I
IJ:..
1.'
I
K
W:'
i 1?'
r
sê'Öi.EÏ) A MSGS E C.@.XjRAN.S"
i
m I'
I i
V 5 R. Z G T
gesEït:<tf>n;ssen
X
f-yi- «xi.
M-
I - I
feiffev
D£R MERKWAARDIGSTE STAATKUNDIGE
"van be MA6KD JUTOARV l8G>.;
Dés» jtmssHj kwam de Keircr-te Aftorga.. Dewefp
van. Benavecte riaar Aftorga was mee -d*ode, Eogelfcr
paarden bagage- kruid ,ea mupjtlewageés .bé'dékt.
afgeloopsne aaaad was zeer rijk iü ellerïei
'sherkwaardige gebeur.eoHfea. Wij bepslcn ons ech
ter «lïeéu :«t die welke vin eeuio (taalkundigen aard
Zijn ea wel bepaaldelijk tot aé zeer gcwigtige voor
vallen dis zich In Spanje hebbek 1 toegedragenvan
de komst der Eogelfcaen ia dut tend tbc aan derzei-
ver vertrek.
pets 29 October d?s vorigen jaars kwantec de Ea
gelfciienjn Spanje.
In dé maanden November ca December sagen zjj
de 'Spaadfcbé arfeëa vernietigen en de ioofdftad des
zijks'zelve innemen Zonder cenige de minfte be we
giagje ililcétGet» zonder eenigr hulp, hoe gering; fehia:to
aak, aa'n'ierpaYtirCn'e 'afjti'- n'ta bew jieovosr welke WEreR dc ïructlt
Op den. weg van Aftorga raar Villa F'anca maakt
de Generaal Colbert, die het bevel voerde ..eer i
achterheerfe, der kavalkrij van' den Hertog ean Ktri-
2000 krijgsgevangenen],/nam eru menigte fsapbaven
en bevrijdde 40 .man t drc, verdwaald zijode in de iiandet
der'Ecgelfe'nen gevallen waren.
cené' divifli engelfehc troepeo een krpcatige onderftand
zou .gewecaf zijn.,,
In de"eerde dagen van December vernam men dat
<de coloncen der eagelicne armee in af.ogt en opmarsch
3taar" de Corunna waren, im zich wéjler in/té {the-
yen. Uit nog jèhgerp, berjgten vernaai - men dsr
sij halte gemaakt en den KS van Salaiaa-ca ia 't véld
'getrokken waren:.. -Sedert..dé* ts had zich de kacaj.
Hetij in VsüaaoJid vertoond. s De ganfene engeliéhc
i artn'ee ging over dca Duego en fc-vam den 23m het
jfoóat .vai»',dén kering ran 'Balraatie te,' 'Saidógna
aas.
.•ji^_.4ra-ieIvfraafcjié'.KeUer te Madrid git1, •fcyleti
wacite ,be(iuit der Ëngélfehéu -.vernaai', brak' h'y, op,
•mjhsij' den., terugtagt af te fuijden en hun in den
éug te vsHea; D»n hoe ïaei «öfc de f apfche irè/pcri
-rosrtrukteir, de.overgang van den berg Guadariina
dié-met foeeuwRedekr wa»'deibeftêédige' régen én
ïet epzagtiién der": rivieren vertraag.denieebtsr huariéó-
Snarseh twee dagen,
/pen; ssj-pécemRer was Üe Keizer,.'Van.- Madridépge-
krhkeriv pea.aj was 'zijn hoofdkwartier te Villa
Cairo-j. den 35 te'TordeQIlas ea '-iden £7: te /Medina
del Rio Sccco.
