aan dcn.Phafts cn 'de Zwarte Zee dc onderwerping
Van Gcbr'gië dóór "lie'n.
Aan de andere 'zijde werd dc inwendige magt der
P.óvte'in Europa door,eene rédt* van og. elkander yol
gende..OpSand.cn diép 'gcfchokt. Payw.an Oglu ver
klaarde zich '.onafhankelijk;'-''-zijn ft out 'en gelukkig vo r
beeld/zal .hem 'mtst,/zonder na.vplger* platen. Cacroi
was, mogtcn hem naderen. Slechts op J,« groote en de Scrsfierj deden ger«k. hijen meteen
Fees, van Bairam.en bij andere.gewigtige aanleidingen;^,tCnü/gcrolg. "Ruslaod. had,reeds het bezit van
wH de band van den Groeten Heer ^óidavic/eo Wslïac&tje onzékcr..' gci^.fct."en geviel
zich daarin, den geest.van tweedragt in het birmenhc
van Turkije hoe langs hoe .meer gaande; tc maken.
Talrijke Opftanden,, inzonderheid ophet ÈilandMörea
waren de 'werkingen daarvan;, en elk dezer.opftanden
verzwakte en verfehcurde jict eens .ontzaggelijke Rijk
der Opvolgers van Mohsmed, 'waarvoor anders dc
gcheele Christenheid fidderde.
Frankrijk, verwaarloosde gedurende zijne omwente-
de .Verhevene Porte, en gaf baar'aan den invloed van
Engeland en Rusland prijs. En échter was 'c. Frankrijk
alleen.- (ook Pruifen en Zweden te vorcö "nbgj, éïs
'werd hem toegeftaan
te kusfen. Zoo gebood het de oude gewoonte en cti
que: te.
Volgens dc godsdienftige en ftaatkitndtge wetten van
r-het Turkfchc-Rijk', moet elk 'Muzelman/één handwerk
of eene-Kunst vetftaan. Zelfs dc Sultans zijn van
/deze. verpligticg niet uitgezonderd. .Sëliin Gihandhri
.ïeide zich derhalve oó het Mousfelinfclvlderèn toe, een
arbeid, die welhaast', toen hij naderhand den Troon
.beklom eene geliefkoosde bezigheid en mode bij de
v voornaamste'peifonen van Staat werd. De meeste'jDi
.-vans en Bedden invdé Huizen der Grootcn te..Kon-
ftantinnpel zijn derhalve inct Moasfélinén"overtrokken;,
die 'door de Vrouwen'óf'den Heer van het Huis zelycniWelk het beftaan van een Turkije niet ónverfchillig
gcfchilderd zijn. magt,.zijn. Eerst het Franfche- Uitvoerende JBewind
Eerst den 13 April 1789 nam hij, onderden naatnidpeh eerst in het oögenblik zijner afzetting-, knoopte
Selim 111, bezit van den TdrkfcbenTroon terwijl! weder vriendelijke betrekkingen met Sclim III aan',- en
hij zich roet den Hattechanof het Zwaard van Ma-
'hometh omgordde, In. plaats van Openbïre Feesten en
Vermakelijkheden gaf hij, bij. zijne troonbeklimming',
•«ar, het .Volk het fcboipvfpel van. eèn .febittereed,'Tor
nooi. Iedereen voorfpelde daaruit den-krijgszucbtigen
'geest van den mèuwenjA/l.eenhëerfchcr.- \Vcl was zijne
eeuw krijgszuchtig; doch hij zelf was het niet. Hij
-overtuigde zich zeer fnel van de voortrcffclijkHcid der
Europefche Wapenoefening cn Krijgstucht-, fcgen w'élkejde-Tpit» van 8,coo Franfchcn beweeshac weinig vrees-
bij. niet*.', dan ongeregelde pcrfuonlijké dapperheid Icon feltfk de Turkfchc Kriigsmagt ware.
