Ruine is wat overbleef van eens
zo trotse Huis te Riviere
mm
HET KIND IN
DE VUILNIS
Uit de Kerken
Schiedamse Schoonheden
MfEr-^V
LETON
DE HAVENLOODS TVTNga^pm^>aftrt^L>1^p
GEVONDEN VOORWERPEN
Te bevragen aan het hoofdbureau van
politie te Schiedam, dagelijks varn 8 tot 17
uur, behalve op zaterdag en zondag: Ring
met sleutels in étui; 2 sleutels; kinder-
bril in étui; ring met 4 sleutels; rol
schaats; damesparaplui; knipportemonnee
met inh.; portemonnee met inh.; schooltas
met inh.; netje met inh. jasje, blouse,
zonnebril, handschoenen; dameshorloge;
badschoen met sok; 1 paar plastic voet
balschoenen; damesrok.
Te bevragen bij de vinders: Regenbroek,
v. Oosten, Talmalaan 57; herensjaal, Post,
St. Liduinastraat 70; jongensregenjas;
Hendriks, Boerhaavelaan 2c; onderjurk, v.
Leeuwen, Gordonstraat 21c; kinder
schoentje. v.- Noortwijk, Broersvest 105;
badhanddoek en zwembroek, Verkade,
Amalia v. Solmstraat 3a; damessjaal, v. d.
Berg, Galileistraat 77a; dressoirloper,
Prof. Aalberselaan 6a: bos rozen, Schil-
peroord, Aleidastraat 142b; halsketting,
Cammelboek, Franselaan 278, Rotterdam
bedelarmband. Schouten, Berkenlaan 16;
halsketting, v. Noortwijk, v. Beverenstraat
29b; heranpolshorlogp, Schied. Bewaking,
Korte Singedstraat 16b; armband, v. d.
Guigten, Mr. Verschuurstraat 16, Vlaardin-
gen; schakelarmband, Boef, Numans-
dorpsestraat 16a; damesportemonnee met
i«h., Wolthuis, Reamiirstraat 15; dames
portemonnee met inh., Kerklaan, Bdison-
straat 23b; paraplui, Gabbe, Voltastraat
21b (na 17 uur): portemonnee met inh.,
Wuijs, Joh. de Wittsingel 193; aktentas
met inh., Dusseldorp, Nassaulaan 45;
damesparaplu, Viveen. Broersvest 23a;
damesportemonnee, Buurman, Heinsius-
straat 56; boodschappentas met inh,,
Teij, B. Ballotsingel 96; snelbinders. Bak
kes, Stadhouderslaan 57; jongenshand
schoen, Spreij. Jac. Catslaan 13; kinder
handschoen J. v. d. Laan, J. Ver-
meerstraat 15; 1 paar dameshand
schoenen, v. d. Horst, Mesdaglaan 25a;
springtouw, Wjllems, L. Nieuwstraat 65;
Mnderviool, Jansen. Korte Achterweg 12;
keeshond. Asiel, St. Anna Zusterstraat
47; kanarie. Boot, Marconistraat 105a;
parkiet, Luijckx, v. Marumstraat 25c;
ring met 4 sleutels, v. d. Meer Schoep,
Passage; ring met 4 sleutels, Barten,
Lange Singelstraat 92c; gasaansteker,
Hiilgers, Egeleestraat 130a, Rotterdam;
sleutel, Zagwijn, Poortugaalsestraat 23:
huissleutel, v. Os, Fr. Haverschmidtlaan
31; huissleutel, Raat, St. Liduinastraat
52a; ring met 5 sleutels, Elberse, Vis-
scherstraat 10; 2 contactsleutels. Boef.
Numansdorpsestraat 16: brjl, De Graaf,
v. Limburg Stirumstraat 21.
Wat hebben ze nu toch aan dat ouwe, smerige blok steen", zeggen de
meeste Schiedammers tot elkaar, wanneer zij hetgeen in
wijdsheid de „ruïne" genoemd wordt het Emmaplein bij de Broers
vest, passeren. Zienderogen vermindert het „blok steen", dat het zij
toegegeven er niet bijster attractief uit ziet en ook helemaal geen
historische herinneringen oproept, zo als vaak andere bouwvallen nog
doen. Desondanks is het toch altijd nog het restant van een mooi
kasteel dat Schiedam eens bezat. Het „sic transit gloria mundi", spreekt
hier wel heel duidelijk, hoe zefs de meest hechte bouwwerken vergaan.
