Schiedammers keken
glas
diep in het
Interessante excursie bij glasfabrieken
14e jaargang no. 24 donderdag 15 april 1965
OPDRACHT KOORWERK
CULTUREEL FONDS
Paas-tournooi van
Schiedamse scholen
Aklie Bartimens
KUNSTGEBITTEN
BOONE VERF
VERF BOONE
DE HAVENLOODS
Deze editie wordt huis aan huis bezorgd in Schiedam
en Kethel.
OPLAGE 26.500
Aangesloten bij de Nederlandse Huis-aan-Huisblad Pers.
Combinaties met onze edities in Rotterdam en/of IJssel en
Lekstreek mogelijk:
OPLAGE 195.500
u'eekblutl voor srhiedunt
Het jaarverslag der Stichting Cultu
reel Fonds Schiedam constateert, dat
1964 een bijzonder jaar was voor het
fonds, omdat het voor de eerste maal
mogelijk was een culturele manifestatie
in onze stad te steunen.
Het Koninklijk Schiedams Mannenkoor
Orpheus", dat in 1967 haar 100-jarig
bestaan herdenkt, en voornemens is bij
die gelegenheid een groot zangfeest te
organiseren, is een koorwerk aangebo
den. Voor het componeren hiervan is een
opdracht verstrekt aan de heer Marius
Monnikendam, die deze opdracht heeft
aanvaard.
Dit koorwerk, dat mede ten doel heeft,
uitbreiding, resp. verrijking te zijn van
het repertoire der mannenzangkoren, zal
door „Orpheus" voor de eerste maal
worden opgevoerd tijdens een concert,
dat deze zangvereniging ter gelegenheid
De commissie voor schoolvoetbal en
-handbal in Schiedam, heeft ook ditmaal
weer een uitgebreid programma samen
gesteld voor het paastoernooi der Schie
damse scholen. Dezè commissie bestaat
uit de heren J. v. d. Griend, voorzitter,
P. F. v. d. Ploeg, secretaris, J. C. Bron-
neman. J. v. d. Gaag, C. A. Poels, G.
Rens, R. Rosheuvel, J. van Rosmalen jr.
en J. D. van Velsen.
De voorwedstrijden worden gehouden
op de terreinen van sportpark Harga.
De finalewedstrijden worden gepeeld op
vrijdag 30 april. Van sportpark Harga
worden gebruikt: 2 velden van Hermes-
DVS, 2 van SVDPW, 2 velden van Mar-
tinct-HBSS, 1 veld van Ursus en 1 veld
van Demos.
De velden van HDVS en SVDPW'wer
den hiervoor afgestaan.
Dinsdag 20 april zijn de voetbalwed
strijden afd. E. der lagere scholen.
Woensdag 21 april afd. C. voor ulo-elftal
len, geboren na 1 sept. 1948.
Donderdag 22 april, afd. B., D. en E.
voor leerlingen, geboren na l-9-'46, 1-9-
'50 en voorts de halve finale.
Vrijdag 23 april is er handbal.
STUDIEWEEKEND VOOR
AMATEUR-TONEELSPELERS
De Nederlandse Amateur Toneel Unie
heeft voor 11 en 12 juni a.s. een toneel-
studieweekend uitgeschreven, dat in het
conferentie-oord ,,De Tempel" te Over-
schie zal worden gehouden. Bekwame
docenten, zoals Frits Vogels, Teunke
Hauer en Froukje de Waard hebben hun
medewerking al toegezegd. De belang
stelling voor dit scholingswerk is de
laatste tijd steeds toegenomen, alhoewel
veel verenigingen er nog beschroomd
tegenover staan.
De aanmeldingen voor dit leerzame
weekeind moeten vóór 25 april a.s. ge
schieden bij het secretariaat van de
N.A.T.U. afdeling Schiedam, Burg. van
Haarenlaan 997. Schiedam.
van lhaar aanstaand jubileum voorn e.
mens is te geven. De componist hoopt
het koorwerk in het begin var» hét ko
mende jaar gereed te hebben, waarna
dit aam „Orpheus" zal worden ove
Ook In dit verslagjaar vonden geen M-
zpndere of grootse acties voor vergro
ting van het stamkapitaal plaats. Deson
danks is dit kapitaal wederom niet on
belangrijk -gestegen. Dit is vrijwel ge
heel te danken aan de destillateursfirma
D. Visser Zonen fDe Graauwe
Hengst), die ter gelegenheid van haar
250-jarig bestaan het fonds met een gift
van f2.000,- heeft verrijkt.
