I.
BANDEN" EN VOLKENKUNDE.
- Deze tngt ligt onder den, tfc*. tftauidel.uke: breedte.'
JJe hoofdplaatswelke uit omtrent l^onderd hfttfen
'fceftaat, heet TippounfEen 'net opperhoofd der horde
'iippibi. tie inwoners zijn groot en liefk; -Kunne
meer of min zwartbruine-kleur herinnert aan-die der.
zóó genoemde Heidens. Hunne blik verraadt raped
Ca geene" wildheidzij zijn geene liefhebbers van
MENGELINGEN.
Its
A LG 2 ME EE SCHkfiBAMSC HE COURANT.
BENIGE AANMERKINGEN
OVER DE
N1EVW - ZEELANDERS
wanen dezelve in-den hindeljiiet te kunnen gebruiken
Doch de kool ls zonder bppasSng en zorg dermate
vermeerderd,, datnfen'hsm vóór een tnlandsch gewas
zou houden. Zij hebbengeen zoet; cn bedienen zich;
ook.van niets adders in deiz.elïs plaats*
Als bijepegfeï ..tot zijn wcVk heeft de heer Savage
-1 zeer -belangrijke berigten omtrent, eéhen jongen inboor-
Be Jdngfte reizen rondom de wereldof ook v^.Moyhdngèr .'geléverd dien hijmet
«i Niéuw-Holland of Nieuw-Zielundheoben .wet^hsh'diar.Engehiid^cbragthefe.-Toen'dèzélve Niéuw
Zeeland verlietauv/a» het- affëheid van zijne familie
buitengewoon roerendf
gen.. De andere 'groentenWaartoe tsen hun het raad
gegeven heefthebben tij verwaarloosd, dewijl z\
dien buit voor de nataur-en mensehkundc opgeleverd
welken men na de ontdekkingen van Ceoh en J. R.
Porfier nog met regt. kon verwachten. De heer Sa
vage 1» een zeer waarheidlievend man-, en heeft zich
ïang op Nieuw Zeeland opgehouden. Zijneaanmer
kingen hebben inzonderheid tot de bagt des eila nds
betrekking.
- geestige dranken. Wegens''hap ne natuurlijke matigheid
zijn zij fterk, vlug opgeruimd, ;en bereiken eenen
buitengewoon hóogen ouderdom. .De yr,ou wen hebben
regelmatige, en aangename gelaatstrekken. Hunne
oogen fonkelen fterk doch hunne lippen .misvormen
zij door het \tatnwtren.
tie natie wordt in drie klasfen in de priesters,
de krygslieien en het volk verdeeld. Do klasfc der
krijgslieden is de talrijkfte. Door ecne verfchiilende
t jutówering onderfcheiden zij zich gezanten lijk van
elkander. Zij bidden de zón en de maan aan dóch
dé maan is.hunne geliefkoosde godheid; zij gelqoven,
dat zich, daarin een man ophoudt, die voermaais in
kun land gewoond heeft èn die," zich nog mét hunne
aangelegenheden betig houdt. Zij kennen de fterren
- zeer goed en hebbentjaan verfcheidene namen gegeven
Hun aoofd-afgod' heeft cené buitengewoon lelijke ge
ils 1 te. De zon.'begroeten zij bij haren op-'e'n ónder
gang' met' gezangen waarbij het nier' aan harmonie
mangele t het morgengezang is blijmoedig doch het;
avondgezang heeft iets treurigs Hun gebed verrigten
zQ gcnecnfcbapp.el.Qk .en met veel wcKocgelijkheid.
r Een aanvoerder zingt, hierop vangt het koor aan. Zij
hebben een denkbeeld van èeioóningen en -ftratfen ns
den dood.
De regeringsvorm van deze vólken is aristoératiseh
Hunne oorlógen moeten vérfchrikkêlijfc. zijndewijl
zij niets dan dóód of overwinning kénden, Zij geven
tóe dat zQ te voren menfchényleèseh gegeten hebben
doch dat dit 'oloat'ih geval Van den hoogden rooi
gefchied is. Thans, hebben zij; bibót nog van dit men-
f chenvrcten de gewoontebebouden na de overwinning
het opperhoofd hunner gevangenen te verteren. Ecne
der oorzaken van deze verzachting hunner zeden eijn
onbetwistbaar de aardappelen die zij van Europeer:
bekomen hebben. ;Eer zij dit kostelijke gefchenk
kendenaten zij bloot van plaptfpijzen den varen
kruïdswortcl die in hun land.in, buitengewone menigte
vast.
