iirii
Schiedams burgemeester
garandeert echte moutwijn
WIIIEvW
DEJONCLs
Gouden
Garantie
meijer
lastige maten
meijer
Marktkooplui
Oorlogstijd gaat ons voorbij
.Rotterdam 194045"
nid
lastige maten
meijer
v JDtEL HAVENLOODS DONDERDAG %MEI 1965.
JJET VERHAAL gaat, dat toen
wijlen burgemeester Van Haa-
ren in de bezettingstijd als gijze
laar in het kamp te St. Michiels
gestel gevangen was gezet, hem uit
Schiedam een fles moutwijn werd
toegezonden. De Duitse bewaking
maakte niet geheel onbegrij
pelijk bezwaar tegen deze gift,
mogelijk zagen zij er zelf iets in.
Doch burgemeester Van Haaren
liet zijn rechten gelden: „Het is
mijn wijn, kijk maar, mijn hand
tekening staat op het zegel". Daar
mee waren de Duitsers overtuigd
van des burgemeesters rechten. Hij
kreeg de fle$ wijn.
Inderdaad, op iedere fles Schiedamse
moutwijn, kunt u de handtekening van
de burgemeester en gemeentesecretaris
aantreffen. Om het nog meer te accen
tueren, in Nederland wordt uitsluitend
en alleen in Schiedam de burgemeester-
lijke moutwijn vervaardigd. Daarom
draagt dus iedere fles wijn die de bran
derij van de Distilleerderij en Likeur
stokerij „De Sleutel", Joh. S. Vrijmoed en
Zonen N.V. aan de Westerkade verlaat,
de handtekening van de burgemeester
van Schiedam. Dat was toenmaals die van
burgemeester Van Haaren, thans van
burgemeester Peek. „En we zitten nu te
wachten, welke nieuwe handtekening er
op moet", zo verklaart de adj .-directeur
der N.V., de heer G. H. J. Wittkampf.
Het schijnt echter niet nodig te zijn,
om gedurende het huidige burgemeesters-
vacuum, de handtekening van loco-bur
gemeester Sabel te gebruiken. Maar de
handtekening van Schiedams nieuwe
eerste burger, zal straks ook prijken op
het zegel van iedere fles moutwijn die de
stad verlaat. Dat is trouwens voorschrift,
zij het dan ook een heel oud voorschrift.
Maar het is altijd aardig, indien bepaalde
tradities nog kunnen voortleven en niet
wegvallen in deze moderne tijd.
Dit is dan de geschiedenis van de
moutwijn. Mouterijen waren bedrijven,
waarin voor de branderijen bestemde
gerst werd verwerkt tot gerstmout. De
gerst werd er geweekt en tot gedeelte
lijke ontkieming gebracht. Door dragen,
eesten enz., werd dit kiemingsproces weer
tot stilstand gebracht. De gedeeltelijk
ontkiemde gerst, werd mout genoemd.
Deze gerstmout werd dan in moutmolens
gemalen en diende dan samen met ge
malen rogge als grondstof voor de mout
wijnbereiding. Over het algemeen werk
ten de mouterijen dus voor de brande
rijen, al werd ook wel gemoute gerst
naar het buitenland uitgevoerd.
Als gevolg hiervan, hield het aantal
mouterijen dan ook min of meer gelijke
tred met het aantal branderijen. In 1846
bijv. telde Schiedam 36 mouterijen met
165 branderijen. Dit aantal was in 1885
gestegen tot 62 mouterijen met 385 bran
derijen. Het aantal mouterijen nam ver
houdingsgewijs niet zo snel toe. als het
aantal branderijen, want in 1846 was er
bijv. 1 mouterij op 4,6 branderijen, en in
1885 bedroeg dit percentage 1 op 6,2. Dit
schijnt veroorzaakt te zijn, door de ver
mindering der export van de mout. Door
allerlei oorzaken nam de moutwijnin
dustrie af en werd deze aangevuld door
de distilleerderijen. Doch Vrijmoed-Witt-
kampf hebben braaf stand gehouden en
bezitten nu het enige bedrijf in Neder
land, waarin de moutwijnbranderij wordt
voortgezet.
