HOLLANU UZERENSPOORWEfi.
B9EKVERK00PING.
VERKOOPING VANBOEKEN.
INGEZONDEN STUKKEN.
ADHINISTBATIE van het LOOPEND (.AZ,
YEBKOOPING VAN BOEKEN m.
A fl> V E Bt T E T I E V
eene liekw ame lieukeiimeid
Loterij ten behoevc der Vereeniging van den
If. M MXf EXTiLS rait PAULO.
De Armocde te 's ©ravenhage.
II.
Ue tijd is gelukkig voorbijtoen men armoede,
hoe groot ook en armen hoe talrijk ook als nood-
zakelijke vereischten van iedere maatschappij be-
Bchouwende, aalmoezen gaf, zonder eenige hoop te
koestercn of te schenken op lotsverbetering bij het
individu fen bij de menigte. Naar mate verarming toe-
nam en maatschappelij ke wetlen meer besproken werden,
kwam ook de vraag meer op den voorgrondwelke de
oorzaken zijn van armoede en verarming, zoowel by
den persoon als bij geheele standen Reeds die vraag
toont de zucht aan om den toesland te verbeteren en
indien onze leeftijd bij vele plannen en illnsien op dit
gebied telkens gevaar loopt tot moedeloosheid terug te
zinken, toch is reeds veel gewonnenindien slechts
onderzocht wordt, indien slechts overtuigingen zich
vesticen en waarheden van het gebied der bespiegeling
op dat der praktijk worden overgebragt.
Bijna ieder, die de ontzettende cijfers zietdie ons
het getal der armen aanwijzen, vraagt aanstonds
■welke tochdeoorzaak zijn mag, dat in eene maatschappij
gelijk de onze, in eene rijke stad gelijk's Gravenhage,
zeker niet minder dan eldersdat is een vijfile ge-
deelte der bevolking arm en hulpbehoevend is
Ook wij wiilen bier die oorzaken met een enkel
woord bespreken.
Die oorzaken zijn tweeerleizij liggen of bij den
arme zelven, of buiten hem. Niet altijd valt het even
ligt te bepalendoor welke oorzaak een persoon of
huisgezin tot armoede is vervallen de naaste oorzaak
is meestal de voornaamste niet, en evenzeer als men
alle omstandigheden kennende, beklagen zouwaar
men nu veroordeeltzou men otngekeerd veroordeelen,
waar men nu slechts medelijden gevoelt.
Ook in het algemeen kan men stellendat vele
oorzaken gewoonlijk te zamen loopenom een toe-
stand van armoede en gebrek daar te stellen waarbij
het verband tusschen alle menschelijke daden reeds
spoedig ons onderzoek ontglipt.
De grootste en treurigste oorzaak van armoede
die bij den arme zelve ligt, is zedeloosheid.
Zedelooshe'd. Onder allerlei gedaante doet zij zich
voor, als verbastering van het goddelijke in den
mensch, als verdierlijking, als geheele overgave aan
eenen of anderen lagen hartstogt. Het is hier de
natuurlijke mensch, die niet begrijpt de dingen die
des Geestes Gods zijnhier woedt de zonde in al
hare afgrijsselijkheid en van het beeld Gods op aarde
blijft niets over dan een fijn bewerktuigd dier, dat aan
dierlijke behoeften weet te voldoen.
En waar bij zulke wezens elk gevoel van schaamte,
van zelfachting is uitgedoofd en elk streven naar beter
en hooger onmogelijkdaar blijft de dierlijke Inst
alleen over in de ruwste vormen. Het is volstrekt
niet alleen in de lagere standen der maatschappij
dat die verbastering wordt waargenomen o neen
in elken kring der maatschappy vindt gij ze terug
alleen de meerdere beschavingin vormen, degrootere
geveinsdheid en gave om gedachten en daden te ver-
bergen, doet minder opmerken bij den vermogende
wat bij den daglooner aanstonds in het oog springt
vooral daarom omdat bij den laatsten de invloed der
zedeloosheid op het individu meer luide spreektende
dadelijke gevolgen zoo rampzalig zijn.
Er bestaat, vooral bij den daglooner, helaas ook
niet zelden bij den deftigen burgerstand in ons midden,
een vorm waarin de zedeloosheid en verdierlijking zich
bovenal doet kennen, die der dronkenschap En als
men opregt en na getrouw onderzoek vraagtwat de
meest voorkomende oorzaak is van armoede en ver
arming fen te's Gravenhage fen in Nederland dan zal elk
antwoord luiden hier en elders: de dronkenschap," het
gebruik,voortdurend onmatig gebruik van sterken drank.
