Herinnering aan een tirannie Vrijheid eiste ook in Schiedam hoge tol W li CAUSERIE OVER GEHANDICAPTE KIND St. Willebrordus v'jftig jaar Paasappèl voor jongeren ,JDE HAVENLOODS DONDERDAG 8 APRIL 1965 15 Sohiedsa»' JJet was nog maar kort na de bezetting van ons land dat kennelijk zeer optimistische Schiedamse amateur-tonelisten plannen gingen be ramen om, zodra het uur der bevrijding zou zijn geslagen, dat feest met een „vrijheidsrevue" te gaan vieren. Als naam voor de revue werd ge kozen: ,,'t Zit er opDat het nog zoveel jaren heeft moeten duren, dat er zo'n orgie van bloed en tranen, van angst, ellende en vertrapping aan vooraf zou moeten gaan, heeft niemand die de teleurstelling van de tiende mei 1940 heeft meegemaakt, ook maar in het minst zich kun nen voorstellen. Toch is het allemaal gebeurd in Nederland, en Schie dam was er geen uitzondering op. Ook in onze stad is een leed geleden, dat het meest duidelijk is gesteld als: onbeschrijfelijk. Toch willen we trachten een en ander uit die vijf jaar vol angst, ellende en dood, in enkele herinneringen te vertellen. Het lijkt merkwaardie, dat uit die pe riode die niet minder dan vijf jaar om vatte, weiimdig „op papier" is te virtdten en dat er weinig getuigende foto's zijn ge maakt. Maar voor degenen die het alles meemaakten, is de verklaring hiervan duidelijk en voor de hand liggend. Het was tè gevaarlijk! Om verschillende re denen. Er was een heel kleine groep, die in de bezettingstijd wel schreef, soms wel moest schrijven. Dat heeft heel vaak ook de dood aan andere, uitnemende vader landers gebracht. We bedoelen hiermee de mensen die in het verzet werkzaam waren, en per slot van rekening ook niet alle namen en adressen van hun contac ten konden onthouden. Een enkel krabbeltje op een papiertje is tientallen mensen noodlottig geworden. Het kon de naam zijn van eën contact man in Groningen of in Limburg, doch binnen korte tijd waren daar velen in de gevangenis opgesloten, als voorportaal voor een zekere dood, soms na een af schuwelijke marteling, teneinde de zwij gende helden tot „doorslaan" te dwingen. Zo moeilijk als het gesteld is met de schriftelijke documentatie, zo moeilijk is het ook met het foto-materieel, Eerstens was het vooral in wat la ter tijd der bezetting uiterst moeilijk om films enz. te bemachtigen, doch het was ook zeer gevaarlijk en, veelal ook verboden in heit beoit te zijn van een foto. toestel. Laat staan om foto's te maken. Behalve dan vla de gecensureerde eigen Duitse en NSB-fotografen, En dus zijn voor de geschiedenis ook heel weinig foto's uit de bezettingstijd be waard gebleven, in elk geval niet de foto's, die in vrijheid konden worden ge nomen. Het „landelijk patroon" van de verra derlijke inval der Duitsers op de zwarte datum: 10 mei 1940, göld ook voor Schie dam. Ook hier de nog ondefinieerbare angstige voorgevoelens, toen de „Hein- kels" laag boven onze stad denderden, toen de nog onbekende doffe slagen van de bommen dreunden: het luchtafweer geschut heftig knetterde, maar uiteinde lijk o zo bitter weinig kon uitrichten te gen zulk een overmacht. Ook hier de Ne derlandse militairen, die vochten waar zij moesten en konden om de vijand het opdringen te verhinderen. Ook hier de trieste colonne van het Rode Kruis en burger-instanties, die doden en gewonden vervoerden. Breed zullen we over dit al les niet uitweiden, daarover lis reeds zo veel geschreven. ZIJ DIE VIELEN In de Plantage staat het Schiedamse monument voor de gevallenen in de oor logstijd. Voor hen uit heel Nederland die sneuvelden, doch bijzonder voor degenen, die hun jonge leven gaven, om in zo zwakke kracht van ons leger, de over machtige vijand het oprukken te bestrij den. Volgens beschikbare cijfers hebben daarbij plm. 50 Schiedammers het leven gelaten. Waarmee helaas de Schiednmse dodenlijst