Bijverordening
De distilleerderij Joh. S. Vrijmoed en
Zonen N.V. werd in 1776 te Rotterdam
gevestigd en de directie wordt sedert
generaties door leden der familie Vrij
moed gevoerd. De distilleerderij B. A. J.
Wittkampf is sinds 1847 te Schiedam ge
vestigd en ook hier werd steeds de di
rectie door leden der familie gevoerd.
Op 1 juli 1961 werden deze beide be
drijven samengevoegd. De heer F. J. F.
Vrijmoed is directeur, de heer J. H. J.
Wittkampf adj .-directeur, die zich speci
aal met de export bemoeit en adj.-direc-
teur J. P. Hack met de binnenlandse afzet.
Nu werd ruim een halve eeuw geleden
door het Schiedamse stadsbestuur een
verordening gemaakt, waarbij controle
op de echtheid van de Schiedamse jenever
werd ingevoerd. Op het zegel van iedere
fles, vindt men daarom de handtekening
van de burgemeester van Schiedam, die
voor die echtheid in staat. Zoiets dus als
op het modieuze beeld, het
perfecte zitten, het blijvende
model en de voldoening van
de stof - geldend voor de
gehele collectie in alls maten
bij
HERENKLEDING
Me»nt98 Rotterdam Telefoon (010) 131718
20c
HERENKLEDING
Meent 96 Rotterdam Telefoon (010) 13171B
0 Vervolg van pagina Q
kunnen, zo vragen de kooplieden zich af.
Z(j zouden die tweede markt dan in het
Nieuwland wensen, vooral ook met het
oog op de bewoners van Kethel. De
marktkooplieden hebben daartoe het oog
laten vallen op de Talmalaan, een zij
straat dus van de P. J. Troelstralaan.
De heer J. de Boom, beter bekend als
„Jilles", is een warm voorstander van
die tweede markt. Samen met een collega
heeft hij „de markt" reeds gepeild. Bij
de bewoners van de Talmalaan is een
soort enquête gehouden en volgens Jilles,
zal in die omgeving een markt welkom
eertijds bij de oprechte Haarlemmer olie
het geval was.
Nu is dat echt geen „reclame-stunt" om
het zo maar te zeggen. Al kan een re
clame-element er niet aan worden ont
zegd. Doch er is een speciale ambtenaar
ten stadhuize, die nauwkeurig aanteke
ning houd! van het aantal zegels dat aan
„De Sleutels" wordt verstrekt, hetwelk
moet overeenstemmen met het aantal
flessen dat de branderij verlaat of daarin
nog in voorraad is. Daartoe zijn de zegels
genummerd. Verder behoeft
Adjunct-directeur J. H. J. Wittkampf
nieuwe handtekening
het geen betoog, dat ook de ambtenaren
der „Invoerrechten en Accijnzen" regel
matig komen neuzen in de branderij.
Het produkt
Over de moutwijn zelf nog het vol
gende. Het woord moutwijn komt wat de
uitgang „wijn" betreft waarschijnlijk van
het Franse „brandewijn". Dit concur
rerende produkt wordt verkregen door
gisting en distillatie van druiven. Omdat
er nu in Nederland geen druiven waren
die hiervoor gebruikt konden worden is
men voor de vervaardiging van onze
nationale drank gerst, rogge en mais gaan
verwerken. Het Woord „mout" komt van
de gemoute gerst, d.i. gerst die men tot
een zeker stadium van kieming laat ko
men om daarna de kiem te doden door
verhitting over vuur (eesten). Het eesten
dient om de omzetting van het zeetmeel
in suiker zowel van de gerst als van de
rogge en de mais te vergemakkelen. De
suiker wordt nu weer omgezet in kool
zuur en alcohol en deze alcohol wordt
driemaal gedistilleerd tot moutwijn, met
'n sterkte van 46 pet. De hoogaromatische
nevenprodukten blijven dus behouden en
de distillateur maakt van deze mout
wijn een jenever met een krachtige,
eigen smaak. Een borrel met „body" die
spreekt tot de genieter van het goede der
aarde.