Sen 24, met het aanbreken V2*i dea ,dag W25 dc
vijand opgebroken, om de linker 3ank.yan den Her
tog ran Balmaue tè'overvleugelen doch/ttien hij des
morgéns d; bewegh'g vernam., dis u c Madridgefeftied-
de, ham hij dadelijk ccn aftogr aan, lare.ode de op
ftandelingeB die hij weder had wetea op-, te wekken,
de-overblijffclen der armee van Gallicie, die neb
reedt met nietawe 'hoop vleide, esn gedeelte ai.iner
jhaspitslen en bagage en een groot aanuj volks sen
ter. Deze armee «ar in list u.terftc ge-.-aar geweest.
Twaalf uren later ware tij vaar Eogeiaed «eriórea
PlUBdêringéalea 'verwoestingen kenmerkten haren te
ktigregt#n wekten, ovpral. afgrijzep- v:as de Engel
jf "net'.";'j. i x';;.:'-;1; vt-j
- "-Pèdérctidé"ÜrïeW'féifügt#jt .«nrmoetïe, ét Generaal
sPBroa.sel aict ajbtb'. Ug». fuitier» van de, lijfWacri'C b ïf
Siêt'iiadsTèB van é»ti r.achtèene ébloane cng lfex
De armee rat» Reiaana W33 te dier tijd bijna to
i'.iec» ^cbragt. -
Te Estrémadura had de divide Sebaltiar.i ns ca
zij den 24' ep deo -brug -wé- Arrobispa ovep den Ta|i'
getrokken was de cverblijffelca van de armee va
EsSremadu'a aangetast. Eea enkele 'aanval !ra« het 2?
regement van linie was genoegzaamom. ben ep
vlugt te ilaan. De Hertog var» Dantzig had tegelijker
»8,d de divifie van den Generaal Valeace op dan bru ,1
van Aimiraz over de» Ta.o dpea gaan, 4 Stukken ge
k-ruiH wagew ea 4 tot 300 krijgsgeyangepei
vrucht van Aezta dag. Men maakte, z ch
vaa vcrfcheideuc, nsgaéijneu meester.
De fpits vaa de divifie Mé.rle, die tot het corps
-va* deD Hertog vaa Dalmat ie.bchq/ort, maakte op der
3 de; voorhoede uib Ten 4 uren,'s namiddags (ieoa
zij tégen de enge2fche ï.aeblérheede everdie zieh.-op
de hoogten van Priem», eene mijl van Villa Erazca
bevond, en uit Soap man infaotsrij en 6oa psa-der
bekoad. Deze Selling iga» zeer Tcïodn'es bezwaaWljk
om aan té vallen. -De GerteraaTjSïérie aam' ,éi:ht
maatregelen. De iofa.ittérijjiukie aan'lït-ett Ho;g den
Sormmarscb -en 'de ^ngelfc.ien (kjretdèo 'in' volle
dereuie'gèbrigt. De n»cev;elfjkheid van den grond
veroorloofde der kavallerij yeenco aan-al ti mer kor
De Fravfchen had dea
fiec-hts 2Cb 'gc-.-abge-cn tnaken;
50 coodcB en g.ekweste*. X - 1- -"
Dï ïrigidégèncfaar; jjj^lbeytdie- hst- kevel .yjijeSdc
?v:t ge kavalierij der v»nr'nncd was metjdé fchttp;;
fchuttcrs der. infanterij v^iirigérak': ooi te zieaj of
het. jand Verder.op nre cffvo- wtrd ca of hij zijsé
Itavaileri! z«u kii-.ne-i ferm'efee, Z'j - uur vi-ies gt-ko
men; een kogéi trof hem aah ket voofbaoft, bij'viej
en leefde noj. maar eet. kwartier uurs. Toen- bij vo^r
eea «ogenblik weder to- zien telvea gakotseo' vva^
liet hij zich óp 'eénea zc^e) plas-fen eo als hg du ce
«•lie dernute dot Engeifciitis zag, "zcids liijik
ft erf zeer j"*g; Iniuifchétf is mijn éoed ceos foldaats
der grovte a'. mee was «it want ftervced zie ik de
laatfta en eeuwige vhaad-ia vzfl isijn' vaderland «iB-v
ten.*'
Van Aftörga vBcre» 3. wegen aSsf, Villa Fratea. De
E»4circóen hadden acn weg regts genonien en 0=
p. njaards dier) ter. Jinker ou>d. Zij inarfcheerdsn zonder
orde en Werden door ae hanoverfebe jsgere ofgcfneden
e»,-omfingvU; Éen Brig»legeneraal po eeoc ganfc'ne
divifie Officiers en foldsteg, (treken het gï#cér. Der
zeiver equipage,; to vaaen en .ftuicken geicaut wér-
den genomea
Óp de tijdneë dat /èie armee tot feïndef daa isööo.