tn de bezettingsjaren nog lang niet kon worden afgesloten. Toen de wereldtoestand steeds dreigen der werd en duidelijk werd dat Neder land ondanks alle mooie beloften toch bij de oorlog zou worden betrokken, waren de verduisteringsvoorschriften uit gevaardigd. Dat betekende, er mocht nergens licht uitstralen en uiteraard werd ook de straatverlichting gedoofd. Dit diende niet alleen om vliegers geen geleidepunten te verschaffen, doch ook een eventueel doelwit onzichtbaar te ma. ken. Met blauw gekleurde lampjes van zaklantaarns bewoog men zich dan 's avonds heel voorzichtig dver de stra- derland die avond weer de lichtjes bran den. Een Schiedammer die belast was om de lichten te ontsteken vertelde ons hier over: „Ik had de opdracht om bij het oude Kerkhof aan de Singel het licht weer ln orde te maken. Ik heb erbij staan hullen als een kind: ik voelde het, dat we onze vrijheid kwijt waren. Naast me stond een jongen die militair was en had gevochten. Hij had zijn uniform uitge trokken en weggesmeten, hij was bitter teleurgesteld ln alles. Aan de Buitenha venweg en aan het Hoofd had hij staan schieten op vliegtuigen. Mensen waren gekomen hem een kopje koffie te bren gen, maar hij had daar geen tijd voor, hij vuurde zo snel hij kon. Nu kon hij het alles niet meer verwerken, hij was over z'n toeren. Ik heb het licht niet kun nen aandraaien: het bleef daar donker bij die oude begraafplaats". WISTEN WE VEEL Mogelijk klinkt het wat vreemd, dat burgers, schietende militairen een kopje koffie aanboden, doch wie de dagen van toen meemaakte, weet het anders. Wisten wij veel wat oorlog was We herinneren ons zelf een militair die achter een muurtje stond een kop koffie te hebben gebracht en dat de jongeman ons vroeg: ..Hou eens even vast. ik moet schieten". Op nauwelvks 100 meter hoogte vloog n.l. een Heinkel-toestel over Gelukkig maar dat de boordschutter zich niks van onze schietende militair aantrok; hij noch wij en waarschijnlijk vele anderen zouden het niet hebben overleefd. Daardoor kwam het ook, dat waar schijnlijk verreweg het grootste aan tal Nederlanders na de overgave in de mening verkeerde, dat het nu was „af gelopen". Zij zijn al te spoedig ont nuchterd Het Is wel wat sterk overdreven, dat Schindam „oorlogsveld" zou zijn ge weest, waarschijnlijk kunnen we vast stellen, dat Schiedam van de plaatsen in de omgeving nog wel het minste van de eerste oorlogsdagen te lijden heeft gehad. En wanneer we naar Rotterdam zien, zwijgt ieder «til... Er waren dus militairen, bijzonderlijk langs de Waterweg opgesteld. Ook troe pen in het „achterland", richting West- land en Delft. De Duitsers hadden parachutisten af geworpen waar zij dat maar konden en zij ruikten ook op in de richting Schie dam. waar op verschillende punten tegen stand van onze troepen werd ondervon den. Zo kwamen zij ook in Kethel, waar achter de Hervormde Kerk en voor Blij- d'orp in een leeg pand, eerste-hulpposten waren ingericht. In de toren was wacht betrokken en in Pinksternacht, zondag op maandag werd over de Harreweg een troep mensen waargenomen. Het bleken plm. 300 Duitse parachutis ten te zijn, die het in het Westland te benauwd hadden gekregen en in de rich ting Rotterdam waren gevlucht. Zij had den echter onderweg gijzelaars meege nomen. Spoorwegovergangwachter Timmers bij Kethel, werd ook bevolen mee te gaan, maar hij kende de landerijen te goed. Op een uitgekozen ogenblik liet hij zich in een sloot zakken, ging er vandoor, kwam op een boerderij in een mestput terecht, doch ontkwam, hoewel de kogels hem om de oren floten. De Duitsers kwamen in Overschie te recht, waai- zij in de meelfabriek „Ons Belang" zich nestelden en er de ramen en deuren met zakken meel barricadeer den Intussen rukten Nederlandse troe pen uit de richting Ypenburg op en werd artillerie in stelling