Voor het overige fthijneji deze Wilden in hunnen
wederzijdfchen omgang veel hartelijkheid en welwil
lendheid te verraden. Komt iemand van eene lange
- iazs. terug,, dan .betuigen zijne bloedverwanten bij
zijne terugkomst ecnegroote vreugde; bijzonder geven
de v&ouwen zeer (terke bewijzen daarvan, .Zij rijten
Zich met gelaat niet mosfelfchelpen aan (lukde fmar -
-ten, die. zij daarbij gevoelen moeten ten uiterftc
hevig zijn. De gewoonte bij het groeten is dezelfde,
als up de eilanden der Zuidzee, Wanneer twee-el
kander omarmendan raken zij elkander mét de
fpitfen, der neuzen aan.
Op Nieuve-Zeeland is de veelwijverij algemeen
ingevoerd. Mèn mag' zelfs vcTfchcidene zdstérs; huiven
Het oude opperhoofd Tippihi had vier zusters als regt-
matige "gemalinnen zónder de bijzitttn te melden.
De kinderen worden inict, zeer veel'teedérheid opge-
voed, en zijn over het geheel zeer vrolijk en zeer
aardig. De moeders dragen hen op der. rug gelijk
de negerinnen in Westindjd. Van, de tecderfle jeugd
aati doorboort men hun de, öó.ren., én maakt deze
opeoing allengskens gfooter'ert grootcr, tót dat men
er twee-drie vingeren kan doordeken. In het vervolg
hangt men efniet bloot verflcrfelen inmaarfteekt er
.ook. nuttige werktuigen 'k naaiden ènZ, door. Van
«t acht (te tot 't tiende jaar worden de kindéren getato
weerd. Deze operatie is ten uiterfte fmarteiijk en
beet /imoko.
De gewone kleedittg deïcr wjldsn, beftaat in eene
tnat,'het hoofd'dr3geh zij bloot, doch de haren bin
den zij boven op den kruin zam'en,. en maken dezelve
uit ecne robde aarde glad cd vast, die zij in vischtraan
doopen. Op feestdagen dragen zij fijnderé matten
die zij uit vlas Vervaardigen. VVanreer'zij zich ne
dergezet of óp de hielen ncdergehuck.t Hebbendan
hebben zij het aanzien van bijenkorven.
De reizigersdie voor den heer Savdge Nieuw-
Zeeiand bezochtenhebben reeds zijne heerlijke; wou
den eir zijn fchpon vlas géroenód het wélk'inderdaad
-vuór zeemogendheden twee zeer gewigtige vodrwerpèn
'iijtk Meo 'weet hist, wie! hit eerst.de oard'appclcn
iu dit' land georagt' heeft! Mcn vviht jaarlijks twec
oogffcen daarvan "dan ófieboon dc iriwqners dit middel
van voeding zeèr"'beminnen zooi verteren zij toch
v.clvc zoo weinig; als mogelijk is van hetzelve'en
bewaren het overfchoc ah middel van ruiling, voor de
Surp-pefche fcni-pca 'die Iiuii ijzer en werktuigen bren
DE TURK IN ENGEI-AND,
Èene ware, gejehiedems die zich in den jdre if jj
heeft toegedragen.
Reeds verfchcideoe jaren.te voren was deze muzelman
in Engeland gekomen, liet zich Herbij noemenen
werd voor zeer rijk gehoudenwaDt hij had 'een fchoan
landgoed twee mijli» van Londen gekochthet welk hij
met groote kosten nog dagelijks verfraaide, JSjj de
keuze vaa hetzelve febeen hIJ inzonderheid.óp eénsaani-
heiÓ acfit gègeven te fiébbénop eénc mijl in de
fendte was er geene andere woning; met Engelfchen
ging Héröij: in't geheel niét om weinige meufaucii
kenden derhalve het inwendige van zijn verblyf.