In september heeft de heer De Wolff
In verband met zijn aanstaande vesti
ging elders gemeend ontslag te moeten
nemen als lid van de Bestuursraad der
Schiedamse Gemeenschap, waardoor hij
op grond van de statuten niet langer
regent kon blijven. In de vacature is
nog niet voorzien.
Het College van Regenten kwam in het
verslagjaar slechts eenmaal in vergade
ring bijeen. Daarnaast vonden echter di
verse besprekingen plaats tussen een of
meerdere regenten enerzijds en bestuur-
deren van „Orpheus", de componist Ma
rius Monnikendam en anderen ander
zijds.
Ten slotte wil het verslag dit fonds ook
thans weer in de warme belangstelling
van onze Schiedamse burgerij en het be
drijfsleven aanbevelen!
Het College van Regenten der Stich
ting was aan het begin van het verslag
jaar als volgt samengesteld: P. Mak,
voorzitter, prof. mr. P. Sanders, vice-
voorzitter, E. A. Leenderts, secretaris,
C. W. van Bergen Walraven, penning
meester, A, de Groot, mr. M. J. M. van
Kinderen en F. A. de Wolff. Blijkens het
financieel overzicht sluit de balans per
31 dec. 1964 op f28.939,80. Aan giften
werd f2120 ontvangen.
II LA AC DE BOEUF
OSSEWIT
Het Belgische frituurvet, stearinevri].
VRAAG DW WINKELIER
Ten behoeve der aktie voor het Chr.
Blinden Instituut Bartimeus, is de hulp
van plm. 500 personen nodig, teneinde
die aktie in Schiedam té doen slagen.
Secretaris is de heer P. Plaisier, te
lefoon 266475, die gaarne de adressen
voor de hulp zal noteren.
IDEETJES VOOR U
KASTEN
hebben Nederlands
grootste sortering
REPARATIES
ié klas werk onder volledige garantie.
Billijke tarieven.
Desgewenst crediet-service.
INSTITUUT DENTILIA
Hoogstraat 40 - Tel. 126010 - Rotterdam
WESTBLAAI^25^RQ^RDAA^^^fr^^^1^U|FOONM3l2L7^(^^nen)^^^fr^POSTGIRO 18344 ft ADVERTENTIES TOT WOENSDAG 12 UUR UITGAVE STICHTING „DE JEUGDHAVEN"
Misschien is het u in de haastige marktbrug b.v. een eindje verderop,
gang van het leven nog nooit opge- waar het verkeer overheen stroomt,
vallen, hoe mooi dit „bruggebeeld" De molen, het torentje van het oude
aan de Lange Haven is, en wel in heel Waaggebouw, sluiten passend dit stads-
scherp contrast met de zakelijke Koe- beeld af.
In de Schiedamse fabriek wordt
verpakkingsglas gemaakt. Andere
glasfabrieken (in totaal 4) in ons
land die zich verbonden weten
onder de naam N.V. Vereenigde
Glasfabrieken vervaardigen andere
glasprodukten. Hiervan is de glas
fabriek te Leerdam wel de meest
spectaculaire omdat men zich hier
heeft toegelegd op de artistieke
facetten van de glasfabricage.
Niettemin blijft ook een „gewone"
glasfabriek een wonderlijk bedrijf
en aan de Buitenhavenweg spuien
vier grote ovens vloeibaar glas
.waaruit 700.000 stuks per dag de
weg naar de afnemers vinden.
Zand is de hoofdgrondstof van het
glas. Het is de eeuwenoude basis van
alle glasfabricatie. Naast soda en
nepheline een aliminiumhoudende
erts en oude glasscherven worden er
nog enige chemische produkten toege
voegd. De soda is zwaar geconcentreerd
en ook het zand is niet zo maar over
al te vinden. Het zand dat de glasfabriek
te Schiedam gebruikt komt uit Duitsland
en Luxemburg. De rigoreuze ontwikke
ling die de glasindustrie in de laatste
twintig jaar heeft meegemaakt bracht
een betere techniek, een aangepaste
ovenbouw en maakte ook van deze fa
briek een vol-automatisch bedrijf.
Men zegt wel eens, dat het eerste glas
in het zand van de woestijn gevonden
werd. Door bepaalde gunstige omstan
digheden zou dan een blikseminslag ver
antwoordelijk zijn geweest voor het
eerste glas dat men dolf
Welk land het eerst begonnen is met
het verwerken van glas is onbekend. Hit
opgravingen en vondsten in de oude ko
ningsgraven in Egypte is bewezen dat
daar het glas al drieduizend jaren vóór
onze jaartelling bekend was. Glazen
voorwerpen en uit glas geslepen ju
welen stonden daar in hoog aanzien,
NIELSEN'S
ZOETZUUR
Hoog oprijzende kolommen tekenen
reeds van verre de plaats waar de
Vereenigde Glasfabrieken te vinden
zijn. In deze silo's wordt het materiaal
opgeslagen dat nodig is voor de ver-
pakkingsglas-produktie.
waarschijnlijk werden deze voorwerpen
boven echte edelstenen gewaardeerd.