En het „blok steen" vormde indertijd een deel van het ongetwijfeld
mooie kasteel, dat „Huis te Riviere" werd geheten en verbonden was aan
het oude geslacht „Mathenesse".
me immmm
Er heeft zich in deze omgeving een
stuk vaderlandse geschiedenis afgespeeld
door een geweldige overstroming, in het
zoals de historicus C. A. van der Zee
constateert in zijn boek over Mathenesse.
gebied van Schieland dijken en kaden
Hij gaat hierbij zelfs terug tot 695, toen
d>oor een gewelidiige overstroming, in het
gebied van Schieland dijken en kaden
werden aangelegd, nadat een woud was
weggevaagd.
Het eerste kasteel werd hier omstreeks
1199 gebouwd door Jacob, zoon van Ale-
wijn, Ridder, Burggraaf van Leiden,
Zo zag er het Huis te Riviere er in
vroeger eeuwen uit; een fraaie burcht
aan de rand van de stad.
Herv. Gemeente: Grote Kerk 10 uur ds.
K. Blei, Vlaardingen, 7 uur ds. A. Stein-
hart en as. J. Couvée, Oecumenische
dienst: Bethelkerk 10 uur ds. A. de
Me ij ere, Rotterdam, 7 uur ds. A. Horf-
man; Opstandingskerk 10 uur ds. A.
Hoffman, 7 uur ds. D. J. Spaling; Vredes-
kerk 9 en 10.45 uur ds. D. J. Spaling,
7 uur ds P. Quartel, Delf shaven; Kethel,
Dorpskerk 10 uur ds. W. Vons, 7 uur ds.
H. W. Hemmes; De Rank 8.30 uur ds.
W. Vons.
Gereformeerde Kerk: Oosterkerk 10
uur ds. W. A. Krijger, 5 uur ds. J.
Couvée; De Ark, Kethel, 9.30 uur ds. J.
Nammensma, 2.30 uur ds. Krijger; Mag-
nalia Dei Kerk 10 uur ds. W. J. Witten
uit Den Haag, 5 uur ds. Krijger; Goede
Havenkerk 10 uur ds. P. R. Everaars, 5
uur ds. Nammensma; Julianakerk 10
uur ds. J. Couvée, 5 uur ds. Everaars.
Ned. Prot. Bond 10.30 uur ds. A. D.
Klaassen.
Leger des Heils, gebouw Lange Haven
71 10 uur Heiligingssamenkomst, 6.30
uur openluchtsamenfcomst Koemarkt,
7.30 uur Verlossingssamenkomst. Leiding
majoor en mevr. Drijver-Salomon.
Oud-Geref. Gemeente, Geref. Jeugd
huis, Lange Haven 97, dienst om 9 en
3.45 uur.
Oud-Kath. Gemeente, Dam 28, 10 uur
H. Ms.
Jehovah's Getuigen, Volksgebouw,
Tuinlaan 50, 6 uur toespraak, 7 uur
Wachttorenstudie.
Vrije Geref. Gemeente, Tuinlaan 50,
10 en 4 uur dienst.
Chr. Geref. Kerk, Warande, 10 en 5
uur dienst.
Baptisten Gemeente, Lange Haven 129,
7 uur samenkomst.
Mission to Seamen, Anglicaanse dienst
kantine Wilton-Fijenoord iedere eerste,
derde en vijfde zondag der maand v.m.
9 uur. Rev. Chr. Réeves B.A.
Kerkgemeenschap tot verbreiding der
Geref. Leer, Lange Nieuwstraat 67, dienst
10 en 5 uur. Voorganger ds. H. Hofman.
Geref. Kerk (vrijgemaakt), Westvest
30. 9.30 en 4.30 uur ds. C. Vonk. Hemel
vaartsdag 10 uur ds. C. Vonk.