gebracht om de meelfabriek te beschieten. Zo ver is het niet gekomen; brandend, vermoord Rot terdam, had tot de overgave van Neder land gedwongen... En hier gaat zich nu het gebrek aan documentatiemateriaal wreken. Want het verraad, de angst en wat al niet meer hebben het „zwart op wit" beperkt. En uiteraard is het een onmogelijkheid, om als in een soort „dagboek" het da gelijks gebeuren na de dag der capitula tie te vermelden. Het zijn maar enkele brokstukken uit een geschiedenis, welke de ouderen onder ons diep in het hart staat gegrifd en er niet meer uit kan of wil. Bijzonder dan bij degenen, dié „de hitte van de dag" hebben gedragen. Eigenlijk was iedere Nederlander in die tijd „vogelvrij". Dat wil zeggen, hij wist vandaag niet hetgeen hem morgen kon overkomen. Het kon gebeuren en is gebeurd, dat een man 's morgens naar zijn werk ging, onderweg werd opgepakt en neergeschoten, omdat elders in het laind een bepaalde verzetshanideling was verricht. Een verkeerd woord in de tram of autobus, op kantoor of in werkplaats, het kon tot gevolg hebben, dat men nimmer meer thuis kwam. Reken niet op het „recht"; er bestond één soort recht: dat van de Duitse nazi en zijn medespelers. Het was soms zelfs maar nodig om bijv. ©en Duitser of diens NSB-'heiper kwaad aan te zien of te bejegenen, of de „Orts- kommandantur" was dicht bij de hand. Zo weinig vrijheid als de mens over zichzelf bezat, zo weinig ook had hij de beschikking over zijn goederen. Koper, radiotoestellen en wat al niet meer moest worden ingeleverd, Hetgeen ook weer niet betekende, dat het alles slaafs ge beurde. Maai- bijzondere jacht werd bij het voortduren gemaakt op alle vervoer middelen, bijzonder ook op de fiets. En een Nederlander zonder fiets, was eer tijds evenmin een" Nederlander, als thans zonder auto... Het woord „razzia" is beslist niet on bekend in de Nederlandse samenleving: het heeft een afschuwelijk diepe beteke nis gekregen in de dagen der bezetting. WSL men... Wat kleding, dekens en levensmid delen moestien worden meegenomen. Ang. stig stil was het op straat, alleen de Duit se commando's en luide stemmen weer klonken. Er was angst en geween in de huizen! Hoeveel plannen tot onderduiken wer den er gemaakt doch niet uitgevoerd, ook omdat het niet kon! En zo werden zij weggevoerd öp die dag, bijna 2000 Schiedammers. IN DE VAL We laten een gedeelte volgen uit het geen één van hen later schreef: „Het is 7.15 uur, als er wordt gebeld. Een Duit se soldaat drukt me een papiertje in de hand, waarop staat, dat ik me gereed moet houden voor vertrek. Wat te doen? in die vijf jaar werd geleden en gestre den. Daar was de honger, de kou. En ook Schiedam maakte geen uitzondering op het landelijk beeld 'in dezen. Hoe dapper zijn ook vele Schiedamse vrouwen er op uitgetrokken om „er gens" voedsel te verkrijgen. Welke ..hon gertochten" naar de polders in Kethel, doch ook naar het gebied rond Oud- Beijerland werden door hen ondernomen. •Met de soms levensgevaarlijke passage aan de Spijkenisser brug of in het klei ne roeibootje Maassluis-Rozenburg. De kou, vooral in de laatste bezet- tlngswinter, toen er niets meer te stoken viel. We herinneren ons hoe als een kud de roofdieren- honderden mensen een op slagplaats van kolen op een terrein langs de Buitenhavenweg bestormden, toen er een partijtje steenkolen was ontdekt. Bin nen een uur was de opslagplaats leeg... Over „stelen" werd in die tijd niet ge sproken; het ging om het leven. BOMMEN Alsof dat alles niet genoeg was, wa ren er de voortdurende bombardemen ten. Het triest verhaal van Rotterdam is reeds vaak, doch nooit te vaak gedaan. Er mag met dankbaarheid worden vast gesteld, dat Schiedam aan een echt bom bardement is ontkomen. Het is waar, op enkele plaatsen zijn bommen gevallen, doch meestal omdat de vlieger getroffen was en zijn