A.it.- - 'fr 'Ttj. 'lvr»fvin- A ftlïffift n-af
zond den., Generaal Aubcrt-'Dbbhijef"ais Gezant1 naar
Kotiftantinopel. Diaeh het goede dat deze begon,
verwoestte, fnel dc I'ranfche oVcrftroótoing van Egijptë,
Selitn, door Bonaparte'S wapenen van zijne fchbariftc
Afrikaanfehe> Provincie beroofd, floot''zich'kastór aar.
Rusland en Engeland, Verklaarde den oorlog leger,
Frankrijk, zond dén Groot-Vizier 'met 80,000 'man
uitter 'herovcring van' Egijpte doch 'walr KÏcbér aan
oyerftelléo.
Juist in. dat1 jaar, .toen hij tot den T.roon'.geraakte
wast_TllddieTij3.-een«tt..np'r»t.v,»« 5-„
en Oesienryk gcw.kkeid. Reeds door twee ongeluk-
•Jcigc Vcldtogten was zjjn Leger ten uiterfte verzwakt.
/Hij vermeerderde het tot 150,000 man,"'cn beproefde
.de laatlte infpanningen tegoc de'vrcesfelijke Naburen,
wier doel de verdrijving der Ottomanken uit Europa
fcheen tc zijn.
Onaangezien eenige-'vnordeel en welke dóór de
-Turken aanvankelijk, onder bevel van den Vizier
Jusfuf Pacha, op de Oostenrijkers bevochten' werdén,
welke de Veld-Maarfchalk Lascij en'Keizer Jofcf 11 in
perfoor. aanvoerden bezweken zij. welhaast.^. Door
de'Veldheeren LaudonKoburg-Repnin SuWnrow,
Potcmkin en dén Prins van Nasfau werden zij tc land. en
tc water geflagen De eene nederlaag volgde op de
'andere. Dc Verovering van Belgrado door de Oosten
rijkers; de' inneming van Ismail door den wreeden
•Suworow., die hier 15,£00 Turken liet vermóórden
de DeSormjng van Oezakow door Potemkin, waarbij
35,000 Turken omkwamen1; de verwoesting, der Otto-
.mannifche Zeemagt dit waren de gevolgen'van ecncr.
Oorlog, die nog door het fluitenvan- den Vr»de te
JJasfy:..den 4. Augustus 1791 een gelukkig einde nam.
.Want Selim verloor, in plaats *'an. den "Vorftenzetel
in. Europa Rechts Oezakow en- het Land tasfeben den
$og!"en Dniester..
Doch van dezen tijd aan bleef de invloed der Rusfcn
op' de raadflagen des Divans zonder perken. Een gc-
.volg daarvan was bet Practaat van 1794, door het
welk Rusfifehe Oorlogfehspen het regt der vrije vaart-
tfoor de Zee-engte der Dardanellen in 'de Middelland-
t .Is ,waah->;-het Vrcdes-Verdrag van Amiens
Egijpte'eindélijk aan:de Porte terug; doch Selim kon
-1.-^. js-—stjhc-roavcre'initcit
brengen. DeBeij's aldaar weigerden aan eenen'MonaTvt
dc ou'de-gchourzaambeid-, wien de kracht mangelde
haar af te dwingenof hen in 'dezelyc tegen vreemde
magt te öefchcrmen.
Te vergeefs zocht,-KapoIeBii Bogapirtetoen hij
als Eerfte Conful de. Regering van Frankrijk'1 op zich
nain, Selim ,weder tot zich te rrekken.' Dele, deels
wantrouwend geworden door het voprlcdcnedeels
door Rusland ,en 'Engeland te zeer beperkt ontving
't iaj. waarden Généraal'Brunc in d«i jare 1803 als
Fransch Gezant met-.'veel onderfcheidingdoch zonder
in deszeifs vo^flagen tc treden. Eerst na den Vrede
van Presburg, toen Frankrijk door. Dalmatie nader
aan de Straten der Porte gccragt werd Engeland en
Rusland hunnen invloed geweldiger wilden laien zien
flechts de keus tusfehen oorlog- tégen Rusland of Frank
rijk overig bleef, verbond zichLSeli-m weder met den
Monarch van Frankrijk tegen, zijne.voormalige Onder
drukkers. ■;."-11/
Doeh midden onder 'zijne toerusiingen teil oorlog
werd hij van den Troon vervaUe'n vèrklaard. Wij willen
hier 'dc uit. dè Openbare Dagbladen bekende gebeurte
nisfen'van dc -verloopenc maand Mei niet herhalen. Wij
er genoegen, onshier Rechts nóg een igc trekken uit
het bijzondere 'leven van Sclim Gihandari te laten
volgen.