''tis ^»r^.hQ..-jMC,I^i^4M'jgetfoeg,,. doch fchjer
louter medq géhragte Turken dié jtera gezaménlyk
zeer toegedaan, fcheneB. jn'tkqrthij fpeeldc eene
zeer zonderlinge rol. Sléchts zelde'n kwam hij op
Ijlt i!'.! voor herten tijd tï Londen uitgegevene
tm* atmun; ï'i Ntw-Jie *tanó.
de beurs en fomwijlen io de Baven.
werd er veel over hetn gepraatdoch. - gelijk,
in groote ftcden pleegt te gaan zeer fpoedig hield
men op te pratenen bekommerde men zich otii den
geheimvollen Turk zoa weinig ÏH otó den. -greotcn
Mogol.
lntuifchén verdwenenhier en daar jonge fraaljc
rnéisjes uit burgerhuizen Dat mSg zekeflijk in Lon
den geen zéld2ahm geval zijn men - vertnoedpedat
zij met mintjaars weggeioopen, of anders hunne nei;
ging tot ongebondenheid gevolgd warén. Eerlijke
bedroefde ouders maakten niet eens ophef daarvan. Wie
zou ook geloofd hetósen, dat de eenzaray Tufk zich
geheel in ftllte eenen harem vin de fchboifte meisjes
verzamelde, van welke er hu reeds twaalf hém om
goochelden. De. meeste had hij Zeker lijk door list tot
zien gelokt, en alle zullen aanvankelijk niet weinig
verfchrikt geweest'zijndoor Hef,bij was een fehoott
beminnenswaardig man in ,?ijne wo.ning, heerschte
overvloed, en zoo onderwierpeo zjj zich welhaast aan
haar lot. Alle wardn.-yao: geringe afkomstarm in
'cvaderlijke "h'Jis ti cn arbeid geplaagd;
hier in tegendeéT'vottdeh zij weelde; traagheid,.;ge-
•not i de- drie geloften' van' dit kloosteren vergaten
fcel vrienden, ouderen en bloedverwanten.
toov.et*pale!s fcheeni Zij (lapten uit, en - wandelden
door, prachtige kamers waarin eene menig,
te Turkenmet kruifelings over'de bórst gelegd»
armen, bij hunne intrede zich diep bogen. Waar'3 ij
onzp dochter riepen béide., DoeK" alle' Turken ,,:als
aan .eenen draad-gecrokkeif, bogefif zich' ten -tweeden
male, en bleven ftom gelijk de visiefién van den
Schah Baham;, In de ïaatile Toorkamer ftoaden vief
Moren niet patels en'jfgoaden platen bedekt en ver-
fierd, ^faar is onze dpchter jjfriepen deouders. Doch
de Moren wieirpeni'zich plat op'def'aarde ftieten da
hoofden tegen 'den grónd, en bleven ftóni.
Thans; openden zich de vleugeldeuren hén êsna
lange zaalwier wouden, uit kundig marmer'dam fetitjh
van duizend ■waskaarfen,,. tefug. kaatftén.. .51 oeijende
ïlruikcn en vrochtdragende citroenbootuén ftondenTariga
de: wanden aan beide zijdentusfdhen dezelve setels
met purperèuwael oVjertrékkep,: met vergulde léen'in-
gen en eindelijk op.den achtergrond een kostelijke
troonhemel,' onder welken in torftelijken tooi .dedoch
ter flond offlgeven door al hare fpeeigenoóteit die;
veel eenvoudiger gekleed op dezen avondda'róllen
van fiavinneo móesten ipelen. Herby zet-.» hond
zeer ootmoedig naast den truonhemelén wTJè hlouC
voor den eerfteh dienaar zijner gêbiedftcr- a mgeziei»;
zijn. De dochter Aoiere--.iu.de armen der hoog ver,
jiaasde ouderen,' oVeriaaddc hen me: 'Jicfk. ozipgeit
en voerde hen naaf de voor drie perf.men gejcirtc'u-
fel, waar zij even'zoo heerlflk als hol eerbied'ot>
haald werden. Het'tSfeigcfprek was natuurlijk zocr je-
vendig; de goede ouden móesten verharen,, hóe hsc
hun tót du» ver gegaan was; de ioch'tér "moest opdui-
zead vragen antwoorden, en deed het fpraakzaam j
flc'ehts de eenigewait zij. zich bevond? en iver er
eigenlijk van liaac gevrótdèn Was bleefpnèésiirwoord.