Misschien ook wel om het geheimzin
nige, want glas wordt in vuur „geboren".
Voor ons nuchtere mensen uit de twin
tigste eeuw is die waas van geheimzin
nigheid nog niet helemaal verdwenen.
De belangstelling van het publiek voor
het werk van de glasblazer bewijst dit
enigszins en het is ook een wonder om
van te genieten, wanneer een heldere
kelk of een gekleurde vaas uit het brul
lende vuur ontstaat als de vaardige
hainden van de glasblazer bezig zijn.
Legende
Er bestaat een legende dat het eerste
glas ontstaan zou zijn in een koude
nacht ergens in de zandwoestijn, waar
verkleumde reizigers wat warmte zoch
ten bij een hoog oplaaiend vuur. De hit
te ervan moet zó groot geweest zijn,
dat het zand tot glasdruppels smolt.
Als dat verhaal waar is dan moeten de
omstandigheden wel héél gunstig ge
weest zijn en de koude heel erg om een
dergelijk groot vuur aannemelijk te ma
ken.
Een meer logische veronderstelling is
dat het glasmaken is voortgekomen uit
de pottenbakkerskunst. Al vroeg wist
men ruw aardewerk te glazuren. Het
ligt voor de hand dat op een gegeven
moment deze glasachtige massa zelfstan
dig werd verwerkt. De eerste glazen
voorwerpen waren ook niet geblazen
maar om een kleikern gevormd.
Vulkanisch glas moet allang en op
veel plaatsen van de aarde bekend
gewieest zijn. Die eerste glas
druppel in de zandwoestijn heeft moge
lijk een der reizigers aan het denken
gezet en hem de combinatie van vuur
en zand doen vinden.
Overal op de wereld komt zand voor
maar niet alle zand is geschikt voorde
glasfabricage. In een zuivere vorm
komt het goede zand of silicium oxyd
(Silo 2) dikwijls voor in de mondingen
van grote rivieren, waar het door het
water uit het achterland meegevoerd
werd en dan op de bodem tot rust
kwam. Op weer andere plaatsen kan
het gedolven worden zoals bijvoorbeeld
in Zuid-Limburg en Noord-België.
De bij de opgravingen in Egypte ge
vonden bekers en vaasjes werden nog
niet geblazen maar gevormd. Daardoor
ontstonden dikwijls zeer mooie resulta
ten door het lijnenspel van de aan el
kaar gesmolten glasdraden.
Venetië
Tijdens de bloeitijd van Rome werd
het glas al in vormen geblazen en ge
modelleerd tot sierlijke voorwerpen ont
stonden. Het zou echter Venetië be
schoren zijn om aan het glas een
wereldvermaardheid te geven tot op
de huidige dag. Glasblazen was toen
nog een vak dat erg geheimzinnig ge
houden moest worden. De glasblazer
zelf werd vaak in de adelstand ver
heven en had dan het recht degen of
zwaard te dragen. Dit laatste was des
tijds alleen toegestaan voor lieden uit de
zeer gegoede stand. Daar moest dan
tegenover staan dat de glasblazer zijn
kundigheid permanent moest bewijzen
en bovendien werd hem op straffe van
onthoofding een zwijgplicht opgelegd.
De gehele glasfabricage werd zelfs uit -
angst naar het eilandje Murano overge
bracht
Toch lekte dit zorgvuldig bewaarde
geheim uit en vond het glas zijn weg
naar Europa. In de eerste plaats naar
streken glashutten waar de grond
stoffen aanwezig waren, zoals naai-Bo-
hemen, dat nu nog om zijn loodkristal
bekend staat. Die glashutten waren toen
natuurlijk nog érg primitief. Meestal
werden zij ergens in een bos ODgezet
om zo dicht mogelijk bij de brandstof
te zijn. Pas in de zeventiende eeuw
werd te Engeland met steenkool ge
stookt. Maar uit die kleine glashutten
kwam het glas dat de tafels van de
koningen sierde.
Dan gaat de wereld in een steeds snel
ler tempo naar het tijdperk van de ma-»
chine. De vazen, bekers en roemers
blijven nog wel handwerk maar er
wordt naarstig gezocht naar een metho
de tot snellere fabricage. De vraag
naar flessen wordt groter. In de negen
tiende eeuw begon Duitsland met ïles-
senmachines. De wedren op dit gebied
werd echter door Amerika gewonnen.