Hij was van d? vooroordeelen tamelijk vrij, welke
ajiders alle Muzelm.mncn tégen de Christèn-Narien van
Europa, of.Franken'; gciij'lc,zy ze plegen' te uoemen
gemeen hebben- Hij xbeminde de Künden en Weten-
1 Het is in 't geheeigeeu geheim,da' de Groote Beer hef
vlak met de f ranken, die hij in zijnen dienst wilde aaijftj
ienbij tondere géfprekken te Dolm.i P.akdfclKh haf
iij gaf zelfs aan de Franfche Familien te Pera tj
Galata. in Tija Paleis :T'eetftcfl'.Achter, .eene"'"JalóS
verborgen", vermaakte; thee hem -zeer.-dc EiiVopcfö
Oanfen tc zien, cn inzonderheid ue Melodie' tan
"ickeudè tvlulorougn 's en va t-en jiusrre' tc. hoorn
1st op ecu Orgel gefpeeld werdterwijl de aauwezml
len het" zongen .Dit t,ijHiAl; van,'dén.. Sijitati yvqj
ook welhaast Volksgezang. Het is in 't geheel11
ongewoons meer,, het op tic Straten van KoViftantiuo;
uit 'den mond van"; eenen Tfchaikfchu te hoort
doch zoo misvormd dat meh\ het.' zonder moeite
weder herkent. 1 v
De volgende Anecdote, waarvóór 'men inftaat .bevvijj!]
rSsgélijks; dc bijzondere tóëgeriegenhéiii en "goëdiiéid saj
Sclim jégehsdc "Franken.
Eene aanzienlijke menigte van dezelve was op ztkercuj
dag té Bujnkdbrch bij eelegenhéid vaa eene 'gr
plegiign>ë«l verzjimtld. De bul'ah deed-juist cén
togtje. Kij—J4dt zich op deze p.laats aan land zei
cn" doorwandelde dc "Jjrootié,Weide, midden'onder
'grVej^CsiVa»i CHjpid'.encD. CPfo^fe»ï-r»0ft wroWA-
e'enen "regenvlaag "o'vervalle». Dc Eu'bpefche, Daaial
Kaddcn'haré Schermen üitgefpanuen doch op de haitjj
gemaakte aanmerkiilg 'dat'den Groocen Heer allvec
het regt toeó'ehoo-de-, den Scherm tegen Zon cn Re go
te hebben 'lieten zij hart Parapluijen terJlond jwede]
ne'dcr. Selimdie 'dit 'téeken van achting 'jegens-hen.'
bewerktetoen bij naar zijnen Gondel terug keerde,
iiét/deH Franken 't'ërRond; zeggen'dat zij van huati
Régenfcficrmen gebruik inogten maken -als ofhij i»
itf 'tigèheelïniètl'wafe, --
DilfeWijls 'deed Selim in *t allerftrerigftcTlncognift.