mSn gébragt #11 beftjot de' Keizerzijti,^hoofd
EÊfiatefij dïe zithOktUiVeel ^dVtter/vao AftiWraar ovetteRrebgen;
«Ik» en'bnp de wanorde in de gcheele eóu*ne. |a,w',ar bo"ZK ^elve wnige^W» bi^ven en vervol
6 b 'gens eete centrale fteliiog tu YalUdolsd soa nemer
Db Seaerial Lcfebvre Dcsnouettes, Koleae! v»D Den Hertog van Daluiatie bleef hec opgtdragendc
|e Jagers der lijfwacht, was te gelijker tijd ciet 3cngeifche arusee te vetnieie».
eacadrone vaa zijn regement uit het hoofdkwartier af .- ra
gezonden en nam eene menigte bagage, vrouwenen ^fdltwar^r van. den Hertog, w.» op dea
I,trekkers. Daar hij d« brug* over de Exl*.. 'vond^" awn" m}i^ V8B
Den e des-avonds war^n de divifico Lvrge Ee»
■i HousCaije te, Conftasun cn de vijand sp eccei, klei..
- r. aflard var.' 1-ü :o. ,1,-
Den 6 begaf zich de Hertog vso Dalmatic op marsclj
.:aar dc lïtusr genoemde ftad,
De Generaal jfaupetit .-die met zijne högade dr».
-;er.ders san dén kant v'éo Eatnóra- tct.e cvjonne vaj
iOO vlugt.elingei» ontmoette tastte hen a*s, en ver.'
rooide .hen .•''•■ij doodde of maakte cec greet gedeelte
vn dezelve krijgsgevangen,
Het hoofdkwartier van dsn Ke'teg van Elcaingen
va» te dier tijd tc Villa Franc» op cc greozen vat
Jvllieis eh het koningrijk Leondc Hertog van Bel.
uao bevond zich aan den T«joen de janfchc kei» '-
ze-lijke garde wa» tc Yal'ladolid- geconcentrserd.
Toen de ,Engeifche Generaal iosag dat het der
franfehc infanterij en artillerij onmogelijk was he®
•inverwijld te volgen en hem.voo-al iu de zno moetje,
iijkc gebergtea,-vaa Gall cle, ecnige marfehes aftc'
winnec, vermoedde hij, dat ilcthtsv-oltigeur» en; ka
v-illerijhem vervoigde:-.: ha koosalzoo bij Caft'ro eene
politic, leunénde zijn rejter vleugel tegen de rivier
('amboja, die -voor» ij .Logo- vloeit «-» «-.j./.,.!.,!
plaat (en hetfr, v .")■■•■-
Den 6 kwnnde Her,tog van Dalmatiein 't gezigt
van den vijand, verkende htm op den 7 eo 8 ver-
eenigde zLjitc infanterij en artillerij, der n»g aeater
-vare3/ en maskte vervolgen» 2^3) plan san aanval.
ftl®9t dc linker vleugel des vijand» kon worde» aar."
vetallen. Hij manouvreeide dcrhtlve legcc deze Jaatffe
De gemaakte fchikk.ngen vorderden eemge bcwegiogea
ep ten S, naaruiea de KcriOg van Dalxstie-alea yol.