Doch op dèt de geheels gebeürcénis door, dé oitdeVén,
Aanvankelijk ,d!'Joom ioa g^ondéq worden gaf
o-elijk. het Z,J 1,110 'taflehetd eenen zak vol gelds mede. Zij
Oe' eerde door gefehenksn gewonnen.was éene
Wasehter; zij-zéiye- jókte-; welhaast: vericheidéhean -
4 ere in de met- bloehien. bedekte ft rikwant; de vrees,
Herbij'sgünst fttdeelc'n-,'tkasvccr hacrmindcrkwelleiiti
dhn -dé éénzaamheiiyf Zij -fehreef eerst aan drie frhaije
ligtzinnige vriendinnenfchildcrde haar dé bekoor-,
lijkheden van haar verblijf, échter zonder de plaats
te noemen(die zij ook zelve niet eeinnaai wist-.te
nnercen) en nóodigdc haar tot een bezoek uit. Hefbi[
zond eenen vertrouwden met eenen wagende meisjes
kwamen vondén njkdómmert uitgelcraanS.d dé wasch
der heerlijk; getooidj'fiéh, 'Heèr dan. "'tthuijtfciioöii,
vriendelijk vérlie'fdén bleven zonder!zwarigheid;
Zoo wies haar aantaltot een vol dozijn en j zoo
hng fcheen haar het Türkfche- landgoed eéh para
dijs.
Dpch men weet reeds uit de brieven van lady
Montaigué, dat zélfs tiarem van den gróótên ful-
tan ondanks- alle pracht een langwylig verblijf-1 is^
Eene van de twaóiftöèisjes werd dééls' qóor verlas»
gen naar hare ouderendeels door de 'tijdjyerveling
dermate gepijnigd', dat' zij met beden', zuchten-en tfa,-
nen niet inflirp, voor dat- Herbij bSaf .bclóofdêdat
'zij hare ouderen Zou wederzien. Hét 'was Hem rnst
met die. belofte', en hij Wilde tevens aan zich zelycn
een aangenaam önderböud. verfchaffen.
'Een veilige bode brag; aan dè'bedróefdeótiderén eenen
brief. Met verrukking herkenden .zH. de hand der ver
lorene dochter lazen dat zij gelukkig en geëerd als
eene vörftin leefdeen haaf niets overbleef te wénfeheü,
danr hare goede ouderen te o'nthalcB, weshalve een
dringende uifnoodiging aan hen afgVng', «eehe uitnoó-
digïng, die 'natuurlijk zeer welkom wa». De vader
trok gezwind zijnen zondagichen rok aande moeder
zette ijlings hare beste njuts op, c'n beidefprnngen vrolijk
in den fchoonen -wagen,dfr itcn' voer do nederige
huisdeur verwachtte. Dé gebaarde koet fier zwaaide
de zweep, ca reed nu fegts, dan links, dan weder
voorwaarts," hier dóór' een wondje, daar door ecu
dorp, draaide op eiken zijweg, maakte van eiken
hinderpaal gebruik, en volgde zijne o.der-zoopaauw-
keur;g op", dat hy niet, voor dat deroacht reeds vol
komengevallen wasvoor Herbij's landgoed op
hield. - ~t
Men verbeelde zich 'de' verwac'hting der go®fie men-
fchen. Reeds onder weg konden aij niet ntpécc wór
den, het kusfen te bewoaderea,, 'waarop zij zaten de
noorden en kwasten,ywaarmedeHet bezet was, de
fchitterende vefguidibg v-isV'buiten-, enz. Bezwaa.rfijk-
zouden zij den weg bemerkt hebben, al hadrdc koet
Ser ook regt uitgereden. Tbuns zagen zij plotfeling.
:ea helder verlicht Bóf, het welk hun natuurlijk eer
werdenvoor het aanbreken van .den dagweder int
den feboóned wagen gepaktcn gelijk te voren, langs
honderd kromme wegen naar huis gereden.