Als dearmverzorger hoofd voor hoold zijne bedeelden
nagaaten de geschiedenis der huisgezinnen naspoort
dan vindt hij zoo was mijne ondervinding van
de 5 gevallen 4waar de jeneverflesch welvaart heeft
weggedreven of, o jammer nog steeds terug drijft.
En men wijze mij niet op dien bedeelde, die zich ge-
beterd heeft en javroegereen goed bestaan verloor
door den drank, doch dien nu niet meer gebruikt. Geef
hem eens een ruimer weekgeld en beproef het.
Men noeme niet die weduwe met hare kinderen
ingetogen en stille armen Of weet gij dan niet, dat
de man in de kracht van zijn leven, in het midden van
ruime verdienstendood nederviel als het slagtoffer
van dronkenschap.
Men voere niet die verlaten kinderen aanwier
vader bij verdienste van f 14 's weeks alles verdronk
tot dat de moeder in radeloosheid het brood voor
hare kinderen stal en nu hare overtreding in de ge-
vangenis boet!
Men toone mij niet die ouders met een reeks van
ziekelijke of waanzinnige kinderen 1 Of kent gij het
verband niet tusschen dronkenschap der ouders en de
waanzinnigheid der kinderen Of meent gij dat de
dronkaard de onmatige, vader van gezondesterke
kinderen zal worden? Ja, als men, dat bedenkende,
onze weesgestichten rondgaatdie kinderen zietwier
ouders in de kracht des levens stierven en men kende
de geschiedenis van ouder en grootouderde oorzaak,
die verpleging noodzakelijk maaktezou u aanstonds
blijken. Of wilt gij een nog sprekender bewijs Ver-
neera eenshoe overal in de gestichten voor oude
lleden altijd de meeste inspanning noodig is om het
bedriegelijk binnenbrengen van jenever te voorkomen,
hoevelen daar als dronkaards gestraft moeten worden
En die dronkenschap, zij is niet een gewoon gevolg
van onraatigheidwaaraan men zich nu en dan eens
schuldig maakt, neen, gelijk de volksspraak het heeft:
hij is aan den drank dat isdag op dag is het
voornamehet eenige voedsel bijnade eenige gedachte,
de eenige hartstogtde sterke drank. Binnen weinige
jaren is ligchaam en ziel verwoest, de werkkracht
verbroken, de kennis verdoofd de ambachtsman is j
bedelaar gewordenhet zindelijke woningje is verwis -
seld voor een donker, smerig slaaphok Ue kinderen
worden afgerigt tot bedelenora den vader geld te
bezorgen en als de moeder niet van verdriet en mis-
handeling vroegtijdig ten grave daaltzal zij uitgeput
en mistroostig blijven toeven in ellende en wanhoop.
Of nog erger zij wordt medepligtigezij was welligt
de eerste aanleiding van het kwaaden dan ontwikkelt
zich een broeinest van schandearmoede en goddeloos-
heid, waarvan de schryver wel eens enkele tafereelen
naar het leven zou kunnen niededeelen die de meeste
lezers zeker onmogelijk zouden achten, en toch in
'sGiavenhage worden gespeeld.
Naauw verbonden met deze oorzaak van jammer,
die beginnende bij het kroegbezoekeindigt in ge-
vangenis of armgcsticht, is eene anderede luiheid
zwerfzuchtonverschilligheidde liederlijkheid in het
geheele gedrag, de snoepzucht, alles gewoonlijk als
zoovele gevolgen van den drank in eenig opzigt, hetzij
een geregeld kalm leven strijdt tegen de onrust in
ligchaam en ziel, hetzij de geestkracht reeds is uit
gedoofd hetzij het gewone voedsel niet meer verduwd
kan worden. Het zou te verre voeren, indien wij het
onderling verband in al deze verkeerdheden nazoeken
wildendoch zooveel is zeker, dat boven dit alles
de vloek van zedeloosheidvan ongodsdienstigheid
van ware geesteloosheid zich verheft als de oorsprong
an die fouten die met minder of meer kracht zich
penbaren en die zoo zij al niet altijd tot het uiterste
van armoede en ellende voeren, toch welvaart en geluk
verre bannen.
Zoeken wij verder, wij vinden nog eene andera oor
zaak van armoede in de onkunde. En wij bedoelen hier
niet de onkunde in lezen en schrijven en verstands-
ontwikkeling slechts, maar bovenal de onkunde in eenig
hand werk bij den man, en in de liuishouding bij de vrou w.