Het woord spiritus betekent „geest" en
deze spiritus wordt ook wel zuivere alco
hol genoemd. De spiritus wordt gewon
nen uit velerlei produkten, o.a. aardap
pelen, melasse (pulp van suikerbieten) en
door droge distillatie zelfs uit steenkool.
Alcohol uit steenkool wordt vrijwel uit
sluitend gebruikt voor industriële doel
einden. Door herhaalde rectificatie komt
men op een sterkte van 96 pet, d.i. een
zuiver, maar vrijwel neutraal en smake
loos produkt. Het verschil tussen mout
wijn en spiritus is dus wel duidelijk:
moutwijn heeft zijn eigen, karakteristieke
smaak, spiritus eist toevoeging van
smaak. Gelukkig voegt men er meestal
moutwijn bij om het typische Schiedamse
karakter niet geheel te verliezen.
En nu staat in de branderij &ind jaar en
dag, om het meer precies te zeggen, ge-
Historische opnamen van
de stemmen die de angst,
maar ook de hoop
bepaalden van ons volk
tijdens de bezetting.
Twee 30cm langspeelplaten
met geïllustreerd tekstboek
in cassette. tj CJ 50
Willem de Jong N.V.,
Korte Hoogstraat 16
Rotterdam 1
telefoon (010) 117640
verschijnen in zulke ruime hoeveelheden, dat spekulatie over het algemeen niet
lonend is. Alle regels worden echter, zoals het spreekwoord luidt., door uitzonde
ringen bevestigd. Ik denk hierby b.v. aan de 4, 8 en 12 cent op fluorescerend pa
pier, die destyds by wyze van proef in Gouda (en aan de filatelistenloketten)
werden verkocht. Worden bepaalde uitgiften eindelük eens goed, dan heeft niemand
(ook ik niet) eraan gedacht, zich voor ruil-
doeleinden een klein voorraadje erva
leggen. Een ander voorbeeld is de kleine serie
van het Internationale Gerechtshof van enkele
jaren geleden, die welgeteld kompleet 6 cent
kostte; vandaag kosten ze enkele duizenden
procenten méér
Hieraan moest ik denken, toen ik de PTT-
dlenstorder 217bis met volgende inhoud las:
„Binnenkort zal worden overgegaan tot ambts
halve verstrekking van een kleine voorraad
postzegelboekjes, die aan de zegelloketten i
alle hoofdkantoren verkocht dienen te worden.
Na deze verstrekking is de voorraad van de huidige samenstelling uitgeput, zodat
niet om aanvulling kan worden gevraagd. Tegen 1 juni a.s. zal echter opnieuw
een hoeveelheid postzegelboekjes worden verstrekt van gewyzigde samenstelling
in verband met de op de genoemde datum ingaande tariefswijzigingen''.
Deze mededeling is het waard, drie keer te worden overgelezen. Ten eerste kan
men eruit opmaken, dat de voorraad boekjes nog maar klein is. Men moet hierby
bedenken, dat het bü de uitgifte van deze beide boekjes slechts om een proef ging,
daar de boekjes huiten de filatelistische dienst 's-Gravenhage om nergens
verkrijgbaar waren, afgezien van verstrekking aan kantoren te 's-Gravenhage e.o.
korte tyd geleden. De aan de nieuwe tarieven aangepaste hoekjes echter zullen
straks normaal (indien er tenminste niet weer binnen drie maanden nieuwe tarie
ven worden ingevoerd) aan de kantoren worden verstrekt en een langere looptyd
hebben dan deze.
imtummi mmmmitmi ma
durende 43 jaar, de heer A. Stokohf
(zeg maar; Janus) de echte, onvervalste
Schiedamse moutwijn te stoken. Stelt u
zich hem niet voor als iemand die met
zwart gezicht, zwarte handen en vuile
overall, steeds meer kolen in de oven
staat te gooien, dat is beslist niet het ge-
vaL Goed, Janus doet er zo nu en dan
een schepje op, doch zijn werk bestaat in
hoofdzaak uit de technische controle en
meer vakkundige handelingen, om de
moutwijn uiteindelijk uit de „ontvanger"
tevoorschijn te toveren. Want al ziet het
distilleerapparaat er niet zo geweldig in
gewikkeld uit, opletten is toch de bood
schap.