gtnden dag deu 9, wilds aanvallen. Doch daar de
vijand dijt. ha.1 vei wacht; tr»k hij geduvead; den oaehc
af, CQ rfe» morgeus kwitm dc fraefehevoorheede te
hi'ugo s«n. D4 vijand hsd aldaar.390 'ziekca tj.,;
ft ukken' gefcisut ca 300 Siuaitiewigen» in den., loop
gelaten Dc Ffa.afcaén, buiuameh heai 72.0- Scrjjgsge.
vaogenert.-.--
'°Dev;jB'i%cif6hha<' Eéttèn..hunnen aftsjt fn, de gf«9tlé,
vcrwafnrg ."»^rt-, eo'fpoeidéa zich/oaa'r de Coruna»
alweer hij/^QiJ raarihigcu ,tat ic-fch/prrig hsddsn.
/Dés» 10 w*»- de voqf bdjedê der ^rnafchcd te Setene»s/x
óict'véfrej üan. CorEnud.",/' x t
Ds Hertog vaa Elcbinjén ftond io;ï z§n Corps kjx
Itugo.
Öe !tad Lt'go werd d»sr êe sftrcstkesda Eojelfches
geptii'.-dérd.
i)c fteis Zam*Ta tvier. inwoners deer de :eg&8vre»ra
digheid'.def Eagtircaev bemoedigd waren.float too?
'dea Kl'vÊilertjgéoeraEÏ' Maupüit nare psorten .09. De
Geueraal' Darnêaa obsaf .zich. m'ettóres bataillone
ecrwasrts., bsklua» met -ftonaUd4er* d» ftaduafli
haar in e.n liet de, ftraïhiarfren d»44 fsbiet**.
Dsn .0 ji.Duiru' •*:.-« 'he'e.ifeoofjk-.vartiervao den HerV
-og van 'Belluoc te Araniócz, .Oaae;rjg;.zi;m3A dar
het «verfehoï dér artasewelke v'«"1 uiela geflageq
was; zich nsar den kant va»-Cu:nc* had ocjcvoaea-'
d.»or ajéuwé ligtiggcn- iiit'O^esails. 'yaleocjteu/Marh..
>'cia. vorflérkt'iyas.-béféfce-d.e Koning vani Spas je. dé/
wogel'ijkhêid» om den vijvna- te vcrfc'aalken. Tea,'
dien einde deed bij al de'pssteistiic. r.ich': tot aan.hit
gebergte' vaa -'Cueoca aan gsas zijdé van Taianeoa
■én,van Ha» t'i 1 'bevondeny-intrekken. Dé' fyaasfeke
arniec volgde deze eewegiag. Dea iï;, vatte zjj-
post te Ulea. Üe Hertog van Beilttno begaf zich tcéR
na<r Tarracdn en naar Fuenrc dc Pjdroaaro, De*
13 niarfebeerie de divifie Villatte regt op dea vijand
aan, terwijl de Hertóg; van BcUdao zich met' de di«
afgebrokengelébiUe hij, dat ee Slad Benkv'ejïtej önt
ïuimd .was. Weggeflsept door dee ijver-die den frana
jfchen foidaat kecfehetstttak hij zwemmend over de
Tc djer tijd kwam de tijding adu dat de-Géneraal
Gouvion St. Cqr jeetzijn-corps te Barcelona targe-
kcasen was. Hij was. den 17 aldaar -binnen gerukt.