Ooch de vader, een man van gezond menfcliënvér»
■land, had' toclvatgyvaan' gevat. De nacht was ilar»
xenhelder, en hy bemerkte zeer goed, da;de koetuet-
dan regts eti dan links reed, en erkende oók ccnigs
bierhuizen, waarin hij zich fomwijlcn, op" pfogtigo
dagen gewoon was te vermaken. Dit fpoor ging hij
y'erfcheidene dagen na. won overal berigten.in e:i ont
dekte eindelijk het landgoed, vernam,, dat Het aatt
eenen zeer rijken Turk toebehoordeen twijfelde nu
niet langer, dat zijne dochter verleid ir. de magt vait
dezeü Turk Was. j'i 't eerlle oogenblik wilde iüj hec
bij dé overheid aangeven in 't tweede beddsht '«ij
z ch beter; dé goede naam van zijne dochterwés rooft
nu eenmaal, verloren en hoe luider hij klaagde
des te thger Sefchimp.tc hij haar. DaarutB be-'o-it hij
wijsfc.lijéj--uit<tc zeldzame -.gebeurtenis liéyct zoi
yeefvobr'deel als mog<:Iiik was ta trekken meldde..febrifft
telijk aan' dén heer- fultah-, cat hij .verraden was, 'eft
dreigde, hem terftond bij:de.overheid' aWOenen ver
leider ett royver van önfchuiéige meisjes aan té jftvétf;
vyanneey hij'; 'met zijn zwijgen door verfcheidehe éaku
ken vpl gelds wildé kóopen. Heruij hsc Vele rede
nen, die Hem den w.énsöhafdwongcó, de'ziak voor
eiken prijs onderdhtkken j hij:, verzachtte dew vader
door een jaariijksóh penlioen. Doch 'fiij kan nièc
verhihderen .- dat zijneóoverige: fultaéesr Wclhaasf 'vc'r»
namert vyat- er- voorgev.allen.wis. .Terilond!hego"nnen
alle te morrenen maaktenfaarifpraak op dergelijke
gunsfövócm^atééfntt'-^tiitlien *':Wiide de Tuék'irüst
en. veiligheid geni '4n mbesé hij'zicK' d'aSfaai»
onderwerpende vaoc erzorger van- tVaal
'cértstólijkei fajtiflienrstejt en wié vreetof dc
njmmprzatten zijnQ; rfj k? 71 niet weitetükt uitgepüc
zoudeh h.ebben indienyn rtreOrigè cdfaftröpha
den -gefceelen iSeisiesdroinc - 'flga uit een genikt
had. -• BS!ifi
Op zekeyen tHotgen .trad-ïer"gewonef «ré zijn ka-
merdienaartot hem binnen ^tvohd: .-hém z 'ndijr' Köpfi
in 't bedzijneaavorite haast Kent insgCliiks -vermoord
de kisten p.die. zijce fch.itien'. bcvattehó open giArbkéft
cn; beroofd, Op" het:;gefchreeuw1 van d'enkarhcrd'ienaat
iiep hetyganfché huis te-zaiheHf' sflé'.-htlLïWéë Tti'rlféa
.optbrjAséj' Vhn rWelkéjmen ónk, ondanks de'tjverigfte
ósarfpbfingen geent fponr'óair'fwedbr'-óhiëtkketT kón,
pc politie Werd gehaald Hesvijvertrouiédcn zöi-
den dat hij, alleen in gemuaé goud ,-iten thiDie eea
mïUioeti bezeten had, zónder de edele-gclkénten miede
te yekeneo, Zii weidén: verder ondérvraay.i", en daar
zij s na dat» .dood van hunnen goiden Ktéry' geehe
réden jnee.tot zwijgen vonden, zoo beleden Zij' alle%
wat zij'wisten. Aehmet was Het-bQ-s- wars- niani s
hij ;,eeü voornaam Turk: te 'KOnftaminóp'cl- jóng
fchoonrijk en eergierig. 'Hij-trachtte ,nsarff!eiéer#
een zwager van den gröotén fuItah'tè'Wóröetf;'eért
begunftigde basfa kvysm hem vóói*; ddch hij bid; reeiis
door Jodinnen in: 't ferail zeïf oöderhfandeJihgcó mes
de -jonge fultace aangegaandie veel méér bebagea-i»
den. fchaoneo Aehmet,'' dan in'harea duilètfïelijkea
gemaal vond. -Er. werd eene vfügt' afgerprókenhf AÓh-
met; belaadde; in iftiite een-fcb'ip imét af zijnerijkdb'm»
m'env' deffultahe paktè-h'are/diaitiante'n ea1fteti>Liij3akte
zich nog van alle draagbare ichauen. van .den tasf».
meester, wierp'zich.in dCiarmen van den geliefden
cn vlood" met hem naar; yencttc, waar na een ,-jfleebt#
korten/tijd genoten il'il,-. gelukde doodhaar. weg-;
raapte; .-
De kommer, oyef dit verlies-, en Se vries In zulk
eeöe'nabijhèid.ykn Konftantinópel. nogtsns ontdekt to
wordéh y ÉevóÓgeii A*chmet, naar-Engeiuuci: te gaan,
waar hij op de voorfchrevene Wijze leefde en ftierf.
Eenige Turkfchc kooplieden in Londen verkldardeh^
dat, omtrent zés weken voor Aehmcts duai, ér{drie