Het retort irnet helm en ontvanger zijn
met elkaar verbonden, de koeler zorgt er
voor dat de vloeistof wordt afgedistil-
leerd. Dan wordt uiteindelijk een pro
dukt verkregen, met 35 pet. alcohol, dat
een zeer eigen „bouquet" bezit, zoals dat
heet. De „kit", zoals de 20 liter maat
wordt genoemd, doet reeds heel wat jaren
dienst in dif bedrijf.
Aparte destilleerderij
Voor de fabricage vaiï moutwijnjenever
onder deze controle, is een geheel aparte
distilleerderij nodig, waarin alleen mout
wijn aanwezig mag zijn en verwerkt mag
worden. Doordat de doorsnee-jenever
thans voor het grootste deel uit spiritus
wordt vervaardigd, vraagt het soms even
tijd om aan het aparte karakter en de
aroma van dit speciale produkt uit de
oudheid, te wennen. Behalve in Europa,
vindt dit enig Schiedamse produkt, een
ruime afzet naar het buitenland, zelfs
naar de Afrikaanse staten Nigeria en
Ghana. En ook daar heeft dus de hand
tekening van Schiedams burgemeeste ge-
Het plan is, om die markt op dinsdag
middag te houden. Verscheidene koop
lieden van de Broersveld-markt die we
over deze wens spraken, stemden daar
mee van harte in. Een enkele had be
zwaren, soms omdat hij op die dag elders
een marktdag heeft, 'soms ook, omdat hij
splitsen van de markt ongewenst acht.
Doch, verreweg de meeste marktkoop
lieden verklaarden zich dadelijk bereid
hun tenterf in het nieuwe stadswijk van
Schiedam op te slaan. Minder enthousiast
schijnt men bij het gemeentebestuur nog
te zijn, waarbij ook de kosten een rol
zouden spelen.
„Op de duur zal het er toch van moe
ten komen", luidt de mening van Jilles
en zijn collega's stemden hiermee in. „Het
maakt een stadsdeel meer levendig en
voor de winkeliers is het beslist niet
kwaad", aldus de opinie. De man die
iedere week de 103 kramen „op poten"
zet, bleek er ook vierkant voor te zijn.
En marktmeester M. J. Stoppels („een
markt", zegt Jilles) ziet er ook wel moge
lijkheden in volgens de hooplieden van
het Broersveld. Niet dat men er de markt
van het Broersveld er voor zou willen
ruilen, doch de dinsdagmiddag-markt zóu
het in Schiedam best doen.
Winkelier A. J. Verstaat: „De markt v
mijn deur? Het doet me niets
Bevolking Schiedam
De bevolking van Schiedam is gedu
rende de maand maart vermeerderd met
41 personen en bestond op 31 maart uit
40.733 mannen en 41.204 vrouwen, totaal
81.937 personen.
Er werden 108 kinderen levend ge
boren; overleden 53 personen. Er wer
den 46 huwelijken voltrokken en 6 echt
scheidingen vonden plaats.
Zoals u weet, wordt het nieuwe briefporto 18 cent. Hoe wordt nu de samenstelling?
Dat laat ik graag aan de puzzelaars onder u over, want 5 X 18 90 en wat doet
men nu met één postzegel van tien cent? Het probleem is nl. dat een postzegelboek
blad slechts een even aantal zegels kan bevatten, 5 zegels om een brief te frankeren
is toch wel het minimum om de aanschaf van een boekje voor gewoon gebruik
interessant te maken. Wij zullen ons dus maar laten verrassen. Door deze tariefs
wijziging zal dus een nieuw frankeerzegel ten tonele verschijnen, alsmede een
adreswijzigingsformulier van 8 cent. De formulieren van 7 cent zullen buiten gebruik
worden gesteld, resp. door bijfrankering met 1 cent worden gebruikt.