Mike Owens kwam in Illinois met zijn
nu wereldbekend geworden Owens i'les-
senmachine uit. De eerste automatische
flessenmachine begon in 1903 te werken
en werd een revolutie op het gebied
van de -glasindustrie. Tot op dat mo
ment werd immers elke fles met de
mond geblazen. Een fabriek die niet
in staat was zich dergelijke machines
aan te schaffen kon de poort wel slui
ten. Ook Europa volgde snel en dit De-
tekende het einde voor met de mond ge
blazen flessen.
Niet alles
Nog niet alles heeft de machine kun
nen overnemen. Dit wordt heel goed
duidelijk bij het zien van de produkiie
van de N.V. Koninklijke Nederlandse
Glasfabriek „Leerdam". Hier speelt, :n
een bepaalde produktie. de vaardigheid
van de glasblazer nog een zeer belang
rijke rol.
Leerdam streeft er naar het handwerk
niet alleen te handhaven, naast de me
chanisatie, maar zelfs te verbeteren en
doelbewust aan te sturen op een
vruchtbare wisselwerking tussen beide
uitersten. Dat deze wisselwerking heel
goed mogelijk is wordt dagelijks door deze
fabriek bewezen. Dit bedrijf dat eigen
lijk het gehele streven en werken van
het stadje uitmaakt, werd reeds in 1878
opgericht door de heren Jeekel enMijns-
sen. oud-vennoten van een hardglasfa-
briekje. Aanvankelijk vervaardigde men
hier alleen kristal en halfkristal, raaar
m later jaren, toen deze fabriek zich
geleidelijk uitbreidde tot de huidige om
vang, breidde zich ook het fabricagepro-
gramma uit tot en met 't machinale glas
van allerlei aard. Wei bleef in Leerdam
het aloude handwerk (het geblazen
glas) in ere, maar overigens ging dit
bedrijf met de tijd mee.
De Koninklijke Leerdam geniet haar
grootste bekendheid door het glas naar
kunstenaarsontweip, dat zij vervaardigt,
sinds 1915/1916. Bekende figuren als
de architecten De Bazel, -Berlage en de
kunstnijvere De Lorm gaven toen de
stoot tot een algehele stijlvernieuwing.
Een reeks kunstenaars-ontwerpers zet nu
zijn werk voort en de samenwerking
tussen industrie en kunstenaar bleef één
van de grondvesten van dit bedrijf.
PALMPAASOPTOCHT
Het was weer een interessante stoet
welke zondag door Schiedam trok. Het
v aren de welpen en kabouters van de
r.k. padvindersgroepen, die met hun
fraai vergierde totempalen het aloude ge
bruik in ere hielden. De drumband en
majorettes van St. Ambrosius zorgden
voor een goede begeleiding. Het eerste
bezoek gold het stadhuis, waar loco
burgemeester Sabel een geschenk ten
deel viel. Daarna werd ook Deken Boel
rijk een geschenk aangeboden, hoewel
dit vanwege diens ziekte niet persoonlijk
kon.
De patiënten van „Het Zonnehuis" de
^Noletstichting werden eveneens bedacht.
Noordmolenstraat 68 - Tel. 24.08.57
VALSI'AR
verf met reputatie
Het werk aan de lopende band ver
eist een zorgvuldige kontrole. Hier
komt het verpakkingsglas uit de koel-
tunnel nadat de machines het rood
gloeiende materiaal er aan de andere
kant hébben gedeponeerd.
J£en bekende fabriek te Schiedam opende vorige week zaterdag baar
poorten voor stadgenoten. Via een grote advertentie werd men op
gewekt dit bedrijf te bezoeken en vele Schiedammers hebben gehoor
gegeven aan deze uitnodiging die hen een blik gunde in één van Schie
dams meest belangrijke en interessante bedrijven: de N.V. Vereenigde
Glasfabrieken aan de Buitenhaven^eg. Daar stonden mensen klaar om
de Schiedammers in ploegjes van vijftien tot twintig personen over het
uitgebreide terrein van de glasfabriek te leiden en waren dames aan
wezig om allen van een kopje koffie te voorzien. Men heeft hiermede
de genodigden de kans gegeven een uitermate boeiend beeld mee te
nemen van een fabriek met een totaal eigen karakter. Een „excursie"
die een all round beeld gaf van het proces van zand tot glas. Daarnaast
was er een foto-expositie van de fotoclub van de Vereenigde Glasfabrie
ken die uitmuntend werk te zien gaf van de eigen amateurfotografen
en werd de film „Glas" van Bert Haanstra vertoond.