Wa'ndelingen door de ftraten.'van zijne Ho.ofdihad'foin.
ivljlón-."itict'ee'n't'n Tulband éc "dc Klcedttfg van- e'enis
Albanees, fo:nwijlen met de ho'oge, zwaite Amautct.
aiuts'c'n "tlen'grooten roó'tleh mantel der Bosatiakkei:.,
Vérflerd met'eenen göüdeii- haak,Op: zulk-e 'togtes
'waren gewoonlijk fleciits'vier perfoUen alle volke.mcj
gelijk hij gekleed zijne geleiders. Zoo -bezocht hij
de'KafernenJ deKoffijh'uizcii.'-de Scholen,"de -Wacht
kamers'enz. -.tl deelde daarbij, i -dien het "geval plaats
greep, terftond belooningcn of ftraffen ult.vv
De onttroonde Sultan had' drie Zusters,- die aan Pa
cha's getrouwdzijn, doch-'gcene;natuurlijke Erfgename/
(een der Hoofdgronden van zijne vcrliootingin over
eenkomst tuec den Koran, wiens Uitlegger dc Muf;!
is-) 5
Over het Karakter van zijnenOpvolger Taat"zicl]
nog.niets zeggen, iDeze; met name Mustafa, is een jong
inan fan'achten twintig jaren Selitn's Neef; en Znoa
van den op den 7 -April 1789 overledenen Sulian Abdul
Hamid.. Hij, evenals zijr.c jongere drie en twintig/
jarige Broeder Macb'mud leefden tot dus verrel Falf
gvna-Vec oude Turkfelie Höi^ebruik","opgefloten/in f'
Serailonder Gefnedcnen en Vrouwen. Doch- Seliij
behandelde beide Prinfen altoos zeer goedertierenmi-
dankbaar aandenken van de weldader.welke hij voor-
raaüis van hunnen "Vader genoot.
''Müstafa'ÏV. wordt nu de acht ven twintigfte Vorst
wit het geflaeht der -Gttomannén dc vijf'en twir.tigk*
in de rei der Grout-ïiiitaEü/en ds twicügRe Kalif,
'febe Zee verkregen.; een Verdrag,, dat nog in den jare fchappeh en men-fchrijft hem verfebeidene Arahifche
1805 weder voor tien jaren vernieuwd werd.
Selim gevoelde levendigdat zijn Rijk flechts .door
eene groote militaire hervorming tegen de dreigende
^oogmerken der niburige Staten kon beveiligd worden'.
Bij deed werkelijk daartoe .eenige ernftige pogingen,
/naardien hij bij fommige-zijner troepen Europefche
Krijgstucht en Wapenoefening invoerde.. Doch wat
bij ook deed -bleef flechts half werk daar de verwar-
ricg van het binnenfte zijner Staten, het fchrikkelijke
'.kwaad eener. algeheele ontbinding .van het. uitgeflrekte
Kijk door geencn beflisfenden maatregel kon yoorgckó:-
'»en worden,.. './.-!:
De ondergang van het.Turkfehe Rijk, reeds voor-,
lang 'door zijne gebrekkige Staatsinrigting voorbereid,
tot hiertoe alleen nog verhinderd door den Godsdienfti-
gen zin der Mahomcdancnen de (haatkunde van,eenige
.'Europefche Mogendheden 'wier .aan het beftaan wan
.een Turkije moest gelegen zijnis met morele zeker,
^heid vooruit te zien. De Régenten jran net Rijk 't
Serail, door Vrouwen en Gefnedcnen opgevoed verkrij-,
gen met 'den Troon .dc,behèerfchlng van een l.and,
dat 'hun-ïcbier vreemd is, het roer van c-nc 'Regering
condor kennis van de Kunst tc regeren, dc ingewik.
keldfte beiiekkingen act vreemde Laudendi* zjj yer-
Gcdichfén toe, die zeer cefchat worden
Geen van 'alle voormalige Sultans'had voorde Fran
ken zoo veel'achting als hij. Dc-Sultans hielden het
vóorraaaH bij voorbeeld met hunne waardigheid ten
.eenen maal ffrljdig', llechts'ecncri blik op'"de Franken
'tc'werpen',; die zich aan de poorten.>an het. .Serail' of
de Mosqueclietcn vinden, om den Hófftoet te'zien voorbij
trekken. Doch Selim IIIwannier hij zich tc paard naar
Dfchami begaf-,'verwaardigde zich n'ië't'alleen de Fran,
ken aan te zién, die, waar hij doorreedzich in zijnen
weg.fielden-,-maar iets .ongehoord»! hij 'groette
hen zelfs fomwiilen door eene ligte buiging des hoofds
wanneer deze uit achting voor hem-het hoofd ontbloot
ten. /Men móet daarbij flechts weten', dat deze fóort
van. Europefche groet met de zeden der-Oosterlingen
7.no geheelftrijdig is, aa: zij, ónder eenen win ver-
draagzamen Vorst, den. Christenen de ftrengftc- ftraffen
op dcn hals"gcbaald zou hebben.