Een ander prettig nieuws voor de Nederland-verzamelaar schuilt in het volgende
bericht: nog gedurende dit jaar zullen aan de postkantoren apparaten voor post-
zegelrollen worden verstrekt. Deze apparaten bevatten twaalf rollen van 1000 zegels
elk met de meest gangbare waarden. Duitsland-vaarders zyn deze zegels welbekend,
want ook in de Bondsrepubliek zyn de frankeerzegels van diverse nominaties uit
rollen verkrijgbaar. Het bijzondere daarvan is, dat elke vyfde zegel aan de achter
zijde is genummerd. We krijgen dus ook hier eindeiyk automaatzegels, die als zo
danig herkenbaar zijn, afgezien van de gesneden tanding. Mocht u binnenkort eens
naar West-Duitsland gaan, verzuimt dan vooral niet, zich genummerde zegels, uit
rollen afkomstig, aan te schaffen. Het hangt van de betreffende loketambtenaar af
in welke graad van enthousiasme hij hiertoe bereid is (met dit nieuwe verschijnsel
van gemoedsstemming onzer loketambtenaren zullen wij dus ook hier binnenkort
te maken krijgen!) maar het zij gezegd, dat by onze Oosterburen een Hollands
sigaartje altyd nog hoog genoteerd staat. Denkt u er wel aan, dat de serie „Beroem
de Duitsers" al hard op weg is afgelost te worden.
Voor dergelijke automaatzegels kunt u zeker te
recht op de hoofdpostkantoren der grote steden.
Van 15 april t/m 13 mei zal In drie stempelma-
chines van het distriktspostkantoor Amsterdam
een byzondere stempelvlag worden gebruikt met
de tekst „Britse week in Amsterdam 14 t.e.m. 23
mei 1965". Tevens wordt gedurende een filatelis
tische tentoonstelling een bijzonder handstempel
gebruikt, waarin in tegenstelling tot de in de
betreffende dienstorder beschreven stempelvlag de
datum „13 t.e.m 22 mei" is opgenomen. Hierop
zal binnenkort wel een korrektie komen.
Ter gelegenheid van het 160-jarig bestaan van
de Internationale Telecommunicatie Unie zullen
in Nederland van 17-5 t/m 12-6 twee zegels ter
waarde van 20 en 40 cent verkrygbaar zijn.
JOnze zomerzegels met afbeeldingen van Neder
landse steden (8 6 Veere, 10+6 Thorn, 18+12
Dordrecht, 20+10 Staveren en 40+10 Medemblik)
verschijnen op 1 juni.
Nederlandse Antillen: 100 jaar ITU op 17-5,
waarde 10 (Antilliaanse) cent en t.z.t. weer ver
krijgbaar aan filatelistenloketten.
Frankryk: Ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van de Jeugd- en Kuituur
huizen verscheen op 10-4 een zegel van 0.25 F.
West-Duitsland: De 75e viering van de 1-mei-dag wordt voor de geschiedenis
vastgelegd door de uitgifte op 30-4 van een zegel van 15 Pf. met een oplaag van
30 miljoen stuk.
Denemarken: 100 jaar ITU op 17-5, een zegel van 80 Ore.
Monaco: Op 17-5 wordt aan de belangstellende verzamelaars verzocht een flinke
greep in hun portemonnaie te doen, want dan verschünt t.g.v. het 100-jarig bestaan
van de ITU een (onnodig lange en dure) serie van 12 zegels met een totale waarde
van 14.75 F. Ter gelegenheid van de geboorte van het prinsesje Stephanie moest
broodnodig in de uitgifte van een 3 F. luchtpostzegel worden voorzien. Dat zet lekker
Finland: Twee byzondere zegels verschijnen op 26 april t.g.v. de 100e verjaardag
van de Finse kunstschilder Akseli Gallen-Kallela. Het 20-jarig bestaan van de
Verenigde Naties en tevens het jaar van de internationale samenwerking
wordt herdacht door de uitgifte van een zegel van 0.40 mk met een oplaag vau
2 miljoen.
België: Op 26 april is het de Dag van de Postzegel. Een zegel van 3 F (Oplaag
7.950.000) draagt een afbeelding van een paardenpostmeester.