Rivier ea begaf.zich naar BenavenCe, alwaar hjj deinen ïj had hij isïj 'Linai dé/troepen san de Géneraals
gaai'che ksvaclerij der acgelfche aciiterhoede vond. ,en vi'e6 ontmoet jen, op. dfi .viugt geflagen
entftond er eeti'Tangdurig gevecht van 400 tégeniHU putnam hun 6 (trlriceo gffchut.? - jo kruidvvageij
300© ma aMen' nweat' eindelijk voor de; orertnagt ch J®oo ais»; Kort daarna brak hij aaar .hetLoór.e
wijkeu. 'Be 'dipferen keerden ovetdé rivltr tetag
!Eco kogel doodde "het paard van |d»n Géneraal Lefebs
J^ré,. diedoor';e'en pistooïfchot/ gekwetst /en met de
ftraain weggevoerd kr^gsgevahgen gemaakt werd
'ut Jagerswien de paarden onder 't lijf dood ge-z
gat op, forceerde het verfc-anfte leger der vijand»
ontnam heïï 23 ftukkea g'fciiiit, en marfeheerde aaar
Tarragona, waarvan hij ziei meester maakte.
Ttfw'ijl men alzoo' de Engeifehehj.ver volgde hiegif
zièh de Brigadegeneraal Devenaij tiieé 5Ö0 ryiter» naat
fchoten warenwerden méde krygsgev.angen-gemaakt/Tótro. - Hij onmottte 2 -ot 3o» man-, overbijiffole»
3 verdronkea eff to werden eekwetst. dsr infu-rcctie tastte he.aan én doodde, of maakte
a verdrohkea etr 10:werden gekwetst.
Den 28 wa* het hoofdkwartier des Keizefs fe Val-'het grot4e,ge.deelre van dezelve krijgsgevangen. Di
r*r; dat vaa den Hertog van Da/tnatie te Maneilia'o*erite der hollao'dfche husfaten werd bij dcae gele
/Na het gevecht vaa Prie'os tegen de engélfcfte ach
€6: - -
ea. dat yan, den Hertog var Slchingen te Villafer. jgeckeid.gekWetst
Deo go ging dc fcavalieri] onder bevel van den
Hertog oa11 """ie over .de Exla. Den zelfden avond
trok zij door'Benaviate eu vervalgde den. vijand tot'- r' aer's e d.4 - Hertog.-vao Dalmatic het.n-o-ig, deD
Juente dé la Vclanai fpoeo ig uit den cage» pas Preora Tilla tc ytr
Denzelfden dag werd het hoofdkwartier paar Bene- d/ijven* Hl'C"CD 2ff-mw»»i-eB O0W'C*
"vente overaebrjjrt - yruéh>en daarvan in.- Hij nam 1500--Engelfchen
latusfchen kwam de Mertog van Dalmatie te Man- J?evang?n 4 ftukkeo-gefehutrtn veie kruid.
c'Mls aan, alwaar zich de linker vlengel der''Span ^dzaaktc den -y«ardw eene menig*
frarden onder 1 bevel van den-Generaal U R-omtne se- bagagewagens en- muMtieAe^rnielet, l?c
fiand. De Generaal Francesehi. wierp hen hij den »f8^6d#» waren met deze zaken opgevuH; Dewar.Ordr
edrften aanval over hoop, doodde veel volks van hen' W5S 100 8rwt'. dat.de divifien-Gorge.en rla-^ouefttit
vaandels'
'aé Lui tenants Kolonels 4 50 Ofieién en 150®fol'datén .!®d4?b •'SeSeeAte "e./.kait Aer - Jfapfe
fche-armee. Men fehatte-datgenep iwatt dezerdlufiec.
DeïSf öéêémtó 'fokte-de Hertog vSn Dalaatie!1" h'»den «e"".eii< wa°p 2' mi"lceaea-y
in L'cón Dinntn.-La Romana fiad"ra.-aéij fi«» y»a £i I ®8» d dés avonds \?as .de franfche -VbcritBéde,. té
-pinsfa het dus verre dt»»r-Biake gévoerce komffiando Caftello ea Nocc'do.