Beproef het slechts bij zoo vele nog krachtige mannen
waaruit de armoedige toestand is geboren; gij zult schoen-
lappers en kleermakers te over vinden, die geen werk
hebben, maar geef ban te werkenen het blijkt, hoe weinig
zij hurt vak verstaan gij zult eene schaar van opper-
lieden en sjouvvers vinden, lieden die elk draagwerk
verrigten willen, rnaargeen hand werk verstaan. Dikwerf
is den arme van deze onkunde geen vcrwijt te maken
men heeft hem niramer iets laten leeren: als jongeling
was hij wel als leerjongen werkzaam maar dat be-
teekent niet zelden bij den werkbaasboodschapper
voor het hnishoudenouder geworden riep hem de
inilitaire dienst en nu is bij te oud om een ambacht
te leeren doch dikwerf ook waren wispelturigheid
en verkeerd overleg schuld der onkunde.
Erger in de gevolgen is de onkunde in de liuishouding
bij de vrouw. Zij drijft niet zelden den ijverige man
nil de verwarde woonkamer naar de kroeg bluscht
bij hem den lust om in zijne moeijelijke tank te volharden
uiten brengt tot armoede en slecht gedrag.
Wij noemdcn oorzaken van armoede buiten den arme
liggende, en wij verstaan daaronder alles wat hem
niet tot schuld of verwijt kan worden toegerekend.
Slechte gezondheid zwakheid van vermogens onge-
lukken in het huisgezin, dood der kostwinnersbren-
gen soms ja niet zelden, den besten ijverigstcn tot
den bedelstaf, maar wie de armen kent, weet spoedig
deze schamelen te onderscheiden van den verkwister
en dronkaard, den Inijen en 1 iederlijken bedelaar.
Gebrek aan werkhoort men zoo menigniaal
klagen geringheid der dagloonen zeggen anderen
loenemende duurte meenen velen ziet daar do grootste
oorzaken van armoede. Voorzeker, wij herinneren ons
zeer goed, slechts enkele jaren geleden hoe honderde
knappe werklieden hier leeg licpen ongetwijfeld zijn
ons voorbeolden bekend van uiterst schrale loonen
en huishuur zoowel als brood is duur te's Gravenhage
duurder dan in vele andere plaatsen.
Doch men zij voorzigtig met zulke algemeene phrasen
en onderzoeke eerst. Op dit oogenblik heerscht wuarlijk
geen werkgebrek te 's Gravenhage, maar heeft de
verwer of metselaar 's winters eenig klein handwerk
bij dc hand gevat? Neen, hy verstaat er geen. Zijn
de ambachtslieden zoo veel rijker, die nog dezen zomer
misschie.n f 14 's weeks verdienden Helaas hoe velen
heeft die betrekkelijke overvloedtot dronkenschap en
Heden overleed, de heer W. S, G KOK, Zout-
zieder alhier, in den ouderdom van 47 jaren.
's Gravenhage 21 February 1860.
Algemeene kennisgeving.
Voor de vele bewijzen van deelneming, bij de
gelukkige bevalling zyner Echtgenoote ondervonden
betuigt de ondergeteekende bij deze ook namens haar,
zijnen opregten dank.
's Graveshagf. 22 February I860.
A. F. HELDOORN.
Voor de vele blijken van deelneming, ondervonden
bij het inerlijden mijner geliefde Echtgenoote, betnig
ik ook namens mijne Kinderen en Behuwdkindtren
mijnen innigen dank.
SCHEVENINGEN A. KRUL.
23 February 1860.
Die iets te vorderen heeft van verschuldigd is aan
goederen of papieren onder zich heeftbehoorende tot
de nalatenschap van den heer MICHAEL. HOITTKIV
HcndrikszounHorologiemaker, gewoond hebliende
en den 7 January 1860 overleden te 's Gravenhage
wordt verzocht daarvan opgave, betaling of afgifte te
doen vddr of uiterlijk den 1 Maart 1860ten kantore
van Mr. J. F. A. LeesbergNotaris aldaar.
VKit/KMM HS van GOEHEREN worden bij
deze herinnerd dat de Hollandsehe IJzeren Spoorweg-
Maatscliappij alleen aansprakelijk is voor
Goederen ter verzending aangebragt op hare Stations
en Bestelkantoren. BESTELKANTOOR te
'S GRAVENHAGE, alwaar de larieven gratis ver-
krijgbaar zijn,
NOORDEINDE, hij dc PfAATS.
De DIRECTIE heeft de eer het publiek te berigten
dat de prijzen der ©nz-buizen met 20 percent
ri'rtnintlerd zijn. Zijnde de Gaz-ornamenten als-
mede tegen zeer billijken prijs te bekomen.
s Gravenhage, 22 February 1860.
Het Depot te's Gravenhage van de
HAATWEKH-SCilOUL te Si.cis,
in Zeet.and, woult OPGEHEVEN
terwijl voor die Stad voortnan alleen aflevering zal
gescliieden op bestclllug aan bet Bestuur der
School te SLiUIS.