last ..kwijt" moest, dan wel. dat hij zich in het doel vergiste. Voorbeelden daarvan zijn de bommen op de rij wonihgen aan „Vleugellam", getroffen door enkele bommen, ligt de „Westerdam" in de Waterweg tegen de walkant van Schiedam. de Parallelweg, in het Sterrebos, nabij het ziekenhuis. Dat heeft een aantal do den gekost, doch het kan niet in verge lijking staan tot hetgeen zich in Rotter dam en Den Haag heeft voltrokken. De oorlogsbodem „Jan van Galen" en de „Westerdam" zijn in de eerste oor logsdagen in de Waterweg voor Schie dam door bommen, getroffen en tot zinken gebracht. De daarna herstelde Wester aam werd ln januari 1945 door een ver zetsgroep in de Rotterdamse haven tot zinken gebracht. Met zoveel werven om ons heen, was iedere Schiedammer er op. voorbereid, dat een of andere dag of nacht een bombardement zou plaats vin den. Dat is gelukkig uitgebleven; oorlog voeren geschiedt ook naar bepaalde re keningen. Schiedam moge dan door het oorlogsgeweld niet zwaar zijn getroffen, het verdriet, de angst, de ellende is ook onze stadgenoten in die dagen niet be spaard gebleven. Of men het alles paa- sief heeft ondergaan? Uiteraard in meer derheid wei, lang niet een ieder bezat de moed, de wil en ondernemingsgeest tot eert daadwerkelijk verzet tegen al het geen ons werd aangedaan. Over hetgeen in Schiedam aan verzet werd verricht en ook, hoe dc bevrijding tot ons kwam toen het „er op zat", in een volgend artikel. Hpt bezit van een kind met geestelijke -en lichamelijke moeilijkheden plaatst de ouders voor grote zorgen bij de opvoeding. Vaak zullen de ouders van dergelijke kinderen er behoefte aan hebben deskundig advies te krijgen te praten met mensen die in dezelfde omstandigheden verkeren. Er zijn in ons DOOR DE HEL Dat ls dan eigenlijk „slechts" een in leiding tot hetgeen ons land en dus ook Schiedam in die eerste oorlogsdagen meemaakte. Hetgeen slechts een begin was van het „bitter lijden" en de bitter ste betekenis van het woord. Ook de Schiedammers zijn door een hel van vijf Jaren gegaan. Een hel, waar in verraad, angst, zenuwspanning, hon ger, bloed en tranen hoogtij vierden, waarin veel meer In gelegen, dan die woorden vermogen uit te drukken. Het hidpbureau van politie aan de Buitenhavenweg, was zo goed mogelijk beschermd tegen bomscherven enz. „Razzia" was het meest vreesaanja gende woord. Zoals de Arabische oor sprong er van. de veldtocht van de Mo hammedanen tegen de ongelovigen, de plunder- en rooftochten der Franse troe pen in Noord-Afrika het alles omschreef, zo pasten de Duitsers dit toe op de Ne derlanders. Raizzia op joden, razzia op onderduikers, razzia op mannen die als slaven gedwongen werden te werken voor de aanhangers van een regiem, dat zij verfoeiden. En ook in Schiedam hebben wo de ra - zia's gekend. Daarover kan iedere Schie dammer in de middelbare leeftijdsgroep, verhalen uit eigen ervaringen. En daar op vormen de vrouwen beslist geen uit zondering. ALS SLAVEN De jacht op de mensen werd regelma tig gevoerd. Eerst werden fabrieken „uitgekamd". Men moest maar aanto nen hoeveel werkers er nodig waren; wie „over" was, kon naar Duitsland in de fabrieken. En met het steeds moei lijker worden van produktie en afzet, moesten sommige bedrijven ontslaan. Veel werven, ook in Schiedam, wer den ingeschakeld tot verbouwen van de „gevorderde" Rijnaken die omgebouwd moesten worden ten behoeve van landin gen, die de Duitsers in Engeland zouden gaan uitvoeren. Dan moesten de soldaten in die Rijnaken over de Noordzee naar Engeland worden gebrachtMaar wie niet in het arbeidsproces was opgenomen en zich bij „de steun" moest melden, ging onherroepelijk naar Duitsland. Ten zij hij „onderdook' Bij tienduizenden Schiedammers staat de datum van 10 november 1944 diep in het geheugen gegrift als de dag waarop zij „gevankelijk werden