Evang. Luth. Gemeente 10 uur prof.
w. c, van Unnlik uit Bilthovea,
Heer van Rijnland en Britten. Dat was
in het gebied der schorren, waar nu het
Schiedamse Hoofd is. Tijdens de ver
maarde Kabeljauwse twisten van rond
1300, werd in 1351 dit kasteel door de Ka-
beljauwers uit Delft verwoest en het res
tant verdween in de St. Elisabethsvloed
van 1421.
Er zouden later nog steenklompen van
ontdekt zijn, maar daarover is verder
niets bekend. Anders is het gesteld met
de geschiedenis van het „Huis te Rivle-
Graaf Willem I heeft een sterkte la
ten bouwen, die oorspronkelijk als tolhuis
dienst moest doen.
Het was een mooi bouwwerk, met een
grote, vierkante toren en met een ruim
uitzicht over de Scye-delta (de Schiedel-
ta). Het gebouw werd uit baksteen opge
trokken, welk materiaal in die tijd in ge
bruik was gekomen, yoordien werden
kastelen nl. van bergsteen gebouwd, dat
van ver moest worden aangevoerd en
dus kostbaar was. Deze burcht moet om
streeks 1239 zijn gebouwd.
De eerste bewoner van het gebouw,
dat: „'t Huys tie Riviere" werd' genoemd,
was de Graven Baljuw voor het nieuwe
grondgebied. Dat was waarschijnlijk een
lid van het geslacht Uyternesse, dat zich
ook wel „Heeren varn Mathenesse" noem
de. Reeds eerder werd nl. de streek wel
..Mathenesse" genoemd.
Burcht van Schiedam
aandoening, verkoudheden
De stenen vloeren waren bedekt met
kort gesneden biezen matten en de mu
ren waren versierd met wapenen, jacht-
gereedschappen enz. Van Vrouwe Aleid
is bekend, dat zij zich zeer kostbaar
kleedde. Toen in 1278 Vrouwe Aleid
„Schiedamme" zoals de plaats werd ge
noemd verliet, betrok Baljuw Florens Bo-
kel „Huis te Riviere".
Het stadsbestuur van Schiedam hield,
nadat vele geslachten het hadden be
woond, toezicht op het kasteel tot 1574.
Dat jaar werd een zwarte bladzijde in de
geschiedenis van de familie van Mathe
nesse en het Huis te Riviere.
In 1572 had Alva de Spaanse bezetting
Toen maakte Van der 1
hebber van de Watergeuzen, zich v
ze plaatsen meester, die zich terstond
aan de zijde van de Prins schaarden.
Ook het Huis te Riviere werd een sterk
te, in dienst van de Prins.
Het verzoek van de Prins om de Maas
dijk door te steken, teneinde de Spanjaar
den voor Leiden te verdrijven, werd in
gewilligd en door een felle Noordwester
storm, stond Holland tot ver buiten Lei
den onder water, wat de oorzaak werd
tot opheffing van het beleg van deze stad.
De naar het zuiden terugtrekkende
Spaanse benden, verwoestten wat zij te
genkwamen. De poorters van Deift,
Schiedam en andere steden, beducht dat
die benden zich zouden nestelen in de
kastelen in de omtrek, besloten deze
burchten te verwoesten.
Zowel het fraaie kasteel van Spangen
als het trotse Huis te Riviere werden
eerst beroofd van de kostbare meubelen
en een groot deel der brieven en oorkon
den en daarna in brand gestoken.
Het familie-kasteel d/at voor Mathenesse
235 jaar als woonstede had gediend, had
opgehouden te bestaan. Slechts een ruïne
bleef over!
Zo kwam het verval
Er is sindsdien weinig of niets mèer
aan het oude kasteel gedaan. De voor
malige Slottuin is omstreeks 1790 tot Is
raëlitische begraafplaats Ingericht. De
funderingen van het kasteel liggen nog
ten dele op geringe diepte. Volgens het
verhaal hebben de „poorters" van de
stad Schiedam aan de sloop van het kas
teel braaf meegewerkt, door telkens ste
nen weg te halen teneinde daarmee het
eigen huis te bouwen!