Oostenrijk: 6 mei, herdenkingszegel „600 jaar Universiteit van Wenen", oplaag
3 miljoen.
De in vorige rubriek genoemde automaatzegels zijn overigens t.b.v. verzamelaars
verkrygbaar uit vellen; paren of blokken noteren derhalve aanmerkeiyk hoger!
REKTIFIKATIEHet zetduiveltje heeft ons in het vorige artikel parten gespeeld.
De KLM-vlucht vond nl. niet op 13-3 maar op 31-3 plaats. Uiteraard werd de ver
voerde post niet voorzien van een byzonder stempel van de Oostenrykse bonds
president, maar van het aankomststempel te Boekarest. U gelieve dan verder te
lezen: Op 15 april zou de verjaardag worden gevierd van de Oostenrykse bonds
president Dr. Schaerf enz.
BEUilE-DELGIQUE
lil
Het feit dat 25 jaar geleden, op 10 mei
1940, Duitse troepen Nederland binnen
vielen en op 14 mei 1940 de hele binnen
stad werd vernield door een waanzinnig
bombardement, is aanleiding geweest tot
het inrichten van een tentoonstelling in
het Gemeentearchief over het wedervaren
van Rotterdam in de oorlogstyd: „ROT
TERDAM 1940-1945".
Deze tentoonstelling is .voor het over
grote deel samengesteld uit gedrukt ma
teriaal, tekeningen, foto's en aanplak
biljetten, in de tijd zelf door het Archief
bijeengebracht. Het is er verre van, dat
hier sprake is van een documentatie, die
alle facetten van de oorlog, de uitgeoefen
de terreur en het verzet in Rotterdam
omvat. Er nog van afgezien, dat in een
beperkte ruimte niet naar volledigheid
gestreefd kan worden, zijn momenteel
elders in h^t land en in onze stad ten
toonstellingen ingericht, welke andere
uitermate belangrijke zijden belichten van
de verschrikkingen van het Nederlandse
volk en van bepaalde volksdelen in de
jaren 1940-1945.
De tentoonstelling In het Archief be
doelt met name te herinneren aan de
spanningen in 1938, de mobilisatietijd, het
noodlot dat de stad trof in mei 1940, de
verwoesting en overgave, de energieke
wijze waarop direct een wederopbouw-
plan werd ontworpen, het botsen van
nationale gevoelens en vermeende Duitse
belangen, nationaal-socialistische propa
ganda, geallieerde en „illegale" voorlich
ting en nieuwsvoorziening, arbeidseinsatz,
de precaire voedselvoorziening, het reso
luut optreden van ondergrondse strijders
en de misdadige vernietiging van Rotter
damse levens door Duitse vuurpelotons
Op de affiches uit de oorlogsjaren ziet
u ze terug: de „vliegers die geen genade
kennen", de „ware" Nederlander die
dienst genomen heeft bij de Waffen S.S.,
Koenraad van de Arbeidsdienst en mr.
Prikkeldraad! Ook de roodgerande Duitse
proclamaties, waarschuwingen en bekend
makingen van terechtstellingen
Eind april 1945 hadden de voedseldrop-
pings plaats, gevolgd door het enthousias
me van de bevrijding, het eerherstel van
burgemeester Oud, diens proclamatie in
de geest van die van 1813, het bezoek van
sir Winston Churchill en de aanbieding
van het beeld „Sterker door Stryd" door
H.M. de Koningin.
Enige belangwekkende stukken uit het'
Londense archief van het ministerie van
Buitenlandse Zaken zijn welwillend ter
beschikking gesteld: het originele vodje
papier, op 10 mei 1940 door de Duitse
gezant aan minister Van Kleffens ter hand
gesteld, het manuscript van de eerste
Londense radiorede van de Koningin op
papier van Buckingham Palace en de
brieven met foto's over het bombardement
van Rotterdam, welke via diverse kanalen
Londen bereikt hebben.
De tentoonstelling is geopend tot en met
zondag 30 mei 1965, op werkdagen van
19—17 uur, op ion- en feestdagen van-
li—17 uur.
HERENKLEDING
Meent 96 Rotterdam Telefoon (010) 131715