weggevoerd". In het diepst van de nacht was Schie dam hermetisch afgesloten op alle toe gangswegen der stad. Niemand mocht er ln of er uit. In het heel vroege ochtenduur kwam huis aan huis de mededeling, dat iedere man in de leeftijd van 17-40 jaar op straat moest gaan staan, in het bezit van vrij stelling of niet. Wie geen gevolg aan dit bevel zou geven, wachtte de kogel. En het was maar al te goed bekend, d:t dit geen loos dreigement was. Daar zijn ook in Schiedam ae voorbeelden van te noe- In de Plantage te Schiedam staat dit monument voor de Schiedammers die in de oorlog hun leven gaven. We beraadslagen, we zilen op de BK- laan de Duitse soldaten staan die man nen aanhouden. Bij de Nieuwe Haven merk ik, dat de Oranjebrug is opgehaald, iedereen zit gevangen. Ik ga over dé Kippebrug en de Westvest op. De straat is geheel leeg maar in de verte zie ik mijn vrouw staan. Dat is voor het laatst dat Ik haar zie. Verder gaat het over de- Vest. Reeds zijn er duizenden op weg naar Rotterdam. Op het afdak bij de HAV- bank liggen Duitsers achter een mitrail leur. We worden over de Rotterdamsedijk gebracht en komen aan de Merwehaven. Daar worden mensen ingeladen. Maar wij moeten in de loods blijven wachten. Dat zijn er plm. 3000. De volgende dag gaan we op mars in de richting Delft. Onderweg zien velen kans te ontsnappen; mensen langs de weg helpen daarbij. Via Overschie bereiken we Delft en brengen in een gebouw van de TH de nacht door. De volgende dag worden we ln goederenwagens „geladen". De deu ren gaan op slot. Zondag 12 nov. komen we ln Hilver sum aan; we mogen er even uit. Van die kans maken weer velen gebruik om te vluchten en ook hier helpt de burge rij. Er wordt medegedeeld, dat we ver der op transport gaan naar Westfalen, waar zwaar gebombardeerd wordt. Ik zie kans de vlucht te nemen en vind een schuilplaats in een woning. Het blijkt dat 650 personen uit de trein zijn ontvlucht; de Duitsers zijn woedend. Lalter zijn er 30 weer gepakt, maar later ontsnappen er weer 100. Het verdere verhaal vertelt dan van de tocht te voet terug naar Schiedam, een tocht vol angst voor ont dekking. Maar maandag 27 november is deze Schiedammer weer terug ln zijn woonstad. Hij ls één van de weinigen, die het er zo heeft afgebracht; de mees ten kwamen pas na de oorlog terug. Doch er zijn 117 Schiedammers in Duitsland waar zjj te werk waren ge steld, door bombardementen om het le ven gekomen land 250.000 mensen die tot de groep kunnen worden. Verschillende maatschappelijke orga nisaties zijn ln het leven geroepen om deze mensen steun te verlenen en des kundig te begeleiden. Gespecialiseerde maatschappelijke werksters trachten in nauwe samenwerking met psychiaters psychologen en geestelijke adviseurs de moeilijkheden op te lossen die zich in het leven van de zwakzinnigen voordoen. De betrokken organisaties hebben reeds veel tot stand kunnen brengen; bijzonde re kleuterscholen voor imbeciele kinde ren, dagverblijven voor zwaar geeste lijk en veelal gehandicapte kinderen tehuizen voor zwaar geestelijk gehandi capte, ouderloze kinderen die op beschut te werkplaatsen (GSW izijn te werke.e- steld, alsmede internaten en observatie centra. De afd. Schiedam van de Bond van wer- kers(sters) in de Industriële bedrijven, St. Willebrordus, heeft in Arcade het gouden jubileum gevierd. Daar werd 's morgens door pater E. Preusting O.P. de H. Mis opgedragen, waarna een gemeenschappelijk ontbijt volgde. De voorzitter, de heer C. Plooy, heeft in een toespraak gewezen op de betekenis van de vakorganisatie en ging in het kort de huidige toestand vergelijken met die van een halve eeuw geleden. Hij consta teerde, dat ook voor de toekomst nog ge noeg arbeidsterrein aanwezig is, niet al leen tot verkrijgen van verbeteringen, doch ook om te behouden hetgeen kon worden bereikt. De