Menige oude Schiedamse woning is zo
doende opgetrokken van het materiaal,
afkomstig van „Huis te Riviere". De ho
ge, vierkante toren, van zijn spits be
roofd, heeft eeuwen de tand des tijds ge
trotseerd. Wat er nu nog staat, is er het
laatste overblijfsel van. En ook daarvan
zijn de jaren wel geteld. Deze ruïne le
vert overigens wel het bewijs van de so
liditeit van het bouwwerk uit 1239!
De Schiedams predikant en dichter A.
N. van Pellecom dichtte in 1839 over het
„Huis te Riviere":
„O bouwval, o vergrijsde muren,
Die, dik met riet en mos bedekt,
Den stroom des tijds niet kost verduren;
Wier aanblik kille huivring wekt.
Hoe somber zijn Uw doodsche dreven,
Waar nu slechts uil en nachtraaf zweven!
Hoe zwart de schaduw, die gij spreidt!
Langs 't puin van Uw vermolmde wallen,
verbrokkeld in Uw gracht gevallen,
Fluit de avondwind: „Verganklijkheid!"
„Huis te Matenesse", wordt het
de „Burcht van Schiedam" genoemd.
Het was vrouwe Aleid, gravin van zie
negouwen, de stichtster van Schiedam,
die later het kasteel betrok. Zij voelde
zich bijzonder tot het kasteel aangetrok
ken, vanwege het ruime uitzicht. De in
richting van het kasteel was, toen zij dit
betrok, gelijk aan die der meeste burch
ten. De zetels waren van ruw hout. Er
waren slechts twee zetels; één voor de
gravin en één voor haar zoon, Floris V.
Anderen konden plaats nemen in de bre
de, stenen vensterbanken of op lage bank
jes, die overal verspreid stonden. De ver
dere geschiedenis van het kasteel is
nauw verweven met die van het ge
slacht Mathenesse.
Schoorstenen ontbraken in die dagen.
De stookplaats bevond zich midden op
de vloer, en de rook moest zich een uit
weg banen door de opening van het dak.
In die tijd meende men, dat de rook
van het vuur het hout versterkte en vrij
hield van houtworm. Men was dan tevens
gevrijwaard van bezoek van heksen, die,
indien er schoorstenen zouden zijn, daar
door naar binnen konden komen!
M«a?gchtt» bovendien aan flink berookt
Kantine op H.B.S.S.-terrein
AdëeêFoëRLoQGZflflp
s/ooR dat v»evLo«tc-
db «chbmbring paalt ovbe.
HgT BH.ANP BpgflPflMP... BN
LAND, MAAR NOOIT
MUN1T1B-<SCHIP STOOMT
VERZAMELING VAN
KLASSIEKE WERKEN
S- ï'-v
"Mr '>r: vy ur-c
juleï Verne
VALLEN aam..
IS CEN MONSTER RCHTISS BN 0OO&ARR
VOLLE KRACHT
vooruit!! -
e PM. SCHIET PB NAUTILUS OP NAAR HET
T^aXPLOSlPVENCCLAPeN^pHIP^
MET ENORME KRACHT RAMT DE NAUTILUS HET
munitie schip bn poort zich dwars door
de Romp
TUKKEN van
f& i WA
v Mj
*.'0,. i WMA
0
waterfilters
geen bijsmaak meer
duizenden liters helder t
water met één vulling.
Vraagt Uw drogist naar
een LETON-
filter!
De Paasvakantie heeft enige vertra
ging doen ontstaan in de bouwwerkzaam
heden op het HBSS-terrein. Doch men is
nu weer druk bezig met de afbouw van
de kantine De laatste puien zijn ge-
zodat met het schilderwerk kan worden
begonnen. Daarna komen de kleedkamers
aan de beurt.
Slop in de Grof baan
De naam Grofbaan duidt er al op, dat
hier vroeger touw slagerij en waren. Dat
was echter eeuwen terug. De Grofbaan
is grotendeels bebouwd met arbeiders
huisjes waarvan de meeste niet meer
voldoen aan de eisen van de tegenwoor
dige tijd. De sanering zal ook hier wel
weer orde scheppen al gebeurt dat niet
op stel en sprong.