'fcckocies. Oe overblijffejac dier: armee,' wélke voor
■Bilba-o nsééi dsn .^oöoo; 'nüa fterk wasinaaktsa te
- Manéilla naanwelijks nóg :500b' s9an uit.
pe Eugeifehïn zette» intutfchèB honae yiügt ijlings
-vcerc, en w,>.-en dr.rden Hertog yan htrié nact pooo
g£i$ kj.-vsH«ij var'»»lsM
Den volzenden dag, dés 5.- werd de' vijandelijk'
voorhoede t<?ia Pees» de;Fer'rerija .osftm'aét'op-' her
oo'gecblik toen zij zich gereed maakte oei deD 'jru.
teivsrnieléi). Een sanva! tan dc kavallérij mask:
de te -p-giag. nafttclen». Svea zu© was ket -bijden
orag van Crucic!-.
vifie R.u(fi-a naar Alcafar wenade. Zoo dra de Gene
raal Villatte de Spanjaarden -ontdekte, liet bij dea
ftormmarsoh flaaa én.-bragt dc is of 13000 man die
de vijand fterk wasy in volle deroute; deze zocht
ovct Caraseofa «p Alcafer ie retireren maar reedt
bad «e Hértcg-van Bclluae den wég vsn Aiealar be
zet. Het j regétaent iigte shftüteoj,' Mits3ad»r». de-
24 pi ïegementen van linie..'bodes dan vijand ds
fpit» met eene haas van bajostcten.,. De•Sparijeards-
'reden dc wapenéa' neder-Officieren.3 Geae-
taai»7- Kolosels so Laitenatjts K .loitcli e'a 12.000
oiaa woraen krijgrge angen gemrakt. De" Fraeftjica
d men ,30 vaacUeb/en aft gaDfche.zrti.licrij./ 'Ben ze -
kére- Vénegss aic het bevel over de'zc trtepes voeide
fneuvelde
la Gallicie wercen .de Érgclfeh'en, i»twsf«be»«
Seeds met de bajrheti is den rug vervolgd.' N* uit
ugo verdreven te zijn had bet 'vierde gedselte deni
w«g nsar Caceci genotnan ;',«a het.överjgci.eejt.fjerdc
:^8i dien- >an V.go ingeflajgzu'.-h.;» 1 wiar de .Esgeifdieai
insseliiks transportfepepea hadden. Dï Hertog vaa
Salniatie bfjiar' zich raar Corunna ea de Hertog va»
Elcr.icgen ca ar Vjgp,
De Hefthg Vro Daltnatie vertrok den 12 va» Be*
tsrtcoa. Aap de Mere gekomen zijt.dc,. rond hü dea
ug van Surgo bfgehrnken. De v Li and werd uitijisc
dei®f-Bc rgo vrrd.-c.-en. Gedoreade dien fijd. trok de
Geceraal t'rsocerchi 'langs- «2 rivier oj -.welke/hif
üngs den-brug var. Sela «vértrokv -
Cen.grosien-wég -an G-.-ranna naar St. Jcgo*.:ea, ,jM»
Officieren en 60 foidaten kriigage. ïngea. ,;Dien-
.elfden daR" werd «eti.'-POït >0». Aertig.'.seeJfodes/lier
té'Mcrb »an uen goif- v/as V- en afdaar. {verscb ;wate-,
ranaua. 'irtjfsgev'asgen •'g'emaakt.h Uit hét. dorp; Pe:
illo kon men 'de -eagelfok't ;y*3ot - óp de recde .vae',
Cphiana Ai'fc». -
Deo 14-vias dé brug.' van -fiugo, thrrfteld én dc:
fra -fehé artillerij kont-dsnzvlaeo ov-e«r>»kkes. .De'
xngélfchenfteV.dcn-in twee iihie-a, een halfuur voor-
waait» va»'Co un'na. Men sag hen in'allerijl hunne
i ken en gek-t'eiS'.cn islcbtpis'a. Zij hieSééa zich ter
dijker tija jpezig met de ..kjastbatterfjen te vernie-
Stcsk ea ftet ?*n dezes plegen ,tod te vcrwoesuR1
I i
"-HSU .--f'.—' -■*