geestelijk adviseur wekte op tot samenwerking, teneinde zo te komen tot vele problemen welke in de wereld nog op oplossing wachten. Dat is een opdracht, welke ons door God is gegeven. Namens het Bondsbestuur sprak de tweede voorzitter, de heer J. Smit, die op merkte. dat hoewel Schiedam in het in dustriegebied ligt, er toch nog arbeiders zijn, die met I 88,— schoon naar huis moeten gaan en in financiële zorg ver keren. Hij bepleitte verhoging van lonen vooral in die bedrijven, waar hoge win sten worden gemaakt. Tijdens de huldigingen die plaats von den. ontvingen de heren G. van Leeuwen, J. Prein en Th. Niewaart het gouden NKV-insigne, wegens 40-jarig lidmaat schap. De heer B. Wuister is 25 jaar lid en ont ving het zilveren speldje en voorzitter Plooy, die 12'/i jaar die functie bekleedt, ontving o.m. een vulpen. 's Middags werd. door het bestuur een druk bezochte receptie gehouden. de geestelijk gehandicapten gerekend De ouders van geestelijk minder be deelde kinderen hebben zich georgani seerd o.a. in de Algemene Vereniging „Helpt Elkander" met het doel een band tussen de ouders-verzorgers te leggen opdat zij elkaar met woord en daad ter zijde kunnen staan. Het is het bestuur van de afd. Schie dam bekend, dat deze vereniging in Schiedam nog niet voldoende bekendheid geniet. Daarom organiseert zij op 13 april een propaganda-avond in de Open bare BLO-school gelegen aan de Burg. Honnerlage Grete laan 496 te Schiedam, aanvang 8 u. De heer J. W. Wehrmeyer, directeur van de „v. d. Wouden Stich ting" te Delft zal spreken over het on derwerp „Problemen rond het gehandi capte kind". Daar de afdeling in de pe riode 17 september 1964 tot 31 juli 1S65 met 170 kinderen van een vakantie zul len gaan genieten in „Onse Bliscap" te Amerongen, zullen de ouders-verzorgers van de Schiedamse kinderen een indruk kunnen krijgen hoe zij genieten. Na de pauze worden kleurendia's vertoond, die zijn gemaakt tijdens vakantie-kamp 1964. Wij maken onze lezers er op attent, dat onze redacteur, de heer J. Dijkstra, voorheen wonende Burgemeester van Haarenlaan 734 te Schiedam, on langs verhuisd is naar een an dere gemeente. Men gelieve ko- py, bestemd voor ons blad, dus niet meer naar zijn adres te sturen, maar naar onze redak- teur voor Schiedam, de heer Leo 't Hart, Burgemeester van Haarenlaan 916, tel. 26.69.00. In de Julianahal van het Jaarbeurs complex te Utrecht wordt op 2e Paas dag onder het centrale motto „Leven met Pasen" een groot Paasappèl gehou den. Het is de 3e manifestatie in een door Youth for Christ, „Jong Nederland voor Christus" en „Verdieping en aiktivering" georganiseerde reeks. In 1963 werd het Paasappèl gestart uit de behoefte om ge- geloof. in 't bijzonder van het paasge- beuren. De belangstelling was zo groot, dat het ruime Tivoli verleden jaar te klein bleek. Het Paasappèl van dit jaar bestaat uit drie samenkomsten, waarin zal gespro ken worden over de wijze waarop het evangelie onder de mensen moet worden gebracht, de beleving van het geloof in het persoonlijk leven en de toewijding aan Christus en Zijn rijk. Sprekers zijn rev. G. A. Brucks, ds. F. H. Veenhuizen en de heer L. J. Pasman. Aan de bij eenkomst is een aantrekkelijke boeken- en grammofoonplatenmarkt verbonden. Dit met muziek en samenzang omlijs te gebeuren wordt gedeeltelijk uitgezon den door de NCRV. Het Paasappèl. waar ongeveer 4000 jonge mensen worden ver wacht is voor ieder vrij toegankelijk en vangt aan om 10 uur vm. De sluiting is 's avonds omstreeks 6 uur Vanuit vele plaatsen zijn bustochten georganiseerd. (Voor inlichtingen hierover: Paasappèl 1965, Postbus 138, llilversum. Medische diensten Apothekersdienst Evers. Lange Ha ven 81. tel. 268242; Kethel. Schiedam- seweg 41. tel. 269927.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

De Havenloods | 1965 | | pagina 15