De Grofbaan heeft in zijn smalle lang
gerektheid ook enige sloppen, waarvan
er een op de tekening te zien is. Achter
het muurtje is duidelijk het kleine toren
tje van tiet voormalige weeshuis aan de
Lange Achterweg waar te nemen, evenals
de aula van het tegenwoordige gemeente
museum aan de Hoogstraat, dat vroeger
het Sint Jacobsgasthuis was.
OCTAVE DECON1NCK.
SVC BOEKTE WEER
ENKELE SUCCESSEN
Voor het door de Schiedamse Volley
bal Club georganiseerde nederlaag-toer
nooi was ditmaal Delta uit Zwijndrecht
op bezoek. Dames 2 zegevierde weder
om met 3—0 na een zeer fraaie wed
strijd, terwijl het eerste dameszestal met
21 won. Heren 2 speelde ook een goe
de wedstrijd en wist eveneens met 21
te winnen. Heren 1 verloor met 30 van
een beslist sterkere tegenstander doch
vocht verbeten terug. Delta speelde ech
ter geroutlneerder en greep verdiend de
volle winst. A.s. vrijdag zijn er geen
vriendschappelijke wedstrijden. Dan moet
heren 1 n.l. naar Leiden om promotie
wedstrijden te spelen voor de overgangs
klasse. Medegegadigde zijn Torpedo en
VVS 2.
Overige uitslagen: meisjes: SVC A—
Lekkerkerk A 1—2. Dames: SVC 3—Lek-
kerkerk 1 1—2. SVC 4—Hou Stand 3
3—0. Heren: SVC 4—Lekkerkerk 1 0—».
Dat de eeuw van het kind, zoals velen
onze eeuw zo'n dertig jaar geleden
graag noemden, niet bepaald kinder
achtig is, merkten wij de afgelopen
week aan dat bericht uit Londen: „in
het vuil van een vuilniswagen heeft gis
teren een Londense vuilnisman een nog
levende, pasgeboren baby gevonden".
Het berleht vermeldde de veronderstel
ling dat het kind waarschijnlijk in de
afvalkoker van een flat geworpen moet
zijn. Velen zullen het met verbijstering
gelezen hebben. Hun oordeel zal niet
mals geweest zijn. Beestachtig, onmen
selijk en hij dergelijke benamingen
zal het wel niet gebleven zijn Duide
lijk is, dat het kind niet welkom was.
Met klemmende kracht drukt dit af
schuwelijk gebeuren ons op het pro
bleem van „onze kinderen".
Er is weinig fantasie voor nodig om hier
twee mensen achter te zien, die geen
raad met dit kind wisten. Toch ligt er
ook achter dit kind het gebaar van ge
negenheid, van „liefde" die twee men
sen verenigt. Maar was dit nog liefde?
Is er een dikkere streep onder deze
vraag denkbaar?
En wordt het niet meer dan tijd dat wij
ons bezinnen op wat werkelijk liefde is*
Liefde tussen twee mensen. In eerbied
voor elkaar en in eenbied voor het ka -
der waarin liefde tussen Hvee mensen
zich afspeelt. Wat kwam hier van al die
dingen terecht? Kennen deze mensen
het ABC van wat liefde is.
Wij zijn hard op weg onze verhoudingen
te rationaliseren We zijn doodsh
nauivd voor een ^dreigende overbevol
king. Koortsachtig zoeken wij naar mid
delen om dat te voorkomen En nie
mand zal hier luchthartig overheen wil
len stappen. Maar toch komt de vraag
op, waar wij heen gaan met deze ra
tionalisatie? Hebben wij in de eeuw van
het kind nog liefde voor het kind om
het kind zelf?
Er is een tijd geweest dat het kind (met
premie en al) beschouwd werd als een
toekomstige versterking van hel „weer-
machtspotentieel" Nog worden wij be
dreigd door de verzoeking om vooral
plezier van onze kinderen te hebben of
eer met hen in te leggen. Heimelijk
voeden we ze op in een soort „opvoe
ding tot hebzucht". Gedreven door de
angst dat ze het minder zullen hebben
dan wij. Maar wie denkt nog aan het
kind zelf? Aan zijn werkelijke levensbe
stemming, aan zijn geluk, aan ziju
„sjaloom"?
Dit Londense kind is een teken aan do
wand. Het gebeurde met een kind van
ons.
MEDEMENS