Dq?e; Anecd'oten., reeds voor geruimen "tijd door
«C« Fransen Dagblad medegedeeld; zijn 'tameiiik on
bekend gebleven; men nocrat eepen Secretaris van het
Franfche Gezratfchap te Kouflantinopef 'als derzelver
OpftcUer,
"JEGENS EENEN 1ROUWLOOZEN.
In A'arau., de; Hoofdplaats van het Kanton Argaa,
heerseht, de. oude,;gewoonte, welke,nog tegenwoordig,
in acht geiiomen wordt,- dat origelukkige Perfonen vaa;.
het vroiiweiijke geflaeht die door.: groette-misftapgch
den d.ood fchulaig verklaard worden'", vergeving1 ctif
■vrijhefd. ontvangen-.wanneep-in het.uur van haren dood*
op deiopsnltjke- Gerëgtsp'jaats. zich iemandlaat vinden.j
die; zulk een" Vrpuwspérföon ten huwelijk begeert-, en;
door priesteïLjkc,-inzegening .wil vereeren;. Een,
jóng Meisje te Aarsu net welk eeneu geruimen tijd.'
ecne-n.verbodenen omgang inct een jong mcnsch aldaar
onderhouden hadvond zich van henvzwangeren-na"
dat zij haren Geliefden die als Schrijver ergens aange-
fteld wdsdeze ..bekendmaking met droefheid gedaan
had:, -beloofde [bij haar te trouwen en - ftilde' daardoor
écnigermate haren kommer. Doch kort daarnacwerd
hij onzigtbaar, zonder aah zijne Geliefde .oofc /fleefit»
êen woord va'n zijne, verwijdering"--geopenbaard te 'heb-
ben. Zoo dra zij deze tijding vernam, geraakte het
verlatene en. ontctrde Meisje hierover fchicr in wanhoop.
Wat. zou- zij nuaanvangen zijdie - Jiet pand der
liefde onder bas.- hart droeg Hem naijlen en den
ongetrouwen aan - zijne pligten herinneren "zijn vadcr-
.hart.bezweercn en zoeken te vermurwen e'n vervol-:
gps door dc hand van den Geestelijken zich /laten ver
binden dit waren de gedachten-, die haar bezig hiel.
den en haar gemoed beliormdcri. Zoo gedacht, «ob
gedaan/ Zij vliegt- naar buiten zoekt 'ncm daar-w*r
zij hem het zekerfte .gelooft te- vinden'; vol oprust,"
verward ijlt zij dan hier dan 'daar lieen maar ach
nergens wil/zich.een fpoor voor haar openen-, en -alle
ragen naar dcSrftrouwloozen zijn vruchteloos. Bedroefd
en afgemat .naïr ligchaam en.-ziel., begeeft zij zich wedtr
naar hare woonplaats befluiteloos wat zijnu
troosteloos'en vclatcn in hare f-ihandé zal aanvangen,
want'reeds werden de' fporen van haren verbadetjea
-omgang aan'haar ligchaam zeer. zigtbaar Zjj bel'ijdc
hape'dlad d'óéb/zêgf ook tevens 'ópenbaar'cn on ge:.
veinsd, dat zij de'vrucht van haar ligchaam zal. om
brengen, wanneer de fchsndclijke, de ontrouwe ;oiet
werfchijnc», en haar eeren mogt, Doeh de beocw-j-if