Op Vrijdagden 24 Februarij aanstaande
aan het Vendulitiis, op de Guoote Markt
ilSHSEaC VERKOOPING van eene partij P U I- en
lilCIITKOZ UN EN RAM EN, cen groot
KOAI.IA'KNHOH met Brabantsche Hoiiijncn
een HPIMEN-RENenz. enz.
II. ill E IT It S Boekhandelaar, Veenestraat,
zal op Maandag, den 27 February en volgende dagen
verkoopen. eene fraalje verzameling HOEKEA,
in verschillendo vakken van Wetenscbap en Kunst
voorts Prentwerken Prenten, Teekeningen,
Portretteiieenige Handschriftcn©eilrukte
Mlukkcn Aulographencn Diverse Voorwer-
pen. Meerendeels nagelaten door don WelEd. Heer
IT. ran Ithede Camphuis Adjunct-Commies
bij bet Ministerie van Marine.
De Catalogue is ii 10 cents te bekomen.
verarming gebragt?
De duurte lioe weinigen hebben daarom zich den
dagelykschen borrel geweigerdal aten de kinderen
te lutis roggehrood en zoo de duurte oorzaak is van
.slechte voeding met al hare naweeende ijverige
ambachtsman weet toch rond te komen zonder de hiilp
van armbestuur.
Loochenen willen wij echter geenszinsdat deze
kwalen de kweeksteis zijn van armoede. Straks komen
wij er nader op terug. Alleen hoeveel komt ook hier
der pronk- en vermaakzuchtder zorgeloosheid ter
schuld. Vraag hot aan bettuurders van spaarbanken
en spaarkassen zie onze leenbank na kermis en zomer
vormaken; vraag het aan werkbazen die liunne knechts
nagaan hoe soms het duur gewonen weekgeld besteed
wordt, en oordeel dan!
En nu ware de grens voor mijn schrijven niet reeds
overschreden zoo gaarne gaf ik als tegenhanger een
beeld uit het leven dier eerlijke schamele armoede
die weinig klaagtveel vertrouwt maar ook veel iijdt
en ik wil deze regelen niet sluiten om tot de vraag
over te gaan wat kunnen wij tegen de armoede doen
zonder nog eerst mijn' lezer uit te noodigen over de
armen als persoon geen hard oordeel te vellen ook
waar hij meent, dat eigen schuld hem arm maakte.
(Vervolg hierna.)
Overleden te's Gravenhage, den 16 February 1860,
de WelEdel Geboren Heer LEONARDUS P1ETER
de REUS, Lid van de Koninklijke Akademie van
Beeldende Kunsteu.
Algemeene en bijzondere kennisgeving.
Van Maandagden 5 tot Zaturdag, den 10 Maart e. k.,
zullen de Boekhandelaars C. VAAT HOOIIX en
£00 A, al hier, verkoopen eene belangrijke verzameling
llnckea, llandschrifieii Atiiograplicn
PRENTEN, PORTRETTEN, TEEKENINCEN
Schlldcrijen Muzijk Mnzijklnstrunienten
GLOBES. LANDKAARTEN, BOEKENKASTEN
en eene uitgebreide collectie fraaije
inverse Voorwerpcn.
Do Catalog 11s is a 15 cents verkrijgbaar.
De Boekhandelaar HO OWE Markt, te Dei.ft
zal Maandagden 27 Februarij 1860 en volgende dagen
verkoopen, eene verzameling UOKKEHover: God-
geleerdheidVaderlandsche en Algemeene Geschiedenis
RegtsgeleerdheidNatuurkunde Bouw- en Waterbouw-
kundeKrijgskundeNederduitsche en Fransche Letter -
kunde Taalkunde enz.
Te zicn Vrijdag en Xaturdag voor do Verkooping
van 104 ure.
De CATALOG US is op franco aanvragc te bekomen.
M E N V E R L A N (J T
om onder toezigt van een' Kok werkzaam te zijn
van goede getuigenissen voorzien bet loon en verval is
honderd guldens. Adres de Boekhandelaars A. van
Hoogstraten en Zoon, op de Plaatsalhier.
Eene Weduwe, van middelbaren leeftijd, P. G.
zoekt eene betrekking als HUiSIIOUDSTKRoi
om de vrouw des hliizcs behulpzaam te zijn, ook ter
verzorging van jonge kinderen. Adresmet franco
brievenonder lett. D, bij den Boekhandelaar J. van
Golverdinge, in de Vlamingstraat alhier.
Bij de TREHHKK© welke op Vrijdagden 17
Februarijheeft plaats gehad zijn aan de navolgende
nommers PRIJZEN te beurt gevallen:
